NIEUW LICHT OP LEEGSTAND
|
|
- Marleen Koster
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 NIEUW LICHT OP LEEGSTAND ontwerpend onderzoek naar de transformatie & stedenbouwkundige potentie van (structureel) leegstaande kantoren in Nederland en België 1 16 oktober 2012 S-M-L studio voor het metropolitane landschap
2
3 inhoudsopgave Deel 1 - Introductie 7 Introductie 15 Productief landschap 17 Leeswijzer Deel 2 - Cases Amsterdam 25 Introductie 26 Amstel III 31 Case 1 - Studentenwoningen 39 Case 2 - Corbusierwoningen 47 Case 3 - Stadslandbouw 55 Case 4 - WoZoCo 62 Teleport 67 Case 5 - Badhuis 75 Case 6 - Vertikale stad Interview 82 Paul Oudeman & Eduard Jannsen 83 Joris Deur Eindhoven 87 Introductie 89 Snapshot 91 Case 1 - Studenten & expat hub 99 Case 2 - Stadsboerderij & studenten 107 Case 3 - Hackesche Höfe 115 Case 4 - Studentenpaviljoen Interview 122 Fred Geers 123 Charlie MacGregor Antwerpen 127 Introductie 128 Snapshot 131 Case 1 - Diversiteits-brug 145 Case 2 - Kunsten - hub 155 Case 3 - Park onder school 167 Case 4 - Bio - productief Interview 176 Annne Querimit 177 Johan De Muynck 178 Veronique Mampuya 179 Greet De Roey Brussel 183 Introductie 184 Snapshot 131 Case 1 - Productief Bouwblok 201 Case 2 - Parkbalk op Pilotis 213 Case 3 - Unité d Habitation 221 Case 4 - Landschapsgrid Interview 228 F.Masil, T.Dumortier, P. Verdussen 229 Herwig Teugels 230 Kurt Herregodts 231 Domien Szeker 232 Lieven Boelaert & Jean Luc Mahieu 233 Veerle Van Rie 234 Symposium Zorg 235 Michel De Beule & S. Coeckelberghs Deel 3 - Conclusie 238 Conclusie 239 Enkele aanbevelingen 240 Symposium Delft 242 Artikel 1 - herbestemming nu 244 Artikel 2 - Gazet van Antwerpen Interview 246 Wim Boydens + Thomas Bockelandt 247 Huibert Spoorenberg 248 Annemieke de Vries + Karl Kupka Appendix 252 Transformatiechecklist 254 Amsterdam 257 Eindhoven 259 Antwerpen 261 Brussel 264 Reader 280 Literatuurlijst 284 Ontwerpteam 285 Dank aan
4
5 1. Introductie
6 6
7 Introductie Wie zijn wij? Jeanne Dekkers Architectuur uit Delft (NL) realiseert vele gebouwen vanuit een heldere ontwerpvisie op de gebouwde omgeving. Iedere ontwerpopgave wordt benaderd vanuit de geschiedenis en betekenis van de locatie; het cadeau van de plek. Door de vondst van de eigenheid van de plek, het karakteristieke van de wens van de opdrachtgever en de uniciteit van verscholen bestaande betekenissen ontstaat een nieuw beeld dat leidt tot een unieke architectonische vertaling. S-M-L uit Mortsel (B) is een bureau, opgestart door Gert Camerlinck en Bart Steenwegen. De opgave wordt gepositioneerd to.v. de kleinste schaal, de woning, en de grote schaal, het metropolitane landschap, vanuit het besef dat er in Vlaanderen geen onderscheid meer is tussen de stad en het platteland. Vanuit deze attitude komt het ontwerp tot stand. Uit vorige samenwerking is gebleken dat beide bureaus een onderzoek wilden uitwerken rond herbestemming. Om de scope te vernauwen werd er voor gekozen te focussen op een zeer urgente en actuele vorm van leegstand, namelijk de kantorenleegstand. Waarom ontwerpend onderzoek naar leegstand van kantoren? De leegstand op de kantorenmarkt in zowel Nederland als België heeft een grote hoogte bereikt. Deze leegstand is voor een groot deel structureel en zal in de toekomst naar verwachting nog toenemen. De vraag is wat er met deze kantoren moet gebeuren. Er is te veel kantoorruimte gebouwd door beleggers die hun geld in onroerend goed hebben omgezet. Door bijvoorbeeld de introductie van het nieuwe werken gecombineerd met thuiswerken en door de stabilisatie van de beroepsbevolking (in Nederland) neemt de behoefte aan kantoorruimte nog verder af. De grote grijze massa aan kantoren op ongunstige locaties en met een slechte architectonische uitstraling zijn een aanzienlijk probleem. Het is een verspilling van ruimte en kapitaal en bedreigen de leefbaarheid van de stad. Ze vormen een grote zorg voor financiers, beleggers en omwonenden. Daarentegen staan steden voor grote uitdagingen op het vlak van bijvoorbeeld huisvesting, zorgvoorzieningen en studentenwoningen. Ruimte wordt steeds schaarser en stelt de vraag of het wel verantwoord is deze in te zetten voor nieuwe ontwikkelingen. Waarom kijken we niet eerst naar wat er al is? Hierbij komt de noodzaak om onze lineaire consumptiesystemen aan te passen naar gesloten kringloopsystemen (cradle to cradle) en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen. Dit zorgt voor een transitiedenken over herontwikkeling van de bebouwde ruimte. Er zijn reeds inventarisaties gedaan naar de leegstand door de hogere en lagere overheden welke zijn vastgelegd in rapporten. Echter het vormen van een toekomstig beeld van de mogelijkheden en onmogelijkheden van de plek en het gebouw blijft dikwijls achterwege. Vaak baseren studies zich op bestaande patronen. Door strenge bestemmingsplannen en bouwvoorschriften wordt dikwijls niets gedaan aan de onaantrekkelijke kantoormassa die leegstaat. In dit onderzoek wordt op een creatieve, ontwerpende wijze ingespeeld op de structurele leegstand. Dit heeft geleid tot de volgende probleemstelling: Door regelgeving en economische regulaties die nog niet zijn geconditioneerd naar de nieuwe vraag, locationele belemmeringen, verschuivingen in trends, wensen en eisen ontstaan ontwerpvoorstellen voor hergebruik die fragmentarisch en bescheiden in hun impact blijven. Hierbij blijft juist de middenmoot aan leegstaande kantoorgebouwen achter ten opzichte van de leegstaande karakteristieke kantoorgebouwen op gunstige locaties. Door onderzoekend ontwerp wordt er dwars door de bestaande werkelijkheid een nieuwe werkelijkheid gecreëerd, waardoor het idee van hergebruik wordt omgezet in een meerwaarde voor het gebouw, de gebruikers en de stad en waarbij eigenaren en beleidsmakers materiaal in handen wordt gegeven om een besluit te nemen. Door de internationale spiegeling ontstaat een breder beeld, waar beide landen iets van kunnen opsteken en welke tot inspirerende en vernieuwende oplossingen zal leiden. 7
8 8 Schema totstandkoming ontwerp
