Hierbij gaat voor de delegaties Commissiedocument SEC(2008) 2099

Transcriptie

1 RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 30 juni 2008 (08.07) (OR. fr) 11252/08 ADD 3 DRS 17 I GEKOME DOCUME T van: de heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie ingekomen: 27 juni 2008 aan: de heer Javier SOLANA, secretaris-generaal/hoge vertegenwoordiger Betreft: Werkdocument van de diensten van de Commissie Begeleidend document bij het voorstel voor een verordening van de Raad betreffende het statuut van de Europese besloten vennootschap (SPE) Samenvatting van de effectbeoordeling Hierbij gaat voor de delegaties Commissiedocument SEC(2008) 2099 Bijlage: SEC(2008) /08 ADD 3 lv DG C I L

2 COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, SEC(2008) 2099 WERKDOCUME T VA DE DIE STE VA DE COMMISSIE Begeleidend document bij het Voorstel voor een verordening van de Raad betreffende het statuut van de Europese besloten vennootschap (SPE) Samenvatting van de effectbeoordeling {COM(2008) 396 definitief } {SEC(2008) 2098} NL NL

3 1. I LEIDI G 1.1. Procedure-aspecten Het statuut van de Europese besloten vennootschap (SPE) was een middellangetermijnmaatregel ( ) van het actieplan van de Commissie voor de modernisering van het vennootschapsrecht en de verbetering van de corporate governance in de EU. Het vormt tevens een onderdeel van de Single Market Review (evaluatie van de interne markt) en is één van de essentiële facetten van de in november 2007 door de Commissie aangekondigde "Small Business Act", die ten doel heeft de interne markt toegankelijk te maken voor het midden- en kleinbedrijf (MKB). In december 2005 is een haalbaarheidsstudie over de SPE gepubliceerd. In juni 2006 heeft de Commissie juridische zaken van het Europees Parlement een openbare hoorzitting over de SPE gehouden. Zij heeft tevens een initiatiefverslag opgesteld, dat in februari 2007 door het Europees Parlement is onderschreven en waarin de Commissie werd verzocht met een voorstel voor een SPE te komen. Daarnaast zijn tussen juli en november 2007 twee openbare raadplegingen gehouden. Voorts heeft DG Interne markt en diensten in maart 2008 een openbare conferentie georganiseerd, die door deskundigen uit diverse lidstaten is bijgewoond en waarop de belangrijkste opties met betrekking tot de SPE zijn besproken Lage deelneming van het MKB aan de interne markt Ruim 99% van de ondernemingen behoort tot het MKB. Kleine en middelgrote ondernemingen zijn goed voor bijna 70% van de werkgelegenheid in de Europese particuliere sector. Ondanks de sleutelrol die het MKB in de Europese economie vervult, ontplooit slechts 8% van de kleine en middelgrote ondernemingen grensoverschrijdende activiteiten en heeft amper circa 5% dochterondernemingen of joint ventures in het buitenland opgezet. Uit recente enquêtes en openbare raadplegingen blijkt dat het MKB, ondanks zijn grote potentieel voor grensoverschrijdende expansie, met juridische en administratieve belemmeringen wordt geconfronteerd die een rem zetten op zijn ontwikkeling in de interne markt. De voornaamste juridische en administratieve belemmeringen waarmee het MKB bij zijn grensoverschrijdende ontwikkeling in de interne markt te maken krijgt, zijn onder meer: met de oprichting van een vennootschap samenhangende nalevingskosten. De belangrijkste nalevingskosten die met de oprichting van een vennootschap verband houden, zijn de kosten van registerinschrijving en juridisch advies, notariskosten en het minimumaanvangskapitaal. Het vereiste minimumkapitaal en de administratieve kosten zijn voor zowel nationale als buitenlandse oprichters gelijk, maar buitenlandse oprichters moeten meer kosten voor juridisch advies maken omdat zij met de nieuwe vennootschapsvormen en stelsels vertrouwd moeten raken; met de werking van een vennootschap samenhangende verschillen en nalevingskosten die uit de verscheidenheid aan nationale voorschriften voortvloeien. Als gevolg van uiteenlopende rechtsregels voor de organisatie en structuur van vennootschappen, vennootschapsorganen, aandeelhoudersrechten, NL 2 NL

