Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang uitgave 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 18-2011 uitgave 1"

Transcriptie

1 Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang uitgave 1

2 Bij PwC in Nederland werken ruim mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen en drie verschillende invalshoeken: Assurance, Tax & HRS en Advisory. We leveren sectorspecifieke diensten en zoeken verrassende oplossingen, niet alleen voor nationale en internationale ondernemingen, maar ook voor overheden en maatschappelijke organisaties. PwC is het merk waaronder member firms van PricewaterhouseCoopers International Limited (PwCIL) handelen en diensten verlenen. Samen vormen deze firms het wereldwijde PwC-netwerk. Elke firm in het netwerk is een afzonderlijke juridische entiteit en handelt voor eigen rekening en verantwoording en niet als vertegenwoordiger van PwCIL of enige andere member firm. PwCIL verricht zelf geen diensten aan cliënten. PwCIL is niet verantwoordelijk of aansprakelijk voor het handelen of nalaten van welke van haar member firms dan ook, kan geen zeggenschap uitoefenen over hun professioneel oordeel en kan hen op geen enkele manier binden. 2 Spotlight Jaargang uitgave 1

3 Inhoud Woord vooraf: Wees de verandering die je in de wereld wilt zien 4 Veranderen om het veranderen is niet zinvol. Elke verandering hoort op zijn minst te beginnen met een aantal essentiële vragen. Zoals: wat is het probleem? Wie of wat moet er beter van worden? En wat gebeurt er als we niets veranderen? Dat geldt ook voor het debat over de toekomstige rol van de accountant. Peter van Mierlo Informatie efficiënter aanleveren met SmartClose 6 Vanwege de turbulente economie verlangen belanghebbenden steeds meer dat financiële functies sneller en beter inzicht verschaffen in ontwikkelingen binnen en buiten de organisatie. SmartClose speelt hierop in. Peter Geerts, Wouter Hoff en Alexander Staal Op naar continuous assurance 12 Met continuous monitoring kan het management continu de bedrijfsprocessen toetsen op het beoogde risicoprofiel en de performance. Met continuous audit kan de internal en external audit continu procesdata verzamelen en analyseren. Bekijk deze initiatieven in breder perspectief voor het optimale resultaat. Wietse Roozendaal Data-analyse essentieel onderdeel van de controle 18 Data-analyse vergroot het inzicht in de organisatie en helpt bij het kwantificeren van het risico dat een accountant een belangrijke fout over het hoofd ziet. Welke vorm van dataanalyse de accountant kiest, hangt mede af van de andere controlemiddelen. Jacques de Swart, Adri Briene en Anton Bakkum Eén standaard voor verslaggeving? 22 De IFRS for Small and Medium-sized Entities - de SMEstandaard - is nu ruim anderhalf jaar geleden geïntroduceerd. Wat vinden ondernemingen van deze standaard? Naast veel positieve feedback bestaat er ook weerstand tegen de standaard. Hugo van den Ende Biedt de WOPT ruimte voor interpretatie? 28 Wanneer de WOPT (Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens) precies van toepassing is, blijkt niet duidelijk uit de regelgeving. Daarom wordt deze wet in dit artikel nader geanalyseerd. Jaap de Kreek Beveiligingsrisico s bij internetverkopen 34 Er komen ieder jaar meer webwinkels in Nederland. De omzet groeit hard. Uit beveiligingsopdrachten van PwC blijkt dat de beveiliging van een webwinkel nog wel eens te wensen overlaat, met alle risico s van dien. Tonne Mulder Ononderbroken beschikbaarheid van financiering 40 Het aantrekken van een nieuwe financiering en het verlengen van een bestaande financiering zijn lastiger geworden. Een onderbreking in de financiering kan de onderneming ingrijpend raken. Zij doet er goed aan de zekerheid van haar financiering te verhogen. Martijn Mouwen Gevolgen class action voor wereldwijd opererende accountant 46 Voor het eerst in Europa heeft een rechter bepaald dat een class action settlement dat door een Amerikaanse rechter goedgekeurd en verbindend is verklaard, erkend en ten uitvoer gelegd kan worden in Nederland. Welke gevolgen heeft deze uitspraak voor de Nederlandse, wereldwijd opererende, accountant? Ianika Tzankova Kort nieuws 50 In deze Kort nieuws : RJ-Uiting fondsenwervende instellingen; RJ-Uiting toegelaten instellingen volkshuisvesting; IFRS: kleine veranderingen; Aanpassing oordeel controleverklaring bij onvoldoende openheid van zaken; Enkele wijzigingen op het gebied van belastingen.

4 Woord vooraf Wees de verandering die je in de wereld wilt zien. (Gandhi) Veranderen om het veranderen is niet zinvol. Elke verandering hoort op zijn minst te beginnen met een aantal essentiële vragen. Zoals: wat is het probleem? Wie of wat moet er beter van worden? En wat gebeurt er als we niets veranderen? Dat geldt ook voor het debat over de toekomstige rol van de accountant. Het moet beginnen met het vaststellen van de juiste probleemstelling door het stellen van de goede vragen. Geeft de controleverklaring voldoende inzicht in het proces van waardecreatie en het risicoprofiel van de gecontroleerde onderneming? Waar moet de controle in essentie over gaan? Welke set of rules hoort daarbij? Hoe communiceert de accountant daarover en hoe communiceert de opdrachtgever, de raad van commissarissen, daar vervolgens over naar bijvoorbeeld de aandeelhouders? Tegelijkertijd is het goed om ons bewust te zijn dat veranderingen op hun beurt weer leiden tot nieuwe dilemma s. Creëer je, door meer inzicht in het waardecreatieproces en het risicoprofiel van ondernemingen te geven, bijvoorbeeld niet een selffulfilling prophecy; een voorspelling die zichzelf direct of indirect waarmaakt? Daarom is het goed om eerst een robuuste dialoog te voeren met het brede maatschappelijke verkeer over next steps in risicoverslaggeving versus grenzen met betrekking tot concurrentiegevoelige informatie. Die discussie kun je bovendien alleen in internationaal verband voeren. Alleen een dergelijke serieuze diepgaande overdenking zal leiden tot versterking van zowel de kwaliteit van, als het vertrouwen in de controle. Wat ons betreft vormen de denkrichtingen en vragen uit de recente green paper van Eurocommissaris Michel Barnier daarbij een goed startpunt. Wij constateren dat relevante marktpartijen inmiddels massaal gehoor hebben gegeven aan de oproep van Barnier en een bijdrage hebben geleverd. Een goede zaak. Immers, de breed gedeelde behoefte om te reageren geeft aan dat het accountantsvak ertoe doet. Ons vak wint daarmee aan maatschappelijke relevantie. Ondanks de complexiteit van het eerder genoemde dilemma ben ik ervan overtuigd dat we langzaam gaan naar een situatie waarbij straks de accountant naast de financiële verslaggeving nog meer dan nu het geval is, kijkt naar onderliggende zaken van een onderneming. Zaken die een belangrijke rol spelen bij continuïteit, zoals strategische indicatoren, de wijze van waardecreatie en het risicobeheersingproces. Dat is in essentie ook de kern van onze formele reactie op de green paper. Daarin stellen we kort gezegd dat de lessen van de crisis ons inziens moeten leiden tot het verhogen van de transparantie van de controle, een verbreding van de reikwijdte van de controle en een serieuze herbezinning op het samenspel tussen accountant, financiële instellingen en toezichthouder. De meest voor de hand liggende manier om te komen tot meer transparantie is het audit-commissierapport. Voor het vergroten van de reikwijdte van de controle zal men scherp moeten kijken naar de huidige standaarden met betrekking tot risico s, onzekerheden en aannames die onderliggend zijn aan de controleverklaring. Ten slotte kan een betere tweerichtingscommunicatie en meer samenwerking tussen accountant en toezichthouder leiden tot een effectievere uitoefening van hun rollen. Onze complete reactie op de green paper kunt u overigens teruglezen op pwc.nl onder het kopje persberichten. De Commissie heeft alle reacties inmiddels op haar site geplaatst en een samenvatting beschikbaar gesteld. De Commissie wil eind 2011 concrete wetsvoorstellen doen richting het Europees Parlement. Wat er precies gaat veranderen is nog niet duidelijk. Dát er iets gaat veranderen staat vast. Peter van Mierlo, voorzitter accountantspraktijk PwC 4 Spotlight Jaargang uitgave 1

5 Spotlight Jaargang uitgave 1 5

6 Informatie efficiënter aanleveren met SmartClose De methodiek van SmartClose zorgt ervoor dat de financiële functie organisatiebreed te werk gaat, met gestandaardiseerde financiële processen. Wordt een SmartClose-project goed uitgevoerd, dan behaalt de financiële functie niet alleen haar doelstellingen, maar is de organisatie tevens klaar voor de toekomst. Peter Geerts, Commerciële Sector Finance, Advisory Wouter Hoff, Commerciële Sector Finance, Advisory Alexander Staal, Commerciële Sector Finance, Advisory 1. Inleiding De laatste jaren is de visie op de financiële functie duidelijk veranderd. In de jaren negentig van de vorige eeuw lag de nadruk van de financiële functie op het verbeteren van de efficiëntie ervan. Als gevolg van de boekhoudschandalen aan het begin van deze eeuw, en de daarop volgende striktere regelgeving, verschoof de focus van de financiële functie naar de beheersing van de organisatie en het voldoen aan wet- en regelgeving. Deze laatste ontwikkeling ging veelal juist ten koste van de efficiëntie en droeg maar matig bij aan de derde hoofdactiviteit van de financiële functie: het verschaffen van inzicht in ontwikkelingen binnen en buiten de organisatie. Die laatste activiteit is de afgelopen jaren meer in de belangstelling komen te staan, voornamelijk ingegeven door de economische turbulentie en de wens om daar flexibeler op in te kunnen spelen. Het is nu zaak om het evenwicht tussen inzicht (vooruitzien), efficiëntie (eerder en goedkoper beschikken over cijfers) en compliance & beheersing te herstellen. Externe belanghebbenden Een belangrijke reden voor het herstellen van de balans tussen inzicht, efficiëntie en compliance & beheersing is ingegeven door de huidige economische situatie. Banken houden meer toezicht op de convenanten en hebben de voorwaarden om geld te lenen aangescherpt. Daarnaast Figuur 1: Hoofdaandachtsgebieden financiële functie Compliance & beheersing Huidige situatie Gewenste situatie Inzicht kijken de beursen met toenemende belangstelling naar de resultaten die bedrijven presenteren en reageren heftiger op (negatieve) verrassingen. Extern belanghebbenden willen meer en sneller inzicht in de financiële cijfers en bijbehorende KPIs. Efficiëntie 6 Spotlight Jaargang uitgave 1