9 Methodiek onderzoek Om beter inzicht te krijgen in de mogelijkheden van herbestemming en de behoeftes van verschillende doelgroepen zijn er diverse gesprekken gevoerd. Ontwikkelaars, beleidsmakers, potentiële gebruikers, architecten & ontwerpers in zowel Nederland als België hebben hun standpunten gegeven over reconversie, urgente en alternatieve programma s. De interviews zijn aangevuld door een quickscan van de bestaande literatuur over het onderwerp herbestemming en toekomstige ontwikkelingsuitdagingen voor de steden. Uit deze informatie hebben we de onderlegger vastgesteld voor het ontwerpende onderzoek. Het onderzoeken van de transformatie van de gebouwen op zich is niet het uitgangspunt van deze studie, omdat dit slechts een gefragmenteerd en technisch beeld zou opleveren. Het kaderen van de cases in de transformaties van de steden met perspectief heeft een grotere potentie. De steden en metropolitaanse regio s staan voor belangrijke uitdagingen zoals klimaatsverandering, omschakeling naar hernieuwbare energie, voedselvoorziening, ecologie. Regionale ruimtelijke visie op stedelijke en metropolitaanse gebieden winnen daarom aan belang. De potentie om vanuit de cases van leegstand te vertrekken werd hierin verkend (bottom-up design). Welke potentie zou dit bieden om vanuit de microschaal hele stedelijke gebieden te transformeren? Als belangrijkste metropolitaan concept werd het productieve landschap gebruikt. Voor iedere case werd onderzocht wat de relatie van het gebouw met het regionale stedelijke landschap kon betekenen Binnen dit kader zijn urgente en speculatieve programma s onderzocht. Onder urgente programma s verstaan we deze waar nood aan is en waarvoor herbestemming reeds wordt ingezet: (sociale) woningen, zorgwoningen, serviceflats, studentenwoningen, creatieve industrie, voorzieningen zoals scholen en kinderopvang en een combinatie hiervan. De speculatieve programma s zijn de potentiële en toekomstige programma s: gestapelde (stads)landbouw, drive-in winkel, kinderhotel, vluchtelingenopvang, begraafplaatsen, ecologische grot, ruimte voor energieproductie en ruimte voor stedelijke bedrijvigheid. Ook afbraak wordt ingezet om herbestemming mogelijk te maken. (zie schema programmaconcepten) Hoe is de selectie van gebouwen tot stand gekomen? Van elke stad zijn een aantal cases geselecteerd, die het meest interessant zijn voor transformatie. Interessant wil hier zeggen: duidelijk problematisch voor de omgeving, geen karaktervol gebouw, nog niet in transformatie of afgebroken en / of behorend tot een interessante wijk of context. Per stad zijn hierdoor typische gebouwen naar voren gekomen. Hoe komt het ontwerp tot stand? Na het kaderen van de programma s per stad en het bepalen van de locatie van de cases wordt overgegaan op het ontwerpen onderzoek, ofwel het empirisch testen van programma s op een context door middel van een ontwerp. Een prototype benadering ofwel methodiek blijkt vrijwel onmogelijk, elk project is namelijk specifiek. De uitdaging is juist om deze specifieke kenmerken en kansen eruit te halen. Door middel van het nalopen van een checklist is getracht deze specifieke kenmerken per gebied en case naar voren te brengen. Hierdoor is de status bepaald en zijn kansen naar voren gebracht. De volgende punten komen onder andere aan bod: -Stedenbouwkundig: Aspecten zoals de bereikbaarheid, voorzieningen, groen, parkeren en morfologie. -Architectonisch: Aspecten zoals het stramien, de verdiepingshoogte, volume, toegankelijkheid, constructieprincipe en comfort -Detail: Materialisering Zie tevens bijlage I: transformatiechecklist Hoe worden de ontwerpvoorstellen getest op de realiteit? Uit de initiële interviews werden reeds veel elementen met betrekking tot de haalbaarheid naar voren gebracht. 9
10 Amsterdam Jeanne Dekkers Architectuur 10 Antwerpen Eindhoven S-M-L Brussel
11 Locatie Waarom Amsterdam & Eindhoven in Nederland? Momenteel staat ongeveer 14,4 procent van de kantorenvoorraad in Nederland leeg, wat neerkomt op ruim zeven miljoen vierkante meter. Wat betreft kantoren zijn we duidelijk uitgebouwd. Van een groeimarkt is Nederland naar een vervangingsmarkt gegaan. Het aantal mensen tussen de 18 en 65 jaar de beroepsbevolking groeit niet meer. Tevens kunnen we steeds minder goed voorspellen hoe de maatschappij zich ontwikkelt en waaraan behoefte is. De onderzekerheid die hierdoor ontstaat moet meegenomen worden bij het invullen en ontwerpen van (bestaande) gebouwen. Door geen homogene gebieden meer te ontwikkelen, maar flexibele locaties waar functiemenging op kan treden, zal de onzekerheid grotendeels opgevangen kunnen worden. Dit proces is reeds in gang gezet en komt ook naar voren in de cijfers; de vraag naar kantoorruimte die nog aanwezig is, is te danken aan het verhuur van kleinschalige kantoorlocaties. Alhoewel de structurele leegstand volop in de schijnwerpers staat en er vanuit allerlei hoeken oplossingen worden voorgesteld, is het aanbod gestegen ten opzichte van vorige jaar. Maar niet alle gemeenten in Nederland worden in eenzelfde mate geconfronteerd met deze leegstand. Veelal kleinschalige gemeenten zoals Den Helder, Vught en Valkenswaard - waar geen echte kantorenmarkt ontwikkeld is vallen hier logischerwijs buiten. In totaal heeft ongeveer 55 procent van de gemeenten geen kantorenleegstand of alleen een gezonde frictieleegstand. Dit betekent dus dat het grootste gedeelte zich concentreert in een beperkt aantal gemeenten of regio s. Bij elkaar gaat het om zo n 20 gebieden die samen bijna tweederde van het totale aanbod bepalen. Gebieden in deze top 20 zijn onder andere: Amsterdam, Rotterdam, Arnhem, Hoofddorp, Eindhoven en Rijswijk. Per regio lopen de aanleidingen en problemen van de structurele leegstand uiteen en zullen dus ook de oplossingen anders moeten zijn. In dit onderzoek zal dieper ingegaan worden op de steden Amsterdam en Eindhoven; twee verschillende steden met een totaal verschillende kantorenmarkt. De ene is een stad met een zeer grote economische en culturele diversiteit en behoort tot de Randstad. De andere stad staat bekend als Brainport, een combinatie tussen kennisindustrie en toptechnologie en is gelegen in het zuiden van Nederland. Waarom Antwerpen & Brussel in België? In de andere steden is in feite geen problematische leegstand, want een percentage van 6-7% leegstand is normaal. De situatie in Antwerpen en Brussel is wel verschillend. Antwerpen is een havenstad en kent geen Central Business District. Kantoren zijn gelijkmatig over de binnenstad ontwikkeld. Langs de Ring en in de periferie zijn er grotere concentraties terug te vinden, die dus voornamelijk op autolocaties werden ontwikkeld. De leegstand in Antwerpen is 12% (van 1,9 milj m2). Brussel is de administratieve hoofdstad van België en huisvest de Europese Commissie & Parlement. Langs de noord-zuid verbinding zijn historisch de grootste kantoorconcentraties gegroeid: Brussel Noord, het Rijksadministratief Centrum en recent werd ook Brussel Zuid verder ontwikkeld. Sinds de jaren 50 is de Leopoldswijk van 19de eeuwse woonwijk getransformeerd tot Europees CBD. Ook langs het pentagon bevinden zich grote concentraties kantoren. Vooral in de jaren 90 werden grote locaties ontwikkeld langs de ring en de invalswegen en verder in de periferie van Brussel. Hier bestaat thans het grootste probleem. De leegstand in Brussel bedraagt 11,1% (van 13 milj m2). Bronnen Stand van Zaken Nederlandse kantorenmarkt, NVM Business, augustus Structurele leegstand van kantoren, NVM Business,
12 12 Schema met programmaconcepten
13 Transformatiemethodiek macro micro LEEG- STAND 1 CONTEXT NU TOEKOMST HAALBAARHEID 2 POTENTIËLE PROGRAMMA S 3 TESTEN d.m.v. ONTWERPEND ONDERZOEK 13 integreren in het landschap verplaatsen maaiveld toevoeging (balk, ellips,...) toevoeging van programma maken van een doorsteek / passage opbouw van groendak / dakterras / stedelijke landbouw vervangen van bouwelementen inzetten op lokaal metabolisme verbinden / circulatie loskoppelen volumes wegnemen van gedeelten voor daglicht openbreken interpreteren van programma (wonen wordt collectief wonen)...
