Onderzoek gemeentelijke taken. Opdrachtgever Gemeente Schouwen-Duiveland

Transcriptie

1 Van Postbus 60055, 6800 JB Arnhem Westervoortsedijk 73, 6827 AV Arnhem Telefoon (026) Rapport Onderzoek gemeentelijke taken Opdrachtgever Gemeente Schouwen-Duiveland Referentie Arnhem, 13 november 2015

2 Inhoud 1 Inleiding 1 2 Samenvatting 2 3 Aanpak en proces 5 4 Bevindingen eerste en verdere analyse Tussenconclusie uit eerste analyse Tussenconclusie uit verdere analyse 10 5 Bevindingen verdiepende analyse Functie 140 Openbare orde en veiligheid Functie 210 Wegen, straten, pleinen Functie 560 Openbaar groen en openluchtrecreatie Functie 721 Afvalverwijdering en -verwerking Functie 810 Ruimtelijke ordening Functie 822 Overige volkshuisvesting Functie 922 Algemene baten en lasten Bevindingen analyse formatie Tussenconclusie uit verdiepende analyse 28 6 Analyse en conclusie Uitgaven en baten in lijn met toeristisch-recreatieve karakter Kosten- en kwaliteitsbewustzijn in de gemeente Relatie met onderwerpen uit de kerntakendiscussie Conclusie 31 Bijlagen 1 Overzicht aansluiting analyse op kerntakendiscussie 2 Bijlagenboek met analyses (separaat bijgevoegd)

3 1 Inleiding Schouwen-Duiveland is, met meer dan 4 miljoen overnachtingen per jaar, één van de grote recreatiegemeenten van Nederland. Qua oppervlakte behoort het tot de grootste gemeenten van Nederland. De gemeente heeft circa inwoners en kent 17 kernen. Daarmee is Schouwen-Duiveland een plattelandsgemeente. De gemeente is één van de elf plattelandsgemeenten die zich hebben verenigd in de P10-gemeenten. In het verleden heeft de gemeente een kerntakendiscussie en een visiedebat gevoerd om te bepalen wat voor soort gemeente Schouwen-Duiveland wil zijn. Daarop volgend zijn diverse onderzoeken naar de taken van de gemeente gedaan. Een nieuwe kerntakendiscussie loopt op dit moment. Lopende deze kerntakendiscussie heeft de gemeenteraad van Schouwen- Duiveland een motie aangenomen om een onafhankelijk onderzoek te laten doen naar de gemeentelijke taken om daarmee te kunnen komen tot vermindering van de uitgaven. Achtergrond van deze motie is dat de gemeente wordt geconfronteerd met tekorten in het meerjarenperspectief 1. Centrale vraag voor het onderzoek is welke verklaringen er zijn voor het feit dat de gemeente in de vergelijking die het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties maakt met vergelijkbare gemeenten, op onderdelen een hoger ambitieniveau of meer taken dan wettelijk noodzakelijk zijn, uitvoert. Met de uitkomsten dient de gemeente antwoord te krijgen op de vraag waar het takenpakket afwijkt van andere gemeenten, en/of de gemeente de taken efficiënt uitvoert. Een afgeleide vraag is welke mogelijkheden er zijn tot reductie van taken, dan wel aanpassing van taken die de gemeente uitvoert in vergelijking tot het takenpakket van andere vergelijkbare gemeenten. KplusV organisatieadvies is gevraagd dit onderzoek uit te voeren. In dit rapport worden de uitkomsten van dit onderzoek gepresenteerd. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod. samenvatting van de bevindingen, analyse en conclusies; beschrijving van de aanpak en het onderzoeksproces; bevindingen van de verschillende analyses; analyse en conclusies. Separaat aan dit rapport is een bijlageboek opgesteld waarin de diverse analyses worden gepresenteerd. 1 Inmiddels laat de meerjarenbegroting een sluitende begroting zien over deze jaren. Pagina 1

4 2 Samenvatting Vraagstelling Centrale vraag voor het onderzoek is welke verklaringen er zijn voor het feit dat de gemeente in de analyses die het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties maakt met vergelijkbare gemeenten, op onderdelen een hoger ambitieniveau of meer taken dan wettelijk noodzakelijk zijn, uitvoert. Met de uitkomsten dient de gemeente antwoord te krijgen op de vraag waar het takenpakket afwijkt van andere gemeenten, en/of de gemeente de taken efficiënt uitvoert. Een afgeleide vraag is welke mogelijkheden er zijn tot reductie van taken, dan wel aanpassing van taken die de gemeente uitvoert in vergelijking tot het takenpakket van andere vergelijkbare gemeenten. Aanpak De takenanalyse bestond uit 3 stappen: 1. eerste analyse van de taken aan de hand van de Begrotingsanalyse BZK; 2. verdere analyse van de taken aan de hand van diverse structuurgegevens; 3. verdiepende analyse van de taken in gesprekken met medewerkers. In de eerste analyse zijn overeenkomsten en verschillen van de begroting van Schouwen- Duiveland vergeleken met de gemiddelden van referentiegroepen. Er zijn 5 referentiegroepen bepaald: drie algemene referentiegroepen uit de Begrotingsanalyse BZK en twee specifieke bepaalde referentiegroepen. De algemene referentiegroepen zijn: de groottegroep, dat wil zeggen alle gemeenten met een inwoneraantal tussen de en , het gaat voor het begrotingsjaar 2015 om de gemiddelden van 192 gemeenten; de soortgenoten, dat wil zeggen alle gemeenten waarvan de kenmerken sociale structuur (redelijk) en centrumfunctie (weinig) als hetzelfde worden gekenmerkt als Schouwen- Duiveland, het gaat voor het begrotingsjaar 2015 om de gemiddelden van 48 gemeenten; de Zeeuwse gemeenten, 12 gemeenten, de gemeente Vlissingen blijft vanwege de artikel 12-status buiten de begrotingsanalyse van het ministerie van BZK. De specifieke referentiegroepen zijn: De P10-gemeenten: Aa en Hunze, Berkelland, Borger-Odoorn, Hulst, Ooststellingwerf, Sluis en Westerveld. De gemeenten Bronckhorst en Hollands Kroon zijn buiten de referentiegroep gelaten omdat hun sociale structuur afwijkt van die van Schouwen-Duiveland. De gemeente Opsterland is niet meegenomen omdat van deze gemeente over 2015 geen begrotingscijfers in de begrotingsanalyse van BZK zijn opgenomen. Toeristische gemeenten: Bergen NH, Gulpen-Wittem, Sluis, Texel, Valkenburg aan de Geul en Veere. Voor de verdere analyse zijn de uitgaven en baten van Schouwen-Duiveland vergeleken met de gemiddelden van de referentiegroepen, waarbij de begrote uitgaven en baten gerelateerd zijn aan structurele kenmerken zoals aantallen woningen, kilometers gemeentelijke wegen, specifieke omvang van populaties, et cetera. Uit de verdere analyse volgden functies die in gesprekken met medewerkers verder onderzocht zijn. Pagina 2

