AFDELING KLINISCHE CHEMIE. VU Medisch Centrum JAARVERSLAG 2010

Transcriptie

1 AFDING KLINISCHE CHEMIE VU Medisch Centrum JAARVERSLAG 2010

2 Inhoudsopgave VOORWOORD 3 LEIDERSCHAP, STRATEGIE EN BEID 4 Missie 4 Patiëntenzorg, onderzoek & onderwijs 4 KLINISCH CHEMISCH LABORATORIUM 4 MEDEWERKERS 6 Personeelsbeleid 6 MIDDEN 7 Inleiding 7 Materiële kosten 7 Personele kosten 7 PROCESSEN 8 Patiëntenzorg 8 ENDOCRINOLOGISCH LABORATORIUM 8 KLINISCH CHEMISCH LABORATORIUM 8 METABOOL LABORATORIUM 8 MOLECULAIR BIOLOGISCH LABORATORIUM 9 NEUROLOGISCH LABORATORIUM 9 Onderwijs 9 ENDOCRINOLOGISCH LABORATORIUM 9 KLINISCH CHEMISCH LABORATORIUM 9 METABOOL LABORATORIUM 9 MOLECULAIR BIOLOGISCH LABORATORIUM 10 NEUROLOGISCH LABORATORIUM 11 Onderzoek 11 ENDOCRINOLOGISCH LABORATORIUM 11 METABOOL LABORATORIUM 11 MOLECULAIR BIOLOGISCH LABORATORIUM 12 NEUROLOGISCH LABORATORIUM 13 FACILITAIRE P-PROJECTEN 13 Kwaliteitssysteem 13 WAARDERING 17 Door de maatschappij 17 PRIJZEN 17 DOORVERWIJZING/BUITENLAND 17 EINDRESULTATEN 18 Patiëntenzorg 18 AANTALLEN VERRICHTINGEN 18 KWALITEIT: RESULTATEN INTERNE & EXTERNE QC 19 Onderwijs 21 Onderzoek 21 PROMOTIES 21 PUBLICATIES 21 APPENDICES 23 Appendix 1: INK-model 23 Appendix 2: Lijst met afkortingen 24 Appendix 3: Publicaties 26 Appendix 4: Wetenschappelijke en maatschappelijke activiteiten 30 VOORDRACHTEN OP UITNODIGING 30 Appendix 5: Prestatie-indicatoren 31 PATIËNTENZORG 31 ONDERZOEK 32 ONDERWIJS 32 MEDEWERKERS 33 KLACHTEN / MDINGEN 33 Appendix 6: P-projecten 34 2

3 VOORWOORD Het jaarverslag 2010 van de afdeling Klinische Chemie geeft wederom een beeld van onze activiteiten op de drie resultaatgebieden Patiëntenzorg, Onderzoek en Onderwijs en Opleiding. Op alle drie gebieden is de afdeling niet alleen onverminderd actief geweest, maar is er ook voortgang geboekt. De service aan patiënten is enorm verbeterd met de in gebruik name van het nieuwe afnamelaboratorium op 29 oktober. De feestelijke opening maakte een eind aan alle frustraties die er over de bloedafname leefden. De wachttijden voor de afname zijn sterk afgenomen. Aan de implementatie van het nieuwe laboratoriuminformatiesysteem (GLIMS), die voor medio 2011 is voorzien, is keihard gewerkt. Het aantal poliklinische bloedafnames bleef met onverminderd hoog, van alle VUmc poliklinieken ontvangt de onze de meeste patiënten. Met het Jan van Breemen Instituut werd een alliantie aangegaan op grond waarvan aldaar een klinisch chemicus werd gedetacheerd. In september is de in-service opleiding tot klinisch chemisch analist van start gegaan. De opleiding, is samen met de Amstel Academie ontwikkeld moet in de toekomst voorzien in de beschikbaarheid van goed opgeleide analytische medewerkers. We koesteren hoge verwachtingen van deze opleiding. De onderwijsinspanningen in het curriculum geneeskunde worden onverminderd hoog gewaardeerd, zo blijkt uit de reacties van de studenten. Kwantitatieve gegevens daaromtrent worden helaas steeds schaarser. De wetenschappelijke output is eveneens goed op peil gebleven, zowel kwantitatief als kwalitatief. Met 92 peer reviewed artikelen, het hoogste aantal ooit, waarvan 55% in het bovenste kwartiel qua kwaliteit, mag van een uitstekend resultaat worden gesproken. Aan drs. M. Kranendijk werd voor zijn artikel in Science door de vereniging Erfelijke Stofwisselingsziekten in Nederland (ESN) de Wadman en Van Gennip prijs toegekend. Drie medewerkers rondden hun promotieonderzoek af en diverse nieuwe initiatieven werden ontplooid. Het Endocrinologisch Research Laboratorium dat tot dit jaar ressorteerde onder de afdeling Endocrinologie is in de afdeling ondergebracht. Intensivering van de samenwerking zal daarvan ongetwijfeld het resultaat zijn. Om aan de stijgende vraag naar biobanking te voldoen is een nieuw en enthousiast bio-bank team opgericht. Gelukkig konden de verschillende resultaten in 2010 wederom worden bereikt dankzij de vruchtbare samenwerking met velen, zowel van binnen als van buiten VUmc. Graag betuig ik daarvoor, mede namens de stafleden van de afdeling daarvoor mijn erkentelijkheid. Prof. dr. M.A. Blankenstein 3

4 LEIDERSCHAP, STRATEGIE EN BEID Missie De missie van de afdeling Klinische Chemie van het VUmc is in de volgende formule vervat: P 3 J 6 In woorden luidt de missie: voor Patiëntenzorg, wetenschappelijk Onderzoek, Onderwijs en Opleiding, verzorgt de afdeling Klinische Chemie het Juiste resultaat, op de Juiste tijd op de Juiste plaats, met de Juiste interpretatie, tegen de Juiste kosten en met de Juiste Mensen. Een onlosmakelijk onderdeel van de missie is daarbij dat de medewerkers van de afdeling de hieraan verbonden activiteiten met plezier uitvoeren. Patiëntenzorg, onderzoek & onderwijs KLINISCH CHEMISCH LABORATORIUM POCT glucose Met betrekking tot POCT glucose is nader onderzoek uitgevoerd naar een verbeterde versie van POCT apparatuur voor glucose, die volgens de fabrikant een waarschuwing zou geven in geval van lipemie (hetgeen regelmatig voorkomt bij pasgeborenen die intraveneus worden gevoed, met als gevolg een vals te hoge glucose waarde) De resultaten waren dermate teleurstellend dat de introductie van POCT glucose op de afdeling Neonatologie opnieuw is opgeschort. POCT bloedgassen Na de vervanging en uitbreiding in 2009 van decentrale bloedgasapparatuur voor de OK en de afdelingen IVCV en IKIN is er in 2010 opnieuw een uitbreiding geweest op het gebied van decentrale bloedgasapparaten voor de afdelingen ICVI en Eerste Hulp. Bij de validatie van het apparaat voor de Eerste Hulp bleek dit niet aan de vereiste specificaties te voldoen. Na uitgebreid overleg met de leverancier is het apparaat vervangen, de validatie en implementatie daarvan vindt plaats in Verbouwing receptie P In 2010 is receptie P verbouwd. Zowel de balie als de bloedafnamecabines hebben een facelift ondergaan. Het geheel heeft een patiëntvriendelijker uitstraling gekregen. De uitbreiding van het aantal balieplaatsen en het verbeterde contact tussen wachtkamer en balie heeft een gunstige invloed gehad op de wachttijden bij receptie P. De gemiddelde wachttijd voor de balie (de tijd totdat patiënten opgeroepen worden om hun aanvraagformulieren te laten verwerken) is sinds de opening van de nieuwe poli gelijk gebleven, ondanks dat nu ook bij de balie nieuwe patiënten ingeschreven worden. Het aantal wachtenden dat meer dan 5 minuten moet wachten is sinds de nieuwe poli wel sterk gedaald. In 2011 is het streven dat meer dan 70% van de patiënten binnen 5 minunten geholpen wordt. Aangezien dit eind 2010 al bijna zo was, kan deze waarde misschien nog scherper gesteld worden. Hier moet echter wel opgemerkt worden dat door de invoering van GLIMS de verwerking van de aanvraagformulieren in eerste instantie langer zal duren. Een verdere verbetering wordt daarom pas in de loop van 2011 verwacht. De opening van de nieuwe afnamepoli heeft ook een duidelijk effect gehad op de totale wachttijd. Zowel de gemiddelde als de maximale wachttijd voor het prikken is sterk gedaald, ondanks het feit dat bij complexe afnames, of aanvragen waarbij nog van alles moet worden nagezocht de wachttijd gewoon doorloopt en daarmee het gemiddelde negatief beïnvloedt. Ook het percentage mensen dat (te) lang moet wachten is sinds eind 2010 drastische gedaald. Detailgegevens over de wachttijden bij de poliklinische bloedafname staan vermeld in appendix 5. 4