14 14 Figuur Amsterdam (uit studie Productive Urban Landscapes, Wageningen Universiteit) Figuur Eindhoven (uit studie Greenspots Reloaded, Eindhoven verrassend groen)
15 Productief landschap Tijdens de analyse en het ontwerpend onderzoek werd duidelijk dat de condities van de omgeving belangrijker zijn in de reconversie dan de conditie van de gebouwen. (bovendien bestaan er reeds tal van voorbeelden en studies waar de herbestemming van gebouwen succesvol wordt aangetoond) Daarnaast staan de steden voor grote uitdagingen naar urgente programma s zoals huisvesting, scholen, welke een grote druk leggen op de open ruimte. Door dit leeg landschap op te laden met economische en ecologische waarden tot een productief landschap, zullen deze urgente programma s een plaats moeten vinden in het bestaande stedelijk weefsel. Naast het slim verdichten, kunnen ook de grote aantal vierkante meters leegstaande (kantoor)gebouwen hiervoor gebruikt worden. In deze studie wordt zowel ingezet op het productief landschap als het oplossen van de urgente programma s in de leegstaande kantoorpanden. Er wordt aangetoond dat op die manier de kwaliteit van de functies, gebouwen en hun omgeving gemaximaliseerd wordt en tegelijk een oplossing wordt gegeven aan de leegstand en de uitdagingen van de steden.hieronder werden enkele definities verzameld uit de literatuur om het productief landschap te schetsen. Productieve stedelijke landschappen zijn open ruimten die op zo n manier beheerd worden zodat deze ecologisch en economisch productief worden. De toevoeging van een productief systeem is een investering in stedelijke vergroening, welke substantiële waarde biedt, en de stad de immateriële voordelen geeft van het groen. Groene ruimten worden op die manier kosten-efficienter. (viljoen, 2005) De benadering van de stad als ecosysteem staat steeds meer in de belangstelling. In de ecosysteembenadering wordt natuur enerzijds gezien als essentieel fysiek element voor de stad (de groene stad, ecosysteem-diensten e.d.), anderzijds als metafoor voor de werking van de stad en de manier waarop ze omgaat met cycli, trends en schokken. De stad als ecosysteem betekent dus niet alleen een groenere stad maar ook een stad die zich gedraagt als ecosysteem: een veerkrachtige, robuuste, dynamische en diverse stad. Door strategische toevoegingen aan de stad te maken wordt het bestaande systeem meer veerkrachtig gemaakt. Er ontstaan alternatieve paden (voorzien in een deel van de voedselbehoefte mocht dit nodig zijn, afval lokaal verwerken) die de stad flexibel maken in tijden van crisis. (ruimte voor stadslandbouw, eetbaar Rotterdam, 2011) Er zijn een aantal redenen op aan stedelijke landbouw te doen: de voorspelde klimaatsverandering en zijn effect op het stedelijk (micro)klimaat, de herdefiniëring van de relatie tussen stad en platteland, de afnemende kennis over natuurlijke processen en voedselproductie, problemen rond voedselzekerheid, het toevoegen van een nieuwe bedrijvigheid aan de stad. Het landschap is een manifestatie van systemen (Vroom in Duchhart, 2007) in gang gezet door zowel mensen als de natuur. Het is een zichtbaar resultaat op het oppervlakte van de aarde een tijdelijke uiting van een continu en onvermijdelijk proces van verandering. Het landschap verandert in de tijd door processen die haar efficiëntie, orde en productiviteit verhogen. (productive urban landscapes, M. Mulder & C.G. Oude Aarninkhof, 2008) In edible infrastructure wordt een model voor stedelijke groei voorgesteld waarin voedsel een integraal deel is van de energie-infrastructuur. In tegenstelling tot het huidige stedelijk model waar voedsel een input is en afval een output, wordt hier een geïntegreerde aanpak voorgesteld, waarin de stedelijke regio als een ecologisch systeem met potentie voor gesloten energie, voedsel en afvalkringen wordt beschouwd. (edible infrastructure, Darrick Borowski & Jeroen Janssens, 2012) Het metropolitaan landschap wordt ondersteunend en nuttig voor de stad wanneer het allerlei diensten kan leveren voor zijn gebruikers, wanneer het productief wordt. Dit kan o.a. zijn door hernieuwbare energie-productie, recreatie, verhoging van de bio-diversiteit, verlaging van de temperatuur van de stad, recreatie & sport, groen mobiliteitsnetwerk, voedselproductie en andere bedrijvigheid. Door deze ruimte continu (aaneengesloten) te maken wordt zijn waarde nog versterkt. In de studie werd voor iedere stad een schets gemaakt van het potentieel productief landschap. Er werd gekeken hoe de gekozen cases zich verhouden tot dit landschap en een scenario uitgewerkt hoe het negatieve van leegstand juist kan bijdragen tot de versterking van dit landschap en de kwaliteit van de stad (bottom-up benadering). De scenario s gaan van afbraak, verdichten door stapelen of tegenaan bouwen tot het volledig leeg laten en het koppelen van bestaande natuurlijke structuren. 15
16 Legenda interviews beleid programma woning ontwerper school ontwikkelaar crèche gebruiker serre bezinning bouwjaar hotel / hostel atelier / werkruimte restaurant / café constructie plan libre winkels dragende gevel sport zorg 16 landschap boom studentenkamer groendak wellness stedelijke landbouw fietsstalling waterzuivering parking visvijer warmte koude opslag mobiliteit B bus energie zonnepanelen T tram geothermie M metro biomassa auto windenergie fiets
17 Leeswijzer Het doel van dit onderzoek is op een creatieve, vernieuwende wijze in te spelen op de structurele leegstand. Om deze reden is het ontwerpende onderzoek naar de voorgrond gebracht. De studie is opgebouwd uit 3 delen: de introductie, het ontwerpend onderzoek op een aantal cases per stedelijke regio, en een reflectie omtrent de haalbaarheid. In de appendix vindt u nog aanvullende informatie terug. Het tweede deel met de cases is ingedeeld in vier hoofdstukken die elk een stad behandelen en een eigen kleur meekrijgen. Iedere stad krijgt een korte introductie. Hoe staat de kantorenmarkt ervoor? Wat speelt er zich af in de steden? Wat zijn de uitdagingen? Welke projecten worden er opgezet? Waar en hoe positioneren de gekozen cases en/of deelgebieden zich in de stad? Hierna worden de cases met tekst- en beeldmateriaal uitvoerig gepresenteerd. De legenda hiernaast verklaart de logo s die aan het begin van elke cases staan. De interviews en theoretische achtergrond worden verdeeld over de steden, als achtergrondinformatie voor de geïntegreerde lezers. Een concluderende reflectie met betrekking tot de haalbaarheid wordt weergegeven in het 3de deel. Dit is grotendeels gebaseerd op interviews met actoren die betrokken zijn bij de verschillende cases (beleidmakers, gebruikers,...) & een symposium dat in Delft werd gehouden in het kantoor van Jeanne Dekkers Architectuur. 17
18 18 Amsterdam
19 Eindhoven 19
20 20 Antwerpen
21 Brussel 21
22
23 Amsterdam
24 Legende Teleport 2. Ij-oevers 3. Centrum 4. Science Park 5. Ijburg 6. Amsterdam West 7. Zuidas 8. Amstel III 9. AMC 8 9 Figuur: kantoorgebieden Amsterdam Legende 1. Hogehilweg Hullenbergweg Paasheuvelweg 8a 4. Paalbergweg Heathrowstraat La Guardiaweg 5-7 Figuur: productief landschap Amsterdam
25 Intro Amsterdamse kantorenmarkt Amsterdam is een dynamische stad en heeft een economische diversiteit, die al eeuwenlang de economische kracht vormt van de hoofdstad. De stad staat open voor vernieuwingen op cultureel en economisch gebied. Het is bijvoorbeeld een wereldhoofdstad van de ICT-economie. Tevens vindt door de hedendaagse creatieve klasse een voortdurende vernieuwing van de Amsterdamse economie plaats. Door deze dynamiek is Amsterdam een zeer gewilde plek voor hoogopgeleiden om zich te vestigen. Mede door deze aantrekkingskracht is de kantorenmarkt van Amsterdam relatief sterk te noemen, alhoewel de kantorenmarkt is veranderd van een groeimarkt in een vervangingsmarkt en wellicht op lange termijn een krimpmarkt zal worden. Leegstand Op dit moment staat 19 procent van alle kantoorruimte in Amsterdam leeg (1,3 miljoen van de 7,5 miljoen vierkante meter) en dit zal in de toekomst alleen maar toenemen. Door de vergrijzing en door een grotere vraag naar flexibele kantoorconcepten zal deze structurele leegstand zich niet vanzelf oplossen, ook al gaat de economie weer aantrekken. In het rapport Snoeien om te kunnen bloeien van Plakeba wordt gesteld dat de 1,3 miljoen vierkante meter leegstaande kantoorruimte herontwikkeld of gesloopt moet worden, totdat het teruggebracht is tot een acceptabele frictieleegstand van 8 procent. Het structurele overschot aan kantoorruimte heeft vooral een veel sterker onderscheid tussen goede en slechte locaties tot gevolg; doordat Amsterdam nog steeds veel nieuwbouw op de planning heeft staan, wordt er veel ruimte achtergelaten, welke in veel gevallen moeilijk verhuurbaar is vanwege een ongunstige locatie en een slechte (architectonische) kwaliteit. Dus de onderkant van de markt wordt almaar groter. Nieuwbouw blijft daarentegen een must, om de voorraad kwalitatief op peil te houden en omdat een gezonde kantorenmarkt niet zonder kan. Een volledige stop zou betekenen dat Amsterdam de concurrentie met andere Europese hoofdsteden zou verliezen. Door een kantorenquotum van m2 per jaar wil de gemeente hier grip op houden. Kantoorgebieden In de Kantorenstrategie Amsterdam geeft de gemeente aan dat ze een passende ontwikkelingsstrategie per kantoorlocatie willen toepassen. Hiervoor worden de locaties onderverdeeld in vier groepen: krimpgebieden, balansgebieden, beperkte groeigebieden en groeigebieden. De groeigebieden waaraan men denkt en waar nieuwbouw in de toekomst mogelijk zal blijven zijn: de Zuidas, IJ-oevers, Science Park, IJburg en het gebied rond het Academisch Medisch Centrum. Bij alle andere kantoorgebieden moet er sprake blijven van een balans of krimp. Kantoorlocaties in Amsterdam waar het percentage leegstaande kantoorruimte daalde zijn West, Nieuw-West, Zuid, Oost en Noord. Echter in het centrum en in Amstel III (Amsterdam Zuidoost) en Teleport nam het overaanbod toe. In het centrum verwacht de gemeente Amsterdam dat dit binnen drie jaar is opgelost. Daar is zoveel potentie en aantrekkingskracht, dat er geen sprake zal zijn van structurele leegstand. Wat dus opvalt is dat vooral in de grotere, monofunctionele kantoorgebieden kantoorruimte langdurig leegstaan. Juist deze zorgenkindjes verdienen extra aandacht en worden in dit onderzoek opnieuw aan het licht gebracht. In het hoofdstuk Amstel III en Teleport zal hier verder op ingegaan worden. 25 Bronnen Colliers International: Kantorenloods: kantorenstrategie Amsterdam