7 Interne belanghebbenden Naast externe belanghebbenden stellen interne belanghebbenden ook hogere eisen aan het rapportageproces. Alleen het opleveren van informatie is niet genoeg; organisaties moeten de informatie steeds sneller en transparanter aan kunnen leveren, de informatie moet steeds beter onderbouwd zijn en de organisatie moet eerder kunnen bijsturen waar noodzakelijk. Kortom, de financiële functie moet een volwassen sparringpartner voor beslissingsmakers zijn. Dit wordt belemmerd door een afname in de standaardisatie van de financiële functie: veel organisaties zijn momenteel relatief laag gewaardeerd door slecht presterende aandelenbeurzen en tegenvallende resultaten. Ook staat er veel cash op de balans doordat er de laatste jaren weinig is geïnvesteerd. Dit kan resulteren in meer overnames en vaak leidt dit weer tot een afname in de standaardisatie van financiële processen en systemen. 2. Oorzaken moeizame aanlevering gewenste stuurinformatie Financiële functies hebben op dit moment moeite om de gewenste stuurinformatie tijdig, kwalitatief hoogwaardig en tegen lage kosten te verkrijgen. De cultuur en organisatie spelen hier een rol, net als de processen en systemen. Cultuur en organisatie Het afsluit- en rapportageproces wordt doorgaans beschouwd als een aangelegenheid van de financiële functie. Dit is maar ten dele terecht. Het is weliswaar de financiële functie die de rapportages opstelt en de grootboeksystemen beheert, maar voor input is de financiële functie sterk afhankelijk van andere afdelingen. Het is daarom van belang dat andere afdelingen vroegtijdig en systematisch betrokken worden bij het afsluit- en rapportageproces. Een andere reden waarom organisaties moeite hebben om snel relevante informatie op te leveren is het idee dat informatie honderd procent correct dient te zijn. Afdelingen besteden daarom veel tijd aan het corrigeren van kleine - niet materiële - bedragen, wat het afsluitproces vertraagt. De financiële functie krijgt daardoor de informatie over omzet en kosten vaak laat, terwijl de kwaliteit niet noemenswaardig is toegenomen. Daarbij komt nog dat organisaties vaak complex zijn ingericht met entiteiten die afhankelijk van elkaar zijn tijdens de afsluiting, en bestaat er in het algemeen weinig draagvlak voor verandering. Processen zijn ingesleten en veranderingsprocessen kosten in eerste instantie veel tijd en moeite terwijl resultaten pas op langere termijn te zien zijn. Bovendien vallen veel van de inefficiënties in de categorie verborgen kosten. Een categorie waar niemand zelfstandig verantwoordelijk voor is. Processen Organisaties die een complexe structuur hebben, hebben vaak ook een laag niveau van standaardisatie van processen en procedures. Zij moeten hun (financiële) informatie destilleren vanuit verschillende standaarden en definities en vanuit een grote variëteit aan systemen. Hierdoor zijn de afsluitprocessen, consolidatieprocessen, intercompanyreconciliatie- en rapportageprocessen complex en tijdrovend. Daarnaast verwacht het lijnmanagement tijdens het rapportageproces intensief betrokken te worden bij de inhoud. Dit leidt tot uitgebreide reviewsessies en immateriële cijferaanpassingen voordat de financiële functie de cijfers definitief kan rapporteren. Systemen De complexiteit van organisaties komt tevens - zoals gezegd - tot uitdrukking in een gefragmenteerd systeemlandschap; veel organisaties gebruiken verschillende bron-, grootboek- en rapportagesystemen. Om de informatie op elkaar aan te kunnen sluiten maakt de organisatie veelvuldig gebruik van vertaaltabellen en handmatige interfaces - al dan niet met Excel - om op Samenvatting Vanwege de turbulente economie verlangen belanghebbenden steeds meer dat financiële functies sneller en beter inzicht verschaffen in ontwikkelingen binnen en buiten de organisatie. SmartClose speelt hierop in door zich te richten op rationalisatie van processen en data en het beleggen hiervan bij de juiste persoon binnen de organisatie. De financiële functie is de regisseur in het samenbrengen van informatie en bewaakt de relevantie ervan. Een goed uitgevoerd SmartClose-project zorgt ervoor dat de organisatie voorbereid is op veranderingen en daarmee klaar voor de toekomst. groepsniveau geconsolideerd te kunnen rapporteren. Applicaties die op efficiënte wijze het intercompany-reconciliatie-, consolidatie- en rapportageproces ondersteunen worden nog lang niet overal gebruikt. Bovenstaande punten zorgen ervoor dat het verbeteren van het rapportageproces nog steeds hoog op de agenda staat van de financieel directeur. PwC gebruikt al geruime tijd SmartClose als methodiek om de beschreven issues aan te pakken. Deze methodiek kijkt verder dan alleen de processen binnen de financiële functie en omvat alle afdelingen die bij het rapportageproces zijn betrokken. Op deze manier ontstaat een duurzame en breed binnen de organisatie gedragen verbetering van het rapportageproces. 3. Vereenvoudiging, standaardisering en continue verbetering De doelstelling van het verbeteren van het afsluit- en rapportageproces beperkt zich binnen veel organisaties vooral tot het versnellen van de periodieke afsluiting. Bij SmartClose wordt het vraagstuk breder Spotlight Jaargang uitgave 1 7

8 aangepakt. Naast een versnelling ligt een duidelijke nadruk op de kwaliteit van het gehele afsluit- en rapportageproces. De doelstelling van een SmartClose-project is dan ook gericht op het verbeteren van het afsluit- en rapportageproces, zodat de financiële functie snel kwalitatief hoogwaardige informatie kan verschaffen ter ondersteuning van de besluitvorming deze activiteiten beter te spreiden over de perioden (uitvlakken van pieken en dalen); deze activiteiten te harmoniseren over verschillende rapporterende entiteiten; en waar mogelijk activiteiten te automatiseren. Voor een betere verspreiding over de perioden kan gedacht worden aan het maken van een duidelijk onderscheid tussen informatie die per maand, kwartaal en jaar moet worden opgeleverd. Zolang de structuur van de jaarcijfers maar steunt op die van de kwartalen en die op haar beurt weer op de structuur van de maanden (zie figuur 3). Figuur 2 laat het verschil zien tussen de traditionele fastclose -aanpak, puur gericht op het versnellen van het afsluitproces, en de breder georiënteerde SmartClosemethodiek. SmartClose richt zich op rationalisatie van processen en data en op het beleggen hiervan bij de juiste persoon binnen de organisatie. De financiële functie is de regisseur, brengt informatie samen en bewaakt de relevantie ervan. SmartClose richt zich op de volgende aspecten: Versnelling van het afsluit- en rapportageproces SmartClose kan het afsluit- en rapportageproces versnellen door de betreffende financiële processen grondig te analyseren en op basis daarvan: - activiteiten noodzakelijk voor het afsluitproces waar mogelijk te elimineren; Figuur 2: SmartClose-methodiek gaat verder dan de traditionele fastclose-aanpak Accounting Sales & Marketing Treasury HR Productie Salarisadministratie Distributie Het veranderingpotentieel binnen de afdeling Accounting is niet voldoende voor een blijvende verbetering Fast Close Accounting Sales & Marketing Treasury HR Productie Salarisadministratie Distributie SmartClose raakt alle afdelingen binnen de organisatie die onderdeel uitmaken van het afsluit- en rapportageproces Smart Close Figuur 3: Versnelling van het afsluitproces door betere planning van de processen Afsluittaken Jaareinde Afsluittaken Jaareinde Y Y Q Q Q QY Q M Q Q Q Q M M M M M M M M M M M Reguliere accountingwerkzaamheden M Q Reguliere accountingwerkzaamheden Tijd Tijd 8 Spotlight Jaargang uitgave 1

9 Verbetering van de kwaliteit van de rapportages - Kwaliteit van informatie begint bij het standaardiseren en simplificeren van data in onderliggende systemen. Ongeacht het systeem heeft iedere organisatie een (functioneel) datamodel nodig met de belangrijkste dimensies waar groepsbreed op gerapporteerd wordt. Dit is de fundamentele datastructuur (datamodel) onder elke financiële en managementrapportage die zorg draagt voor consistente informatieverschaffing. De datastructuur wordt afgeleid uit de interne en externe informatiebehoefte en dient leidend te zijn voor de inrichting van bron-, grootboek- en rapportagesystemen. - Verder is voor het verbeteren van de kwaliteit van rapportages relevant dat handmatige interfaces geautomatiseerd worden die vaak gepaard gaan met grootschalig gebruik van Excel. Een dergelijke stap kan aanzienlijk bijdragen aan de versnelling van het proces, en - - verkleint de kans op fouten in grote mate. Ook een financieel handboek waarin de processen, procedures, werkinstructies, accountdefinities en boekingsgangen zijn vastgelegd, kunnen er mede voor zorgen dat de werkwijze meer uniform en correcter wordt. En tot slot is het zeer belangrijk dat de organisatie de aanwezige kwaliteit van de mensen die de processen uitvoeren op niveau houdt. Hun kennis, vaardigheden en discipline bepalen in hoge mate de kwaliteit van het afsluit- en rapportageproces. 4. Eenvoudig toepasbaar PwC heeft een standaardaanpak voor SmartClose-trajecten gedefinieerd (zie figuur 4). Deze aanpak heeft zich veelvuldig bewezen en wordt aangepast op de specifieke eisen die verschillende organisaties stellen aan hun afsluit- en rapportageprocessen. Fase 1: Analyse In de analysefase bepaalt de organisatie het ambitieniveau, ze start het project op en mobiliseert het projectteam. Daarna volgt een grondige analyse van de huidige afsluit- en rapportageprocessen en -systemen. Deze analyse leidt tot een gemeenschappelijk beeld van de huidige situatie, de bottlenecks en de geïdentificeerde verbetermogelijkheden. De organisatie voert de snel te implementeren verbetermogelijkheden ( quick wins ) direct uit. Fase 2: Ontwerp In de ontwerpfase ontwerpt de organisatie oplossingen voor de geïdentificeerde verbetermogelijkheden. Oplossingen zijn bijvoorbeeld: harmonisatie van het datamodel (grootboekrekeningen, klanthiërarchieën, producttypologieën en alle andere relevante dimensies waarover een organisatie wil rapporteren); opstellen van een end-to-end afsluitkalender waarin niet alleen alle afsluit- en rapportageactiviteiten staan maar waarin de organisatie ook de onderlinge afhankelijkheden plant; Figuur 4: Implementatieplan SmartClose-aanpak Fase 1: Analyse Fase 2: Ontwerp Fase 3: Implementatie Definitie SmartClosestrategie & belangrijke belanghebbenden Definitie kritisch pad Opstellen accountingplanning Ontwerp to-be - proces & Prestatie indicatoren Identificatie van meerwaarde Pilottest Roll-out van verbeterd afsluitproces - in fases Continue verbetering Analyse as is afsluitproces - over alle functies Vergelijking met best practice Implementatie quick wins Content: Mens, Proces & Technologie Verandermanagementproces Opzetten verandermanagementproces Milestone 1: Gezamelijke strategie en initiele planning Realisatie quick wins Milestone 2: Pilot succesvol Milestone 3: Realisatie doelen Realisatie duurzame verandering Spotlight Jaargang uitgave 1 9