5 Bevindingen Uit de eerste analyse volgen onderstaande tussenconclusies: Er is geen nadere analyse nodig voor de hoofdfuncties Algemeen bestuur, Onderwijs en Economische zaken en voor de functie Openbare gezondheidszorg. De uitgaven zijn lager of vergelijkbaar met die van referentiegemeenten. De functies Parkeren en Musea vergen geen verdere analyse maar een politieke afweging. De volgende functies worden verder geanalyseerd: Openbare orde en veiligheid, Wegen straten en pleinen, Openbaar groen en openluchtrecreatie, Bijstandsverlening en armoedeen schuldenbeleid, Sociale werkvoorziening, Afvalverwijdering- en verwerking, Riolering, Ruimtelijke ordening, Overige volkshuisvesting, en Algemene baten en lasten. Voor de verdere analyse zijn de uitgaven en baten van Schouwen-Duiveland vergeleken met de gemiddelden van de referentiegroepen. Daarbij is gerelateerd aan structurele kenmerken zoals aantallen woningen, kilometers gemeentelijke wegen, specifieke omvang van populaties, oppervlakten, et cetera. Uit de verdere analyse volgen onderstaande tussenconclusies: Er is geen verder onderzoek nodig naar de functies Bijstandsverlening en armoedebestrijding, Sociale werkvoorziening, Riolering en Uitvoering wet WOZ. De verschillen in de uitgaven met de referentiegemeenten zijn voor deze functies te verklaren uit de structuurkenmerken van de gemeente. De volgende functies moeten nader onderzocht worden in overleg met medewerkers: Openbare orde en veiligheid, Wegen, straten, pleinen, Openbaar groen en openluchtrecreatie, Afvalverwijdering en verwerking, Ruimtelijke ordening, Overige volkshuisvesting, en Algemene baten en lasten. De verdiepende analyse is gedaan in gesprekken met medewerkers. Uit de verdiepende analyse volgt dat per saldo de mogelijkheden tot besparen beperkt zijn anders dan dat de gemeente keuzes maakt die afwijken van de strategische visie van de gemeente en het beleid dat daarbij past: Openbare orde en veiligheid: besparingen zijn mogelijk bij de keuze voor een forse vermindering van het aantal evenementen en voor een forse verlaging van de prioriteit en diverse toezicht- en handhavingstaken, wat nadelige effecten heeft op de openbare orde (verlaging veiligheidsgevoel) en de openbare ruimte (verlaging beeldkwaliteit). Wegen, straten, pleinen en Openbaar groen en openluchtrecreatie: besparingen houden verband met het maken van andere kwaliteitskeuzen. Dit betekent ook keuzes die mogelijk niet overeen komen met het toeristisch-recreatieve profiel waarvoor de gemeente strategisch op inzet. Ruimtelijke ordening en Overige volkshuisvesting: besparingen kunnen alleen gerealiseerd worden als er daadwerkelijk keuzes gemaakt worden voor minder ambitieuze masterplannen plannen, programma's en uitvoeringsprojecten en het temporiseren daarvan. Een verdeling van algemene uitgaven over de andere functies levert door de verdeling alleen een beperkte verschuiving in begrote uitgaven op. Deze verschuivingen zijn niet zodanig dat een begrotingsanalyse andere signaleringen oplevert. Voor 2015 sluit Schouwen-Duiveland voor wat betreft de formatie aan bij de bandbreedtes van de referentiegemeenten en onze verwachting is dat dit ook voor 2016 het geval zal zijn. Pagina 3

6 Analyse De gemeente Schouwen-Duiveland heeft een begroting die qua uitgaven- en inkomstenniveau op een aantal functies fors afwijkt van die van andere gemeenten. De geconstateerde afwijkingen in de uitgaven en inkomsten houden verband met de volgende punten: Het toeristisch-recreatieve karakter van de gemeente. Keuzes voor voorzieningen, kwaliteiten van de openbare ruimte en voorzieningen, en in de ruimtelijke ontwikkelingen. Op hoofdlijnen baseren alle keuzes die leiden tot de hogere uitgaven op actueel beleid, dat na 2013 is vastgesteld of bewust is voortgezet. Sociaaleconomische populatiekenmerken. Die afwijking zien we ook terug in de inzet van ambtelijke formatie, met name in het aantal fte's, niet in de gemiddelde loonsom. Indien de gemeente de keuzes voor de taakuitoefening voor het toeristische profiel niet zou maken dan zou dit resulteren in een totale formatie die aansluit bij de bandbreedtes van de referentiegemeenten. Tegenover de hoger begrote uitgaven staan in vergelijking tot andere gemeenten hogere baten. Deze hogere baten houden ook voor een belangrijk deel direct, en indirect via de gemeentefondsuitkering vanwege het hoge aantal als woonruimten meetellende recreatiewoningen en stacaravans, verband met het toeristisch-recreatieve karakter en de populatiekenmerken van Schouwen-Duiveland. De extra baten uit toerisme worden aangewend voor zaken die met toerisme en recreatie te maken hebben. Daarnaast is de organisatie actief geweest en nog steeds actief met het in beeld brengen en implementeren van optimalisatiemogelijkheden voor verschillende taakuitvoeringen. Uit onze analyse volgt dat diverse onderzoeken lopen of gepland zijn naar optimaliseringsmogelijkheden. Deze optimalisaties zullen mogelijk leiden tot besparingen. De signaleringen uit de analyses sluiten aan bij de onderwerpen zoals de gemeente die voor de kerntakendiscussie heeft gerubriceerd. In de bijlage bij dit rapport hebben wij deze relatie in beeld gebracht, waarbij wij de indeling van de onderwerpen uit de kerntakendiscussie hebben gehanteerd. Dat brengt ons tot de conclusie dat de gemeente in beeld heeft op welke gebieden bij noodzakelijke besparingen heroverwegingen aan de orde kunnen zijn. Het feit dat de onderwerpen voor de kerntakendiscussie en de signaleringen uit het onderhavige onderzoek bij elkaar aansluiten, brengt ons tot de conclusie dat ook het takenonderzoek op basis van de begroting aansluit bij de eerdere integrale afweging door de raad. Conclusie Onze conclusie is dat de gemeente op bepaalde taken fors afwijkt van andere gemeenten. De geconstateerde afwijkingen in de uitgaven en inkomsten houden verband met het toeristischrecreatieve karakter van de gemeente en de (strategische) keuzes die daarvoor zijn gemaakt. Het aantal fte's ligt in lijn met de geconstateerde afwijkingen. De gemeente is bezig met onderzoek naar verschillende taakuitvoeringen. Deze onderzoeken zullen mogelijk leiden tot besparingen. Indien Schouwen-Duiveland op termijn verdere en forsere besparingen moet realiseren, dan zijn wij ervan overtuigd dat dit altijd beleidskeuzes door de raad vraagt. Dit gaat dan om keuzes om beleid minder intensief uit te voeren of met andere kwaliteitskeuzes of met minder ambities. Pagina 4