26 Deelgebied Amstel III 26 Huidige situatie Amstel III is een monofunctioneel kantorengebied van ongeveer 250 hectare groot dat ligt ingeklemd tussen de A2 (richting Utrecht) aan de westzijde en de spoorlijn aan de oostzijde. Hierdoor is het zowel met het openbaar vervoer als voor de auto zeer goed ontsloten. In 1973 werd gestart met de ontwikkeling van dit gebied, om te voorzien in de snel groeiende ruimtebehoefte van de Amsterdamse kantorenmarkt. Het gebied is opgedeeld in vier zones met elk een eigen bestemming, wat voornamelijk is gebaseerd op verschillen in bereikbaarheid. Zo werden functies met veel werknemers per vierkante meter dichtbij het metrostation gepland. Zone A was bestemd voor zelfstandige kantoren. Zone B was bedoeld voor gebouwen met 30 tot 70 procent kantoorfunctie. Zone C was bestemd voor gebouwen met maximaal 30 procent kantooroppervlakte, zone D voor grootschalige bedrijvigheden waarbij tevens maximaal 30 procent gebruikt mocht worden als kantoorfunctie. De laatste zone is het restgebied naast het Academisch Medisch Centrum, waar onder andere de jeugdgevangenis is gesitueerd. (zie figuur Zonering Amstel III ) Leegstand Zones C en D hebben te maken met een gezonde frictieleegstand, maar in de zones die voornamelijk bestaan uit kantoren zone A en B - neemt de leegstand sinds een aantal jaren toe. Van de m2 kantooroppervlakte staat ongeveer m2 leeg, waarvan m2 structureel. Een van de oorzaken van deze leegstand is te wijten aan het gefragmenteerd uitgeven van kavels, waardoor er geen samenhang is ontstaan. Het gebied bestaat uit relatief veel kleine kantoren; er staan in totaal zo n 120 panden van ongeveer 80 verschillende eigenaren. Amstel III is in korte tijd gerealiseerd, waardoor het zich kenmerkt door veel kantoren uit eenzelfde tijdsperiode (eind jaren 80, begin jaren 90). Tevens is de kwaliteit van de bebouwing slecht en voldoen de gebouwen niet meer aan de marktvraag. Grote kantoren zijn er in de regio meer dan genoeg, terwijl deze markt juist krimpt. De huidige kantoorgebruikers vragen om een multifunctioneel gebied met kleinere kantooreenheden met voorzieningen en ontspanningsmogelijkheden in de directe nabijheid. Met uitzondering van het centrumgebied met onder andere de Heineken Music Hall, Pathé bioscoop en een winkelcomplex - is er weinig levendigheid in Amstel III na werktijd. Tevens oogt het gebied rommelig en heeft het een gebrekkige interne ontsluiting voor langzaamverkeer. Al deze bovengenoemde aspecten leiden tot velerlei imagoproblemen, waardoor de kans op verloedering en onveiligheid toeneemt. Zonering Amstel III Toekomstplannen De ligging van Amstel III tussen het Arena winkelen kantoorgebied aan de ene kant en het AMC aan de andere kant, levert kansen op. De aansluiting met het Arena gebied biedt kansen voor bijvoorbeeld nieuwe ontwikkelingen en transformatie naar horeca, hotelfuncties en kleinschalige voorzieningen. De aansluiting met het AMC biedt bijvoorbeeld kansen voor transformatie naar studentenhuisvesting of huisvesting voor medewerkers van het AMC. De gemeente Amsterdam heeft reeds toekomstplannen gemaakt voor Amstel III. Het kantoren- en bedrijventerrein wordt beetje bij beetje omgevormd tot een duurzame stedelijke zone voor Bronnen 1. Kantorenleegstand Amstel III Neprom Een vernieuwd Amstel III Gemeente Amsterdam Projectbureau Zuidoostlob september 2009 Wederzijds profijt in Amsterdam Zuidoost- Centre for applied research on economics & Management Hogeschool van Amsterdam maart 2010
27 werken, wonen en ontspannen; het Urban District Amstel III. Functies als scholen, winkeltjes, sport-, welzijn- en zorgfaciliteiten zullen worden gecombineerd met wonen in de oostelijke kantorenzone van Amstel III. Het wonen richt zich eerst op specifieke groepen, zoals expats, studenten, creatieven en starters. Vanaf 2020 zal er steeds meer reguliere woningbouw komen. Met deze nieuwe ruimtelijkeconomische langetermijnvisie die nu voor het gebied is opgesteld, wil Amsterdam een antwoord geven op de structurele leegstand, het gebrek aan levendigheid en de vraag naar meer voorzieningen, verbeterde bereikbaarheid en een prettige openbare ruimte. Momenteel ontbreekt het in de markt aan prikkels om tot sloop of transformatie over te gaan. Eigenaren en beleggers laten panden leegstaan, omdat dit minder zorgen en kosten met zich meedraagt. Het doel van dit onderzoek is om de eigenaren van panden in Amstel III te prikkelen met allerlei mogelijke ontwerpvoorstellen. Toekomstplannen Amtsel III Cases Er zal worden ingegaan op vier leegstaande kantoorgebouwen; Hogehilweg 18, Paasheuvelweg 8, Hullenbergbergweg en Paalbergweg Overzicht gebouwen Amstel III opgenomen in dit onderzoek
28 Metro NS Bijlmer Arena Case 1 Metro Case 3 28 Case 2 Case 4 Metro NS Holendrecht Amstel III bestaande situatie Amstel III nieuwe situatie
29 Visie Programma Momenteel is het Amstel III gebied een zeer monofunctioneel kantoorgebied. Om het gebied levendiger te maken en een duurzaam karakter te geven hebben wij in ons masterplan een sterke functiemenging voorgesteld van wonen, werken en zorg. Vanuit de analyse en de interviews is gebleken dat er in Amsterdam een grote vraag is naar onder andere studentenwoningen, woningen voor starters en zorgvoorzieningen. Door de goede bereikbaarheid van het Amstel III gebied voor zowel het openbaar vervoer als met de auto is het zeer geschikt voor bovengenoemde functies. Concept Door de huidige infrastructuur zijn er drie zones waarneembaar in het Amstel III gebied, welke elk een eigen karakter en functie zullen krijgen. Ten noorden (zone 1) wordt het gebied begrensd door grootschalige voorzieningen zoals een stadion, sportvoorzieningen en een poppodium. De noordelijke zone is daarom een interessante plek om zich te richten op studenten. Het zuiden (zone 3) grenst aan het academisch ziekenhuis, waardoor het aannemelijk is om dit deel van zorgwoningen en voorzieningen te voorzien. In het middengebied van de ladder (zone 2) zullen appartementen voor voornamelijk starters en expats komen in combinatie met kleinschalige bedrijven en voorzieningen. Ontsluiting Vanuit het oosten wordt het gebied ontsloten voor voetgangers en fietsers. Door voorzieningen - zoals winkels, eettentjes en cafe s - te plaatsen rond de drie stations ontstaan hier centra voor elk van de drie zones in de ladder. Deze zone zal als groene as van het noorden naar het zuiden doorlopen. Midden in het gebied is er tevens een groene boulevard aanwezig, welke dient als langzaam verkeer route in het gebied en het noorden met het zuiden verbindt. De auto s vinden hun entree vanuit het westen. Door een helder wegennet te implementeren ontstaat een goede bereikbaarheid en overzichtelijke routing door het gebied. Stadslandbouw Het groen en de ruimte die in de huidige situatie reeds aanwezig zijn, zullen in het nieuwe masterplan worden versterkt en uitgebreid. In plaats van de leegte vol te bouwen, zal de focus komen te liggen op stadslandbouw. Hierbij zal het centrum van de landbouw komen te liggen aan weerszijde van de snelweg welke de tweede en derde zone doorsnijdt. Naast dat bewoners en gebruikers Amstel III - concept functies en infrastructuur hierdoor bewust worden gemaakt van de herkomst van het voedsel en leren duurzaam om te gaan met voedsel en materialen, ontstaat er een sociale cohesie, waarbij iedereen iets positiefs bijdraagt aan de buurt. Verder zal het water een meer functionele rol gaan spelen. Naast de huidige functie van zichtwater wordt het ingezet als recreatief water en water als energiebron voor de uitwisseling van warmte en koude. De gemeente Amsterdam is bezig met de aanleg van het hoofdnet van een stadswarmtenet. In de toekomst zal dit net gevoed worden op basis van duurzame bronnen zoals geothermie. In principe streeft men er naar nieuwbouwgebieden op dit net aan te sluiten. Aftakkingen van het stadswarmtenet komen uit in Amstel III, dus bij het transformeren van dit gebied zal geprobeerd worden zoveel mogelijk woningen hier op aan te sluiten. 29
NIEUW LICHT OP LEEGSTAND
NIEUW LICHT OP LEEGSTAND ontwerpend onderzoek naar de transformatie & stedenbouwkundige potentie van (structureel) leegstaande kantoren in Nederland en België 1 16 oktober 2012 S-M-L studio voor het metropolitane
Nadere informatieDe Veilige Veste. Architectuur Transformatie van kantoorgebouwen 115 AWM 50. 1 kamer 2 gemeenschappelijke ruimte 3 trappenhuis 4 patio
114 AWM 50 Van kantoor naar... Kinderdagverblijf, hotel, school, zorgvoorziening, studentenwoningen of reguliere woningen. In leegstaande kantoorgebouwen zijn allerlei andere programma s onder te brengen.