4 aandelen enz., zijn aan de dagelijkse werking van buitenlandse dochterondernemingen meer kosten verbonden dan aan die van binnenlandse dochters. Voor de dagelijkse werking van buitenlandse dochterondernemingen is immers voortdurend juridisch advies vereist. Hoewel de kosten van dergelijk advies grotendeels afhangen van de omvang en complexiteit van de dochteronderneming, bedragen zij volgens een derde van de deelnemers aan de raadplegingen meer dan EUR per jaar; gebrek aan vertrouwen in buitenlandse rechtsvormen. Het is vaak moeilijk voor kleine en middelgrote ondernemingen om onder de vennootschapsvorm van hun lidstaat van herkomst in een andere lidstaat te opereren. Dit heeft tot gevolg dat zij er veelal voor kiezen om in plaats daarvan dochterondernemingen op te richten. Dit geldt met name voor kleine en middelgrote ondernemingen uit de EU-12, die gebruikmaken van vennootschapsvormen die in andere lidstaten minder bekendheid genieten dan de vennootschapsvormen van de EU-15. De mogelijkheid om zaken te doen onder een voor alle lidstaten gemeenschappelijke vennootschapsvorm die tegelijkertijd als een EU-label zou fungeren, wordt dan ook als een groot voordeel beschouwd. 2. VERWACHTE O TWIKKELI G E BEHOEFTE AA EE OPTREDE OP EU- IVEAU Hoe bedrijfsonvriendelijk de verscheidenheid aan nationale vennootschapswetgevingen en -vormen ook is, zij is van oudsher verankerd in de rechtstradities van de lidstaten en momenteel is er geen reden om aan te nemen dat daarin op korte termijn verandering zal komen. Bovendien kan alleen een optreden op EU-niveau een rechtskader tot stand brengen dat overal in de EU voldoende eenvormig is om tegemoet te komen aan de praktische behoeften van kleine en middelgrote ondernemingen die van de voordelen van de interne markt willen profiteren. Mocht de EU-wetgever beslissen een SPE-statuut vast te stellen, dan zou artikel 308 van het EG-Verdrag de geschikte rechtsgrondslag zijn. 3. DOELSTELLI GE Het initiatief is erop gericht het concurrentievermogen van het MKB te bevorderen door het makkelijker te maken voor kleine en middelgrote ondernemingen om activiteiten op de interne markt te ontplooien. Met dit initiatief wordt meer in het bijzonder beoogd een flexibel vennootschapsrechtelijke regeling tot stand te brengen die overal in de EU bekendheid geniet, op gemeenschappelijke beginselen is gebaseerd en op de specifieke behoeften van het MKB is toegesneden. Het initiatief heeft ook ten doel de nalevingskosten te verminderen die aan zowel de oprichting als de werking van vennootschappen in andere lidstaten verbonden zijn. NL 3 NL

5 4. BELEIDSOPTIES In de effectbeoordeling worden de onderstaande drie alternatieve algemene beleidsopties voor de SPE onderzocht. iets doen en vertrouwen op bestaande wetgeving en jurisprudentie. Het bestaande rechtskader sluit echter niet goed aan bij de specifieke behoeften van het MKB en doet niets aan de juridische en administratieve belemmeringen waarmee kleine en middelgrote ondernemingen worden geconfronteerd wanneer zij hun activiteiten in de interne markt willen uitbreiden. Harmoniseren van het vennootschapsrecht van de lidstaten, zodat de vereisten voor de oprichting en de werking van de vennootschappen in alle lidstaten gelijk zijn. Ook al zou de reikwijdte van een dergelijke harmonisatie beperkt blijven, dan nog zouden de lidstaten zich verplicht zien voorschriften te wijzigen die al tientallen jaren als kernbepalingen van hun nationale vennootschapsrecht fungeren en die als een integrerend onderdeel ervan worden beschouwd. Een dergelijke ingrijpende herziening van de nationale wetgevingen lijkt momenteel politiek niet haalbaar. Verbeteren van het statuut van de SE en aanpassen ervan aan de behoeften van het MKB. De invoering van een gestandaardiseerde, voor alle ondernemingen geschikte vennootschapsvorm zou evenwel in een uiterst ingewikkelde SEverordening resulteren. Daarenboven dient de SE in 2009 te worden geëvalueerd. Anders dan bovenbeschreven opties, zou alleen de invoering van de SPE particulieren en ondernemingen van overal uit de EU toegang tot dezelfde vennootschapsvorm bieden. De SPE zou ofwel door een natuurlijke of rechtspersoon uit het niets kunnen worden opgezet, ofwel door een bestaande vennootschap door omzetting of door een fusie met een andere vennootschap kunnen worden opgericht. De SPE kan in een gegeven lidstaat gevestigd zijn en in eigen land of in het buitenland diensten verrichten of via bijkantoren of dochterondernemingen actief zijn. Het zou ook mogelijk zijn een groep vennootschappen in een groep SPE's om te zetten (met een moederonderneming die een SPE is of een andere vennootschapsvorm heeft). Afgezien van het verschaffen van een Europees label, dat volgens de deelnemers aan de raadplegingen het zakendoen over de grenzen heen zou vergemakkelijken, zal de SPE naar verwachting ook aanzienlijke kostenbesparingen opleveren wegens de eenvormigheid ervan in de gehele EU. Alleen al het gebruik van dezelfde vennootschapsvorm in diverse lidstaten zou de behoefte aan juridisch advies bij de oprichting van dochterondernemingen en de daarmee samenhangende kosten doen afnemen. Ook de juridische kosten die met de dagelijkse werking van dochterondernemingen in verschillende lidstaten verband houden, zouden verminderen. Bovendien zou de SPE oprichters volledige flexibiliteit bieden bij de keuze van de interne vennootschapsorganisatie die het best op hun behoeften en activiteiten is toegesneden, waardoor kostenbesparingen zouden worden gerealiseerd. De SPE zou ook een grote rechtszekerheid kunnen bieden doordat, wat de vennootschapsvorm betreft, verwijzingen naar nationale wetgeving zoveel mogelijk worden vermeden. Ten slotte zou de SPE in de lidstaten naast de nationale vennootschapsvormen bestaan. De invoering van de SPE in de rechtsorden van de lidstaten zou geen harmonisatie van kernonderdelen van het nationale vennootschapsrecht met zich meebrengen en lijkt daarom politiek haalbaar. NL 4 NL

