Rekenkamercommissie. Armoede in beleid Rijkdom in uitvoering.

Transcriptie

1 Rekenkamercommissie Armoede in beleid Rijkdom in uitvoering

2 Armoede in beleid - Rijkdom in uitvoering -

3 Colofon Rekenkamercommissie Leden: P.A.B. Sertons (vz.) J. Jonker O. Melikoglu H.A.M. ten Have P.J. Hollemans A. Krahl R.P. Rosenkamp S. v.d. Graaf M.R.G. v.d. Horst O. Bulthuis P. Wolbert J.E. Nijkamp (secr.) Het onderzoek is uitgevoerd door KWIZ in opdracht van de Rekenkamercommissie van de gemeente Deventer. Auteurs: Bert van Putten Tessa Schoot Uiterkamp KWIZ Stavangerweg JC Groningen

4 Inhoudsopgave Deel 1. Bestuurlijke samenvatting Inleiding Kern Deel 2. Nota van bevindingen Bevindingen beleid en realisatie van beleid Meedoen Minimabeleid Schuldhulpverlening Samenvatting aan de hand van deelvragen en normen Bevindingen uitvoering Algemeen Meerwaarde minimabeleid Meerwaarde schuldhulpverlening Kwaliteit van uitvoering Doelmatigheid De uitvoering van het minimabeleid en schuldhulpverlening en de transities Samenvatting aan de hand van deelvragen en normen Bijlage 1. Normenkader Bijlage 2. Beleidsnota Meedoen Bijlage 3. Productoverzicht BAD Bijlage 4. Definitie structurele succesvolle oplossing Bijlage 5. Werkproces BAD Bijlage 6. Enquête ketenpartners BAD Bijlage 7. NEN Bijlage 8. Reactie college van B&W

5 4

6 Deel 1. Bestuurlijke samenvatting 5

7 6

8 1. Inleiding Gemeenten hebben de zorgplicht om de leefsituatie en het toekomstperspectief van kwetsbare burgers die in armoede verkeren, te verbeteren. Ook in de gemeente Deventer is armoede een actueel thema. Ter voorbereiding op de Participatiewet dient de gemeente nieuw beleid te ontwikkelen. Bij deze beleidsontwikkeling dient tevens te worden geanticipeerd op een aantal bezuinigingen en wijzigingen in het rijksbeleid, zoals de Maatwerkregeling inkomenssteun chronisch zieken en gehandicapten en het afschaffen van de mogelijkheid tot categoriaal minimabeleid. Daarbij kan worden geconstateerd, dat er, als gevolg van de economische crisis, een stijgende problematiek is inzake armoede en schuldhulpverlening. Er worden doelgroepen getroffen die voorheen buiten schot bleven. Armoede- en schuldenproblematiek is hiermee in toenemende mate een probleem dat kan leiden tot grote maatschappelijke ontwrichting. De gemeente kan minima tegemoetkomen met diverse lokale voorzieningen in het kader van het minimabeleid 1. Daarnaast kunnen minima ook een beroep doen op landelijke voorzieningen. Voor de schuldhulpverlening kunnen inwoners van Deventer terecht bij het Budget Adviesbureau Deventer (BAD). Daarnaast zijn er diverse particuliere initiatieven op het terrein van armoede, zoals bijvoorbeeld bij Recht op, St, Leergeld, kerken, de Voedselbank en de Kledingbank. Voor deze initiatieven geldt dat het moeilijk lijkt te zijn om cliënten met schuldenproblematiek in een vroegtijdig stadium te bereiken. De Rekenkamercommissie Deventer (kortweg: RKC) onderschrijft het belang van effectieve schuldhulpverlening en minimabeleid en heeft daarom besloten om het onderwerp te onderzoeken. Overwegingen daarbij zijn: de stijging van het aantal aanvragen om schuldhulpverlening, het oplopen van de doorlooptijden van de vervolgtrajecten en het beschikbaar stellen van extra middelen t.b.v. het wegwerken van wachtlijsten. Daarnaast kunnen de decentralisaties in het sociaal domein consequenties hebben voor armoede en schuldhulpverlening en zijn vanuit het rijk de afgelopen jaren extra gelden beschikbaar gesteld voor intensivering van armoede- en schuldenbeleid. De RKC is benieuwd naar de effectiviteit van het minimabeleid. De focus van het onderzoek ligt op de doeltreffendheid van het minimaen schuldhulpverleningsbeleid en daarnaast specifiek op de doelmatigheid van de uitvoering van schuldhulpverlening. Het onderwerp beantwoordt aan de selectiecriteria van de RKC, met name het criterium maatschappelijk en financieel belang. Het is verder een actueel onderwerp, ook gezien de huidige economische situatie, wat zowel de raad als de RKC een belangrijk punt vindt. In het voorliggende rapport wordt het door de RKC uitgevoerde onderzoek gepresenteerd. Het onderzoek is uitgevoerd door onderzoeksbureau KWIZ. 1 In het onderzoeksvoorstel van de rekenkamercommissie wordt gesproken over armoedebeleid. De gemeente Deventer spreekt in alle stukken van minimabeleid. Daarom is ervoor gekozen om in deze nota van bevindingen te spreken van minimabeleid. 7