Nadere informatieDe Molenzoom. Kantoorlocaties in centrum van Houten. Kantoorvestiging in de gemeente Houten
De Molenzoom Kantoorlocaties in centrum van Houten Kantoorvestiging in de gemeente Houten Kwaliteiten Molenzoom Centrale ligging in Houten Zichtlocatie langs spoorlijn Nabij centrumvoorzieningen op het
Nadere informatieYOUR GATEWAY TO BUSINESS Units te huur vanaf 20 m2
YOUR GATEWAY TO BUSINESS Units te huur vanaf 20 m2 Paalbergweg 44-46, Amsterdam Zuidoost Kantoorgebouw De Poort is een representatief kantoorgebouw met uitstekende indelingsmogelijkheden. Het moderne gebouw
Nadere informatieStation Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West
Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West 2030 Station Nieuwe Meer is niet alleen een nieuwe metrostation verbonden met Schiphol, Hoofddorp, Zuidas en de Amsterdamse
Nadere informatieBereikbaar voor iedereen
Parkeergarage onder gebouw Station Bijlmer ArenA - 5 min. Schiphol - 15 min. www.dianavesta.nl Bereikbaar voor iedereen Inhoudsopgave Masterplan en Diana & Vesta 1 Bijzonder aanzicht 2 Groots en persoonlijk
Nadere informatiei ii Òiî i î >> i ÈÒî-Òi`i iî" Òä i Gebiedsvisie Hollands Spoor en omgeving
i ii Òiî i î >> i ÈÒî-Òi`i iî" Òä i Gebiedsvisie T P E C N O C Hollands Spoor en omgeving mei 2008 2 Inleiding 1 Straatnamenkaart 1 Inleiding Voorwoord Voor u ligt de Gebiedsvisie Hollands Spoor en omgeving.
Nadere informatieDe Koppeling Houten. Zichtlocatie te midden van de Houtense voorzieningen. Kantoorvestiging in de gemeente Houten
De Koppeling Houten Zichtlocatie te midden van de Houtense voorzieningen Kantoorvestiging in de gemeente Houten Kwaliteiten de Koppeling Centrale ligging in Houten Zichtlocatie langs belangrijkste weg
Nadere informatieRuimtelijke Onderbouwing Jaarbeurs Utrecht Entree Oost
JaarbeursUtrecht Ruimtelijke Onderbouwing Jaarbeurs Utrecht Entree Oost datum 25 juli 2012 betreft Ruimtelijke Onderbouwing Jaarbeurs Utrecht Entree Oost (artikel 3.2 lid a en lid b van de Ministeriele
Nadere informatieHEIDELBERGLAAN 11, DE UITHOF, UTRECHT 550 STUDENTENWONINGEN EN 4070 M2 LESLOKALEN EN KANTOREN T.B.V. UITBREIDING HOGESCHOOL
B De Uithof is lange tijd een monotone universiteitscampus geweest aan de rand van de stad waarin de gebouwen zonder enig verband los in de ruimte stonden. Als reactie hierop ontwikkelde Rem Koolhaas i.s.m.
Nadere informatieBeeldkwaliteitsplan Voormalige Eurobioscoop en omgeving.
Beeldkwaliteitsplan Voormalige Eurobioscoop en omgeving. Inleiding De tender voor de voormalige Eurobioscoop heeft als doel de kwaliteiten van het bijzondere gebouw weer een rol te laten spelen in de nieuwe
Nadere informatieGENERAAL VETTERSTRAAT
GENERAAL VETTERSTRAAT Disclaimer De informatie in deze brochure is uitsluitend bedoeld als algemene informatie. Er kunnen geen rechten aan deze gegevens worden ontleend. FRED is niet aansprakelijk voor
Nadere informatieEmpowering your business in West.
Empowering your business in West. HEMELS ZICHT UNIEKE VRIJE RUIMTE HOOGWAARDIGE VESTIGINGSPLAATS HORECA, WONEN EN RECREATIE CENTRAAL GELEGEN EN GOED BEREIKBAAR ARCHITECTUUR MEERDERE BESTEMMINGEN GROTE
Nadere informatieSchouwburg de Kampanje Den Helder
Schouwburg de Kampanje Den Helder van Dongen Koschuch Architects and Planners Inzending Arie Keppler Prijs 016 SCHOUWBURG DE KAMPANJE DEN HELDER INTRODUCTIE EEN MARITIEM ENSEMBLE Schouwburg De Kampanje
Nadere informatie9 M 5 ore than to 275
5 More than to 275 275 95 to schiphol rijk am en de boeing avenue Inspirerend zaken doen Boeing Avenue 275 In de uitdagende werkomgeving van het parkachtige Schiphol-Rijk ligt het moderne en multifunctionele
Nadere informatieKantorenmarkt Amsterdam
Kantorenmarkt Amsterdam 2014 Kantorenmarkt Amsterdam De gemeente Amsterdam telt circa 810.000 inwoners en 554.730 banen, verdeeld over 112.800 vestigingen (bron: Lisa). De kantorenvoorraad heeft een omvang
Nadere informatieLEVS ARCHITECTEN TIJDELIJKE HUISVESTING ST. IGNATIUSGYMNASIUM AMSTERDAM IN LEEGSTAAND KANTOOR (2009-2011)
LEVS ARCHITECTEN TIJDELIJKE HUISVESTING ST. IGNATIUSGYMNASIUM AMSTERDAM IN LEEGSTAAND KANTOOR (2009-2011) PROJECTOMSCHRIJVING DE KLENCKE 2008-2009 OPDRACHTGEVER STICHTING VO A DAM-ZUID P/A ST.IGNATIUSGYMNASIUM
Nadere informatieVervoersknooppunt voor 110.000 reizigers per dag
Vervoersknooppunt voor 110.000 reizigers per dag Een aantrekkelijk gebied, met een uitgebreid aanbod aan werkgelegenheid Onder de noemer Arnhem Centraal ondergaan station Arnhem en zijn directe omgeving
Nadere informatieHET NIEUWE HAVENBLOK ALMELO
HET NIEUWE HAVENBLOK ALMELO WELKOM IN HET NIEUWE HART VAN ALMELO! Sinds enige tijd werkt de stad Almelo aan een ambitieuze transformatie van de westelijke binnenstad. Met het doortrekken van het Overijssels
Nadere informatiemartiniziekenhuis schweitzerlaan paterswoldseweg het kantoor bedrijvenpark wonen
Herbes temmin g van kan too r tot zo rghot n deuren s MA MA r i j k e v a douwe bo a studio m e Afstude r p r oj e c t el ukli e s ma k a r k o p g a v e Door de recessie is de leegstand van Nederlandse
Nadere informatieStructureel aanbod op de Nederlandse kantorenmarkt
Analyse Structureel aanbod op de Nederlandse kantorenmarkt DO Research 1 Structureel aanbod op de kantorenmarkt Het aanbod van kantoorruimte in Nederland loopt nog altijd op. In totaal wordt momenteel
Nadere informatieDen Helder Stadshart 47
Den Helder Stadshart 47 N 3.2.STADSPARK / DE STAD WORDT VERRIJKT MET EEN GROENZONE DIE LUCHT EN RUIMTE GEEFT IN HET STEDELIJK WEEFSEL. DIT STADSPARK VORMT EEN LOMMERRIJKE ENTREE VAN DE STAD VOOR DE TREINREIZIGER
Nadere informatiePiet Hein kavel te Goes
Piet Hein kavel te Goes Stedenbouwkundige randvoorwaarden 151215 BIJLAGE 2 1 Bestaande situatie De Piet Hein kavel ligt aan de zuidrand van de oude binnenstad in een omgeving met deels kleinschalige oudere
Nadere informatieMaak Plaats! Wie Hoorn binnenrijdt maakt kennis met de Poort van Hoorn. Het stationsgebied is het mobiliteitsknooppunt van Hoorn en de regio.