5 Wachttijden balie % wachtenden balie > 5min voor 2010 na voor 2010 na Tijd (min) 4 Aantal (%) Maart April Mei Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Avondpoli 0 Maart April Mei Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Gemiddelde wachttijd prikken Maximale wachttijd prikken (Woensdag 15/12, rest < 30 min) voor 2010 na voor 2010 na Tijd (min) 8 6 Tijd (min) Maart April Mei Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Avondpoli 0 Maart April Mei Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Avondpoli % supercito > 15 min voor 2010 na 15 % Maart April Mei Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag De eerder vastgestelde normpercentages voor 2011 dat 85% van de routinepatiënten binnen 25 minuten en 90% van de (super)citopatiënten (de hematologie en oncologie patiënten) binnen 15 minuten geprikt moeten worden, wordt sinds de nieuwe poli ook ruimschoots gehaald. We zullen in 2011 kijken of dit percentage verder stijgt en de normtijd verlaagd kan worden. GLIMS Het implementatietraject van GLIMS heeft in 2010 een aanzienlijke hoeveelheid tijd gekost. Oude uitslagen vanaf 1991 zijn geconverteerd (en gecontroleerd) zodat de historie voor de patiëntenzorg behouden blijft. GLIMS is grotendeels ingericht en gecontroleerd op functionaliteit. 5

6 MEDEWERKERS Personeelsbeleid Ziekteverzuim Het korte ziekteverzuim (tot 1 jaar) is in 2010 nog iets verder gedaald naar 4,01%. Dat is gelijk aan de doelstelling van VUmc en zeker gezien het percentage in 2008 een prestatie te noemen. Het lange verzuim stijgt licht, dat heeft te maken met een medewerker die langer dan twee jaar ziek is. Personeel in/uit dienst In dienst; 26 personen, 23,15 fte (waarvan 4,0 fte analisten i.o.) Uit dienst; 17 personen, fte 13,3 fte 6

7 MIDDEN Inleiding In deze paragraaf zullen de materiële en personele uitgaven van de afdeling in het jaar 2010 toegelicht worden. De volgende definities worden gehanteerd: Materieel budget: 1 e geldstroom financiering van het geheel van bestellingen binnen de afdeling Klinische Chemie (met uitzondering van apparatuur > 4.500). Personeel budget: 1 e geldstroom financiering van het totaal aan personele kosten dat er gemaakt wordt binnen de afdeling Klinische Chemie. Materiële kosten Het materiële budget is in 2010 omlaag gegaan ten opzichte van 2009, omdat de afdeling een bezuinigingstaakstelling van is opgelegd. Deze bezuiniging is verdeeld over het materiële en personele budget naar rato van omvang van de bijbehorende kosten. De materiële kosten zijn in 2010 ten opzichte van 2009 licht gedaald. Zeker gezien de productiegroei in 2010 is dit een prestatie. Naast het kritisch kijken naar de kosten zijn er een aantal grote eenmalige inkomsten geboekt in MATERIËLE KOSTEN 2010 VERSCHIL t.o.v Totaal budget Gerealiseerde materiële kosten Afwijking Personele kosten De verhoging van het personele budget ten opzichte van 2009 wordt veroorzaakt door de verhoging van de CAO-lonen en toeslagen. Deze ophoging is getemperd doordat een deel van de bezuiniging ten laste van het personele budget is gekomen. De personele kosten zijn aanzienlijk hoger dan in Dit komt enerzijds door de stijgende loonkosten en verbeterde secundaire arbeidsvoorwaarden en anderzijds door de stijging in het aantal fte op de afdeling. PERSONE KOSTEN 2010 VERSCHIL t.o.v Totaal budget Gerealiseerde personele kosten Afwijking

8 PROCESSEN Patiëntenzorg ENDOCRINOLOGISCH LABORATORIUM Het Endocrinologisch Laboratorium () heeft ook in 2010 weer hormonen, botmerkers en tumormerkers geanalyseerd. Het is gestopt met de bepaling van pro-insuline en door een wijziging in de reagentia zijn de waarden van de tumormerker CA125 >200 U/ml met 20% gestegen, wat uiteraard gerapporteerd is naar de aanvragers. Sinds 2010 is het EndoResearch Laboratorium (voorheen afdeling Endocrinologie, onder leiding van dr. N. Bravenboer) onderdeel van het. Daarmee is ook het stukje diagnostiek, de analyse van botbiopten, sinds jaren uitgevoerd door dit laboratorium bij het bepalingspalet van het gekomen. KLINISCH CHEMISCH LABORATORIUM Nieuwe bepalingen en vervallen bepalingen Ten behoeve van projecten werd de bepaling high sensitive CRP gevalideerd en geïmplementeerd. Daarnaast werden de bepalingen cystatine C en calprotectine gevalideerd, deze bepalingen worden begin 2011 in gebruik genomen. De bepaling high sensitive troponine T werd eveneens gevalideerd, na overleg met Cardiologie is besloten enige tijd zowel de troponine T als de high sensitive troponine T te bepalen om klinische ervaring op te doen met de gewijzigde troponine T bepaling. Als voorbereiding op de Delta24RGDstudie werden een istat (bloedgasbepalingen), een Emerald (hemocytomotrie) en een reflotron (voor enkele chemie bepalingen) gevalideerd. METABOOL LABORATORIUM Het Metabool Laboratorium voert gespecialiseerde hoogwaardige laboratoriumdiagnostiek op metaboliet, eiwit en DNA niveau in lichaamsvloeistoffen (bloed, liquor, urine, vruchtwater) en in lichaamscellen (diverse biopten en gekweekte cellen) op het gebied van erfelijke metabole ziekten uit. Aanvragen worden ingezonden vanuit zowel VUmc als uit de (academische) centra in Nederland. Wij ontvangen ook veel aanvragen uit het buitenland. Sommige bepalingen zijn uniek in de wereld en voor veel van de bepalingen en aandoeningen fungeren wij als wereldwijd referentie laboratorium. Er is een sterke interactie met metabole kinderartsen, kinderneurologen, internisten, neurologen en klinisch genetici in binnen- en buitenland. Vervanging en implementatie apparatuur - Jasco HPLC met Coulachem III - Multifuge x1r centrifuge - Centrifuge BAC lab Nieuwe bepalingen - N-acetylaspartaatglutamaat (NAAG) is mogelijk een marker voor hypomyelinisatie. In overleg met Kinderneurologie is een nieuwe methode opgezet om NAAG te meten in liquor met LC- MS/MS - Om patiënten met de ziekte van Salla en CAFSA (cerebellar ataxia with free sialic acid) goed te kunnen diagnosticeren, is een nieuwe methode opgezet om totaal en vrij siaalzuur (SIA) in liquor te meten met LC-MS/MS - Voor de diagnose van defecten in het B6-metabolisme is een methode ontwikkeld voor de meting van B6-vitamine in liquor en plasma met LC-MS/MS - D-2-hydroxyglutaar acidurie type II: Isocitraat dehydrogenase 2 (IDH2) DNA sequentie analyse - Isocitraat dehydrogenase 1 (IDH1) DNA sequentie analyse - Pyridoxaal kinase (PDXK) DNA sequentie analyse - Methylmalonaat semialdehyde dehydrogenase (MMSDH) DNA sequentie analyse Wijziging in methoden - Totaal en vrij siaalzuur (SIA) in urine en vruchtwater wordt nu met LC-MS/MS bepaald in plaats van met HPLC - Transaldolase enzym activiteit wordt nu met een spectrofotometrische methode bepaald in plaats van met de LC-MS/MS - Totaal homocysteine in plasma wordt nu gemeten met de HPLC in plaats van met de IMX 8