9 Doel en vraagstelling Door onderzoek uit te voeren wil de RKC inzicht geven in de doeltreffendheid van het minimabeleid en schuldhulpverlening en in de doelmatigheid van de uitvoering van de schuldhulpverlening. De centrale vraagstelling hierbij is: Zijn het minimabeleid en de schuldhulpverlening van de gemeente Deventer doeltreffend en is de uitvoering van de schuldhulpverlening doelmatig georganiseerd? Deze centrale vraagstelling wordt ondersteund door de volgende deelvragen: 1. Is er beleid met betrekking tot armoede en schuldhulpverlening? 2. Zijn er heldere en toetsbare doelstellingen geformuleerd? 3. In hoeverre worden de doelstellingen gerealiseerd? 4. Zijn de beoogde doelgroepen goed in beeld? 5. In welke mate wordt gestuurd op het maximale bereik van de doelgroepen? 6. Wat is de taak van de raad bij het beleid m.b.t. armoede en schuldhulpverlening? 7. Hoe wordt de uitvoering beleefd door de cliënten en externe organisaties? 8. Is de uitvoering (organisatie, verantwoordelijkheid, middelen, efficiëntie) toekomstbestendig, mede gelet op de consequenties van de drie decentralisaties? Specifiek voor schuldhulpverlening heeft de rekenkamercommissie een aantal aanvullende vragen geformuleerd: 9. Zijn er procedures met betrekking tot intake en selectie van aanvragen schuldhulpverlening? 10. Is het beleid vertaald naar uitvoering en zijn verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden in het uitvoeringsproces duidelijk en vastgelegd? 11. Is er zicht op de omvang van de problematiek, de doelgroepen en het bereik? 12. Hoe zijn de inspanningen van BAD verdeeld over de vormen van hulpverlening (preventie, budgetadvies, etc.) en hoe vindt toezicht/ kwaliteitscontrole op/ van de werkzaamheden van BAD plaats? 13. Is na afloop van een schuldhulpverleningstraject sprake van nazorg richting de doelgroep en wat zijn de effecten hiervan? 14. Ervaren schuldenaren en crediteuren dat het schuldhulpverleningstraject een meerwaarde heeft? 15. In hoeverre wordt met de uitvoering van de schuldhulpverlening voldaan aan de in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening vastgelegde eisen (zoals een wachttijd van maximaal vier weken en het nemen van een formeel besluit over de toelating)? Het onderzoek strekt zich uit over de periode 2011 tot en met Opzet van het onderzoek Ten eerste is het normenkader opgesteld en vastgesteld (bijlage 1). Het normenkader wordt ingezet om de uitkomsten van het onderzoek objectief te kunnen toetsen. Vervolgens is een groot aantal documenten rond de thema s schuldhulpverlening en minimabeleid bestudeerd. Dit betreft zowel stukken die ter besluitvorming naar de gemeenteraad zijn gegaan als meer intern gerichte stukken. Daarnaast hebben we een aantal betrokkenen geïnterviewd. Ook hebben we cliënten gesproken en hebben we de belangrijkste samenwerkingspartners voor het minimabeleid en het schuldhulpverleningsbeleid bevraagd. Tot slot zijn ook de belangrijkste schuldeisers en ketenpartners van het BAD via een enquête benaderd. De uitkomsten van het bovenstaande zijn vertaald in een bevindingenrapportage (deel II van deze rapportage). Deze rapportage is ten behoeve van ambtelijk hoor en wederhoor voorgelegd aan de ambtelijke organisatie. Daarnaast zijn de conclusies en aanbevelingen opgesteld (deel I van deze rapportage). 8