Maak plaats voor Hoorn! Wie Hoorn binnenrijdt maakt kennis met de Poort van Hoorn. Het stationsgebied is het mobiliteitsknooppunt van Hoorn en de regio. Iedere dag is het hier een komen en gaan van duizenden
Nadere informatieCAMPUS-park Delft TU Noord
TU Noord klimaatadaptatie & gebiedsontwikkeling - Kanaalweg 2 SCHIE DUWO Botanische Tuin OPGAVE KLIMAATADAPTATIE In het kader van het project Klimaatadaptatie Delft is een studie verricht naar de gebiedsontwikkeling
Nadere informatieVeld 5. Vragen en antwoorden n.a.v. informatieavond d.d. 16 maart 16.
Veld 5 Vragen en antwoorden n.a.v. informatieavond d.d. 16 maart 16. Waar is de locatie van Veld 5? Bouwplan veld 5 is een deelplan van de gebiedsontwikkeling Nieuw Delft, in het centrum van Delft. Het
Nadere informatieLa Reine. Bestemming. Hoofdbestemming. Energie. Energielabel
La Reine Hogehilweg 17 1101 CB AMSTERDAM Contactpersoon Olivier Verburg OVerburg@dtz.nl Kenmerken Algemeen Bestemming Status Klaar Hoofdbestemming Beschikbaar Per direct Oppervlakten Energie Totale oppervlakte
Nadere informatieHerontwikkeling DEN BIEST. Van kantoren naar wonen. Gemzelaar Vastgoed C.V
Herontwikkeling DEN BIEST Van kantoren naar wonen Gemzelaar Vastgoed C.V 01. Nieuwe oplossingen voor leegstand Deze brochure illustreert de plannen rondom de herontwikkeling van complex Den Biest in Eindhoven.
Nadere informatieBRAINPARK/ UNIVERSITY DISTRCT
BRAINPARK/ UNIVERSITY DISTRCT 1. Centrale ligging in regio Rotterdam dankzij A16 2. Overzichtelijke, ruime en parkachtige opzet 3. Goed bereikbaar per auto en metro 4. Veel kleinere bedrijven aanwezig
Nadere informatieJohanna Westerdijkplein, Den Haag
115 Johanna Westerdijkplein, Den Haag AANGENAAM WERKEN Op een van de mooist herontwikkelde locaties in Den Haag staat het moderne kantoorgebouw Poseidon, een naam die de aanwezigheid van water verraadt.
Nadere informatiePORTFOLIO GERECHTSGEBOUW BREDA MEI 2018 HOOTSMANS ARCHITECTUUR- BUREAU
PORTFOLIO GERECHTSGEBOUW BREDA MEI 2018 HOOTSMANS ARCHITECTUUR- BUREAU Programmatische lagen Uitgangspunten voor positionering gebouw De opdracht was om niet alleen deze puzzel op te lossen, maar juist
Nadere informatieZwembad De Vijf Heuvels Potdijk 5 te Markelo BEELDKWALITEITPLAN
Zwembad De Vijf Heuvels Potdijk 5 te Markelo BEELDKWALITEITPLAN colofon SAB Arnhem bezoekadres: Frombergdwarsstraat 54 6814 DZ Arnhem correspondentieadres: postbus 479 6800 AL Arnhem T (026) 3576911 F
Nadere informatieReconstructieplan Langstraat 26 annex Bezorgershof 4 Geldrop opdracht: fam. Foole ontwerp: Willum, Ontwerp\Advies. juli 2011
Geldrop, Langstraat 26 en Bezorgershof Juli 2011 Plan tot herontwikkeling Het pand Langstraat 26, doorlopend naar Bezorgershof 4, is meer dan 80 jaar in bezit van de familie Foole. Aanvankelijk betrof
Nadere informatieEuropoint torens Rotterdam Studie
Europoint torens Rotterdam Studie Maria Haag architectuur Ir. Maria Haag Laan op Zuid 73 3072 DB Rotterdam tel. 010 4738030 info@mariahaag.nl www.mariahaag.nl Met dank aan: Ir. Yannick Boidin, architect
Nadere informatieRUIMTELIJK MOTIVERING
RUIMTELIJK MOTIVERING Tijdelijke horeca Prinses Irenestraat 31-33 t.b.v. BAUT (Omgevingsvergunning Wabo handelen in strijd met het bestemmingsplan, reguliere procedure) 6 oktober 2015 Pagina 2 van 6 RUIMTELIJKE
Nadere informatieAzieweg Schalkwijk SCHALKWIJK. AZIEWEG. Transformatie van kantoren naar woningen. 14 juli 2014. 2014-020 Schetsontwerp
Azieweg Schalkwijk Transformatie van kantoren naar woningen 14 juli 2014 SCHALKWIJK. AZIEWEG 2014-020 Schetsontwerp Situatie Hier gaat het om vijf identieke woontorens met een kantoorkraag in een groenzône
Nadere informatieWerklocaties. Nota Kantoren Rotterdam samengevat. 19 juni 2019
Werklocaties Nota Kantoren Rotterdam samengevat 19 juni 2019 2 Ruimtelijkeconomisch beleid voor kantoren in Rotterdam Voor een aantrekkelijke, economisch sterke stad is er evenwicht nodig tussen zowel
Nadere informatiePortfolio. Architectenmarkt Capelle aan den IJssel
Portfolio Architectenmarkt Capelle aan den IJssel Kavelwoning.nl de website met moderne zelfbouw woningen voor particulieren Kavelwoning.nl is opgezet door met als doel om het woningaanbod voor particulieren
Nadere informatieKantoorruimte vanaf 208 m 2
Zwaanstraat 31, Innovation Power House te Eindhoven Kantoorruimte vanaf 208 m 2 Representatief, recentelijk gerenoveerd kantoorgebouw met lab en ontwikkelingsruimte. Omschrijving Algemeen HORECA Op de
Nadere informatieAnalyse en ontwerp Wallhouse
Analyse en ontwerp Wallhouse Groningen Het Wallhouse#2 is een woning naar ontwerp van de Amerikaanse architect John Hejduk. Hij was een groot bewonderaar van Le Corbusier en liet zich dan ook door hem
Nadere informatieh e r o n t w i k ke l i n g s t a d s c e n t r u m - w e s t H e e r l e n j u n i
DE HUISKAMER VAN heerlen h e r o n t w i k ke l i n g s t a d s c e n t r u m - w e s t H e e r l e n j u n i 2 0 1 6 de huiskamer van heer len h e r ontwikkeling stadscentrum-west Heerlen Projectplan
Nadere informatieCOBRA KWARTIER. Amstelveen
COBRA KWARTIER Amstelveen Innovatief Transformeren van wonen naar werken 3 Cobra Kwartier: luxe huurappartementen in voormalige kantoortoren Een voormalig kantoorgebouw aan het Kostverlorenhof in Amstelveen
Nadere informatieOuderen, als basis voor stedelijke vernieuwing
Ouderen, als basis voor stedelijke vernieuwing P5 presentatie - Femke Introductie van - de Onderzoek Meulengraaf - Ontwerp - 1503103 - Conclusie - 26 juni 2014 Introductie Onderzoek Ontwerp Conclusie Probleem
Nadere informatieBrandweerkazerne Dordrecht
opdrachtgever locatie ontwerp uitvoering functie Gemeente Dordrecht Leerpark, Dordrecht 2006 2010-2011 Brandweerkazerne Technische Dienst GHOR Leer- en werkplek Da Vinci College Brandweerkazerne Dordrecht
Nadere informatieOntwikkelstrategie Lammenschansdriehoek, Gemeente Leiden (februari 2013) Ontwikkelstrategie
(februari 2013) Ontwikkelstrategie Lammenschans, Leiden in opdracht van: Gemeente Leiden februari 2013, Amsterdam Kerkstraat 204 1017 GV Amsterdam Postbus 15550 1001 NB Amsterdam Soeters Van Eldonk architecten
Nadere informatieKwaliteitsimpuls kantoren
10 maart 2014, Festival Leegstaand Vastgoed Kwaliteitsimpuls kantoren Sjef de Pont, hoofd afdeling Economische Zaken, sector Stadsontwikkeling Opzet workshop Situatie s-hertogenbosch Onze aanpak: Impuls
Nadere informatieWelkom bij DE OFFICE. 02.
Welkom bij DE OFFICE. Dé nieuwe werklocatie van s-hertogenbosch. Een zichtlocatie met uitzonderlijk goede bereikbaarheid in het hart van het Paleiskwartier, naast het Centraal Station van s-hertogenbosch.