6 5. SUBOPTIES VOOR DE KE MERKE VA EE SPE In de effectbeoordeling wordt een aantal verschillende opties onderzocht met betrekking tot de essentiële kenmerken van de SPE. Deze opties hebben directe gevolgen voor de flexibiliteit, toegankelijkheid, eenvormigheid en rechtszekerheid van de SPE Onder de reikwijdte van het SPE-statuut vallende vennootschappen Het voorbehouden van het SPE-statuut voor ondernemingen van een zekere omvang zou bedrijven er vroeg of laat toe verplichten van vennootschapsvorm te veranderen, wat niet alleen omslachtig maar ook duur is. Om te voorkomen dat het MKB met onnodige administratieve lasten en kosten te maken krijgt, moeten ondernemingen derhalve van bij de oprichting van het SPE-statuut kunnen gebruikmaken en moet dit statuut ook voor hen beschikbaar blijven wanneer zij zich verder ontwikkelen en groeien. Net als nationale besloten vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid zouden SPE's evenwel geen aandelen aan het publiek mogen aanbieden en geen toegang mogen hebben tot de aandelenmarkten, omdat zulks de vaststelling van gedetailleerde regels (met name met betrekking tot de interne organisatie van de SPE) zou vereisen teneinde de aandeelhouders te beschermen Mate van autonomie ten opzichte van de nationale wetgeving De eerste optie bestaat erin te voorzien in een SPE die volledig autonoom is en in het geheel niet aan nationale wetgeving onderworpen is. De keuze voor een dergelijke optie zou een volledige harmonisatie van het fiscale en arbeidsrecht vereisen en is derhalve onrealistisch. De tweede optie bestaat erin te voorzien in een SPE die autonoom is ten opzichte van de nationale vennootschapsrechtelijke stelsels. Een dergelijke optie zou een bevredigende mate van eenvormigheid in de EU bewerkstelligen doordat de vennootschapsrechtelijke aspecten in het statuut zouden zijn vastgelegd en dus overal in de EU gelijk zouden zijn. Dit zou tevens voor rechtszekerheid zorgen en het tegelijkertijd mogelijk maken aandeelhouders een hoge mate van flexibiliteit te bieden bij het bepalen van de interne organisatie van de SPE. De derde optie bestaat erin te voorzien in een SPE die sterk leunt op het nationale vennootschapsrecht. De politieke aanvaardbaarheid van een dergelijke optie zou weliswaar bijzonder groot zijn, maar het kiezen voor een dergelijke optie zou resulteren in een SPE die van lidstaat tot lidstaat verschilt en die particulieren en ondernemingen de specifieke voordelen van een in de gehele EU eenvormige vennootschapsvorm (zoals kostenbesparingen en een hogere efficiëntie) zou ontzeggen. Deze optie zou de beleidsdoelstellingen derhalve niet waarmaken Mate van eenvormigheid van het statuut De eerste optie zou bestaan in een allesomvattend statuut, dat zowel de externe als de interne aangelegenheden van de SPE regelt. Dit zou weliswaar voor volledige eenvormigheid van de SPE in de EU en voor een zeer grote rechtszekerheid zorgen, maar het zou aandeelhouders de hoognodige flexibiliteit (met name bij het bepalen van de interne organisatie van de SPE) ontzeggen. De invoering van een dergelijk gestandaardiseerd, voor alle ondernemingen geschikt vennootschapsstatuut zou het SPE-statuut wellicht onaantrekkelijk maken voor ondernemingen. NL 5 NL