9 MOLECULAIR BIOLOGISCH LABORATORIUM Het Moleculair Biologisch Laboratorium verzorgt DNA diagnostiek die geen genetische counseling behoeft. Dit betreft genetische variaties met effect op therapie (MX1 bij multiple sclerose, FSH-R bij fertiliteit, CYP450 bij depressiviteit) en prognose (APOE4 bij Alzheimer). De methodes zijn hiertoe uniform gemaakt, geautomatiseerd en gecentraliseerd om te voldoen aan de toename in vraag voor dit type assays. NEUROLOGISCH LABORATORIUM Het Neurologisch Laboratorium Klinische Chemie is een expertisecentrum voor de analyse van de Alzheimer biomarkers amyloid beta 1-42 (abeta42), totaal tau (tau) en hypergefosforyleerd tau 181 (Ptau). In 2010 zijn ongeveer 250 liquores vanuit het Alzheimer centrum VUmc geanalyseerd en 250 liquores van externe Nederlandse ziekenhuizen. Dr. C.E. Teunissen, hoofd Neurologisch Laboratorium, is lid van de Internationale werkgroep voor standardisatie van Alzheimer biomarkers. Het Neurologisch Laboratorium fungeert als referentielaboratorium voor het Internationale Kwaliteitsprogramma voor de drie Alzheimer biomarkers (International Alzheimer Quality Control study). Tevens is dr. Teunissen lid van de internationale onafhankelijke adviesgroep voor afname en analyse van deze drie Alzheimer biomarkers, die een consensus richtlijn heeft opgesteld Onderwijs Prof. dr. M.A. Blankenstein - Colleges Hormones and the brain in Master Neuroendocrinology - Colleges PsA en Steroid hormones in breast cancer in de cursus Tumour Biology and Clinical Behaviour van de Master Oncology - College Tumor Markers in de cursus Integrative Tumor Cell Biology (FALW) - Basiscursus Endocrinologie voor Klinisch Chemici in opleiding ( ) - BROK- Cursus: de afdeling Klinische Chemie en patiëntgebonden onderzoek in VUmc ENDOCRINOLOGISCH LABORATORIUM Dr. A.C. Heijboer - Endocrinologie onderwijs, Roosevelt Academy, Middelburg - Onderwijs fellows endocrinologie, VUmc - ENB onderwijs, Geneeskunde, VUmc Dr. N. Bravenboer - ENB onderwijs, Geneeskunde, VUmc - Lid DB van het honoursprogramm geneeskunde - Externe examinator Azin Azari, ACTA orthodontie opleiding KLINISCH CHEMISCH LABORATORIUM - Practicum Bloedgassen - Practicum Urinediagnostiek - Venapuncties - In-service opleiding analist METABOOL LABORATORIUM Prof. dr. H.J. Blom - Coördinator Master opleiding Cardiovasculaire Research, blok Vascular function and metabolic diseases Dr. G.S. Salomons - Stagecoördinator, lid van de Commissie Wetenschappelijke Stages, VUmc - Begeleiding studenten in hun wetenschappelijke stage S. Oztürk, Faculty of Earth and Life Sciences of VU, Biomolecular sciences, Enzyme activity studies in 2-hydroxyglutarate dehydrogenases S. Oztürk, Faculty of Earth and Life Sciences of VU, Biomolecular sciences, IDH2 mutations in D- 2-hydroxyglutaric aciduria type II 9

10 Ing. O.T. Betsalel - Begeleiding stagiaires T. Veltkamp, december augustus 2010, HLO InHolland Biochemie, Deficiencies in the metabolic pathway of creatine Drs. ing. M. Kranendijk - Begeleiding studenten P. van Bezooijen, september mei 2010 stage, juni - augustus 2010 vakantiewerk, HLO InHolland Medisch Domein, Biologie & Medisch laboratoriumonderzoek L-2-hydroxyglutaric aciduria: effect of riboflavin therapy studied in vitro M. Khan, 27 september september 2011 VU, Geneeskunde Wetenschapsstage Master, L-2-hydroxyglutaric aciduria: effect of riboflavin therapy studied in lymphoblasts F. Kidwai, 3 januari mei 2011 VU, Medische wetenschappen Bachelorstage Is IDH2(R140Q) enzyme inhibition a therapeutic possibility for D-2-HGA type II? Drs. J. Ndika - Begeleiding studenten C. Beaubrun, Vrije Universiteit, Biomolecular Sciences, Identifying the Promoter Region of the SLC6A8 Gene V. Lusink, Hogeschool INHOLLAND, Biologie en Medisch Laboratorium Onderzoek, Unravelling the Promoter Region of the SLC6A8 Gene F. Visser, Vrije Universiteit, Biomedical Sciences, The SLC6A8 gene: Analysis of the 5 UTR and 3 UTR Regions Dr. P.G. Scheffer - Functie als tutor en mentor bij VU Geneeskunde semester 1, bachelor 1 - Lid van examencommissie VU Master opleiding Cardiovasculaire Research - Docent Master opleiding Cardiovasculaire Research, blok Vascular function and metabolic diseases, onderwerp Oxidative Stress - Begeleiding studenten in hun wetenschappelijke stage J. Moolenaar, VU, Biomedische Wetenschappen, Optimalisatie van de plasma voorbewerking voor het kwantificeren van F2-isoprostanen, een marker voor oxidatieve stress, met LC-MS/MS S. Slootman, VU, Biomedische Wetenschappen, F2-isoprostanes as marker of oxidative stress in urine in patients with CRPS-1 V. van Verschuer, VU, Geneeskunde, Oxidative stress lowering of atorvastatin and simvastatin compared S. van der Zanden, VU, Biomedische Wetenschappen, Development and validation of a myeloperoxidase activity assay for plasma measurements Dr. T. Teerlink - Docent Master opleiding Cardiovasculaire Research, blok Vascular function and metabolic diseases, Methylation and regulation of NOS activity MOLECULAIR BIOLOGISCH LABORATORIUM Dr. M. van Dijk - Stagiaires Biomedische Wetenschappen - Begeleiding promovendi - Moderator Research besprekingen Klinische Chemie Dr. C.B.M. Oudejans - Leeronderzoek 2 fundamenteel (LO2FUN) - Focusonderwijs HV (Hart/Vaten) 3e jaars - ICAR-VU Honoursprogramma - Stagiaires Biomedische Wetenschappen - Tutor semester 2.2 Geneeskunde - Begeleiding promovendi - ICAR-VU Masterprogramma Vascular function and metabolic diseases. 10