7 3 Aanpak en proces In onderstaand overzicht staan de verschillende stappen die in het onderzoek doorlopen zijn: Hieruit volgt dat de takenanalyse uit 3 stappen bestaat: 1. eerste analyse van de taken aan de hand van de Begrotingsanalyse BZK; 2. verdere analyse van de taken aan de hand van diverse structuurgegevens; 3. verdiepende analyse van de taken in gesprekken met medewerkers. In de eerste analyse zijn overeenkomsten en verschillen van de begroting van Schouwen- Duiveland vergeleken met de gemiddelden van referentiegroepen. De begrotingsanalyse is uitgedrukt in per inwoner. Er zijn 5 referentiegroepen bepaald: drie algemene referentiegroepen uit de Begrotingsanalyse BZK en twee specifieke bepaalde referentiegroepen. De algemene referentiegroepen zijn: de groottegroep, dat wil zeggen alle gemeenten met een inwoneraantal tussen de en , het gaat voor het begrotingsjaar 2015 om de gemiddelden van 192 gemeenten; de soortgenoten, dat wil zeggen alle gemeenten waarvan de kenmerken sociale structuur (redelijk) en centrumfunctie (weinig) als hetzelfde worden gekenmerkt als Schouwen- Duiveland, het gaat voor het begrotingsjaar 2015 om de gemiddelden van 48 gemeenten; de Zeeuwse gemeenten, 12 gemeenten, de gemeente Vlissingen blijft vanwege de artikel 12-status buiten de begrotingsanalyse van het ministerie van BZK. Pagina 5

8 De specifieke referentiegroepen zijn: - De P10-gemeenten: Aa en Hunze, Berkelland, Borger-Odoorn, Hulst, Ooststellingwerf, Sluis en Westerveld. De gemeenten Bronckhorst en Hollands Kroon zijn buiten de referentiegroep gelaten omdat hun sociale structuur afwijkt van die van Schouwen-Duiveland. De gemeente Opsterland is niet meegenomen omdat van deze gemeente over 2015 geen begrotingscijfers in de begrotingsanalyse van BZK zijn opgenomen. - Toeristische gemeenten: Bergen NH, Gulpen-Wittem, Sluis, Texel, Valkenburg aan de Geul en Veere. Vanuit de begrotingsanalyse BZK zijn de begrotingen van 2015, 2014 en 2013 van Schouwen- Duiveland met de gemiddelden van de referentiegroepen vergeleken. Dit is voor deze drie jaren gedaan om de effecten van eenmalig sterk afwijkend begrote uitgaven zoveel mogelijk uit te sluiten. Uit de eerste analyse komt een aantal functies naar voren voor verdere verdieping. Voor de verdere analyse zijn de uitgaven en baten van Schouwen-Duiveland nogmaals vergeleken met de gemiddelden van de referentiegroepen, waarbij de begrote uitgaven en baten gerelateerd zijn aan structurele kenmerken zoals aantallen woningen, kilometers gemeentelijke wegen, specifieke omvang van populaties, et cetera. Voor de verdere analyse zijn de referentiegemeenten uit de groottegroep en uit de soortgenoten gecombineerd. Uit die combinatie zijn gemeenten geselecteerd die qua inwoneraantal het dichtst bij Schouwen-Duiveland liggen en die niet overlappen met de andere referentiegroepen. Concreet betreft dit de volgende gemeenten: Achtkaspelen, Epe, Gemert-Bakel, Halderberge, Midden-Drenthe, Noordwijk, Renkum en Tytsjerksteradiel. De andere referentiegroepen zijn het zelfde gebleven Uit de verdere analyse volgden functies die in gesprekken met medewerkers verder zijn verdiept. Bij de analyses bleek dat niet alle uitgaven voor de vergelijking met de referentiegroepen op de juiste functies zijn begroot. Hiervoor is in de analyses gecorrigeerd door de betreffende begrote uitgaven tussen de functies te verschuiven. Dit is alleen gedaan voor het begrotingsjaar 2015 omdat dit het meest actueel is. De mutaties tussen de functies zijn kenbaar gemaakt aan de betrokken medewerkers. De vergelijking van Schouwen-Duiveland na mutaties tussen de functies met de referentiegroepen leidt niet tot andere signaleringen voor nadere analyse of onderzoek. De begrotingsanalyse BZK biedt ook een beperkte mogelijkheid voor vergelijken van de formatie van gemeenten. Van deze mogelijkheid hebben wij gebruik gemaakt en de bevindingen aangevuld met indicaties uit onze ervaringen. Gedurende het onderzoekstraject zijn de bevindingen van elke analyse en het conceptrapport teruggekoppeld aan de stuurgroep, bestaande uit de wethouder Financiën, de gemeentesecretaris, de griffier, de projectleider en een OR-vertegenwoordiger. Daarnaast is tussentijds twee maal teruggekoppeld aan de raadswerkgroep en is het concept rapport met de raadswerkgroep besproken. Pagina 6

9 De bevindingen uit de drie analyses en de formatieanalyse komen aan bod in de volgende hoofdstukken. Pagina 7

10 4 Bevindingen eerste en verdere analyse In dit hoofdstuk en de daarbij behorende bijlage geven wij op het niveau van de (hoofd)functies de signalen over verschillen tussen het voor de taken begroten door Schouwen-Duiveland en dat door andere gemeenten weer. Voor de functies waarvan wij vinden dat de verschillen nader geanalyseerd moeten worden is dit hierna apart weergegeven. De eerste en verdere analyses zelf worden toegelicht en voorzien van vergelijkende tabellen in hoofdstuk 1 van het bijlageboek. 4.1 Tussenconclusie uit eerste analyse Uit de eerste analyse van de begrotingen over 2013, 2014 en 2015 met de referentiegemeenten zien wij dat de gemeente Schouwen-Duiveland op de volgende hoofdfuncties niet significant meer begroot dan de andere gemeenten uit de referentiegroepen: Algemeen bestuur: in alle vergelijkingen zijn de kosten voor het democratisch functioneren, bestuursondersteuning, bestuurlijke samenwerking en burgerzaken lager voor Schouwen- Duiveland. Economische zaken: ten opzichte van de P10-gemeenten, de toeristische en de Zeeuwse gemeenten zijn de uitgaven voor handel, ambacht en industrie lager begroot. Ook ten opzichte van de soortgenoten en de groottegroep zijn de uitgaven lager, alleen is dat verschil kleiner. Onderwijs: de totale uitgaven zijn, behalve ten opzichte van de toeristische gemeenten, gelijk of lager. Dit houdt verband met de geringe uitgaven voor speciaal en voortgezet onderwijs in Schouwen-Duiveland. Verder hebben wij uit de eerste analyse van de begrotingen over 2013, 2014 en 2015 van Schouwen-Duiveland in eerste instantie de volgende functies nader geselecteerd voor verdere analyse. Functie 140, Openbare orde en veiligheid. Op deze functie begroot de gemeente ook nadat uitgaven zijn verschoven naar functie 120 Brandweer en rampenbestrijding, naar verhouding hoge uitgaven. Dit kan samenhangen met de inzet die de gemeente doet voor de toeristische uitgaanscentra en voor de strandrecreatie. Functie 210, Wegen, straten en pleinen. Deze functie is nader te analyseren met name gericht op het wel of niet samenhangen van de hoogte van de begrote uitgaven met het karakter als toeristisch-recreatieve gemeente. Functie 215, Baten parkeren. De vraag die als eerste opkomt is of de baten als toeristische gemeente niet kunnen worden verhoogd? Wat betekent dit ten opzichte van andere Zeeuwse gemeenten? Het voorstel is om deze baten niet nader te analyseren maar deze te agenderen voor nadere politieke afweging. Functie 560, Openbaar groen en openluchtrecreatie. Inclusief het verschuiven van lasten voor openbaar groen rondom begraafplaatsen begroot de gemeente aanzienlijk veel meer dan de referentiegemeenten. De nadere analyse richt zich erop om na te gaan of en zo ja in hoeverre er verband bestaat met de toeristische voorzieningen zoals de gemeentelijk (jacht) havens. Pagina 8