10 bepalen van de wijze waarop alle entiteiten schattingen en voorzieningen berekenen; implementeren van een inkoopmodule binnen de ERP-omgeving om automatisch voorzieningen te maken voor openstaande verplichtingen. Deze oplossingen dienen voldoende te zijn voor het behalen van het gewenste ambitieniveau. Voor het implementeren van deze oplossingen stelt de organisatie - nadat de zij prioriteiten gesteld heeft - een plan van aanpak op dat zij in fase 3 kan uitvoeren. Fase 3: Implementatie In de implementatiefase voert de organisatie bovengenoemde oplossingen in. Naast de technische transitie die aanpassingen in de data, processen en systemen bevat, dient de organisatie zorgvuldig aandacht te besteden aan de verandering die zij verwacht van de mensen die de processen uitvoeren. Dit wordt veelal onderschat, terwijl het succes van dit type van implementaties staat of valt bij de acceptatie van de mensen dat ze moeten werken met nieuwe processen en systemen, én met de onzekerheid die meestal gepaard gaat met grote veranderingen. Dit staat nog los van de training die sowieso nodig is om met de nieuwe informatie, processen en systemen te kunnen werken. het aanpassen van de afsluitkalender. Door op logische wijze te schuiven met werkzaamheden, verantwoordelijkheden te verankeren en het afsluitproces te evalueren kan doorgaans op korte termijn al tijd worden gewonnen. Door het invoeren van deze quick wins worden zichtbare verbeteringen al vroeg in het project gecreëerd en behoudt het project draagvlak. Figuur 5: High-level resultaten SmartClose-aanpak Quick wins Middellangetermijnoplossingen Figuur 6: Voorbeelden resultaten SmartClose aanpak Naast de quick wins resulteren SmartCloseprojecten vaak in oplossingen die lastiger zijn om snel te implementeren. Vaak omdat ze kleinere of grotere systeemimplicaties met zich meebrengen of omdat afdelingsoverstijgende processen moeten worden aangepast. In de meest complexe situaties worden volledig nieuwe systemen ingevoerd. Voorbeelden van de diverse oplossingen worden getoond in figuur 6. Kosten & inspanning mbt invoering Langetermijnoplossingen 5. SmartClose-methodologie levert concrete resultaten op Toepassing van de SmartClosemethodologie in de vorm van projecten resulteert in verschillende oplossingen die zich van elkaar onderscheiden in tijd en benodigde inspanning (zie figuur 5). Quick wins Herschikking accountingplanning Afsluitregels, procedures & training (cut-off, materialiteit, templates, etc.) Intercompanyregels Middellangetermijnoplossingen Intercompanyreconciliatieproces Langetermijnoplossingen In de analysefase identificeert de organisatie de quick wins en voert deze zo snel mogelijk in. Quick wins zijn oplossingen die op korte termijn met relatief weinig inspanning kunnen worden ingevoerd met hooguit minimale systeemwijzigingen. Een voorbeeld is Definiëren en implementeren KPI s Automatisering/basissystemen updaten Standaardiseren van inputs & interfaces Continue verbetering Implementeren Standard Chart of Accounts Vernieuwen rapportageplatform 10 Spotlight Jaargang uitgave 1

11 6. Klaar voor de toekomst Het harmoniseren en standaardiseren van data, processen en/of systemen is van alle tijden. Momenteel zijn veel organisaties bezig met zogenaamde One -initiatieven. De doelstelling van dergelijke initiatieven is het standaardiseren en harmoniseren van een of meerdere gebieden. Deze initiatieven moeten uiteindelijk leiden tot snellere informatie van hogere kwaliteit en tegen lagere kosten. Een bijkomend voordeel van deze harmonisatie en standaardisatie is dat organisaties makkelijker aanpassingen kunnen maken in hun organisatiestructuur (bijvoorbeeld na overnames) en dat aanpassingen van of onderhoud op data, processen en systemen op uniforme wijze op een beperkt aantal plekken in de organisatie kan worden uitgevoerd. Het toepassen van de SmartClosemethodologie sluit naadloos aan bij deze doelen. Daardoor is de organisatie goed voorbereid op de toekomst en kan zij op efficiënte wijze omgaan met veranderingen die op haar afkomen. Het gebruik van standaarden op eerder genoemde vlakken verschaft de organisatie inzicht zonder daarbij de benodigde control & compliance uit het oog te verliezen en stelt de organisatie in staat om het afsluit- en rapportageproces zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Hiermee voldoet de organisatie aan de vraag om relevante informatie aan te leveren tegen zo laag mogelijke kosten. SmartClose maakt organisaties klaar voor de toekomst. Spotlight Jaargang uitgave 1 11

12 Op naar continuous assurance In het streven naar verbeterde procesbeheersing kunnen continuous monitoring en continuous audit een organisatie helpen meer transparantie en zekerheid te verschaffen over haar procesrisico s. Dergelijke initiatieven dienen echter in breder perspectief te worden beschouwd om het optimale resultaat te behalen. Een verkenning. Wietse Roozendaal, System & Process Assurance, Assurance 1. Inleiding Een belangrijk onderdeel van goed ondernemingsbestuur of corporate governance blijft het afleggen van verantwoording aan de belanghebbenden van een onderneming. Daarbij is de verantwoording over de betrouwbaarheid van de (financiële) processen een steeds belangrijker component geworden en dit zal naar alle waarschijnlijkheid alleen maar toenemen. De meeste CFO s en CAE s ( Chief Financial Officers en Chief Audit Executives ) zijn op de hoogte van de begrippen continuous monitoring (CM) en continuous audit (CA) en de voordelen van dergelijke programma s. Echter, relatief weinig ondernemingen hebben al het volledig potentieel hiervan benut. Primaire redenen zijn vaak het ontbreken van een sterke business case, of een onduidelijke visie hoe CM en CA te implementeren. Volgens de definitie in het tekstblok richt CM zich op de rapportage voor het management, en CA op de rapportage voor de internal (en external) audit. Beide hebben tot doel een grotere transparantie te verschaffen over de (proces)risico s en hier op (meer) continue basis zekerheid Continuous monitoring stelt het management in staat om continu de bedrijfsprocessen te toetsen op het beoogde risicoprofiel en de performance. Continuous audit stelt de internal en external audit in staat om continu procesdata te verzamelen en te analyseren voor controleactiviteiten. over te verschaffen. Het huidige klimaat van stijgende ondernemingsrisico s, aangescherpte toezichthoudereisen en compliancekosten maken het een ideaal moment om de potentiële rol van CM en CA te (her)overwegen. Maar op welke gebieden kan CM en CA worden toegepast, hoe werken beide disciplines samen en wat is de toegevoegde waarde? In dit artikel wordt ingegaan op deze vraagstukken. 2. Wat wordt onder CM en CA verstaan? Onder CM en CA wordt het volgende verstaan. Continuous monitoring Het management voert periodiek (handmatige) monitoringwerkzaamheden uit. Met CM kan het management deze werkzaamheden meerdere keren per periode geautomatiseerd uitvoeren. CM is een feedbackmechanisme dat het management gebruikt om ervoor te zorgen dat de controles werken zoals ze zijn ontworpen, en transacties worden verwerkt zoals ze zijn voorgeschreven. Met andere woorden: het management kan met CM op effectieve wijze toezicht houden op die gebieden die het belangrijkst zijn in relatie tot de financiële, operationele en compliancedoelstellingen. Continuous audit De auditor voert zijn controle op de processen, systemen en transacties over het algemeen periodiek uit. Met CA kan hij of zij meerdere keren per periode, of zelfs op realtime basis, een geautomatiseerde controle uitvoeren: CA richt zich op het op continue basis rapporteren door internal en/of external audit over de risico s op het gebied van IT en procesmanagement. Wanneer de auditor dan afwijkingen identificeert op de controlemaatregelen, transacties of overige procescomponenten 12 Spotlight Jaargang uitgave 1

13 (zoals IT-beveiliging), kan de organisatie onmiddellijk correctieve maatregelen nemen. Met andere woorden: CA kan een sterke toegevoegde waarde leveren aan de controlefunctie van een organisatie. Continuous assurance Hoewel CA en CM niet naast elkaar binnen een organisatie hoeven te bestaan, vergroot de organisatie het rendement van deze initiatieven door ze tegelijk te implementeren. Er ontstaat dan een integratie van controle-initiatieven tussen de lines of defence met een verbeterde samenwerking tussen management en audit. Daarbij wordt eenduidig gerapporteerd over de risico s ten aanzien van processen en systemen en ontstaat er een helder continuous-assurancebeeld. 3. Voorbeelden toepassingsgebieden CM en CA Zoals gezegd, vergroot de organisatie met de combinatie van CM en CA primair de zekerheid over haar procesuitvoering. CM en CA richten zich daarbij op een of een combinatie van de volgende vier hoofdgebieden: Transactieverwerking De transactieverwerking binnen systemen kan met geïntegreerde of externe tools zó worden ingericht, dat de transactiestroom wordt getoetst en gemonitord. Daarbij is signalering aan de hand van controleregels mogelijk. De organisatie kan de resultaten hiervan gebruiken voor haar management- en controleprocessen. Functiescheiding Binnen financiële, transactieverwerkende of ERP-systemen zijn normaliter verschillende rollen gedefinieerd die de rechten en de functiescheiding binnen de organisatie waarborgen. CM en CA kunnen zo worden ingericht dat het doorbreken van deze functiescheiding wordt gemonitord en direct wordt gerapporteerd. Samenvatting Continuous monitoring (CM) en continuous audit (CA) bieden een organisatie kansen in haar streven naar verbeterde procesbeheersing. Met CM kan het management continu de bedrijfsprocessen toetsen op het beoogde risicoprofiel en de performance, en met CA kan de internal en external audit continu procesdata verzamelen en analyseren. CM en CA richten veelal op monitoring van de transactieverwerking, functiescheiding in systemen, eventueel aangevuld met monitoring van stamdata en de werking van applicatiecontrole. Hoe noodzakelijk CM en CA zijn, moet blijken uit de geïdentificeerde ondernemingsrisico s. CM- en CA-initiatieven komen het beste tot hun recht als de organisatie ze in het perspectief plaatst van de ontwikkelingen op het gebied van procesbeheersing. De methodes hoeven niet tegelijk toegepast te worden, maar een combinatie van deze twee heeft wel een aanzienlijk beter effect. Figuur 1: CM, CA en continuous assurance Continuous Assurance Resultaten van CA en CM Management Audit Audit van CM Continuous Audit Continuous Monitoring Activiteiten en transacties Processen en systemen Stamdata Ook de integriteit van de stamdata die in systemen zijn opgeslagen, kan worden gemonitord. Hierbij is de monitoring voornamelijk gericht op het doorvoeren van wijzigingen in de stamdata. De datakwaliteit verbetert hierdoor sterk. Applicatiecontroles De organisatie kan met CM en CA de aanwezigheid, de configuratie en aanpassingen van de ingebouwde applicatiecontroles binnen een applicatie toetsen. Vaak vindt dit plaats in combinatie met de andere drie gebieden. Spotlight Jaargang uitgave 1 13