Nadere informatieREVITALISERING HERONTWIKKELING Noodzakelijk Voor kantoor- en winkelpanden
REVITALISERING HERONTWIKKELING Noodzakelijk Voor kantoor- en winkelpanden Kader Sinds de crisis van 2008 tot 2016 is er veel veranderd in de vraag naar bedrijfshuisvesting. Met name de kantorenmarkt en
Nadere informatieurban village concept voor (tijdelijke) huisvesting in leegstaand vastgoed
urban village concept voor (tijdelijke) huisvesting in leegstaand vastgoed urban village een introductie Steden zijn dynamisch, veranderen continue. Ze passen zich constant aan nieuwe wensen en eisen aan.
Nadere informatieNARITAWEG 126 MEER INFORMATIE:
NARITAWEG 126 MEER INFORMATIE: WWW.NARITAWEG126.NL Deze informatie is geheel vrijblijvend, uitsluitend voor geadresseerde bestemd en niet bedoeld als aanbod. Ten aanzien van de juistheid kan door Trinity
Nadere informatieGENERAAL VETTERSTRAAT AMSTERDAM
GENERAAL VETTERSTRAAT AMSTERDAM www.generaalvetterstraatong.nl Omschrijving OBJECT Deze spectaculaire nieuwbouw ontwikkelingvan ca 4.400 m² heeft door de eenvoudige vormgeving en sterke verticale belijning
Nadere informatieWONEN, WERKEN & VOORZIENINGEN
WONEN, WERKEN & VOORZIENINGEN Om een levendig gebied te creëren wordt als programma ingezet op een mix van wonen, werken en voorzieningen. Door deze functies op de begane grond te mengen ontstaat zowel
Nadere informatieBouwen en groen, wat gaan de partijen in Zuidoost doen?? Bouwen en groenstandpunten in de verkiezingsprogramma s 2010
Bouwen en groen, wat gaan de partijen in Zuidoost doen?? Bouwen en groenstandpunten in de verkiezingsprogramma s 2010 Standpunten van de kandidaat-politieke partijen, voor zover bekend. Tekst is bekort
Nadere informatieOntwerp van een nieuw station Koog-Zaandijk
Ontwerp van een nieuw station The connecting shackle Afstudeerproject Steven Tol 05-11- 13 Doelstellingen van mijn project: Stedelijke verdichting rondom het station realiseren Verbeteren van het openbaar
Nadere informatieRuimtelijke onderbouwing Kavel 12 Arnhem-Centraal Noord van de gemeente Arnhem
Ruimtelijke onderbouwing Kavel 12 Arnhem-Centraal Noord van de gemeente Arnhem oktober 2009 1. Omschrijving van het project 3 2. Beschrijving van het projectgebied 4 3. Geldende planologische situatie
Nadere informatieKeizerpoort terug op de kaart
Keizerpoort terug op de kaart Toegangspoort tot de Gentse stadskern Tussen Brusselsesteenweg en De Keizerpoort of Brusselsepoort is de verdwenen stadspoort die de zuidoostelijke toegang tot de stadskern
Nadere informatieCentrum Zeist. Stedenbouwkundige verkenning. April 2019
Centrum Zeist Stedenbouwkundige verkenning April 2019 ar chitectuur en stedenbouw 2 Inhoud INLEIDING 05 ANALYSE 07 SCENARIO S 21 CONCLUSIE 49 BIJLAGEN 51 BIJLAGE 1: overige analysekaartjes 53 BIJLAGE 2:
Nadere informatieBereikbaar voor iedereen
Parkeergarage onder gebouw Station Bijlmer ArenA - 5 min. Schiphol - 15 min. www.dianavesta.nl Bereikbaar voor iedereen Inhoudsopgave Masterplan en Diana & Vesta 1 Bijzonder aanzicht 2 Groots en persoonlijk
Nadere informatieVerslag WORKSHOP NOORDZONE E-BUURT OOST 20 maart 2018
Verslag WORKSHOP NOORDZONE E-BUURT OOST 20 maart 2018 Gemeente Amsterdam Pagina 2 van 8 Gemeente Amsterdam Pagina 3 van 8 GROEP 1 PROGRAMMA Welk programma zou de buurt verrijken? Een plek voor startende
Nadere informatiefiguur 1a Plankaart OOB
figuur 1a Plankaart OOB 12 2De opgave: Compact, Compleet en Comfortabel Mensen maken de stad. De afgelopen 25 jaar heeft het centrum van Nieuwegein zich ontwikkeld tot een prima winkellocatie en een aantrekkelijke
Nadere informatieENTREE AMSTERDAM
ENTREE 230-260 AMSTERDAM www.entree230-260.nl Omschrijving Object: De Entree II is een zeer modern multi-tenant kantoorgebouw uit het jaar 2002 met energielabel A, een totaal metrage van circa 13.500 m²,
Nadere informatieVerstedelijkingsopgave Delft: We geven de stad een kwaliteitsimpuls :36
Verstedelijkingsopgave Delft: We geven de stad een kwaliteitsimpuls 30-05-2018 12:36 Delft heeft de ambitie om tot 2040 maar liefst 15.000 woningen, 10.000 banen en bijbehorende voorzieningen aan de stad
Nadere informatievariant 1d 1d De nieuwbouw verdeelt het gebied duidelijk in twee pleinen: het Roselaarplein en de Nieuwe Markt.
wat spreekt u aan? bebouwing vervanging van het Mausoleum biedt nieuwe kansen! 1 Een aantrekkelijk plein wordt afgebakend door sterke wanden met uitnodigende en transparante etalages. Nu zijn er op de
Nadere informatieSociaal huis MErksplas
Sociaal Huis Merksplas DE Omgeving 1 Zicht naar de kerk 2 Zicht over het kruispunt 3 Het oude gemeentehuis met plein 4 Koppeling oude en nieuwe gemeentehuis 5 Het nieuwe gemeentehuis met terras 6 Overkant
Nadere informatieCapgemini LRCN Utrecht
Capgemini LRCN Utrecht Kantoor Capgemini Leidsche Rijn Centrum - Noord Locatie aan de A2 bij Utrecht Locatie kantoorgebouw 4 Aan de oostzijde van LRCN, parallel aan de A2, is een doorlopende kantorenwand
Nadere informatiesituatie opzuid Amsterdam, 2014
situatie opzuid Amsterdam, 2014 Het plan OpZuid is gelegen tussen de Gershwinlaan en de Boelelaan in Amsterdam, en vormt een onderdeel van de grootschalige ontwikkelingen aan de Zuidas. Binnen de zakelijke
Nadere informatiewonen en werken in het bedrijvenpark
G wonen en werken in het bedrijvenpark N advies ontwerplab Nagele - 2 - zicht op bedrijventerrein vanuit winkelstrook wonen en werken in het bedrijvenpark inhoudsopgave 4 inleiding 6 project 27 van bedrijventerrein
Nadere informatieBALBOAPLEIN, SCHOOL EN WONINGEN AMSTERDAM
BALBOAPLEIN, SCHOOL EN WONINGEN AMSTERDAM OMSCHRIJVING PROJECT BALBOAPLEIN Met de afbraak van de Joop Westerweelschool kwam er een bouwterrein vrij van ongeveer 100 bij 50 meter, gelegen tussen het Balboaplein
Nadere informatieBouw mee aan Kaap West
Bouw mee aan Kaap West in de Houthaven, Amsterdam Kaap West is een uniek woonproject in de Houthavens in Amsterdam, waarin u zelf bepaalt hoe uw droomwoning er uit ziet. Het project wordt gerealiseerd
Nadere informatieTen Dam De Leeuw Architecten. De boerderij: een nieuwe to
Ten Dam De Leeuw Architecten De boerderij: een nieuwe to Ten Dam De Leeuw Architecten is een dynamisch bureau dat zich bezighoudt met architectuur, stedenbouw, landschap en interieur. Het is altijd op
Nadere informatieStedenbouwkundig advies reclamemast Facilitypoint Gemeente Hardinxveld-Giessendam
Stedenbouwkundig advies reclamemast Facilitypoint 2 Studiegebied voor het beoogde Facilitypoint tussen de Peulenlaan en de A15 Stedenbouwkundig advies reclamemast Facilitypoint STEDENBOUWKUNDIG ADVIES
Nadere informatieRuim meer ruimte voor ondernemers op ZKD
Ruim meer ruimte voor ondernemers op ZKD Den Haag groeit Bevolking is gegroeid met 80.000 inwoners tot 520.000 Bevolking groeit verder met 50.000 tot 80.000 naar 570.000 tot 600.000 Beroepsbevolking groeit
Nadere informatieHet kantoor @Westblaak 155
Het kantoor @Westblaak 155 Mooie grote open ruimtes Bereikbaarheid Omgeving Westblaak Kwaliteit Het Kantoor Het representatieve kantoorgebouw RotterdamOffice aan de Westblaak 155-189 ligt uiterst centraal
Nadere informatiecongres senioren kbo brabant 8 juni 2017 vissers & roelands architecten & ingenieurs 1 Seniorenhuisvesting concepten en voorbeelden 8 juni 2017
1 Seniorenhuisvesting concepten en voorbeelden 8 juni 2017 Presentatie - Wie zijn wij? - Seniorenhuisvesting, concepten en voorbeelden - Meergezinswoningen Deurne - Woongebouw dementerende ouderen Sterksel
Nadere informatieB U S I N E S S I N. E n t r a d a 5 0 0 - A m s t e r d a m
B U S I N E S S I N R e p r e s e n t a t i e f k a n t o o r g e b o u w i n k a n t o r e n p a r k E n t r a d a - A m s t e r d a m E n t r a d a 5 0 0 - A m s t e r d a m E N t r a d a Kantoorgebied
Nadere informatieSTAD OP OOGHOOGTE IN NIEUWBOUWPROJECTEN
STAD OP OOGHOOGTE IN NIEUWBOUWPROJECTEN Mattijs van t Hoff & Jeroen Laven (STIPO) Momenteel zetten veel steden in op de ontwikkeling van gebieden binnen de stad in plaats van slaperige suburbs erbuiten.