11 Functie 541, Musea. De op de functie begrote uitgaven houden nagenoeg volledig verband met het Stadsmuseum. Voor 2016 e.v. worden deze uitgaven in verband met de privatisering naar verwachting nog hoger begroot met een afbouw van de verhoging tot en met Het voorstel is om deze uitgaven niet nader te analyseren maar deze te agenderen voor nadere politieke afweging. Functies 610 en 614, Bijstandsverlening en armoede- en schuldenbeleid. De nadere analyse is erop gericht om na te gaan of het signaal van lagere uitgaven overeenkomt met de sociale structuur van Schouwen-Duiveland die in de begrotingsanalyse als 'redelijk' wordt aangegeven. Je zou verwachten dat de begrote uitgaven in de pas lopen met de referenties en hoger zouden zijn dan het gemiddelde van de Zeeuwse gemeenten. Functie 611, Sociale werkvoorziening. Gelet op de hoger begrote uitgaven en een groot aantal SW-dienstbetrekkingen is een nadere analyse voor de hand liggend. Functie 714, Openbare gezondheidszorg. Door een verschuiving van begrote uitgaven naar de WMO komt de signalering te vervallen. Functie 721, Afvalverwijdering- en verwerking. Ondanks dat de uitgaven gedekt zijn door middel van de afvalstoffenheffing is een nadere analyse naar de redenen van de naar verhouding per inwoner hogere uitgaven per inwoner wenselijk. Een nadere analyse over de kostendekkendheid behoort hier niet toe, dit is een reguliere activiteit. Functie 722, Riolering. Een nadere analyse is ook al worden voor deze functie de uitgaven gedekt door de baten vanwege de hoogte van de uitgaven gewenst. Daarmee is in beeld te krijgen of de toeristische structuur, bijvoorbeeld meer (recreatie)woningen, zoveel meer uitgaven met zich mee brengt voor riolering? Functie 810, Ruimtelijke ordening. Schouwen-Duiveland kent veel toeristisch-recreatief ingestoken ruimtelijke planvorming. Door het grote aantal 'recreatiewoningen' is er ook sprake van een grote woningvoorraad. Een nadere analyse of en in hoeverre de hogere uitgaven voor ruimtelijke ordening samenhangen met de toeristisch-recreatieve kenmerken is een vervolg. Functie 822, Overige volkshuisvesting. Hiervoor volgt een nadere analyse of het hogere begrote uitgavenniveau samenhangt met de toeristische recreatieve kenmerken van de gemeente. Hierbij wordt een verschuiving van begrote uitgaven van functie 930, Uitvoering wet WOZ naar deze functie meegenomen. Functie 922, Algemene baten en lasten. De verschillen met de andere vergelijkingen zijn groot. Dit is in ieder geval een gevolg van het feit dat Schouwen-Duiveland op deze functie verschillende uitgaven centraal onderbrengt. Dit is dus een wijze van begroten. Met inachtneming daarvan blijft er een groot verschil bestaan. Een nadere analyse van de opbouw van functie 922 is wenselijk. Functie 930, Uitvoering wet WOZ. Voor deze functie is na te gaan of en zo ja in hoeverre de begrote meeruitgaven samenhangen met (eenmalige) kosten van samenwerken. Uit bovenstaand overzicht volgen onderstaande tussenconclusies: Er is geen nadere analyse nodig voor de hoofdfuncties Algemeen bestuur, Onderwijs en Economische zaken en voor de functie Openbare gezondheidszorg. De uitgaven zijn lager of vergelijkbaar met die van referentiegemeenten. De functies Parkeren en Musea vergen geen verdere analyse, maar een politieke afweging. De volgende functies worden verder geanalyseerd: Openbare orde en veiligheid, Wegen straten en pleinen, Openbaar groen en openluchtrecreatie, Bijstandsverlening en armoedeen schuldenbeleid, Sociale werkvoorziening, Afvalverwijdering- en verwerking, Riolering, Ruimtelijke ordening, Overige volkshuisvesting, Algemene baten en lasten en Uitvoering wet WOZ. Pagina 9

12 In de volgende paragraaf wordt de verdere analyse van de functies gepresenteerd. 4.2 Tussenconclusie uit verdere analyse In deze paragraaf en de daarbij behorende bijlage presenteren wij de uitkomsten van de nadere analyses van de functies die bij de eerste analyse als opvallende begrotingsafwijkingen zijn gesignaleerd. Net zoals als na de eerste analyse geven wij dit hierna als tussenconclusie weer. De verdere analyses worden toegelicht en voorzien van vergelijkende tabellen in hoofdstuk 3 van het bijlageboek. Voor de verdere analyse zijn de uitgaven en baten van Schouwen-Duiveland vergeleken met de gemiddelden van de referentiegroepen. Daarbij is gerelateerd aan structurele kenmerken zoals aantallen woningen, kilometers gemeentelijke wegen, specifieke omvang van populaties, oppervlakten, et cetera. Uit de verdere analyse volgt dat de volgende functies niet nader onderzocht hoeven te worden: Bijstandsverlening en armoedebestrijding: de begrote uitgaven zijn gerelateerd aan populatiekenmerken. Deze vergelijkingen onderbouwen de eerste vergelijking dat Schouwen-Duiveland minder uitgaven begroot. Sociale werkvoorziening: uit de verdere analyse blijkt dat de populatie SW-ers in Schouwen- Duiveland het grootst is in vergelijking tot de referenties. Riolering: Uit de verdere analyse blijkt, wanneer de toeristisch-recreatieve verblijfseenheden worden meegerekend, dat de uitgaven in de pas lopen met die van de referenties. Uit de verdere analyse volgt dat de volgende functies nader onderzocht moeten worden in overleg met betrokken medewerkers: Functie 140 Openbare orde en veiligheid Hierbij is na te gaan of er minder uitgaven mogelijk zijn en welke voorwaarden of consequenties dit met zich brengt. Op deze functie bleken uitgaven te worden geboekt die op functie 723 Milieubeheer (waaronder RUD) geboekt moeten worden. Zie verder onder deze functie. Functie 210 Wegen, straten, pleinen De uitgaven voor functie 210 waarbij is na te gaan of er minder uitgaven mogelijk zijn en welke voorwaarden of consequenties dit met zich brengt. Daarbij is onder meer te onderzoeken of en in hoeverre er samenhang is met onder meer: het door het waterschap uitgevoerde beheer en onderhoud van wegen; grote infrastructurele projecten; de begrote uitgaven voor voorzieningen. Functie 560 Openbaar groen en openluchtrecreatie Voor functie 560 is na te gaan of er minder uitgaven mogelijk zijn en welke voorwaarden of consequenties dit met zich brengt. Daarbij is onder meer specifieke aandacht te geven aan: de invloed op de begrote uitgaven van de uitgaven voor de jachthavens; de betekenis van de begrote uitgaven voor voorzieningen; de aansluiting van de voor IV3 opgegeven uitgaven en baten en de begrotingsanalyse BZK. Pagina 10