14 Voorbeeld van CM in transactieverwerking Een verkooporganisatie verwerkt dagelijks grote hoeveelheden (periodieke) betalingen waaronder een hoog percentage excassos. Vanwege de servicegedachte ( one-stopprincipe ) naar de cliënt kunnen de front-officemedewerkers een aanvraag tot excasso indienen. Omdat de medewerkers wijzigingen in de account van de cliënt konden aanbrengen, zoals het wijzigen van een bankrekeningnummer - met frauderisico tot gevolg - heeft de organisatie CM ingevoerd. Zij maakt nu dagelijks een volledige extractie van alle excassos en koppelt deze aan recent gewijzigde bankrekeningnummers. Alle resultaten worden gecontroleerd en waar nodig vinden correctieve acties plaats. Voorbeeld van CM ten aanzien van de functiescheiding Dezelfde verkooporganisatie factureert batchgewijs een groot aantal klanten voor een relatief beperkt aantal producten. Een wijziging van de prijzen in de masterdata heeft daarbij direct veel impact op de juistheid van de facturatie. Om het risico van ongeautoriseerde prijswijzigingen te beperken wordt maandelijks gemonitord welke medewerkers in staat zijn prijswijzigingen en batchfacturaties te verrichten en welke wijzigingen hebben opgetreden ten opzichte van de vorige periode. Daarnaast worden alle prijswijzigingen in het systeem opgeslagen en worden opmerkelijke wijzigingen (buiten de verwachte periode) gesignaleerd. 4. De voordelen van CM en CA De organisatie kan een aantal voordelen realiseren met de implementatie van CM en CA. Wanneer zij de procesrisico s gericht vaststelt, kan zij de uitgevoerde controles en de restrisico s beter interpreteren. Doordat zij bovendien vaker rapporteert over de procesrisico s, wordt over een langere periode een hoger niveau van beheersing bereikt. Wanneer de organisatie controleregels instelt, rapporteert zij over feiten in plaats van over een waarneming die op meerdere wijzen is uit te leggen of waarvan het mogelijke risico niet helder is. Hierdoor blijft het risicomanagement binnen de organisatie op scherp, en is met grotere zekerheid vast te stellen dat de organisatie handelt in lijn met het risicoprofiel en de geldende wet- en regelgeving. Een ander voordeel van CM en CA is dat de organisatie met deze methodes de kwaliteit van de bedrijfsprocessen en systemen efficiënter kan toetsen en dat de kans op fouten lager is. Personeel en overige middelen kunnen hierdoor waardetoevoegende handelingen uitvoeren in plaats van controlerende en correctieve activiteiten. De organisatie kan continu de proceswerking evalueren en op basis Figuur 2: Verhoogd controleniveau (periodieke audit) (continuous audit) Gewenste controleniveau Gewenste controleniveau Controleniveau Audit 1 Werkelijke controleniveau Audit 2 Controlepunten Werkelijke controleniveau t1 Tijd t2 t1 Tijd 14 Spotlight Jaargang uitgave 1

15 hiervan procesverbeteringen initiëren. Natuurlijk zijn bovenstaande voordelen afhankelijk van de omgeving waarin de organisatie opereert, wat haar strategie- en ondernemingsdoelstellingen zijn en wat de aard is van haar processen, systemen en ondernemingscultuur. CM- en CAinitiatieven voegen de meeste waarde toe aan ondernemingen met een hoog transactieverwerkend profiel en/of waarbij sterke noodzaak is tot het afleggen van verantwoordelijkheid voor externe of interne belanghebbenden. 5. CM en CA in het kader van procesbeheersing CM- en CA-initiatieven zullen altijd dienen te passen in de bredere beheersingsambitie van een organisatie. De manier waarop de organisatie haar procesbeheersing heeft ingericht, en de mate waarin zij in control is, geeft aan in welk volwassenheidsstadium zij is. Binnen elk stadium zijn aandachtsgebieden aan te wijzen die van invloed zijn op de procesbeheersing. Bijvoorbeeld: de wijze van sturing op processen; de invloed van het controlebewustzijn en de menselijke vaardigheden; de daadwerkelijke controlemaatregelen in de transactieverwerking; en de systemen en de inzet van tools ter vastlegging en validatie. Volwassenheidsstadia in procesbeheersing Wanneer de organisatie (per proces) de aandachtsgebieden invult, bevindt zij zich op een bepaald volwassenheidsniveau. Kan de organisatie haar ambitie per proces(domein) definiëren, dan is zij in staat gerichte acties te nemen die passen bij haar risicoprofiel en ambitie. Een proces kan zich in een van de volgende vijf fasen bevinden: Fase 1: Onbetrouwbaar In deze fase heeft de organisatie nauwelijks aandacht besteed aan de Figuur 3: Volwassenheidsstadia in procesbeheersing internebeheersomgeving. Doordat zij de procescontrole niet of nauwelijks heeft ontwikkeld of ingericht, is het resultaat van processen onvoorspelbaar. Zij heeft geen verantwoordelijkheden binnen de processen benoemd of deze zijn onduidelijk. Fase 2: Informeel Deze fase kenmerkt zich doordat de organisatie de procesbeheersing op deelgebieden heeft ingericht. Zij heeft de maatregelen echter niet voldoende gedocumenteerd en ingebed. Daardoor is het onduidelijk in welke mate de processen betrouwbaar zijn. Fase 3: Gestandaardiseerd In deze fase is de procesbeheersing dusdanig ingericht dat deze effectief kan werken, consistent kan worden toegepast en voldoende is gedocumenteerd. Er is echter geen zekerheid over de mate waarin controlemaatregelen hebben gewerkt en daarmee of het beoogde controleniveau wordt behaald. Fase 4: Gemonitord In deze fase heeft de organisatie de procesbeheersing in hoge mate gestandaardiseerd. Ze valideert de werking van de maatregelen periodiek. De medewerkers rapporteren hierover aan het verantwoordelijke management. Fase 5: Geoptimaliseerd In een geoptimaliseerde situatie is procesbeheersing een geïntegreerd proces waarbij het management continu monitort. Het koppelt de monitoring aan Gemonitord Onbetrouwbaar Informeel Gestandaardiseerd Geoptimaliseerd verbeterinitiatieven om zo de kwaliteit van de processen te verbeteren. Hoger niveau via fase 3 Het zijn vooral de organisaties die minimaal in fase 3 zitten die CM- en CAmethodes op grote schaal toepassen. De organisatie die in fase 3 gericht risicogebieden benoemt, in kaart brengt hoe zij hierover verantwoording aflegt en (continu) monitoringcontroles benoemt, zet hiermee een flinke stap in de versteviging van de procesbeheersing. CM en CA kunnen een katalyserende werking hebben in het bereiken van een hoger niveau van interne procesbeheersing. Strategie bij fase 1 en 2 Andersom valt ook te concluderen dat voor de organisatie die nog sterk onbetrouwbaar of informeel in haar procesbeheersing is, de toepassing van CM- en CA-methoden vaak nog een brug te ver is. Versterking van de interne beheersing zal zich in dergelijke gevallen meer richten op de versterking van het controlebewustzijn of het in kaart brengen van de procesrisico s. 6. Tips voor het implementeren van CM en CA Zoals uit bovenstaande blijkt komen CM- en CA-initiatieven het beste tot hun recht als de organisatie ze in het perspectief plaatst van de ontwikkelingen op het gebied van procesbeheersing. Hoe noodzakelijk CM en CA zijn, moet blijken uit de geïdentificeerde ondernemingsrisico s. Er is geen standaardaanpak om tot CM of CA te komen. In hoofdlijnen zijn echter wel zeven Spotlight Jaargang uitgave 1 15

16 stappen te onderscheiden. Zie de tabel. Tabel: Zeven stappen om tot CM en CA te komen 7. Conclusie Een organisatie die CM en CA gericht toepast, krijgt grotere transparantie over de (proces)risico s en kan hier op (meer) continue basis zekerheid over verschaffen. De toegevoegde waarde valt te vinden in het veel gerichter en het zo effectief mogelijk verantwoorden over de procesrisico s van een onderneming. Door CM en CA altijd in een breder perspectief van procesbeheersing te plaatsen zal het aansluiten bij de ambitie en het huidige beheersingsniveau in een organisatie. Doordat verantwoording in steeds grotere mate plaatsvindt door een (continue) datagerichte waarneming ontstaat er blijvende zekerheid over de interne beheersing. CM of CA kunnen daarbij katalyserend werken en ervoor zorgen dat procesbeheersing op een blijvend hoger niveau komt. Hoewel er geen standaardmethode is om CM of CA te implementeren blijkt een gerichte aanpak waarbij in een eerste fase die processen met een hoog risico en hoge transactieverwerking worden beschouwd, de meest praktische. Ontwikkel een duidelijke strategische visie. Ontwikkel per proces een strategie. Valideer met belanghebbenden. Stel het huidige niveau vast en benoem verbeteringen. Beoordeel de technologie zowel intern als extern. Voer een pilot uit. Borg en breid uit. Ga na wat de ambitie van de organisatie is ten aanzien van procesbeheersing. Kan CM- of CA-breed worden ingezet of richt het zich op specifieke risicovolle processen? Stel vast welke processen als eerste in aanmerking komen voor een CM- of CA-initiatief. Door de processen van een organisatie te classificeren naar volwassenheid kan per proces een verbeterstrategie worden vastgesteld. Definieer per proces de belanghebbenden en stel vast op welke wijze hieraan verantwoording afgelegd dient te worden. Zorg voor een duidelijke kaderstelling over de doelstellingen en de verwachte resultaten. Ga na welke controlemaatregelen nu zijn ingericht en benoem mogelijke testen (controleregels) om dit te verbeteren en/of te automatiseren. Stel vast welke systemen gebruikt worden binnen de processen en op welke wijze data hieraan ontrokken kunnen worden. Breng in kaart welke tools en oplossingen er zijn om CM of CA op deze platformen mogelijk te maken. Definieer een pilotproject en stel de resultaten vast. Verfijn en pas testen waar noodzakelijk aan en communiceer over de resultaten. Zorg dat de resultaten van CM of CA in de processen blijvend geborgd zijn. Ga de mogelijkheden na voor uitbreiding naar overige processen of definieer aanvullende controleregels. Kortom, CM en CA zijn aan te wijzen als de volgende logische stap in het streven naar betere procesbeheersing. Een organisatie die open staat voor deze initiatieven, zal de toegevoegde waarde hiervan benutten in haar procesbeheersing. 16 Spotlight Jaargang uitgave 1