7 De tweede onderzochte optie is exact het tegenovergestelde van de eerste optie, namelijk een SPE-statuut dat de aandeelhouders van de SPE de volledige vrijheid biedt om alle met de vennootschap verband houdende aangelegenheden (zoals onder meer kapitaal, bescherming van de schuldeisers en werknemersmedezeggenschap) in de vennootschapsstatuten te regelen. Deze optie, die naar alle waarschijnlijkheid in een onvoldoende bescherming van derden zou resulteren, zou bij de lidstaten ongetwijfeld op sterke weerstand stuiten. De derde optie, waarvoor overigens is gekozen, bestaat erin de voornaamste kenmerken van de SPE (beperkte aansprakelijkheid, maatschappelijk kapitaal, inbreng, naam) en de voor derden relevante aangelegenheden (bescherming van schuldeisers, informatieverschaffing, werknemersmedezeggenschap) in het SPE-statuut te regelen, terwijl interne aangelegenheden (algemene vergaderingen, bestuursstructuur) vrij door de aandeelhouders in de vennootschapsstatuten kunnen worden geregeld. Deze evenwichtige optie vereist slechts beperkte verwijzingen naar het nationale recht, waardoor een hoge mate van eenvormigheid van de SPE in de EU en een grote rechtszekerheid worden gewaarborgd, en tegelijkertijd wordt gezorgd voor de hoognodige flexibiliteit op het gebied van de interne organisatie Grensoverschrijdende dimensie De eerste optie, waarvoor ook is gekozen, bestaat erin de SPE toegankelijk te maken voor alle oprichters, ongeacht of er wel of niet van een grensoverschrijdende dimensie sprake is. De SPE concurreert met andere woorden met de nationale vennootschapsvormen. Er is voor die optie gekozen omdat zij grote rechtszekerheid biedt en oprichters de vrije keuze laat tussen de SPE en de nationale vennootschapsvormen, ook al kan zij politiek minder aanvaardbaar blijken dan de tweede, beperktere optie. De tweede optie zou erin bestaan de toegang tot de SPE afhankelijk te stellen van de eis dat er van een grensoverschrijdend aspect sprake moet zijn (bv. aandeelhouders uit verschillende lidstaten of bewijs van grensoverschrijdende activiteit). Een dergelijke SPE kan politiek aanvaardbaarder zijn omdat zij sterker lijkt te mikken op het toegankelijker maken van de interne markt. Zij zou echter minder rechtszekerheid bieden omdat voortdurend zou moeten worden gecontroleerd of er van een grensoverschrijdende dimensie sprake is. Ook zouden ondernemers uit minder vennootschapsvormen kunnen kiezen De vennootschapszetel en de verplaatsing ervan De eerste optie die zou kunnen worden overwogen, is te bepalen dat de statutaire zetel en de hoofdvestiging van de SPE in dezelfde lidstaat gelegen moeten zijn. De verplaatsing van de statutaire zetel van een SPE naar een andere lidstaat zou dan met zich meebrengen dat ook de hoofdvestiging moet worden verplaatst. Deze optie druist in tegen het arrest van het Europees Hof van Justitie in de Centros -zaak. De tweede optie bestaat erin de SPE toe te staan haar statutaire zetel en haar hoofdvestiging in verschillende lidstaten te hebben en dus haar statutaire zetel te verplaatsen zonder tegelijkertijd haar hoofdvestiging te moeten verplaatsen. De uitdrukkelijke vastlegging van deze vrijheid in de verordening zou de eenvormigheid in de gehele EU waarborgen en een zeer hoge mate van flexibiliteit bij de organisatie van ondernemingen bieden. Tevens zou een bevredigende mate van rechtszekerheid worden bewerkstelligd, al zou in de verordening duidelijk moeten worden vermeld welk nationaal recht op de SPE van toepassing is. NL 6 NL