11 NEUROLOGISCH LABORATORIUM Dr. C. Teunissen - Begeleiding korte snuffelstages - College master Clinical Neurosciences, Biomarkers in MS - Studenten Medische Biologie bachelor stage M.M. Vane Dr. R. Veerhuis - Stage studenten HLO InHolland, Amsterdam N. Bakker - Studenten Medische Biologie bachelor stage J.S. van Haren - Masterstudenten Biomolecular Sciences P.A.B.S. Faustino M.A.C. Herrebout - Curriculum Geneeskunde, in de vorm van tutorschap semester 2.1 Onderzoek ENDOCRINOLOGISCH LABORATORIUM Botstofwisseling (MOVE) Binnen het onderzoeksintituut MOVE, werkt het Endocrinologisch Laboratorium (waaronder in belangrijke mate het voormalig EndoResearch Laboratorium) aan calcium- en botstofwisseling. Er werkten in promovendi (drs. A. Oostlander en drs. K. van der Meijden), in samenwerking met de afdeling Endocrinologie, aan respectievelijk ontstekingsfactoren en botstofwisseling bij patiënten met de ziekte van Crohn en aan de locale omzetting van 25-hydroxy vitamine D naar 1.25-dihydroxy vitamine D. Daarnaast werd er gewerkt aan de effecten van inspanning op bot en spier door een promovendus in samenwerking met FBW (Regula Furer), alsmede naar de effecten van belasting op de fosfaat huishouding waaronder FGF-23, een recent ontdekt hormoon dat van belang is voor de fosfaathuishouding. Ook de analytische mogelijkheden en beperkingen bij de bepaling van FGF-23 stonden op de agenda. In samenwerking met de afdeling Nefrologie werd gewerkt aan de rol van FGF-23 bij nieraandoeningen. Steroïden (NCA) Binnen de het onderzoeksinstituut NCA, werkgroep hormones&brain, werkte het Endocrinologisch Laboratorium in 2010 aan steroidhormonen. Een promovendus (ir. H.N. Bui) richtte zich op de bepaling van steroidhormonen met behulp van de LC-MS/MS. De gevoelige testosteron bepaling die zij ontwikkeld heeft op de LC-MS/MS werd onder andere gebruikt om testosteron te bepalen in dialysaat na micro-dialyse om een indruk te krijgen van de weefsel specifieke testosteron concentratie. Er is ook een speeksel testosteron bepaling ontwikkeld op de LC-MS/MS. Dit leidde tot klinische onderzoeken naar de effecten van sustanon injecties op de testosteron concentratie bij transgenderpopulatie (vrouw naar man). Ook werd een pilotonderzoek opgezet naar de testosteron concentraties bij preterme en a terme neonaten kort na de geboorte, in samenwerking met de afdeling Neonatologie. Bovendien startte een onderzoek naar de relaties tussen serum testosteron, vrij testosteron en speeksel testosteron in gezonde personen en personen met een afwijking in de gonadale as. Daarnaast werd gewerkt aan het bepalen van testosteron in prostaatweefsel. Dit laatste in samenwerking met de afdeling Urologie en valt binnen het onderzoeksinstituut CCA. METABOOL LABORATORIUM Binnen het Metabool Laboratorium van de afdeling Klinische Chemie vindt onderzoek plaats in twee onderzoekslijnen. Een lijn betreft onderzoek naar neurometabole aandoeningen, de andere lijn onderzoek naar de metabole risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Neurometabool onderzoek (NCA) Dit onderzoek is onderdeel van de onderzoekslijn Witte stofziektes en valt onder de Neuroscience Campus Amsterdam. Het neurometabole onderzoek heeft een translationeel karakter en richt zich op het ontrafelen van de (patho)fysiologie, het metabolisme en het verbeteren van zowel de diagnostische route als de behandeling van patiënten aangedaan met aangeboren aandoeningen die behoren tot de volgende categorieën: 11