17 Spotlight Jaargang uitgave 1 17

18 Data-analyse essentieel onderdeel van de controle De rol van data-analyse in de controlemix staat volop in de belangstelling en wordt steeds belangrijker. Deze bijdrage geeft een overzicht van de verschillende soorten dataanalyse en de toepassing in de praktijk. Jacques de Swart, Quantitative Analysis, Advisory Adri Briene, Systems & Process Assurance, Assurance Anton Bakkum, vaktechnisch bureau (National Office), Assurance 1. Inleiding Onder data-analyse wordt verstaan: de kwantitatieve analyse van de betrouwbaarheid van gegevensverzamelingen. Er is een verscheidenheid aan data-analysetechnieken. Vooral bij detailcontroles, bij het evalueren en testen van internebeheersingsmaatregelen, en bij het toepassen van cijferanalyses kunnen de verschillende data-analysetechnieken van extra nut zijn. De ontwikkeling in de techniek van data-ontsluiting, modelreview en statistische software staat niet stil en zorgt ervoor dat er steeds meer kan met data-analyse. Het is daarom voor de accountant van belang dat hij op de hoogte blijft van alle toepassingsmogelijkheden. 2. Soorten data-analyse De accountant kan verschillende dataanalysetechnieken toepassen. Modelontwikkeling Bij data-analyse op basis van modelontwikkeling ontwikkelt de accountant zelf modellen en selecties die hij toepast om verwachtingen te toetsen en verbanden en uitzonderingen aan te tonen. Een voorbeeld is een Er zijn drie soorten data-analysetechnieken: modelontwikkeling; modelreview; steekproeven. script dat voor fraudegerelateerde controlewerkzaamheden betalingen selecteert die vanuit bankrekeningen zijn gedaan die zowel op naam staan van een leverancier als op naam van een werknemer. Zo n script wordt eenmalig ontwikkeld en vervolgens jaarlijks toegepast. Een meer geavanceerd voorbeeld van modelontwikkeling is de applicatie AccountAnalyser van Unit 4 waarin een reeks van veel voorkomende rapportagebehoeften inzake grootboeken subadministratiebestanden zijn gebundeld en op gebruiksvriendelijke wijze toegankelijk zijn gemaakt. Modelreview Bij modelreview beoordeelt de accountant modellen en selecties die door de te controleren organisatie zijn ontwikkeld en toegepast. Deze beoordeling richt zich op dataintegriteit (is de inputdata juist?), economische integriteit (zijn de formules consistent met de doelstelling en aannames?) en technische integriteit (is het model intern consistent?). Voor een modelreview is steeds betere software beschikbaar, waardoor slechts een deel handmatig hoeft te gebeuren. Een voorbeeld van modelreview is de review van een model dat de voorziening voor dubieuze debiteuren bepaalt. Ook is het mogelijk om een zogenaamde reperformance-test uit te voeren. Een schaduwmodel herrekent dan die voorziening. Een ander veel voorkomende toepassing is de herberekening van de afschrijvingen op vaste activa. Steekproeven Verder kan een accountant op basis van steekproeven een uitspraak doen over het geheel. Een voorbeeld is de telling van een deel van de voorraad. Door de toenemende automatisering hoeft er steeds minder handmatig werk gedaan te worden bij steekproeven. Als de accountant op basis van elektronische gegevens 18 Spotlight Jaargang uitgave 1

19 de voorraad splitst in delen met een vergelijkbaar risico op fouten, en de trekkingskans laat variëren per deel, wordt de steekproef veel efficiënter. Ook het aselect trekken van steekproeven is veel eenvoudiger geworden. Daarnaast maken de toenemende mogelijkheden van statistische software de evaluatie van steekproeven bijzonder gebruikersvriendelijk. 3. Wanneer welke techniek? Wanneer past de accountant nu welke techniek toe? Dit hangt mede af van de uitkomst van andere controlemiddelen. Wanneer er hiaten zijn geconstateerd in de interne beheersing, kan het onduidelijk zijn hoe groot het risico op een materiële fout is. Met gerichte selecties kan de accountant geconstateerde risico s snel identificeren en kwantificeren. Toen bijvoorbeeld bij een productiebedrijf geconstateerd werd dat functiescheiding tussen het aanmaken en goedkeuren van creditnota s gedurende een bepaalde periode ontbrak, werd gekozen voor modelontwikkeling. Er werd een eenvoudig script geschreven waarmee de accountant precies kon berekenen hoeveel personen voor welk bedrag creditnota s hadden aangemaakt in die periode. De toepassingsmogelijkheden van dataanalyse zijn groot. Bovenstaande drie dataanalysetechnieken kunnen verschillende verschijningsvormen hebben in diverse onderdelen van de controleaanpak. Zie figuur Controlerisicomodel Data-analyse kan niet los gezien worden van de uitgangspunten van een risicogebaseerde controle. Ten eerste omdat de accountant anders verzandt in allerlei uitzonderingsrapportages die er niet toe doen. Ten tweede omdat de accountant aan de hand van data sneller kan bepalen welke controlewerkzaamheden hij het beste kan toepassen voor het mitigeren van de risico s. Volgens het controlerisicomodel is het controlerisico het product van vier risico s: het inherente risico dat een materiële fout optreedt; het risico dat de interne beheersing een materiële fout niet opmerkt; het risico dat de accountant met zijn cijferanalyses (bijvoorbeeld een verbandscontrole) een materiële fout niet opmerkt; en Samenvatting Data-analyse vergroot het inzicht in de organisatie die wordt gecontroleerd. Maar dat niet alleen. Data-analyse helpt ook bij het kwantificeren van het risico dat een accountant een belangrijke fout over het hoofd ziet. Er zijn verschillende vormen van data-analyse. Welke vorm de accountant kiest, hangt mede af van de andere controlemiddelen. In dit artikel staan de verschillende dataanalysetechnieken en de toepassing daarvan centraal. Eerst wordt de toegenomen belangstelling voor data-analyse verklaard. Vervolgens komen de verschillende vormen van data-analyse aan bod en hun relatie tot de controleaanpak. Vervolgens wordt uiteengezet hoe het controlerisicomodel helpt in de afstemming tussen dataanalysetechnieken en andere controlemiddelen. Het artikel sluit af met een paar concrete voorbeelden. Figuur 1: Verschijningsvormen van data-analysetechnieken in de controle Data-analysetechniek Onderdeel controleaanpak Modelontwikkeling Modelreview Steekproeven Begrijpen van de business en internebeheersingsmaatregelen Analyse van digitale datastromen Evalueren van internebeheersingsmaatregelen De effectiviteit testen van internebeheersingsmaatregelen Cijferanalyses Detailcontroles Kwantificeren van geconstateerde leemtes in de interne beheersing Analyse van internebeheersingsmaatregelen Verbandscontrole tussen jaarrekeningposten onderling en over de tijd Opdelen van transacties op basis van risico ter voorbereiding op een steekproef Review van een verbandcontrole die uitgevoerd is door de te controleren organisatie Review van de samenstelling van een jaarrekeningpost Steekproef op het toepassen van internebeheersingsmaatregelen Steekproef op transacties Spotlight Jaargang uitgave 1 19

20 het risico dat de accountant met zijn detailcontroles (een gerichte deelwaarneming of een steekproef) een materiële fout niet opmerkt. Het onderscheid tussen deze risico s is nuttig, omdat het de accountant helpt om na te denken over hoe hij het controlerisico verder kan verminderen door de inzet van data-analysetechnieken. Vaak leidt de toename van het gebruik van data-analysetechnieken juist niet tot extra werk, maar tot vervanging en optimalisatie van werkzaamheden. Het controleren van financiële posten via data-analyse kan bijvoorbeeld krachtiger zijn dan het eerst uitgebreid evalueren van internebeheersingsmaatregelen. Bij een verzekeringsmaatschappij zijn de beleggingsopbrengsten op juistheid en volledigheid gecontroleerd door herberekeningen op basis van een eigen model, in plaats van het testen van handmatige controles. Om de juiste controlemix te kunnen bepalen, moet de accountant natuurlijk wel op de hoogte zijn van het volledige scala aan data-analysetechnieken. Omdat de data-analysetechnieken zo sterk in ontwikkeling zijn, vormt de toegang tot de laatste stand van zaken van die soort technieken een uitdaging. 5. Praktijkvoorbeelden Om het gebruik van data-analyse te illustreren, volgen nu voorbeelden van succesvolle toepassingen van data-analyse. Sector Soort data-analyse Onderdeel controleaanpak Probleem Aanpak Resultaat Sector Soort data-analyse Onderdeel controleaanpak Probleem Aanpak Fast moving consumer goods Modelontwikkeling & steekproeven Testen van de effectiviteit van internebeheersingsmaatregelen. De accountant wil het toepassen van functiescheiding rondom het betalen van crediteuren testen omdat hij erachter is gekomen dat de medewerkers onder meerdere gebruikersnamen kunnen inloggen. De accountant filtert op basis van loggingbestanden die facturen die binnen twee minuten goedgekeurd én betaalbaar gesteld waren. Hij controleert het resultaat met een statistische steekproef. Het filter geeft 225 resultaten. De accountant trekt daarom de conclusie dat niet gesteund kan worden op de functiescheiding. Bij nader onderzoek bleek dat een medewerker de 225 facturen zowel goedgekeurd had als (onder een andere naam ingelogd) betaalbaar gesteld had om zo een werkachterstand weg te werken. Een steekproef op deze 225 verdachte facturen is gerichter dan een steekproef op alle facturen. De detailcontroles beperken zich op deze manier tot de facturen waarvoor de internebeheersingsmaatregelen niet gefunctioneerd hebben. Groothandel Model review & steekproeven Evalueren en testen van de effectiviteit van internebeheersingsmaatregelen. Als onderdeel van de interne beheersing voert een groothandel vier keer per jaar een voorraadcontrole uit op basis van een steekproef. Voor deze controle wordt de voorraad ingedeeld in groepen met een verschillend risico dat de werkelijke voorraad afwijkt van de geboekte voorraad. Hoe groter dit risico, hoe groter de trekkingskans. Na uitvoering van de steekproef berekent het script de 95% betrouwbare bovengrens voor de overschatting van de voorraad volgens de administratie per groep. De groep wordt integraal geteld en gecorrigeerd als de bovengrens te groot is. De accountant vraagt zich af of hij op deze internebeheersingsmaatregelen kan steunen. De accountant evalueert de voorraadcontrole door het script aan een modelreview te onderwerpen. Leest het script de totale voorraadadministratie een op een in (data-integriteit)? Zijn de aannames over de eigenschappen die het inherente risico bepalen consistent met de indeling in groepen die het script maakt? Worden de juiste formules voor de bovengrens gebruikt (economische integriteit)? Zijn de berekeningen in het script intern consistent (technische integriteit)? Om te valideren of de door de klant uitgevoerde steekproef goed is uitgevoerd, voert de accountant een steekproef van beperkte omvang uit op de kwartaaltellingen. Resultaat De accountant heeft geen bevindingen, en kan dus steunen op de internebeheersingsmaatregelen van de groothandel. Hij heeft zelf slechts in zeer beperkte mate arbeidsintensieve voorraadtellingen hoeven uit te voeren. 20 Spotlight Jaargang uitgave 1

Op naar continuous assurance

Op naar continuous assurance Op naar continuous assurance In het streven naar verbeterde procesbeheersing kunnen continuous monitoring en continuous audit een organisatie helpen meer transparantie en zekerheid te verschaffen over

Nadere informatie

Informatie efficiënter aanleveren met SmartClose

Informatie efficiënter aanleveren met SmartClose Informatie efficiënter aanleveren met SmartClose De methodiek van SmartClose zorgt ervoor dat de financiële functie organisatiebreed te werk gaat, met gestandaardiseerde financiële processen. Wordt een

Nadere informatie

De weg naar een data-gedreven (interne) beheersing

De weg naar een data-gedreven (interne) beheersing De weg naar een data-gedreven (interne) beheersing Gestandaardiseerde data-analysesoftware ondersteunt controles met succes, bijvoorbeeld in het uitvoeren van financiële analyses. Vaak kan bovendien een

Nadere informatie

Optimaliseren afsluiten rapportage proces: juist nu!