Nadere informatieHaarlemmermeer 2009. marktleider in de cosmeticamarkt hebben, waarbij we de milieubelasting zo veel mogelijk terug willen dringen.
kantorenmonitor Haarlemmermeer L Oréal Nederland heeft haar hoofdkantoor verplaatst van verschillende locaties in Alphen aan de Rijn en Weesp naar een modern en representatief pand in Beukenhorst-Zuid
Nadere informatieKoop kantoorruimte op Reeweg Oost 123 te Dordrecht (prijs op aanvraag)
Koop kantoorruimte op Reeweg Oost 123 te Dordrecht (prijs op aanvraag) Aanbiedende partij: Waltmann Bedrijfshuisvesting Email: bedrijfshuisvesting@waltmann.com Telefoon: 078 6141030 Website: http://www.waltmann.com
Nadere informatiebeschrijving plankaart.
06. plan. "Op en langs het voormalige tracé van de A9 wordt de vrijkomende ruimte gebruikt om nieuwe hoogwaardige woongebieden te realiseren binnen de bebouwde kom van Badhoevedorp. Deze gebieden krijgen
Nadere informatieLOCATIE OPTIES IN UTRECHT. www.metelkaar.com
LOCATIE OPTIES IN UTRECHT www.metelkaar.com INLEIDING Waar zouden jullie met elkaar aan de slag willen gaan, maar vooral: waar zouden jullie met elkaar willen wonen? Een belangrijke stap in het waarmaken
Nadere informatieHET POORTJE; Toelichting stedenbouwkundige inpassing Datum:
HET POORTJE; Toelichting stedenbouwkundige inpassing Datum: 14-4-2009 Huidige situatie De locatie maakt deel uit van het ontwikkelingsgebied Heerenveen Noordoost; een langgerekt gebied tussen grofweg de
Nadere informatieKantoren in cijfers 2016
Kantoren in cijfers 2016 BELEIDSONDERZOEK 071-516 5064 I info@leidenincijfers.nl I www.leidenincijfers.nl Inleiding Sinds 2010 houdt samenwerkingsverband Holland Rijnland gegevens bij over kantoren in
Nadere informatieDuitslandweg 4 te Bodegraven
Dit unieke kantoorobject genaamd De Thermo Staete is gelegen op een absolute zichtlocatie langs de rijksweg A12. Het gebouw is gebouwd in 1999 en heeft een totale grootte van circa 1.842 m² VVO, verdeeld
Nadere informatieStartdocument Schuytgraaf Veld 17b. juni 2013
Startdocument Schuytgraaf Veld 17b juni 2013 1 Inleiding In mei 2012 heeft de gemeente Arnhem het project Schuytgraaf overgenomen van de GEM (Grondexploitatie maatschappij). De gemeente heeft nu de leiding
Nadere informatieinzending ARC15 Interieur Award Waal Vlaardingen
Waal Vlaardingen Opdrachtgever Waal, Vlaardingen Adres Schiedamsedijk 22, Vlaardingen Opgave herontwikkeling kantoorgebouw: interieur Ontwerp Van Ouwerkerk Architecten, Rotterdam Projectarchitect Arnold
Nadere informatiesnel dan voorzien. In de komende jaren zal, afhankelijk van de (woning)marktontwikkeling/
2 Wonen De gemeente telt zo n 36.000 inwoners, waarvan het overgrote deel in de twee kernen Hellendoorn en Nijverdal woont. De woningvoorraad telde in 2013 zo n 14.000 woningen (exclusief recreatiewoningen).
Nadere informatieTreinstation Entrecampos. Welkom
Welkom Lissabon Lissabon Lissabon - Aansluiting op de HSL lijn Lissabon - Goede bereikbaarheid Entrecampos gebied Spoorwegen Hoofdwegen Station Entrecampos Stadsstructuur - Stedelijke morphologie aan Zuid-Oost
Nadere informatieWel of niet verouderd?
afbeelding plaatsen op dit grijze vlak (of vraag Jolanda/ Edwin om een mooie plaat) tip drawing lines aanzetten (linksonder draw ; grid and guides ; display drawing guides on screen. Over de beoordeling
Nadere informatiePARK + RIDE PARKEERGARAGE ZUTPHEN
PARK + RIDE PARKEERGARAGE ZUTPHEN PROJECTGEGEVENS In Zutphen is in januari 2017 een bijzondere P+R parkeergarage opgeleverd. Het nieuwe gebouw ligt vlak naast het treinstation van Zutphen, in de wijk Noorderhaven.
Nadere informatiekantorenmonitor regio Amsterdam 2006
kantorenmonitor regio Amsterdam 2006 Gemeenten binnen de deelregio s Amsterdam, Amstelland, Meerlanden, Zaanstreek, Waterland, Almere en Zuid Kennemerland. meer kantoorruimte betrokken Door een grote dynamiek
Nadere informatieHet kantoor @Westblaak 155
Het kantoor @Westblaak 155 Mooie grote open ruimtes Bereikbaarheid Omgeving Westblaak Kwaliteit Het Kantoor Het representatieve kantoorgebouw RotterdamOffice aan de Westblaak 155-189 ligt uiterst centraal
Nadere informatieOBJECT PROJECTINFORMATIE ADRES JUPITER PLAZA ARENA HERIKERBERGWEG TE AMSTERDAM ZUIDOOST
OBJECT ADRES PROJECTINFORMATIE Deze informatie is geheel vrijblijvend, uitsluitend voor geadresseerde bestemd en niet bedoeld als aanbod. Ten aanzien van de juistheid kan door Trinity Real Estate Company
Nadere informatiesikkelkruid 11 3824 PN AMERSFOORT
sikkelkruid 11 3824 PN AMERSFOORT sikkelkruid 11 In de zeer gewilde wijk Nieuwland gelegen tussenwoning. Alstublieft. Met veel plezier presenteer ik u de verkoopbrochure van de Sikkelkruid 11 te Amersfoort.
Nadere informatieGERSHWIN BROTHERS AMSTERDAM ONTSPANNEN LEEFGEBIED OP HOOGSTEDELIJK PLEK
GERSHWIN BROTHERS AMSTERDAM ONTSPANNEN LEEFGEBIED OP HOOGSTEDELIJK PLEK Op de Zuidas vormen George en Ira het sluitstuk van de Gershwin-strook schuin tegenover de VU. De twee woongebouwen zijn in samenhang
Nadere informatieArchitectonisch ontwerp
Identiteit Denken over nieuwe huisvesting is denken over een kantoorgebouw dat de identiteit en waarden direct vertaalt in de mogelijke nieuwe werkomgeving. Een omgeving waar de werknemer zich thuis voelt
Nadere informatieHOUSING ENERGY ENERGIE GENERERENDE WONINGBOUW. P5 Eindpresentatie ARCHITECTUAL ENGINEERING. Rein Roosma 24 juni 2011
HOUSING ENERGY ENERGIE GENERERENDE WONINGBOUW P5 Eindpresentatie ARCHITECTUAL ENGINEERING Rein Roosma 24 juni 2011 INHOUD HOUSING ENERGY Haarlem & Masterplan Doel van het project Methode: Masterplan Concept
Nadere informatieInvulling voormalig gemeentehuis Delden
Invulling voormalig gemeentehuis Delden Resultaten peiling 5 Hofpanel 30 juni 2009 Inleiding De gemeente Hof van Twente neemt dit najaar een beslissing over een nieuwe invulling van de locatie van het
Nadere informatie