12 - defecten in het polyol metabolisme - L- en D-2-hydroxyglutaric aciduria - defecten in GABA metabolisme - pyridoxine-gerelateerde hersenaandoeningen - cerebrale creatine defecten. Binnen dit onderzoek zijn verschillende onderzoekers en analisten werkzaam, waaronder onder andere vijf promovenda (twee clinici en drie basale onderzoekers). Tevens zijn er meerdere HLO en masterstudenten betrokken bij het onderzoek. Het onderzoek heeft een sterk internationaal karakter en er wordt dan ook veel samengewerkt met onderzoekers, laboratorium specialisten en clinici in het buitenland. Highlights van dit jaar betreffen de Wadman en Van Gennip prijs uitgereikt door de vereniging tot bevordering onderzoek Erfelijke Stofwisselingsziekten in het Nederlandse taalgebied (ESN) voor het promotie onderzoek van drs. ing. M. Kranendijk, een publicatie in Science waarbij de ontdekking van een nieuw type D-2-hydroxyglutaar acidurie door ons team is beschreven en een prijs van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie (NVKC) voor het beste paper 2010 gepubliceerd binnen het vakgebied van de NVKC, als ook een beurs voor het onderzoek naar het creatine transporter defect van Metakids voor de afronding van het promotieonderzoek van zowel O. Betsalel als J. van de Kamp. Vasculair Metabool Laboratorium (VML), Metabole Unit, afdeling Klinische Chemie 2010 Binnen het Metabool Laboratorium van de afdeling Klinische Chemie vindt onderzoek naar metabole risicofactoren voor hart- en vaatziekten plaats in het Vasculair Metabool Laboratorium (VML). Hiertoe worden verbindingen onderzocht die een rol spelen bij methylering van DNA en eiwitten en de vorming van stikstofoxide (nitric oxide; NO) en mogelijk betrokken zijn bij vasculaire ziekten, meestal in relatie tot endotheel disfunctie, zoals: homocysteine, ADMA, homoarginine, myeloperoxidase en oxidatieve stress markers. Tevens worden de onderliggende processen onderzocht die leiden tot hart- en vaatziekten. Gebruik wordt gemaakt van gekweekte cellen (o.m. HUVECs), proefdieren en diverse cohorten zoals de Hoornstudie. In 2010 resulteerde dit onderzoek in 1 promoties en 17 publicaties in peer-reviewed journals. Het onderzoek naar het LDL en HDL metabolisme is afgebouwd. Zowel nationaal als internationaal wordt met diverse onderzoeksgroepen samengewerkt: - Nationaal is er samenwerking met het UMC St. Radboud (dr. M. den Heijer, prof. dr. R. Wevers, prof. dr. N. Knoers en dr. A Kiliaan), het LUMC (prof. dr. F. Rosendaal.), Wageningen Universiteit (prof. dr. L. de Groot), het RIVM (dr. M. Verschuren), Medisch Centrum Alkmaar, (dr. A.P. Houdijk) en het UMC Maastricht (dr. C.G. Schalkwijk, dr. M.P. de Winther) - Internationaal wordt samengewerkt met de University of California-Berkeley, (prof. dr. B. Shane) Stanford University (prof. dr. Gary Shaw), Boston University (prof. dr. J. Selhub), Georgetown University (prof. dr. C.S. Wilcox), Universiteit van Bergen - Noorwegen (prof. dr. P. Ueland), Universiteit van Gent (dr. A. De Vriese) Universiteit van Bonn (prof. dr. O. Golubnitschaja), National Institutes of Health (dr. W.A. Gahl), Universiteit van Lissabon (prof. dr. I. de Almeida), Universiteit van Leuven (prof. dr. E. Levtchenko), University of Houston (prof. dr. R. Finnell) en Uppsala University, Zweden (dr. F. Palm, dr. M. Carlstrom) Binnen het VUmc wordt onder meer samengewerkt met de afdelingen Fysiologie, Interne Geneeskunde, Heelkunde, Pathologie, Verloskunde, Cardiologie, EMGO, Klinische Genetica, Anesthesiologie en de Intensive Care Volwassen. MOLECULAIR BIOLOGISCH LABORATORIUM Het humane genoom verbergt een veelvoud aan biologische bruikbare informatie met een klinische meerwaarde die die van eiwitten zal overtreffen. Dit betreft het zogenaamde niet-coderende RNA waarbij een gen weliswaar wordt afgeschreven (in RNA) maar niet wordt vertaald (in eiwit). Door toekenning van fondsen door het onderzoeksinstituut ICaR-VU en het Alzheimer centrum is de aanschaf van moderne apparatuur mogelijk gemaakt voor gelijktijdige kwantitatieve analyse van alle micrornas en zijn diverse projecten opgestart in samenwerking met het Alzheimer centrum en de afdeling Fysiologie. Deze ontwikkeling ging samen met de toekenning van een prestigieuze VENI subsidie aan dr. M. van Dijk getiteld HLP babies, mutations in a novel non-coding RNA. 12

13 NEUROLOGISCH LABORATORIUM Het Neurologisch Laboratorium heeft 2 onderzoekslijnen: De onderzoekslijn van dr. C.E. Teunissen is gericht op het ontwikkelen en valideren van nieuwe biomarkers voor ziekteprogressie. Hierbij wordt nauw samengewerkt met dr. C. Jimenez van het Oncoproteomics Laboratorium VUmc, om nieuwe biomarkers in liquor te identificeren door middel van proteomics technologie. Er zijn meerdere nieuwe biomarkers voor de vroegdiagnostiek van de ziekte van Alzheimer, maar ook voor ziekteprogressie van Multiple Sclerose geïdentificeerd, die in vervolgprojecten uitgewerkt worden. Een zo n project is het OIO-project van M. Del Campo Milan: Protein X as an early biomarker voor Alzheimer s disease. Hierin wordt het nut van Protein X als biomarker voor de ziekte van Alzheimer en de rol van dit eiwit in het ontstaan van amyloid plaques onderzocht. Verder richt het onderzoek in deze lijn zich op de ontwikkeling en toepassing van Multiparameter assays en ultragevoelige bepalingen. Er is in 2010 onderzocht of de Alzheimer biomarkers op een geautomatiseerde manier bepaald kunnen worden en of dat consequenties heeft voor de uitslagen. De onderzoekslijn van dr. R. Veerhuis is meer gericht op de pathogenese van de ziekte van Alzheimer en in het bijzonder op de effecten van amyloid geassocieerde eiwitten op de aggregatie toestand van amyloid ß (Aß), de opname en afbraak van Aß oligomeren en fibrillen door humane gliale (microglia en astrocyten) cellen en op de activatie (bijv. cytokine response) van gliale cellen (promotieproject drs. S.D. Mulder). Daarnaast wordt onderzocht of bepaalde amyloid geassocieerde eiwitten als transporteiwit voor Aß fungeren en of spiegels in hersenvloeistof of bloed van deze eiwitten of van complexen tussen deze eiwitten en Aß, specifiek zijn voor AD of iets zeggen over het stadium van de ziekte (biomarkeronderzoek; promotieprojecten drs. N.A. Verwey en drs. W. Jongbloed; gastonderzoeker drs. E. Porcellini, afdeling Exp. Pathologie, Universiteit Bologna). Samenwerking onder andere met dr. J.J.M. Hoozemans en prof. dr. A.J.M. Rozemuller van de afdeling Pathologie en dr. E. van Exel en prof. dr. P. Eikelenboom, afdeling Psychiatrie, VUmc, dr. Y. Bollen, FALW, VU en dr. Nielsen, Universiteit Lund, Zweden. Het NL speelt een cruciale rol in NUBIN (voorzitter dr. C.E. Teunissen, lid dr. R. Veerhuis), dat een belangrijk platform voor kennisuitwisseling en coördinatie van gebruik van samples en bijbehorende data van neurologische patiënten voor onderzoeksprojecten is. Het NUBIN organiseert 2-jaarlijks een internationaal congres. Dr. C.E. Teunissen is voorzitter van BIoMS-eu, het internationale netwerk voor Biomarker research in Multiple Sclerose. In dit netwerk participeren >20 centra. Het doel van dit netwerk is om optimale kwaliteit van biomarker studies te faciliteren en te waarborgen, door middel van gestandaardiseerde protocollen en richtlijnen, waardoor internationale samenwerking en krachtige studies plaats kunnen vinden. Biobank De biobank KC heeft als taak om humaan materiaal te verzamelen vanuit de verschillende disciplines waar binnen het VUmc onderzoek aan gedaan wordt. Dit gebeurt voor materiaal waar onderzoeksprotocollen voor bestaan, die goedgekeurd zijn door de METC. In de regel worden door de klinische afdelingen uitgebreide klinische en/of radiologische gegevens verzameld. Voor elk project bestaat een specifiek verwerkingsprotocol dat zo veel mogelijk gestandaardiseerd is en afgestemd wordt met de onderzoeker. FACILITAIRE P-PROJECTEN Aanvragers van buiten en binnen het VUmc vragen in het kader van onderzoek bepalingen aan bij de afdeling Klinische Chemie. Deze vorm van onderzoek wordt op de afdeling Klinische Chemie aangeduid met de term P-project. Het aantal nieuw gestarte P-projecten bedroeg in 2010, 99. Voor een overzicht zie appendix 6. Kwaliteitsysteem Documentbeheer KwaliteitsNet is nu een vertrouwd documentbeheerprogramma geworden, voor zowel de gebruikers als de documentbeheerders. Alle documenten hebben een revisie-cyclus meegemaakt in KwaliteitsNet en de procedures en werkvoorschriften staat nu allemaal in het html-format. Eén document is in 2010 nog niet in het nieuwe format geautoriseerd, en staat nog in webbeoordeling. In totaal worden er ca documenten in KwaliteitsNet beheerd voor de Klinische Chemie. 13