Optimaliseren afsluiten rapportage proces: juist nu! 18 Optimaliseren afsluiten rapportage proces: juist nu! Belang van snelle en betrouwbare informatie groter dan ooit Drs. Wim Kouwenhoven en drs. Maarten van Delft Westerhof Drs. W.P. Kouwenhoven is manager

Nadere informatie

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING 2. VERSTEVIGING VAN RISICOMANAGEMENT Van belang is een goed samenspel tussen het bestuur, de raad van commissarissen en de auditcommissie, evenals goede communicatie met

Nadere informatie

Dag accountantsverklaring, hallo controleverklaring

Dag accountantsverklaring, hallo controleverklaring Dag accountantsverklaring, hallo controleverklaring Op 15 december 2010 nemen we afscheid van de accountantsverklaring en begroeten we de controleverklaring. Vanaf die datum moeten alle verklaringen voldoen

Nadere informatie

GOVERNANCE, RISK & COMPLIANCE WHITEPAPER

GOVERNANCE, RISK & COMPLIANCE WHITEPAPER GOVERNANCE, RISK & COMPLIANCE De wereld van vandaag wordt gekenmerkt door de snelle ontwikkeling van nieuwe technologieën en disruptieve marktomstandigheden. Deze ontwikkelingen hebben verregaande gevolgen

Nadere informatie

Het periodieke rapportageproces: een balans tussen snelheid, kwaliteit en kosten

Het periodieke rapportageproces: een balans tussen snelheid, kwaliteit en kosten Het periodieke rapportageproces: een balans tussen snelheid, kwaliteit en kosten De huidige economische situatie zorgt voor een steeds grotere vraag naar een snelle, betrouwbare en relevante (externe)

Nadere informatie

gemeenschappelijke leiding is

gemeenschappelijke leiding is Transacties onder gemeenschappelijke leiding: veel keuzes, maar niet allemaal beschikbaar Sinds kort hebben we in Nederland regelgeving over transacties onder gemeenschappelijke leiding. De nieuwe Richtlijn

Nadere informatie

Internal Audit: cruciaal voor internal governance

Internal Audit: cruciaal voor internal governance Internal Audit: cruciaal voor internal governance Sinds de invoering van de Nederlandse corporate governance code in 2003 is het voor beursgenoteerde bedrijven verplicht om jaarlijks te evalueren of er behoefte

Nadere informatie

Revenue recognition: praktische implicaties

Revenue recognition: praktische implicaties Revenue recognition: praktische implicaties De IASB en de FASB hebben een ontwerpstandaard gepresenteerd voor een nieuw model van omzetverantwoording. Het is zaak om niet te lang te wachten met het evalueren

Nadere informatie

SAP Risk-Control Model. Inzicht in financiële risico s vanuit uw SAP processen

SAP Risk-Control Model. Inzicht in financiële risico s vanuit uw SAP processen SAP Risk-Control Model Inzicht in financiële risico s vanuit uw SAP processen Agenda 1.Introductie in Risicomanagement 2.SAP Risk-Control Model Introductie in Risicomanagement Van risico s naar intern

Nadere informatie

Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels

Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels Transparantie gaat verder dan verslaggevingregels De Transparant Prijs en Het Glazen Huis hebben tot doel de transparantie van verantwoordingen te verbeteren. De ervaringen en best practices vanuit deze

Nadere informatie

FAST CLOSE IMPROVED. Het belang van leiderschap en management bij een succesvolle fast close implementatie. Kennisbijeenkomst 24 September 2009

FAST CLOSE IMPROVED. Het belang van leiderschap en management bij een succesvolle fast close implementatie. Kennisbijeenkomst 24 September 2009 FAST CLOSE IMPROVED Het belang van leiderschap en management bij een succesvolle fast close implementatie Kennisbijeenkomst 24 September 2009 Agenda Introductie Fast Close een definitie Ontwikkelingen

Nadere informatie

From business transactions to process insights. BPM Round Table, TU/e 26 mei 2014

From business transactions to process insights. BPM Round Table, TU/e 26 mei 2014 From business transactions to process insights BPM Round Table, TU/e 26 mei 2014 Agenda 1 2 3 4 Korte introductie Process mining in de audit Enkele voorbeelden Uitdagingen & de toekomst 1 Korte introductie

Nadere informatie

Nationale Controllersdag 2016 9 juni 2016. Financial Control Framework Van data naar rapportage

Nationale Controllersdag 2016 9 juni 2016. Financial Control Framework Van data naar rapportage Nationale Controllersdag 2016 9 juni 2016 Financial Control Framework Van data naar rapportage Inhoudsopgave Even voorstellen Doel van de workshop Positie van Finance & Control Inrichting van management

Nadere informatie

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen 4 Context van de organisatie 4 Milieumanagementsysteemeisen 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context 4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden 4.3 Het toepassingsgebied

Nadere informatie

Continuous auditing and continuous monitoring: continuous solutions? J. Jacobs en M. Hoetjes

Continuous auditing and continuous monitoring: continuous solutions? J. Jacobs en M. Hoetjes Continuous auditing and continuous monitoring: continuous solutions? J. Jacobs en M. Hoetjes Introductie Jacco Jacobs E-mail: jacco.jacobs@nl.ey.com Internet: www.ey.com Meta Hoetjes E-mail: meta.hoetjes@csi4grc.com

Nadere informatie

SBR Assurance: zekerheid geven over digitale rapportages

SBR Assurance: zekerheid geven over digitale rapportages SBR Assurance: zekerheid geven over digitale rapportages SBR Assurance is een methode voor het geven van zekerheid over digitale rapportages binnen digitale verantwoordingsketens zoals Standard Business

Nadere informatie

Aansturing en bewaking uitbestede pensioenfondsadministraties

Aansturing en bewaking uitbestede pensioenfondsadministraties Aansturing en bewaking uitbestede pensioenfondsadministraties cruciaal Pensioenfondsbestuurders besteden hun administratieve werkzaamheden steeds vaker uit aan pensioenuitvoerders en vermogensbeheerders.

Nadere informatie

De rol van de accountant na de financiële crisis

De rol van de accountant na de financiële crisis De rol van de accountant na de financiële crisis Eurocommissaris Michel Barnier stelt in zijn Green Paper, Audit policy: Lessons from the crisis, vragen bij de rol van de accountant tijdens de financiële

Nadere informatie

Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde?

Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde? Heeft IFRS 13 Fair value measurement toegevoegde waarde? De recent gepubliceerde IFRS 13 bevat geen nieuwe voorschriften over wanneer reële waarde toegepast moet worden, maar legt uit hoe de reële waarde

Nadere informatie

Succesfactoren van transformatieprogramma s

Succesfactoren van transformatieprogramma s Succesfactoren van transformatieprogramma s In de huidige Digitale Revolutie wordt het voor de continuïteit van organisaties steeds belangrijker om snel en effectief te kunnen reageren op veranderende marktbewegingen.

Nadere informatie

www.pwc.nl Onze SEPA-diensten Uw cash management naar een hoger niveau

www.pwc.nl Onze SEPA-diensten Uw cash management naar een hoger niveau www.pwc.nl Onze SEPA-diensten Uw cash management naar een hoger niveau De kansen van de Single Euro Payments Area (SEPA) SEPA gaat niet over het aanpassen van systemen en processen alleen, SEPA raakt direct

Nadere informatie

ISO 14001:2015 Readiness Review

ISO 14001:2015 Readiness Review ISO 14001:2015 Readiness Review Organisatie Adres Certificaat Nr. Contactpersoon Functie Telefoon Email BSI is vastbesloten ervoor te zorgen dat klanten die willen certificeren op ISO 14001:2015 een soepele

Nadere informatie

Energiemanagement Actieplan

Energiemanagement Actieplan 1 van 8 Energiemanagement Actieplan Datum 18 04 2013 Rapportnr Opgesteld door Gedistribueerd aan A. van de Wetering & H. Buuts 1x Directie 1x KAM Coördinator 1x Handboek CO₂ Prestatieladder 1 2 van 8 INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

Nieuwe consolidatiestandaard geeft handvatten voor complexe praktijksituaties

Nieuwe consolidatiestandaard geeft handvatten voor complexe praktijksituaties Nieuwe consolidatiestandaard geeft handvatten voor complexe praktijksituaties De IASB heeft nieuwe standaarden uitgebracht en bestaande standaarden aangepast om de grondslagen voor consolidatie te uniformeren

Nadere informatie

Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam

Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam Robert t Hart / Geert Haisma 26 september 2013 r.hart@risicomanagement.nl / haisma@risicomanagement.nl 1www.risicomanagement.nl Visie risicomanagement Gemeenten

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6

Inhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6 Inleiding De afgelopen vijftien jaar hebben we veel ervaring opgedaan met het doorvoeren van operationele efficiencyverbeteringen in combinatie met ITtrajecten. Vaak waren organisaties hiertoe gedwongen

Nadere informatie

Op naar een excellente controle

Op naar een excellente controle Op naar een excellente controle Welke controlewerkzaamheden kunnen verder geoptimaliseerd worden om kosten te besparen of om meer toegevoegde waarde te kunnen bieden aan cliënten? Hoe kunnen deze werkzaamheden

Nadere informatie

DUTCHWEBSHARK WHITEPAPER #1. Talentpooling. In 7 stappen naar een talentpool

DUTCHWEBSHARK WHITEPAPER #1. Talentpooling. In 7 stappen naar een talentpool DUTCHWEBSHARK WHITEPAPER #1 Talentpooling In 7 stappen naar een talentpool Ter introductie. Talent pooling. Talentpools, veel werk maar ook veelbelovend. Op welke manier is het voor een bedrijf mogelijk

Nadere informatie

Stappenplan Social Return on Investment. Onderdeel van de Toolkit maatschappelijke business case ehealth

Stappenplan Social Return on Investment. Onderdeel van de Toolkit maatschappelijke business case ehealth Stappenplan Social Return on Investment Onderdeel van de Toolkit maatschappelijke business case ehealth 1 1. Inleiding Het succesvol implementeren van ehealth is complex en vraagt investeringen van verschillende

Nadere informatie

Concretere eisen om te (kunnen) voldoen aan relevante wet- en regelgeving zijn specifiek benoemd

Concretere eisen om te (kunnen) voldoen aan relevante wet- en regelgeving zijn specifiek benoemd >>> Overgang Maatstaf 2016 Onderstaand overzicht bevat de selectie van de geheel nieuwe eisen uit de Maatstaf 2016 en de eisen waarbij extra of andere accenten zijn gelegd, inclusief een korte toelichting.