13 Functie 721 Afvalverwijdering en -verwerking De uitgaven voor functie 721 zijn in overleg met de medewerkers verder te analyseren. Daarbij is na te gaan of er minder uitgaven mogelijk zijn en welke voorwaarden of consequenties dit met zich brengt. Specifiek is dan na te gaan wat naast de uitgaven voor de exploitatie de betekenis is vanuit begrote uitgaven voor: gemeenschappelijke regeling milieustraat; afvalverwerking; doorbelastingen. Functie 723 Milieubeheer De uitgaven voor de RUD zouden voor Schouwen-Duiveland alleen betrekking moeten hebben op het basispakket voor wat betreft milieu. Op functie 723 stonden echter ook de uitgaven voor milieueducatie van ca ,-. Deze uitgaven horen op functie 480 (Gemeenschappelijke baten en lasten van het onderwijs) geboekt te worden. Daarmee blijft Schouwen-Duiveland voor functie 723 op de bovengrens van de referenties. Dit blijkt vooral te maken met personele uitgaven voor de hoeveelheid bedrijven (meer dan 1.000) die de gemeente zelf vergunt en handhaaft. Bijzonder is dat de Zeeuwse gemeenten allemaal relatief veel uitgaven hebben. Functie 810 Ruimtelijke ordening Na te gaan is of en in hoeverre de uitgaven voor ruimtelijke ordening samenhangen met de verschillende planontwikkelingen. Daarbij is de vraag aan de orde voor hoe lange periode dit uitgaveniveau geldt of dat dit na verloop van enkele jaren terugloopt? Functie 822 Overige volkshuisvesting Zijn er voor deze functie minder uitgaven mogelijk en welke voorwaarden of consequenties brengt dit met zich mee. Daarbij is specifiek aandacht te geven aan: de uitgaven voor Ecoscope en overige gemeentelijke objecten in samenhang met de hogere uitgaven op deze functie. Functie 922 Algemene baten en lasten Aan de hand van de op deze functie begrote boekingen, zowel naar activiteiten als naar economische categorieën zijn deze eerst met de medewerkers financiën bekeken en is vastgesteld dat door de systeemkeuze van boeken van uitgaven, onder meer centraal houden van een aantal PIOFHA-uitgaven, in plaats van deze te verdelen over functies, Schouwen- Duiveland altijd een afwijkend uitgavenniveau zal signaleren in vergelijking tot andere gemeenten. Daarbij stellen wij vast dat het niet zo is dat Schouwen-Duiveland indien deze uitgaven, bijvoorbeeld verdeeld aan de hand van het aantal fte's per functie, op die functies tot een andere signalering van het uitgavenniveau komt Functie 930 Uitvoering wet WOZ In overleg met de medewerkers is nagegaan of de begrote meeruitgaven samenhangen met (eenmalige) kosten van samenwerken of met de verdeling van de samenwerkingskosten over de verschillende 'belastingproducten'? Als er geen verband hiermee is, of er minder uitgaven mogelijk zijn en welke voorwaarden of consequenties dit met zich brengt? De uitkomst hiervan is dat door op een andere functie te boeken (uitgaven voor de BAG), de signalering over de hoogte van de uitgaven komt te vervallen. Pagina 11

14 Uit bovenstaand overzicht volgen onderstaande tussenconclusies: Er is geen verder onderzoek nodig naar de functies Bijstandsverlening en armoedebestrijding, Sociale werkvoorziening, Milieubeheer, Riolering en Uitvoering wet WOZ. De volgende functies moeten nader onderzocht worden in overleg met medewerkers: Openbare orde en veiligheid, Wegen, straten, pleinen, Openbaar groen en openluchtrecreatie, Afvalverwijdering en verwerking, Ruimtelijke ordening, Overige volkshuisvesting, en Algemene baten en lasten. In het volgende hoofdstuk met bijlage wordt de verdiepende analyse van deze functies gepresenteerd. Pagina 12

15 5 Bevindingen verdiepende analyse In afwijking met de hoofdstukken hiervoor presenteren wij de uitkomsten van de verdiepende analyses die onder meer in overleg met de betreffende medewerkers hebben plaats gehad, integraal in dit hoofdstuk. 5.1 Functie 140 Openbare orde en veiligheid Deze functie is nader geanalyseerd op de keuzes die ten grondslag liggen aan de hogere uitgaven. Daarnaast is nagegaan of er minder uitgaven mogelijk zijn en zo ja, welke voorwaarden of consequenties dit met zich brengt. Beleid De gemeente zet sterk in op het toeristisch recreatief karakter. Dit komt onder meer op deze functie tot uiting door intensieve inzet en uitgaven voor de activiteiten voor openbare orde en veiligheid, handhaving en reddingsbrigade. Daarbij kent de gemeente in totaal circa 450 evenementen per jaar, waarvan sommige meerdaagse evenementen zijn. Er is sprake van zowel grote evenementen als kleine evenementen met weinig risico. Hoewel dit qua aantal veel evenementen zijn, kunnen wij in het kader van dit onderzoek niet achterhalen wat de aard van de evenementen (groot of klein) is bij andere gemeenten. Bovendien kent de gemeente circa 365 horeca ondernemingen en 115 ondernemingen in de Sport, Recreatie en Cultuur. Ontwikkelingen Momenteel loopt een risico-inventarisatie naar de strandveiligheid op basis waarvan de organisatie van de reddingsbrigade kan worden aangepast. Dit onderzoek wordt eind 2015 aan de raad aangeboden. Stand van zaken voor begroting De grootste post die op functie 140 zit zijn de Uren personeel zonder TIM 2 (ca , ca. 50% van de totale functie). Hierin zitten uren die doorbelast zijn vanuit Wonen, werken, leven (WWL) (1433 uur), Openbare Werken Handhaving (4.291 uur) en Ruimte en Milieu (6.363 uur). In het gesprek kwam naar voren dat hierin algemene uren, die niet direct op OOV betrekking hebben, van juristen zitten. Gezien het feit dat de gemeente circa 150 procedures voor illegale bewoning heeft op jaarbasis, is de keuze om het op functie 140 te boeken te rechtvaardigen. In het geval van Schouwen-Duiveland hebben we het over , zijnde de loonsom van de juristen. Daarnaast zitten in deze post ook de uren voor de medewerkers Handhaving in, inclusief de opleidingsuren. 2 TIM is het urenregistratiepakket van de gemeente. Pagina 13