14 Meldingen In 2010 werden er op de afdeling 870 meldingsformulieren ingevuld en behandeld (gemiddeld 73 meldingen per maand). Het is een enorme toename ten opzichte van vorig jaar, bijna 100%. De toename zit vooral bij de interne meldingen, 120%; de toename bij de externe meldingen is slechts 13%. De al jaren gelijk blijvende verhouding tussen interne en externe meldingen van 2:1 is hiermee gewijzigd naar 4:1. De verdeling van de meldingen over de laboratoria is aangegeven in onderstaande tabel. Laboratorium Aantal extern Aantal intern Aantal totaal % Totaal BCO % % % ML % MBL/NL <1% De toename van het aantal meldingen is toe te schrijven aan het Klinisch Chemisch Laboratorium. Het aantal meldingen op het Endocrinologisch Laboratorium is met een derde afgenomen, op de andere laboratoria is het aantal min of meer gelijk gebleven. De top 3 van de meldingen is weergegeven in onderstaande tabellen. Oorzaak totaal (extern + intern) Aantal % t.o.v. totaal Onjuiste/onvoldoende gegevens % Invoerfout % Uitvoeringsfout medewerker KC 91 10% Oorzaak externe melding Aantal % t.o.v. totaal extern Monsterverwisseling door arts/afdeling 32 18% Invoerfout 27 16% Uitvoeringsfout medewerker KC 26 15% Oorzaak interne melding Aantal % t.o.v. totaal intern Onjuiste/onvoldoende gegevens % Invoerfout % Uitvoeringsfout medewerker KC 65 9% Het aantal interne meldingen is zo groot dat de top 3 oorzaken van de interne meldingen gelijk is aan die van het totale aantal oorzaken. In 2009 stond het aantal invoerfouten nog op plaats 3, nu gestegen naar 2. De ingezette stijging in het laatste kwartaal van 2009 met invoerfouten heeft in 2010 doorgezet. Dit komt vooral door het consequent noteren van de gevonden afwijkingen, oftewel de meldingsbereidheid is toegenomen. In het jaarverslag van 2009 is aangegeven dat er een nadere analyse zou plaatsvinden. Dit gebeurt naar aanleiding van alle meldingen uit Naast de invoerfouten (cat. 5) worden ook de monsterverwisselingen door onze medewerkers (cat. 24) en de uitvoeringsfouten (cat. 27) nader geanalyseerd. Eind 2009 is de procedure omtrent problemen bij het aanleveren van materiaal verduidelijkt. Materiaal dat onvoldoende of onjuist geïdentificeerd wordt, kan onder bepaalde omstandigheden toch worden geaccepteerd. De afnemers van het materiaal moeten hiervoor een formulier invullen en ondertekenen. Voorheen werd door de medewerker een turflijstje bijgehouden met deze meldingen, nu worden de formulieren als melding beschouwd. Duidelijk mag zijn dat het bijhouden op de turflijst niet zo consequent gebeurde als het invullen van het formulier. Dit verklaart eveneens de enorme toename van het aantal interne meldingen. 14

15 Meldingenregistratie met behulp van I-task Het klachtenformulier ontwikkeld met de Apotheek was zo goed als klaar om in gebruik genomen te worden. Andere laboratoriumafdelingen bleken ook interesse te hebben in het elektronisch meldingensysteem. Om de wensen van alle afdelingen op één formulier te krijgen, bleek niet gewenst. Het zou de leesbaarheid van het meld- en coördinatorformulier niet bevorderen. Afgesproken werd dat alle afdelingen voor zich een meldformulier en coördinatorformulier zouden ontwerpen. Voor de KC is hiermee een begin gemaakt in Het eerder ontworpen meldformulier met de Apotheek kon overgenomen worden. Het coördinatorformulier vergt nog enige aandacht en zal in 2011 gereed komen. Externe audit/visitaties CCKL Op 14 januari 2010 is een 2-ledig CCKL-team op controlebezoek geweest. De dag ervoor vond het controlebezoek op de Hematologie Laboratoria plaats. Tijdens het bezoek werd het plan van aanpak van de score 2 afwijkingen van de audit in januari 2008 gecontroleerd op afgehandelde actiepunten. Verder is gekeken naar de auditplanning en het managementreview. Het team was tevreden. Acht van de 40 punten met score 2 bleken niet voldoende opgelost. Daarnaast werden tekortkomingen gesignaleerd in de auditplanning: geen jaarlijkse systeemaudit en geen 3-jaarlijkse toetsing op analyses en een tekortkoming t.a.v. de inhoud van het managementreview. Het totaal aantal gesignaleerde afwijkingen was 11. Deze waren voor 22 maart opgelost en met bewijsstukken naar CCKL gestuurd. NIAZ In de week van 22 november vond in het VU medisch centrum de visitatie door de NIAZ plaats. Ondanks de CCKL accreditatie wilde men toch een medewerker van het laboratorium interviewen. Mw. M. Meijers (sr kernanalist ) en dr. E.A. Roelandse (klinisch chemicus) hebben samen de auditoren te woord gestaan. Er zijn geen afwijkingen gesignaleerd. Voorafgaand aan deze NIAZ visitatie is een audit geweest door het bedrijf Lloyds. Deze audit werd gehouden in het kader van de informatieveiligheid in het VUmc. Op de Klinische Chemie is een aantal tekortkomingen gesignaleerd, met name betreffende de toegang tot de laboratoriumruimtes en het archief. Enkele maatregelen waren al ingezet om de toegang te beperken. In 2011 zal verder gekeken worden naar alle ruimtes van de afdeling en zonodig toegangsbeperkende maatregelen nemen. Interne audits Auditorendagen In 2010 is tijdens de interne auditorenkalibratie het onderwerp 4-O-systematiek aan de orde geweest. Geoefend is met voorbeelden die door CCKL beschikbaar zijn gesteld. Afgesproken werd dat voor de interne audits ook de 4-O-systematiek toegepast zou worden. De auditorendagen waren vlak na het controlebezoek van CCKL. Tijdens dat bezoek bleek de auditplanning niet op orde, zie punt 3. Tijdens de auditorendagen is dan ook de nieuwe opzet van de 3-jarenplanning getoond, zie 4.2. Auditplanning Naar aanleiding van het controlebezoek van CCKL is een 3-jarenplanning gemaakt. De afdeling is onderverdeeld in 17 werkplekken. Voor een aantal van deze werkplekken zijn de betreffende analyses onderverdeeld in 2 of 3 delen. De werkplekken worden op deze manier ieder jaar bezocht en de analyses minstens iedere 3 jaar geaudit. Voorheen werden de werkplekken ook ieder jaar bezocht, maar de analyses werden niet aantoonbaar iedere 3 jaar beoordeeld; er was geen structurele planning voor. Ander punt uit het controlebezoek was dat er geen jaarlijkse systeemaudit werd uitgevoerd op de afdeling. Onze afdeling is te groot om in een keer het gehele systeem op de afdeling te toetsen. Zelfs onderverdeling van de normen en dan op de gehele afdeling auditten (zoals planning 2008) bleek tijdens de auditorenkalibratie van 2009 evengoed nog een zeer arbeidsintensieve methode. Bedacht is om tijdens een aantal werkplekaudits 1 of 2 hoofdstukken uit de norm op systeemniveau te bekijken. In de planning wordt dit stuk systeemaudit aangegeven en ieder jaar worden de betreffende hoofdstukken op een andere werkplek ingedeeld. Corrigerende maatregelen Vanaf 2010 is gestart met het toepassen van de 4-O-systematiek bij de score 3 verbeterpunten. Bij de eerste rapporten kostte het enige moeite om alle 4 O s ingevuld te krijgen; oorzaak, omvang, oplossing en operationaliteit. Normaliter worden acties direct bij het bespreken van het rapport geformuleerd en afgesproken. Voor de 4-O-systematiek was dit in eerste instantie te moeilijk, vooral wat de oorzaak betrof. De auditees kregen meer tijd om de 4-O s in te vullen, waardoor het soms langer duurde voordat de rapporten definitief werden. Naarmate iedereen (inclusief de kwaliteitscoördinator) bekender werd met de 4-O s, werden deze net als de score 2 acties direct bij het bespreken van het rapport ingevuld. 15