8 De derde onderzochte optie zou erin bestaan deze aangelegenheid over te laten aan de nationale wetgeving van de lidstaat waar de SPE in het register is ingeschreven. Een dergelijke optie zou echter niet tot eenvormigheid leiden aangezien er in elke lidstaat een andere regeling zou bestaan. Zij zou evenmin veel rechtszekerheid bieden. Bovendien zou zij geen verbetering brengen in de huidige situatie, waarin het onmogelijk is voor vennootschappen om hun statutaire zetel van de ene naar de andere lidstaat te verplaatsen Kapitaalregeling Het wettelijk vereiste minimumkapitaal neemt een groot deel van de oprichtingskosten van een vennootschap voor zijn rekening en wordt niet langer als een afdoend middel ter bescherming van de schuldeisers gezien. Daarenboven dient ervoor te worden gezorgd dat de SPE voor ondernemers uit alle lidstaten van de EU-27 toegankelijk is. Een minimumkapitaal van 1 euro, zoals in het Verenigd Koninkrijk voor "limited companies" of in Frankrijk voor de "SARL" geldt, lijkt derhalve een betere optie. In het licht van de heersende verschillen in levensstandaard zou de keuze voor een wettelijk vereist minimumkapitaal dat op het gemiddelde in de EU-15 ( EUR) of in de EU-12 (4 000 EUR) is gebaseerd, de SPE minder toegankelijk maken voor ondernemers uit de EU Uitkeringen aan aandeelhouders De eerste onderzochte optie bestaat erin de kapitaalregeling van de SPE te baseren op een vereenvoudigde tweede richtlijn vennootschapsrecht. Hoewel een dergelijke optie tot een grote rechtszekerheid en eenvormigheid in de gehele EU zou leiden, zou zij het MKB evenwel alle flexibiliteit ontnemen en bijzonder belastend blijken. De tweede optie zou erin bestaan uitkeringen aan aandeelhouders afhankelijk te stellen van een in alle lidstaten welbekende balanstest. Deze optie zou tot minder eenvormigheid leiden aangezien aandeelhouders in de statuten meer vrijheid zou worden gelaten. Aandeelhouders zouden echter wel over een voldoende mate van flexibiliteit beschikken wat bijvoorbeeld de verhoging van het kapitaal en de inkoop van aandelen betreft. De derde optie, namelijk de combinatie van een balanstest en een verplichte liquiditeitstest, zou schuldeisers weliswaar een hogere mate van bescherming bieden, maar zou buitensporige kosten voor de SPE's met zich meebrengen Werknemersmedezeggenschap De eerste onderzochte optie bestaat erin te voorzien in een ad-hocregeling voor werknemersmedezeggenschap in de SPE. Daar er evenwel reeds oplossingen voor werknemersmedezeggenschap zijn geformuleerd in het SE-statuut en in de richtlijn betreffende grensoverschrijdende fusies, en aangezien de problematiek van de werknemersmedezeggenschap politiek zeer gevoelig ligt, dient deze optie te worden afgewezen. De tweede optie zou erin bestaan de werknemersmedezeggenschap volledig over te laten aan de wetgeving van de lidstaat waar de SPE haar statutaire zetel heeft. Hoewel een dergelijke optie de SPE een hoge mate van flexibiliteit zou bieden, zou zij geen oplossing verschaffen voor het probleem van de werknemersmedezeggenschap in geval van een grensoverschrijdende zetelverplaatsing. Het feit dat de SPE zou kunnen worden aangewend NL 7 NL

9 om zich aan nationale werknemersmedezeggenschapsregelingen te onttrekken, zou de SPE onaanvaardbaar kunnen maken. De derde optie zou erin bestaan de SPE te onderwerpen aan de werknemersmedezeggenschapsregeling van de lidstaat waar zij haar statutaire zetel heeft en tegelijkertijd de bij de grensoverschrijdende verplaatsing van de statutaire zetel van de SPE geldende voorschriften inzake werknemersmedezeggenschap in het SPE-statuut op te nemen. Deze optie zou de SPE's de nodige flexibiliteit bieden en er tegelijkertijd voor zorgen dat de SPE niet kan worden gebruikt om zich aan werknemersmedezeggenschapsregelingen te onttrekken. 6. EVALUATIE E CO TROLE De Commissie zal jaarlijks nagaan in hoeverre in de lidstaten van de SPE wordt gebruikgemaakt. Tevens zal zij de doeltreffendheid en relevantie van het SPE-statuut toetsen. De resultaten van deze toetsing dienen uiterlijk vijf jaar na de inwerkingtreding van het statuut te worden bekendgemaakt. NL 8 NL