16 In verband met de evenementen wordt een groot beroep gedaan op de inzet van handhaving (en vergunningverlening), ook buiten de reguliere werktijden. Concreet vergt dit circa 5 fte. Er wordt ingezet op onder meer SUS-teams (uren voor een bedrag van circa ) en de toezichthouders (2 toezichthouders per evenement maal 30 grote evenementen per jaar is 480 uur). Uit de inzetplanning 2015 blijkt bovendien dat diverse andere toezicht- en handhavingstaken een hoge prioriteit kennen. De eerdere analyse is verbijzonderd voor wat betreft de vergelijking met de verschillende referenties aan de hand van het aantal horecaondernemingen c.a. Dit levert het volgende beeld op. Nettolasten per maatstaf Functie 140 Schouwen- Duiveland P10 Toeristische gemeenten Zeeuwse gemeenten Selectie groottegroep en soortgenoten inwoners Aantal Horeca bedrijven Aantal bedrijven Horeca en SCR Aantal bedrijven Cultuur, sport en recreatie Het aantal horecabedrijven maakt Schouwen-Duiveland beter vergelijkbaar met de Zeeuwse gemeenten. Vergeleken met de Selectie groottegroep en soortgenoten zijn de uitgaven voor Schouwen-Duiveland per inwoner zelfs lager. Wat opvalt is dat het verschil met de toeristische gemeente juist groter wordt. Een verklaring hiervoor is dat de politie zich meer richt op de strafrechtelijke taken, waardoor de gemeente meer inspanningen moet verrichten op toezicht en handhaving. Bovendien heeft Schouwen-Duiveland net als de andere Zeeuwse gemeenten te maken met buitenlandse toeristen die ook buiten het seizoen (seizoenverlenging en op buitenlandse feestdagen) in Zeeland verblijven. Daarnaast is de combinatie van toerisme én de uitgestrektheid van het gebied én het aantal evenementen een deel van de verklaring van de hogere uitgaven. Een vergelijking van de nettolasten gedeeld door het aantal hectare, het aantal horeca bedrijven en het aantal vernielingen bevestigt dit beeld. Opmerking hierbij is wel dat dit een statistisch grove vergelijking is, daar niet de bijdrage van elke factor apart is gewogen. Schouwen-Duiveland 725 Lasten per hectare, maal aantal horecabedrijven en maal vernielingen (gedeeld door ) P10-gemeenten 597 Toeristisch Zeeuwse gemeenten Selectie Groottegroep en soortgenoten Tot slot vallen ook de kosten van de reddingsbrigade onder deze functie. Met 21 kilometer strand en een hoge veiligheidswens betekent dit dat er 4 reddingsposten zijn. Dit brengt kosten van materieel en gebouwen met zich mee ter hoogte van zo'n plus circa per jaar aan subsidie voor het inzetten van vrijwilligers. Pagina 14

17 Zijn er andere keuzes mogelijk? Uit deze analyse blijkt dat de hogere uitgaven te verklaren zijn uit de combinatie van uitgestrektheid van het gebied én de aard van het toerisme én de vele evenementen, in combinatie met de keuzes voor veilige stranden en veilige horecagebieden. Om te komen tot minder uitgaven kan gedacht worden aan de volgende mogelijkheden: Een meer integrale aanpak tussen Bijzondere opsporingsambtenaren (BOA's). sus-teams en straatcoaches. Dit traject is reeds ingezet. Dit zou kunnen leiden tot een efficiënter toezicht. Naar verwachting leidt dit op langere termijn tot minder uitgaven, als efficiënter toezicht leidt tot minder overlast in de openbare ruimte. Overigens zijn de straatcoaches op initiatief van de gemeenteraad aangesteld. Hiervoor is op jaarbasis beschikbaar gesteld voor een periode van drie jaar. Het verminderen van het aantal evenementen. Dit kan leiden tot minder toezicht en handhaving. Tegelijkertijd heeft dit een nadelig effect op de aantrekkingskracht van de gemeente als recreatieve gemeente. Het verlagen van de prioriteit en diverse toezicht- en handhavingstaken, wat kan leiden tot minder ureninzet. Dit heeft nadelig effecten op de openbare orde (verlaging veiligheidsgevoel) en de openbare ruimte (verlaging beeldkwaliteit). Dit heeft alleen betrekking hebben op de leefbaarheidstaken, omdat op het gebied van Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en Drank- en Horecawet (DHW) het wettelijke minimum wordt aangehouden. Per saldo zijn de mogelijkheden tot besparen beperkt, anders dan dat de gemeente keuzes maakt die afwijken van de strategische visie van de gemeente en het beleid dat daarbij past. Wel kan er sprake zijn van enige optimalisatie door efficiënter toezicht. Indien er keuzes worden gemaakt voor verlaging van de intensiteit van de uitvoering van beleid dan is onze indicatie dat dit een besparing op zou moeten kunnen leveren. Deze besparing kan alleen gerealiseerd worden door een forse vermindering van het aantal evenementen en een forse verlaging van de prioriteiten en diverse toezicht- en handhavingstaken, wat nadelige effecten heeft op de openbare orde (verlaging veiligheidsgevoel) en de openbare ruimte (verlaging beeldkwaliteit). Een exacte berekening van een dergelijke besparing is in het kader van dit onderzoek niet te geven; dit vergt specifiek nader onderzoek. 5.2 Functie 210 Wegen, straten, pleinen Deze functie is verder geanalyseerd en nagegaan is of er minder uitgaven mogelijk zijn en welke voorwaarden of consequenties dit met zich brengt. Daarbij is onderzocht of en in hoeverre er samenhang is met onder meer: het door het Waterschap uitgevoerde beheer en onderhoud van wegen; grote infrastructurele projecten; de begrote uitgaven voor voorzieningen. Pagina 15

18 Beleid De kosten die het Waterschap rekent voor de werkzaamheden die zij verricht zijn met de samenwerkende gemeenten in 2013 geëvalueerd. Daaruit is gebleken dat 'de cijfers kloppen'. De toerekenfactor voor de kosten is het aantal kilometers wegen waarvoor het Waterschap werkzaamheden verricht. Hieruit volgt dat de mogelijkheid om hierop te besparen beperkt is. De kosten voor de werkzaamheden van het Waterschap vormen circa 25% van het budget. De Zeeuwse gemeenten hebben deze kosten ook, wat voor een deel verklaard waarom het verschil met Zeeuwse gemeente in kosten per kilometers gemeentelijke weg beperkt is. De norm voor het beheer en onderhoud van wegen, straten, pleinen is "schoon, heel en veilig". Voor het grootste gedeelte betekent dit A of B kwaliteit. Voor het uitvoeringsbedrijf geldt dat het in april 2014 door de raad vastgestelde integraal beheer openbare ruimte (IBOR) bepaalt dat de beeldkwaliteit in de kernen "A" moet zijn en in de wijken "B". In 2014 en 2015 heeft er voor 'wegen' een inhaalslag plaats gehad, vaak in combinatie met rioleringsprojecten. Dit betekende extra uitgaven voor onderhoud wegen. Voor het beheer en onderhoud van de buitenruimte is de beeldkwaliteitscatalogus leidend. Medewerkers werken nu niet meer op basis van frequentie maar op basis van onderhoudsbeeld. Het voordeel hiervan is: het is goed en helder toetsbaar en dus ook duidelijk wat de klant mag verwachten. Tot 2014 had de gemeente A, B en C niveau, het C niveau werd gehanteerd op sport- & parken en bedrijventerreinen. Deze zijn met het integraal beheerplan opgewaardeerd naar het B-niveau. Hiervoor zijn geen extra middelen ter beschikking gesteld. Dit was ook niet nodig want door het kort cyclisch onderhoudswerk goed bij te houden en snel in te grijpen kan de gemeente de ingrijpkosten laag houden. In 2013 en 2014 is veel gedaan aan het bekend maken van het service-loket en het verruimen van de openingstijden. Gelet op het kwaliteitsstreven en de bereikbaarheid is het reëel te verwachten dat het aantal servicemeldingen toeneemt. Tot nu toe blijkt dit niet het geval. Bestrating (maar ook riolering) is ruim 60 jaar na de watersnoodramp veelal aan vervanging toe. In de uitvoering is een efficiencyslag gemaakt die in 2012 is doorgevoerd. Er zijn efficiencyslagen gemaakt bijvoorbeeld door niet planmatig 6 voertuigen voor gladheidsbestrijding klaar te hebben staan voor inzet maar 3. Mocht er extra inzet nodig zijn dan wordt er alsnog opgeschaald. In 2012 is de buitendienst gereorganiseerd, vanuit een districtenstructuur is er één uitvoeringsbedrijf ontstaan. Kenmerkend hierin is dat de huisvesting is gecentraliseerd van 3 districtsvestigingen naar 1 centrale vestiging in Zierikzee. Medewerkers gaan veelal direct vanaf het huisadres rechtstreeks naar de werkplek. Het grote voordeel hiervan is dat er minder transport bewegingen zijn en hierdoor zijn de medewerkers meer op locatie aan de slag. Hierdoor staan ambassadeurs dichter bij de burger en worden meldingen waar mogelijk direct opgelost. Ontwikkelingen In de bedrijfsvoering van het UOR blijft er aandacht voor efficiency en kostenverlaging, bijvoorbeeld bij nieuwe contractvorming met aannemers. Een separaat voorstel hiervoor volgt in het laatste kwartaal Pagina 16