16 Tijdens de audits op de KC zijn er in totaal 151 verbeterpunten geconstateerd. Een kwart hiervan is een verbeterpunt met score 3. Actiepunten zijn geformuleerd, met eigenaar en datum voor wanneer de acties uitgevoerd moeten zijn. De bevindingen van de systeemdelen zijn samengebonden in 1 rapport. Er zijn in totaal 19 verbeterpunten geconstateerd, waarvan 4 werkplekoverstijgende punten. Deze punten zijn/worden afdelingsbreed aangepakt. De overige punten zijn per werkplek opgepakt. Er zijn daaruit geen punten naar voren gekomen, die op andere werkplekken nader bekeken moeten worden. Uit de systeemaudit (vaste vragenlijst met betrekking tot hoofdstuk 3, 4 en 12) van de ronde 2009 bleek één punt op meerdere werkplekken een afwijking te zijn. Dit betrof het doorgeven van uitslagen na telefonisch verzoek. Op meerdere werkplekken bleek dat aan dit verzoek werd voldaan, zonder dit op enigerlei wijze vast te leggen. In de kwaliteitscommissie is dit punt besproken en er is en faxformulier ontwikkeld waarop de aanvrager eerst alle patiëntgegevens moet noteren, voordat de uitslagen worden doorgegeven. De procedure is in het kwaliteitshandboek opgenomen. Arbo & milieu De arbo-commissie van de afdeling is in x bijeengeweest, waarvan 2x in groter verband (= incl. afdelingshoofd, medewerker AMD en enkele leidinggevenden). De voornaamste gespreksonderwerpen waren nog steeds het calamiteitenkaartje, de niet werkende en schoonmaak van de zuurkasten, en de cursussen voor EHBO, H en reanimatie. Calamiteitenplan en -kaartje Het calamiteitenkaartje is in 2010 gereed gekomen en uitgedeeld aan alle medewerkers. Tijdens diverse werkoverleggen is opnieuw aandacht besteed aan hoe te handelen bij calamiteiten. Tevens is uitgelegd hoe het calamiteitenkaartje werkt. Het calamiteitenplan KC is eveneens vernieuwd. Dit was ook noodzakelijk vanwege de nieuwe versie van het bedrijfsnoodplan. De oude calamiteitenplannen zijn van de werkplekken verdwenen, tezamen met alle andere documenten die zich in de Rampenmappen bevonden. De documenten zijn te raadplegen op KwaliteitsNet of intranet. Er zijn nog 4 Rampenmappen aanwezig op de afdeling met de papieren versies van het calamiteitenplan, bedrijfsnoodplan, ZIBO-schema, etc, en wel op het secretariaat KC, secretariaat ML, het citolab en het. Aan de mappen zijn de lijsten met alle medewerkers en de hulpverleners op de afdeling toegevoegd. Ergocoaches Voor de afdeling zijn 6 ergocoaches opgeleid. De ergocoaches zijn vooral aanspreekpunt voor fysieke belasting. Twee van hen zitten in de ziekenhuisbrede intervisiegroep. Op deze manier worden we op de hoogte gehouden van nieuwe ontwikkelingen in de ergonomie en afdelingsoverstijgende problematiek (en oplossingen). Chemicaliënbeheersysteem In 2010 is een poging gedaan door ICT om de update van het programma E-quest uit te voeren. Tijdens de uitvoering van de update bleken de database van de productieomgeving en de lesomgeving gekoppeld te zijn. De firma Eco-systems is erbij gehaald. Helaas heeft dit niet geleid tot verbetering. De lesomgeving is daarvoor uit de lucht gehaald. Dat had direct gevolgen voor de uitrol naar de rest van het ziekenhuis. Er kon immers geen instructie gegeven worden in een veilige omgeving. Er zijn wel al voorbereidende gesprekken gevoerd met twee afdelingen (Klinische Genetica en IVF), maar er is nog geen instructie gegeven. Gesprekken met overige afdelingen volgen wanneer de lesomgeving weer in orde is. Overig Kwaliteitscommissie De kwaliteitscommissie is in x bijeen geweest en bestond uit de volgende leden: mw. I.G. Metgod (), mw. P. de Kok (HL), mw. I. Stoffels (HL), mw. A.E. Mirck (), Mw. W.V. Wickenhagen en mw. B. Roos (ML), M.J.A. Koel (NL) en W.S. Guérand (kwaliteitscoördinator). In mei is afgesproken om niet meer iedere maand bijeen te komen maar iedere 2 maanden. Reden hiervoor is dat veel kwaliteitszaken goed lopen en het niet nodig is elkaar vaker te treffen. Belangrijkste gespreksonderwerp was het elektronisch meldingensysteem. KC-endo-kwaliteitsoverleg In 2010 is gestart met een halfjaarlijks overleg tussen de Klinische Chemie en de Kinderendocrinologie aangaande kwaliteit. Aanwezig hierbij zijn 2 endocrinologen en de documentbeheerder van de Kinderendocrinologie en het laboratoriumhoofd en de kwaliteitscoördinator van de Klinische Chemie. Doel van de bespreking is o.a. om de kwaliteitsdocumentatie van beide afdelingen op een gestructureerde manier op elkaar af te stemmen. 16

17 WAARDERING Door de maatschappij PRIJZEN - NVKC Wetenschapsprijs Klinische Chemie: Kranendijk M, Struys EA, van Schaftingen E, Gibson KM, Kanhai WA, van der Knaap MS, Amiel J, Buist NR, Das AM, de Klerk JB, Feigenbaum AS, Grange DK, Hofstede FC, Holme E, Kirk EP, Korman SH, Morava E, Morris A, Smeitink J, Sukhai RN, Vallance H, Jakobs C, Salomons GS. IDH2 mutations in patients with D-2-hydroxyglutaric aciduria. Science Oct 15;330(6002):336 - SGI / Pfizer President s Presenter Award 2010: M. van Dijk - Wadman en Van Gennip Award 2010: M. Kranendijk, Best Young Researcher in the field of Inherited Metabolic Diseases. Awarded by the Dutch Inherited Metabolic Diseases Society (ESN) DOORVERWIJZING/BUITENLAND Metabool Laboratorium ONDERZOEK AANTAL BUITENLANDSE AANVRAGEN AANTAL EXTERNE AANVRAGEN BINNENLAND Basisdiagnostiek Homocysteine 0 13 Enzymdiagnostiek DNA-diagnostiek Prenatale basisdiagnostiek 12 1 Prenatale DNA-diagnostiek