Nadere informatie

Medewerker administratieve processen en systemen

Medewerker administratieve processen en systemen processen en systemen Doel Voorbereiden, analyseren, ontwerpen, ontwikkelen, beheren en evalueren van procedures en inrichting van het administratieve proces en interne controles, rekening houdend met

Nadere informatie

REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN

REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN 24 november 2017 INHOUD HOOFDSTUK 1: Rol en status van het Reglement 1 HOOFDSTUK 2: Samenstelling RAC 1 HOOFDSTUK 3: Taken RAC 2 HOOFDSTUK

Nadere informatie

Innovatie in de jaarrekening

Innovatie in de jaarrekening Innovatie in de jaarrekening Hoe komt de waarde die ondernemingen creëren met innovatie, tot uitdrukking in de jaarrekening? En hoe kunnen innovatieve ondernemingen de waarde van datgene wat zij ontwikkelen

Nadere informatie

De controller met ICT competenties

De controller met ICT competenties De controller met ICT competenties Whitepaper door Rob Berkhof Aangeboden door NIVE Opleidingen De controller met ICT competenties De huidige samenleving is nauwelijks meer voor te stellen zonder informatisering.

Nadere informatie

Kwaliteitsmanagement: de verandering communiceren!

Kwaliteitsmanagement: de verandering communiceren! Kwaliteitsmanagement: de verandering communiceren! (de mens in het proces) Ronald Vendel Business Development manager Ruim 20 jaar ervaring Gestart in 1990 Software specialisme: Procesmanagement (BPM)

Nadere informatie

NO HANDS ACCOUNTING VAN INVOEREN NAAR ADVISEREN

NO HANDS ACCOUNTING VAN INVOEREN NAAR ADVISEREN NO HANDS ACCOUNTING VAN INVOEREN NAAR ADVISEREN Even voorstellen Joost van Koot Principal Product Marketing Jos Suijkens Senior Business Consultant Van invoeren naar adviseren AGENDA FUTURE FINANCE DE

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X

Nadere informatie

Een business case voor credit management software

Een business case voor credit management software Een business case voor credit management software Waarom? Wat kost het? Wat levert het op? Voor ons als CE-iT, is het duidelijk waarom je als organisatie credit management software moet gebruiken. Niet

Nadere informatie

ISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt

ISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt ISO9001:2015, in vogelvlucht Door Tjarko Vrugt 18-11-2015 - Qemc - Tjarko Vrugt Bron: NEN - Delft 2 DE NIEUWE NEN EN ISO 9001 : 2015 Deze presentatie beperkt zich tot de essentie Sktb besteed in 2016

Nadere informatie

ALS ORGANISATIE IN SHAPE MET P3O Judith Engelberts

ALS ORGANISATIE IN SHAPE MET P3O Judith Engelberts ALS ORGANISATIE IN SHAPE MET P3O 29-03-2018 Judith Engelberts Programma: 1. P3O; wat en waarom? 2. Welk P3O modellen zijn er en welke past bij mijn organisatie? 3. Welke dienstverlenening kent het P3O?

Nadere informatie

Grip op fiscale risico s

Grip op fiscale risico s Grip op fiscale risico s Wat is een Tax Control Framework? Een Tax Control Framework (TCF) is een instrument van interne beheersing, specifiek gericht op de fiscale functie binnen een organisatie. Een

Nadere informatie

Controle van de reële waarde van financiële instrumenten

Controle van de reële waarde van financiële instrumenten Controle van de reële waarde van financiële instrumenten Niet alleen het gebruik, maar ook de complexiteit van financiële instrumenten zijn de afgelopen jaren sterk toegenomen. Dit artikel gaat over de

Nadere informatie

Afdeling : Planning & Control Organisatie : Thuisvester Functie : Medewerker Planning & Control Datum : augustus 2014

Afdeling : Planning & Control Organisatie : Thuisvester Functie : Medewerker Planning & Control Datum : augustus 2014 FUNCTIEDOCUMENT CONTEXT De afdeling Planning & Control richt zich op de effectieve en efficiënte uitvoering van planning & controlcyclus governance, financiering & treasury en risicomanagement. De medewerker

Nadere informatie

IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM

IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder

Nadere informatie

Exact Synergy Enterprise. Krachtiger Financieel Management

Exact Synergy Enterprise. Krachtiger Financieel Management Exact Synergy Enterprise Krachtiger Financieel Management 1 Inleiding Waar gaat het om? Makkelijke vragen zijn vaak het moeilijkst te beantwoorden. Als het hectische tijden zijn, moet u soms veel beslissingen

Nadere informatie

2014 KPMG Advisory N.V

2014 KPMG Advisory N.V 02 Uitbesteding & assurance 23 Overwegingen bij uitbesteding back- en mid-office processen van vermogensbeheer Auteurs: Alex Brouwer en Mark van Duren Is het zinvol voor pensioenfondsen en fiduciair managers

Nadere informatie

Klare taal! Benchmark controleverklaring nieuwe stijl onder Nederlandse beursfondsen

Klare taal! Benchmark controleverklaring nieuwe stijl onder Nederlandse beursfondsen Klare taal! Benchmark controleverklaring nieuwe stijl onder Nederlandse beursfondsen Een aantal accountants van beursgenoteerde ondernemingen heeft bij de jaarrekening over 2013 een informatievere controleverklaring

Nadere informatie

Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige jaarrekening

Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige jaarrekening Optie 3 : welkome en veel gebruikte methode voor grondslagen in enkelvoudige Beursgenoteerde ondernemingen stellen volgens IFRS een geconsolideerde op. Daarnaast is ook een enkelvoudige verplicht. Vaak

Nadere informatie

Afbeelding: TriamFloat Effectmetingsmodel

Afbeelding: TriamFloat Effectmetingsmodel Het meten van het effect van leren en ontwikkelen is een belangrijk thema bij onze klanten. Organisaties willen de toegevoegde waarde van leren weten en verwachten een professionele aanpak van de afdeling

Nadere informatie

Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden

Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden STUDIEDAG Projectmatig werken in lokale overheden LEUVEN 27 oktober 2011 Projectmatig werken in de lokale sector Katlijn Perneel, Partner, ParFinis Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden 1 Inhoud

Nadere informatie

Haal het beste uit uw gegevens met geïntegreerde Business Intelligence

Haal het beste uit uw gegevens met geïntegreerde Business Intelligence Exact Insights powered by QlikView Haal het beste uit uw gegevens met geïntegreerde Business Intelligence Met Exact Insights zet u grote hoeveelheden data moeiteloos om in organisatiebrede KPI s en trends.

Nadere informatie

Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system!

Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system! Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system!! Tom Veerman! Triple A Risk Finance B.V.! 1! Programma! Solvency II stand

Nadere informatie

IORP II IMPLEMENTATIE RISK GOVERNANCE RONALD HAMAKER 27 SEPTEMBER 2018

IORP II IMPLEMENTATIE RISK GOVERNANCE RONALD HAMAKER 27 SEPTEMBER 2018 IORP II IMPLEMENTATIE RISK GOVERNANCE RONALD HAMAKER 27 SEPTEMBER 2018 Ontwikkeling in wetgeving Wft Solvency 2 Basel 3 (3.5) Wtk/ Wtv Basel 2 IORP I (2005) PW/FTK (2007) nftk (2015) IORP II (2017) PSW

Nadere informatie

Rechtmatigheidsverantwoording Annemarie Kros RA (PWC) & Marieke Wagemakers RA (gemeente Uden)

Rechtmatigheidsverantwoording Annemarie Kros RA (PWC) & Marieke Wagemakers RA (gemeente Uden) Rechtmatigheidsverantwoording Annemarie Kros RA (PWC) & Marieke Wagemakers RA (gemeente Uden) Planning & control Samenwerken Verbinder Adviseren sportief Pro-actief Register- Accountant ruim 10 jaar ervaring

Nadere informatie

De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wijn of water?

De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wijn of water? De nieuwe IFRS leasestandaard: stevige wijn of water? Naar verwachting komt in het eerste kwartaal van 2013 een tweede voorstel voor nieuwe verslaggevingregels van leaseovereenkomsten. De oorspronkelijke

Nadere informatie

Lean Six-Sigma. HealthRatio Operational Excellence

Lean Six-Sigma. HealthRatio Operational Excellence Lean Six-Sigma HealthRatio Operational Excellence De zorg werkt in een roerige omgeving Veel veranderingen leggen extra druk op zorginstellingen om goedkoper, efficiënter en transparanter te kunnen werken.

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de algemene vergadering van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van

Nadere informatie

Het kasstroomoverzicht minder objectief dan gedacht

Het kasstroomoverzicht minder objectief dan gedacht Het minder objectief dan gedacht Ondernemingen hebben nogal wat keuzevrijheid bij het opmaken van de jaarrekening. Dit maakt de vergelijkbaarheid van en moeilijk. Arjan Brouwer - Accounting and Valuation Advisory

Nadere informatie

Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur Stek

Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur Stek Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur Stek 1 Algemeen Deugdelijk ondernemingsbestuur is waar corporate governance over gaat. Binnen de bedrijfskunde wordt de term gebruikt voor het aanduiden van hoe

Nadere informatie

Ononderbroken beschikbaarheid van financiering

Ononderbroken beschikbaarheid van financiering Ononderbroken beschikbaarheid van financiering Financiering is een onderwerp dat in de huidige markt meer aandacht behoeft. Vooral de surety of funding (ononderbroken beschikbaarheid van financiering)

Nadere informatie

Factsheet CONTINUOUS VALUE DELIVERY Mirabeau

Factsheet CONTINUOUS VALUE DELIVERY Mirabeau Factsheet CONTINUOUS VALUE DELIVERY Mirabeau CONTINUOUS VALUE DELIVERY We zorgen ervoor dat u in elke volwassenheidsfase van uw digitale platform snel en continu waarde kunt toevoegen voor eindgebruikers.

Nadere informatie

SEE INFORMATION DIFFERENTLY ARCHIEF- EN INFORMATIEBEHEER: EEN GOED BEGIN IS HET HALVE WERK BASISKENNIS OVER RETENTIESCHEMA'S

SEE INFORMATION DIFFERENTLY ARCHIEF- EN INFORMATIEBEHEER: EEN GOED BEGIN IS HET HALVE WERK BASISKENNIS OVER RETENTIESCHEMA'S SEE INFORMATION DIFFERENTLY ARCHIEF- EN INFORMATIEBEHEER: EEN GOED BEGIN IS HET HALVE WERK BASISKENNIS OVER RETENTIESCHEMA'S INLEIDING DEZE SNELGIDS HELPT U BIJ HET PLANNEN, MAKEN EN BEHEREN VAN RETENTIESCHEMA'S

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Datum: 24 april 2012 Onderwerp: Van toepassing op: Status: Accountants die controleopdrachten uitvoeren Praktijkhandreiking Relevante regelgeving

Nadere informatie

Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur

Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur 1. Algemeen Deugdelijk ondernemingsbestuur is waar corporate governance over gaat. Binnen de bedrijfskunde wordt de term gebruikt voor het aanduiden van hoe een

Nadere informatie

Goed mkb-bestuur en de rol van de accountant

Goed mkb-bestuur en de rol van de accountant Goed mkb-bestuur en de rol van de accountant Agenda Voor de pauze: introductie en een ondernemer over het Diamond model Pauze: 17.30-18:30 uur Na de pauze toepassing van het Diamond model in de praktijk

Nadere informatie

Service Datasheet. Audit Scanstraat / Digital Mailroom Audit

Service Datasheet. Audit Scanstraat / Digital Mailroom Audit / Digital Mailroom Audit Service Datasheet 1 Open Docs richt zich op verbetering van samenwerking binnen organisaties door invoering van digitaal werken. Wij ervaren dagelijks dat digitaal werken grote

Nadere informatie

WWW.CAGROUP.NL COMPLIANCE RADAR HET MEEST COMPLETE BESTURINGSSYSTEEM VOOR GEMEENTEN.