19 Het bestand verkeersbebording wordt momenteel gesaneerd naar het behouden van alleen borden met een minimale juridische borging. Op termijn levert dit een besparing op het gebied van onderhoud en op de kosten voor vervanging. In de Openbare Verlichting zijn zuinigere armaturen geplaatst. De vervanging daarvan gaat nog door, waardoor er op termijn bespaard wordt. Eveneens actueel is dat ongebruikte aansluitingen (gas, water en licht) opgezegd worden waardoor kosten omlaag gaan. Nu gebeurt dit ad hoc op basis van facturen waarbij iemand toevallig weet dat iets niet meer in gebruik is. Dit kan meer structureel. Stand van zaken voor begroting Het bedrag van circa voor grote infrastructurele projecten is voor de begroting 2015 eenmalig. Dit bedrag is begin 2014 door de raad beschikbaar gesteld. Wanneer de begrote uitgaven uitgedrukt in /inwoner hiervoor worden gecorrigeerd, dan wordt de hoogte van het uitgavenniveau op deze functie vergelijkbaar met de referentie van andere toeristische gemeenten. Zijn er andere keuzes mogelijk? Kijken naar mogelijke verlaging van de uitgaven levert het volgende beeld op: Mogelijke besparingen betekenen keuzes in veiligheid of comfort. Concreet gaat het dan om het verlagen van de A en B-kwaliteit. Er is een besparing mogelijk in de afstemming van de diverse taakvelden van beheer, indien het totale areaal beter in beeld is, informatie vastgelegd is en gedeeld wordt en activiteiten beter op elkaar afgestemd worden. Er is een voorstel in de maak, 'Beheer op orde', waarin dit geregeld wordt. Ook hier gaan de kosten voor de baten uit. Blijven investeren in plantvakken met gesloten beplanting, waardoor vermindering van onderhoudskosten gerealiseerd wordt. Inwoners betrekken bij de leefomgeving waardoor ze meer zorg en aandacht en waardering krijgen hiervoor. Het effect zal zijn vermindering van schade, vandalisme en zwerfvuil. De grootste mogelijkheden om te bezuinigen op deze functie houden verband met het maken van andere kwaliteitskeuzen. Dit betekent ook keuzes die mogelijk niet overeen komen met het toeristisch-recreatieve profiel waarvoor de gemeente strategisch op inzet. In de loop van de economische crisis hebben diverse gemeenten lagere onderhoudsniveaus dan A en/of B geactiveerd. Gemeenten kiezen voor onderhoud op het niveau B voor de centra en C voor de wijken. Er zijn ook gemeenten die in de afgelopen jaren voor heel en veilig kiezen voor generiek niveau C. Alleen voor 'schoon' geldt dan niveau B. Bijvoorbeeld de gemeente Delft, ook met in het centrum veel toeristisch-recreatieve kenmerken streeft in de binnenstad naar een gemiddeld kwaliteitsniveau B en voor de overige wijken niveau C. Dit geldt dan voor het gehele onderhoud van de openbare ruimte. Er zijn gemeenten die inzetten op B en ook C: onderhoud standaard tot extensief en gericht op het minimaal handhaven kwaliteitsniveau C. De nadruk ligt op technische kwaliteit (duurzame instandhouding). De keuzes van Schouwen- Duiveland tot nu toe betekenen inzet op: onderhoud intensief in centra, begraafplaatsen en een goede esthetische kwaliteit. Volgens de organisatie vertonen vergelijkbare gemeenten in Zeeland eenzelfde beeld: de gemeente Veere en Sluis hanteren vergelijkbare niveaus als Schouwen-Duiveland in de openbare ruimte. Pagina 17

20 Wij tekenen hierbij aan dat het onderhouden op C-niveau in de praktijk niet zo goedkoop is als vaak gedacht. Deskundigen zijn het erover eens dat onderhouden op C-niveau niet per definitie recht-evenredig goedkoper is dan op B-niveau. Dat hangt vooral ook af van de keuzes in de inrichting en materialen die daarbij gebruikt worden en vraagt andere werkmethoden..ook de mate van servicegerichtheid naar de burger en de communicatie over het onderhoudsniveau bepalen de kosten. Concreet is de ervaring opgedaan dat onderhouden op C-niveau zonder 'onderhoudsarme aanleg' nauwelijks goedkoper is dan onderhouden op B-niveau. De oorzaak is er vooral in gelegen dat onderhoud op C-niveau voor bepaalde materialen en soortgebruik in het groen en verhardingen niet mogelijk is zoals eerder verondersteld. Het maken van een keuze voor een lager kwaliteitsniveau kent zowel personele als materiële componenten. Als de gemeente kiest voor beduidend lagere kwaliteitsniveaus voor het onderhouden van de openbare buitenruimte, dat wil zeggen voor grijs, blauw en groen, dus inclusief functie 560, dan denken wij dat een besparing mogelijk zou kunnen zijn. Een exacte berekening van een mogelijke besparing is in het kader van dit onderzoek niet te geven; dit vergt specifiek nader onderzoek, waarbij rekening wordt gehouden met zowel de personele als materiële componenten en met de specifieke structuurkenmerken van de gemeente, zoals het oppervlakte van het gebied en de riolering. Voorop blijft staan dat forse besparingen alleen gerealiseerd kunnen worden door het maken van andere kwaliteitskeuzes. 5.3 Functie 560 Openbaar groen en openluchtrecreatie De uitgaven voor functie 560 zijn verder geanalyseerd en daarbij is nagegaan of er minder uitgaven mogelijk zijn en welke voorwaarden of consequenties dit met zich brengt. Daarbij is onder meer nagegaan: de invloed op de begrote uitgaven van de uitgaven voor de jachthavens; de betekenis van de begrote uitgaven voor voorzieningen; de aansluiting van de voor IV3 opgegeven uitgaven en baten en de begrotingsanalyse van BZK. Beleid De norm voor het beheer en onderhoud van groen is net zoals voor wegen, straten, pleinen is "schoon, heel en veilig". Voor het grootste gedeelte betekent dit A of B kwaliteit. Voor het uitvoeringsbedrijf geldt dat het in april 2014 door de raad vastgestelde integraal beheer openbare ruimte (IBOR) bepaalt dat de beeldkwaliteit in de kernen "A" moet zijn en in de wijken "B". Voor 2015, 2016 en 2017 wordt per jaar geïnvesteerd in IBOR om door middel van het groenkwaliteitsplan op het niveau van de A-kwaliteit te komen. De gemeente heeft havens in eigen beheer. De haven Scharendijke is recentelijke geprivatiseerd. Verdere privatisering is on hold gezet gezien een lopende procedure over mogelijke staatsteun. Het naar de markt brengen van de jachthavens wordt bovendien niet altijd gezien als een gewenste oplossing om besparingen te realiseren. Voor de haven van Zierikzee is er een visie geschreven, voor de andere havens van de gemeente niet. Pagina 18