18 EINDRESULTATEN Patiëntenzorg AANTALLEN VERRICHTINGEN Productie De interne productie (aantallen bepalingen door het huis aangevraagd) is in 2010 behoorlijk gestegen ten opzichte van Dit is te danken aan twee factoren. Een aantal afdelingen zijn meer chemiebepalingen gaan aanvragen. Daarnaast is Divisie IV aanzienlijk meer bloedgasanalyses gaan doen. Dit is voor een groot deel te wijten aan het feit dat al hun POCT analysers in 2010 in gebruik zijn genomen. Het blijkt dat het hebben van een analyser op de afdeling dermate drempelverlagend werkt, dat de aantallen bepalingen significant stijgen. Overigens is het beeld enigszins vertekend doordat in 2009 al wel analyses ter plekke werden gedaan maar dat deze niet geregistreerd werden, omdat de apparaten nog niet gekoppeld waren. Het aantal bepalingen dat voor projecten is gedaan is in 2010 iets gedaald ten opzichte van Dit heeft te maken met het beëindigen van een aantal grote projecten. Tabel A Productie (in aantal bepalingen) PRODUCTIE 2010 VERSCHIL t.o.v Patiëntenzorg Projecten/onderzoek ODV Eerstelijnsproductie Totaal ,76% Tabel B Faciliteitenbudget (productie in geld) KC BUDGET 2010 IN REALISATIE 2010 IN VERSCHIL t.o.v. BUDGET Faciliteitenbudget ,7% Afnamepoli volwassenen Tabel C Aantal poli-patiënten voor bloedafname Volwassenen Gemiddeld aantal patiënten per dag VERSCHIL t.o.v ,6% Afnamepoli kinderen Tabel D Aantal poli-patiënten voor bloedafname Kinderen Gemiddeld aantal patiënten per dag VERSCHIL t.o.v ,2 31,2-3,2% 18

19 KWALITEIT: RESULTATEN INTERNE & EXTERNE QC Endocrinologisch Laboratorium Interne QC Op het Endocrinologisch Laboratorium wordt bij elke bepaling de interne QC gecontroleerd met behulp van minimaal 2 controles op verschillende niveaus, waarbij de voorkeur uitgaat naar de materiaalsoort serum. Voor elke controle is vastgesteld wat de richtwaarde is en de toegestane spreiding rondom deze richtwaarde. Bij afwijkingen van de richtwaarde dan wel te hoge spreiding rondom de richtwaarde wordt actie ondernomen. Alle resultaten en eventuele acties daarop worden bijgehouden in het programma MultiQC. Externe QC ENQUÊTE FREQUENTIE BEPALINGEN DOSTLING SCORE 2010 LWBA/SKML DGKL DEQAS UK NEQAS 6x per jaar (2 monsters) 4x per jaar (2 monsters) 4x per jaar (5 monsters) 12x per jaar (3 monsters) 36 75% 63% % 96% 2 80% >80% 2 75% 53% Klinisch Chemisch Laboratorium Interne QC Alle bepalingen worden op juistheid (stabiliteit) en (im)precisie gecontroleerd middels interne kwaliteitscontrole (per analyse serie of enkele malen per dag, afhankelijk van de bepalingsfrequentie). Als de uitslagen van individuele controle monsters niet aan de gestelde eisen voldoen, wordt direct actie ondernomen. De resultaten worden vastgelegd in de QC programma s QC-Today (voor online gekoppelde apparatuur) en multi-qc, dan wel op controlekaarten. 19

20 Externe QC, deelname ENQUÊTE FREQUENTIE (N /PERIODE) BEPALINGEN ACE 6 / 6 mnd ACE Allergie 3 / 3 mnd Totaal IgE en wisselende allergenen Bloedgassen 3 / 6 mnd Bloedgassen, ISE, coöximetrie Combi Algemene Chemie 6 / 3 mnd Bijna volledig pakket algemene klinische chemie Combi Immunochemie 6 / 3 mnd Bijna volledig pakket eiwitchemie Combi Urine Chemie 6 / 3 mnd Kwalitatief en kwantitatief urine-onderzoek Hartmerkers 2 / 12 mnd LD, CK, CKMB massa, CRP,TnT, NTproBNP HbA1c 24 / 12 mnd HbA1c Hemocytometrie 8 / 2 mnd Volledig hemocytometriepakket IgG subklassen (via CLB) 3 / 12 mnd IgG1, IgG2, IgG3, IgG4 Mproteïne 3 / 3 mnd Mproteïnescreening Liquor 6 / 6 mnd Metalen in serum 6 / 6 mnd Zink, koper, aluminium Porfyrine 12 / jaar ALA, PBG, porfyrines Photometerkontrolle 3 / jaar Controle juistheid spectrofotometer Semenanalyse 4 / 3 mnd Telling en morfologie De enorme hoeveelheid resultaten van de externe enquêtes is niet in een beknopte tabel samen te vatten. Voor de Combi enquêtes, de enquêtes hemocytometrie, metalen in serum en porfyrine wordt gestreefd voor elke bepaling een SA score (een score die aangeeft hoe gescoord wordt ten opzichte van de state of the art van de techniek) te behalen die 95 (maximum is 100) is. Indien een lagere score wordt behaald dan worden de individuele resultaten nader onderzocht. Dit wordt gedaan door de individuele resultaten te beoordelen op juistheid door ze te vergelijken met de referentiemethode, het landelijk gemiddelde of met het landelijk gemiddelde van laboratoria die dezelfde methode hanteren. Ook voor de andere enquêtes geldt: na ontvangst van de rapportage worden de uitslagen van de individuele bepalingen beoordeeld op juistheid door deze te vergelijken met de referentiemethode, het landelijk gemiddelde of met het landelijk gemiddelde van laboratoria die dezelfde methode hanteren. De rapportage geeft ook inzicht in de (im)precisie van de bepaling. De resultaten van de enquêtes worden besproken met de betrokken hoofdanalisten. Als de juistheid en/of de precisie niet aan algemene eisen voldoet, wordt actie ondernomen in samenspraak met betrokkenen. Deze actie worden op actiebladen vastgelegd. Voor externe kwaliteitsbewaking voor de bepalingen TSH, FT4, FT3 en ferritine wordt geparticipeerd aan enquêtes van het Endocrinologisch Laboratorium. Voor de d-dimeer bepaling wordt geparticipeerd aan de ECATenquête die bij het Hematologie Laboratorium loopt. In 2010 is gestart met een maandelijkse bespreking met klinisch chemici, hoofdanalisten en seniorkernanalisten. De resultaten van de enquêtes en de actielijsten worden op de M-schijf geplaatst, deze zijn voor alle laboratoriummedewerkers inzichtelijk. De betrokken hoofdanalisten en senior-kernanalisten kunnen de afhandeling van de acties op de actielijsten invullen. Metabool Laboratorium Interne QC Met elke bepalingsserie worden interne controlemonsters meegenomen en geanalyseerd op basis van de bekende richtwaarden (gemiddelde waarde van het monster en spreiding van de bepaling). Ze worden gebruikt om de kwaliteit van de bepaling te kunnen beoordelen en indien er een afwijking is van de richtwaarden wordt er altijd overlegd met de leidinggevende en indien nodig actie ondernomen. 20