WWW.CAGROUP.NL COMPLIANCE RADAR HET MEEST COMPLETE BESTURINGSSYSTEEM VOOR GEMEENTEN. WWW.CAGROUP.NL COMPLIANCE RADAR HET MEEST COMPLETE BESTURINGSSYSTEEM VOOR GEMEENTEN. COMPLIANCE RADAR De Compliance Radar helpt gemeenten een brug te slaan tussen beleidsdoelstellingen en uitvoering. Door

Nadere informatie

Utrecht Business School

Utrecht Business School Cursus Controlling & Accounting De cursus Controlling & Accounting duurt ongeveer 2 maanden en omvat 5 colleges van 3 uur. U volgt de cursus met ongeveer 10-15 studenten op een van onze opleidingslocaties

Nadere informatie

DE CAPABILITEIT VAN HET KWALITEITSSYSTEEM

DE CAPABILITEIT VAN HET KWALITEITSSYSTEEM Kwaliteit in Bedrijf oktober 0 Tweede deel van tweeluik over de toenemende rol van kwaliteit DE CAPABILITEIT VAN HET KWALITEITSSYSTEEM Om de gewenste kwaliteit te kunnen realiseren investeren organisaties

Nadere informatie

Werkwijze Verbetering & Vernieuwing (V&V)

Werkwijze Verbetering & Vernieuwing (V&V) Werkwijze Verbetering & Vernieuwing (V&V) Inhoudsopgave Nut en Noodzaak Eerste resultaten Afgestemde werkwijze Wijze van terugkoppeling aan directie 2 Vernieuwing & Verbetering: noodzaak en onderscheid

Nadere informatie

Kunstmatige intelligentie nuttig bij complexe, herhalende en informatie-intensieve taken

Kunstmatige intelligentie nuttig bij complexe, herhalende en informatie-intensieve taken Kunstmatige intelligentie nuttig bij complexe, herhalende en informatie-intensieve taken Data zijn overal. De accountantspraktijk worstelt met de vraag hoe zij het beste om kan gaan met relevante data. Kunstmatige

Nadere informatie

Meer winst uit internal governance

Meer winst uit internal governance www.pwc.nl Meer winst uit internal governance Commissarissen en bestuurders over de rol van internal audit Jan Driessen en Bas Wakkerman November 2014 2 PwC Meer winst uit internal governance Inhoud Voorwoord

Nadere informatie

IFRS 11 Joint arrangements : meer dan het schrappen van een keuze

IFRS 11 Joint arrangements : meer dan het schrappen van een keuze IFRS 11 Joint arrangements : meer dan het schrappen van een keuze De IASB heeft de langverwachte IFRS 11 Joint arrangements gepubliceerd, als onderdeel van een pakket van vijf nieuwe verslaggevingstandaarden.

Nadere informatie

HOE EEN BEDRIJF 180 GRADEN DRAAIT

HOE EEN BEDRIJF 180 GRADEN DRAAIT Exact Online CASE STUDY HOE EEN BEDRIJF 180 GRADEN DRAAIT www.exactonline.nl 2 EXACT ONLINE CASE STUDY ACCOUNTANCY HOE TENSING BINNEN 1 JAAR 180 GRADEN DRAAIDE Tensing, een mobility en Geo- ICT software

Nadere informatie

Actieplan naar aanleiding van BDO-onderzoek. Raad van Commissarissen GVB Holding N.V. Woensdag 13 juni 2012

Actieplan naar aanleiding van BDO-onderzoek. Raad van Commissarissen GVB Holding N.V. Woensdag 13 juni 2012 Actieplan naar aanleiding van BDO-onderzoek Raad van Commissarissen GVB Holding N.V. Woensdag 13 juni 2012 Inhoudsopgave - Actieplan GVB Raad van Commissarissen GVB Holding N.V. n.a.v. BDO-rapportage 13

Nadere informatie

Audit Assurance bij het Applicatiepakket Interne Modellen Solvency II

Audit Assurance bij het Applicatiepakket Interne Modellen Solvency II Confidentieel 1 Audit Assurance bij het Applicatiepakket Interne Modellen Solvency II 1 Inleiding Instellingen die op grond van art. 112, 230 of 231 van de Solvency II richtlijn (richtlijn 2009/139/EC)

Nadere informatie

Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V.

Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V. Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V. [geldend vanaf 1 juni 2015, PB15-220] Artikel 1 Definities De definities welke in dit uitbestedingsbeleid worden gebruikt zijn nader

Nadere informatie

Global Project Performance

Global Project Performance Return on investment in project management PMO IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet projecten,

Nadere informatie

Gewijzigde doelstellingen in de leidraad interne controle/ organisatiebeheersing VLAAMSE OVERHEID. (inwerkingtreding: 1 januari 2015)

Gewijzigde doelstellingen in de leidraad interne controle/ organisatiebeheersing VLAAMSE OVERHEID. (inwerkingtreding: 1 januari 2015) Gewijzigde doelstellingen in de leidraad interne controle/ organisatiebeheersing VLAAMSE OVERHEID (inwerkingtreding: 1 januari 2015) 2 1. Doelstellingen, proces- & risicomanagement Subthema kwaliteitsbeleid

Nadere informatie

Meerwaarde Internal Audit functie. 16 maart 2017

Meerwaarde Internal Audit functie. 16 maart 2017 Meerwaarde Internal Audit functie Even voorstellen: Jantien Heimel 2 Even voorstellen: Jeannette de Haan 3 Inhoud 1. Kennismaking 2. Hoe kijken commissarissen aan tegen Internal Audit? Filmpje 3. Wat is

Nadere informatie

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together Gids voor werknemers Rexel, Building the future together Editorial Beste collega s, De wereld om ons heen verandert snel en biedt ons nieuwe uitdagingen en kansen. Aan ons de taak om effectievere oplossingen

Nadere informatie

Het gemak van een consolidatietool. Arie Geneugelijk Flanders Expo Gent

Het gemak van een consolidatietool. Arie Geneugelijk Flanders Expo Gent Het gemak van een consolidatietool Arie Geneugelijk Flanders Expo Gent Agenda Waarom niet gewoon Excel gebruiken? Demonstratie van Exact Consolidatie Quotes van klanten Samenvatting Waarom niet gewoon

Nadere informatie

Februari Goed mkb-bestuur en accountant: een waardevolle combinatie

Februari Goed mkb-bestuur en accountant: een waardevolle combinatie Februari 2018 Goed mkb-bestuur en accountant: een waardevolle combinatie De tekst van deze brochure is een samenvatting van het NEMACC-rapport MKB Goed bestuur en toezicht in Nederland, een verkennend

Nadere informatie

De logica achter de ISA s en het interne controlesysteem

De logica achter de ISA s en het interne controlesysteem De logica achter de ISA s en het interne controlesysteem In dit artikel wordt de logica van de ISA s besproken in relatie met het interne controlesysteem. Hieronder worden de componenten van het interne

Nadere informatie

6. Project management

6. Project management 6. Project management Studentenversie Inleiding 1. Het proces van project management 2. Risico management "Project management gaat over het stellen van duidelijke doelen en het managen van tijd, materiaal,

Nadere informatie

De organisatorische (trein)reis naar een Shared Service Center bij de Nederlandse Spoorwegen

De organisatorische (trein)reis naar een Shared Service Center bij de Nederlandse Spoorwegen De organisatorische (trein)reis naar een Shared Service Center bij de Nederlandse Spoorwegen Rotterdam, 13 april 2017 Carlo Zwinkels Van decentraal naar centraal Van fysiek naar digitaal Van handmatig

Nadere informatie

Aan de raad van de gemeente Lingewaard

Aan de raad van de gemeente Lingewaard 6 Aan de raad van de gemeente Lingewaard *14RDS00194* 14RDS00194 Onderwerp Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen 2014-2017 1 Samenvatting In deze nieuwe Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen

Nadere informatie

Controleprotocol subsidie Vervoersautoriteit MRDH - Openbaar Vervoer, concessie Bus -

Controleprotocol subsidie Vervoersautoriteit MRDH - Openbaar Vervoer, concessie Bus - Controleprotocol subsidie Vervoersautoriteit MRDH - Openbaar Vervoer, concessie Bus - 1. Inleiding 1.1 Dit protocol heeft betrekking op de controle van de door de subsidieontvanger af te leggen verantwoording

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.

ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000 Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 11 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER...

Nadere informatie

ROLLENSPEL: FORUM THEATER

ROLLENSPEL: FORUM THEATER METHODIEK 1. WAT Oplossingen voorstellen van op je debatstoel is één, ze uitvoeren in de praktijk is een ander paar mouwen. In het forum theater moet je je voorstellen niet alleen verbaal uiten en verdedigen,

Nadere informatie

Integratie. 60 procent managers onderschat IT-integratie. Giezeman

Integratie. 60 procent managers onderschat IT-integratie. Giezeman Integratie 60 procent managers onderschat IT-integratie Giezeman Eerste 100 dagen cruciaal 60 procent managers onderschat it-integratie Vijftig tot tachtig procent van de fusies en overnames creëert geen

Nadere informatie

De innovatiebox: een extra stimulans om succesgericht te innoveren

De innovatiebox: een extra stimulans om succesgericht te innoveren De innovatiebox: een extra stimulans om succesgericht te innoveren De innovatiebox is een fiscale stimuleringsmaatregel. Enerzijds ter bevordering van de innovatiekracht van de Nederlandse economie en anderzijds

Nadere informatie

met Minder in een dynamische markt

met Minder in een dynamische markt Meer met Minder in een dynamische markt TUSSEN OPTIMALISEREN & MAXIMALISEREN VAN RENDEMENT bij woningcorporatie de Alliantie 19 september 2007 Okura Hotel te Amsterdam drs A. Pureveen RA CFO de Alliantie

Nadere informatie

BluefieldFinance Samenvatting Quickscan Administratieve Processen Light Version

BluefieldFinance Samenvatting Quickscan Administratieve Processen Light Version BluefieldFinance Samenvatting Quickscan Administratieve Processen Light Version Introductie Quickscan De financiële organisatie moet, net zo als alle andere ondersteunende diensten, volledig gericht zijn

Nadere informatie

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 4

www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 4 www.pwc.nl Spotlight Vaktechnisch bulletin van PwC Accountants Jaargang 20-2013 uitgave 4 Bij PwC in Nederland werken ruim 4.700 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen. PwC Nederland helpt organisaties

Nadere informatie

10 jaar Transparant Prijs heeft belangrijke bijdrage geleverd aan professionalisering verslaggeving goededoelenorganisaties

10 jaar Transparant Prijs heeft belangrijke bijdrage geleverd aan professionalisering verslaggeving goededoelenorganisaties 10 jaar Transparant Prijs heeft belangrijke bijdrage geleverd aan professionalisering verslaggeving goededoelenorganisaties Meer dan ooit liggen goede-doelenorganisaties onder het vergrootglas van de media.

Nadere informatie