21 De Vissershaven is in de afgelopen jaren met 2,2 miljoen Europees subsidiegeld herzien. Europese subsidies voor infrastructurele projecten zijn nu echter niet of nauwelijks meer beschikbaar. De raad heeft eenmalig en structureel beschikbaar gesteld bovenop de bestaande middelen voor toevoeging aan de voorziening onderhoud havens. Dit was nodig om het onderhoudsniveau van de havens op schoon, heel en veilig te krijgen. De havens zijn niet kostendekkend. De tarifering van de havens is al jaren niet herzien en enkel geïndexeerd. Een voorbeeld is dat de pachten voor de loswal bijvoorbeeld nog gebaseerd zijn op het lossen van zand en grind terwijl er nu enkel sprake is van onder andere het lichten van schepen. De tarieven de gelden voor het laden en lossen van tonnages zijn niet meer met elkaar in overeenstemming. Ontwikkelingen In 2016 wordt het onderzoek naar de kostendekkendheid van de leges scheepvaartrechten opgeleverd en wordt een voorstel gedaan voor een nieuwe tarifering. Zijn er andere keuzes mogelijk? Kijken naar mogelijke andere verlaging van de uitgaven dan kostendekkend krijgen van deze functie levert het volgende beeld op: verlagen van het onderhoudsniveau van de havens. Dit zal nadelige effecten hebben op 'schoon, heel en veilig'; in 2016 wordt nieuw beleid geformuleerd met betrekking tot speelruimtes, wat mogelijk leidt tot meer concentratie van de speelruimtes en een betere inpassing in de openbare ruimte; actieve inzet op verkopen van snippergroen. Voor de mogelijke besparingen voor het beheren en onderhouden van het openbaar groen c.a. verwijzen wij naar wat is beschreven onder functie 210 Wegen, straten, pleinen. De grootste mogelijkheden om te bezuinigen op functie 560 houden ook verband met het maken van fundamenteel andere kwaliteitskeuzen. Het besparingspotentieel voor het beheren en onderhouden van de (jacht)havens kunnen wij niet becijferen. Het besparingspotentieel door het kostendekkend maken van de (jacht)havens bedraagt op basis van de primaire begroting 2015 ca , exclusief het dekken van de algemene uitgaven voor de havens. 5.4 Functie 721 Afvalverwijdering en -verwerking Functie 721 is verder geanalyseerd en nagegaan is of er minder uitgaven mogelijk zijn en welke voorwaarden of consequenties dit met zich brengt. Specifiek is nagegaan wat naast de uitgaven voor de exploitatie de betekenis is vanuit begrote uitgaven voor: gemeenschappelijke regeling OLAZ; afvalverwerking; doorbelastingen. Pagina 19

22 Beleid In 2008 heeft de raad er voor gekozen om de afvalinzameling zelf te blijven doen met een hoog serviceniveau. Naast personele lasten en interne doorbelastingen zijn de twee grote posten de verwerkingskosten ( 1,6 miljoen) en bijdrage GR ( ), samen circa 50% van de totalen lasten. In beide gevallen gaat het om contracten met OLAZ. De milieustraten zijn momenteel gratis toegankelijk voor burgers. Een 'overschot' voor deze functie is 'teruggegeven aan de burger'. Een gedeelte van de btw (van het overslagstation, ongeveer ) is bij de oorspronkelijke berekening abusievelijk buiten beschouwing gebleven. Hierdoor lijkt de voorziening meerjarig negatief te gaan lopen. De gemeente verwacht dit nadeel (meer dan ) te kunnen compenseren bij het afsluiten van gunstige afvalcontracten vanaf Ontwikkelingen Voor 2016/2017 wordt een onderzoek naar de kostendekkendheid van afvalverwijdering en - verwerking gepland. Zijn er andere keuzes mogelijk? Kijken naar mogelijke andere verlaging van de uitgaven levert het volgende beeld op: Mogelijke manieren om besparingen te realiseren zijn het verlagen van het serviceniveau, bijvoorbeeld minder vaak inzamelen, meer rolemmers gebruiken in plaats van vaste aansluitingen of de grens van 150 m uit de afvalstoffenverordening loslaten. Uit een berekening van een andere Zeeuwse gemeente blijkt dat als het serviceniveau beperkt wordt, dat dit circa 10 per aansluiting scheelt. Met circa aansluitingen zou dit Schouwen-Duiveland aan lasten, 5/inwoner, schelen. Een vergoeding vragen voor afvalverwijdering en- verwerking op de milieustraat. Tot nu toe hangt dit samen met de gewenste hoge beeldkwaliteit in verband met het toerisme. Door geld te vragen om afval te brengen bij de milieustraat wordt de kans op het aantreffen van afval in de openbare ruimte vergroot. Sluiten van andere contracten voor de afvalverwerking. Dit is actueel vanaf Benchmarkgegevens (2013) geven gemiddelde kosten per aansluiting te zien van 53 (kosten verwerking, op- en overslag). De gemeente Schouwen-Duiveland betaalt voor aansluitingen (woningen conform woningmarktcijfers.nl) 1,6 miljoen aan OLAZ. Dit komt overeen met 96 euro per aansluiting. Omgerekend per inwoner is dit 47 euro voor Schouwen-Duiveland en 24 uit de benchmark. Een financieel effect op de begroting van de gemeente is er niet. Immers de uitgaven voor deze functie worden in principe 100% gedekt uit de afvalstoffenheffing. Wel kan er sprake worden van een effect op de lastendruk voor de inwoners. Dit effect laat zich nu niet verder becijferen. Enerzijds is er op termijn sprake van verwachte lagere verwerkingskosten, anderzijds dient de btw-component in de uitgaven wel blijvend worden gedekt. Pagina 20