10 Leeswijzer De rapportage begint met de conclusies en aanbevelingen per onderzoeksvraag (deel I). Vervolgens komen in deel II de bevindingen uit het onderzoek aan bod. Om de onderzoeksvragen te beantwoorden hebben we een onderverdeling gemaakt in twee thema s: 1. Beleid en realisatie van beleid: in dit thema schetsen we in samenhang het beleid en de mate waarin de resultaten worden behaald. Het gaat hier dus ook om de doeltreffendheid van het beleid. Eveneens gaan we in op de rol en de positie van de gemeenteraad. 2. Uitvoering: in het thema uitvoering gaan we nader in op alle onderzoeksvragen rond de uitvoering van het beleid. Ook de doelmatigheid komt hier aan de orde. Tevens gaan we bij dit thema in op de bevindingen van ketenpartners en cliënten. Eveneens worden resultaten van audits en klanttevredenheidsonderzoeken besproken. De bijlagen bevatten: het normenkader dat is gehanteerd bij het onderzoek; een korte samenvatting van de beleidsnota Meedoen; een overzicht van de producten die het BAD aanbiedt; definiëring van succesvolle oplossing die het BAD hanteert; werkproces van het BAD; de vragenlijst voor de ketenpartners van het BAD; toelichting op de NEN8084 norm. 9

11 2. Kern In dit onderdeel zetten we de conclusies per onderzoeksvraag op een rij en doen we aanbevelingen. We beginnen met het antwoord op de algemene onderzoeksvraag. Algemene onderzoeksvraag Zijn het minimabeleid en de schuldhulpverlening van de gemeente Deventer doeltreffend en is de uitvoering van de schuldhulpverlening doelmatig georganiseerd? De vraag of het minimabeleid doeltreffend is, is niet te beantwoorden omdat de doelstellingen niet meetbaar zijn: concrete doelstellingen en indicatoren ontbreken waardoor de mate van doeltreffendheid niet te bepalen is. Eveneens vindt evaluatie van de algemene doelstellingen en het beleid niet voldoende plaats waardoor het niet mogelijk is de doeltreffendheid van bijvoorbeeld (het vergroten van/de focus op) meedoen en zelfredzaamheid te onderzoeken. De uitvoering van de schuldhulpverlening is behoorlijk doeltreffend wat betreft het bieden van een structurele oplossing. Voor circa 75 procent van de aanvragen wordt een structurele oplossing gerealiseerd en daarnaast zijn de slagingspercentages hoog. Van andere doelstellingen (preventie en voorkomen dat mensen tussen wal en schip vallen) is niet bekend in hoeverre deze doeltreffend zijn; of deze doelstellingen worden gehaald wordt niet gemeten. Daarnaast zijn ook de omvang en het bereik van de doelgroep niet in beeld. De doelmatigheid van de schuldhulpverlening is niet eenduidig te bepalen. Het BAD is continu bezig met het efficiënter maken van de eigen organisatie en vernieuwingen aan te brengen in de processen en werkt dus hard aan de doelmatigheid van de schuldhulpverlening. De grote toestroom van klanten is daarbij enerzijds een belemmerende factor omdat dit capaciteit vergt waardoor vernieuwingen lastiger van de grond komen. Anderzijds is deze toestroom juist de stimulans om dingen anders te doen en om eventuele knelpunten aan te pakken. Op het aspect doorlooptijden voor intake en schuldregelingen is het BAD minder doelmatig. Deze doorlooptijden zijn lang. 1. Is er beleid met betrekking tot armoede en schuldhulpverlening? Conclusie Het beleid rond armoede en schuldhulpverlening is vastgesteld in het programma Meedoen. Het minimabeleid is niet verder uitgewerkt in een aparte nota, schuldhulpverlening wel en die uitwerking is ook vastgesteld door de gemeenteraad. Aanbeveling Werk het minimabeleid uit het Programma Meedoen vanaf1 januari 2016 nader uit en informeer de raad over deze nadere uitwerking. 2. Zijn er heldere en toetsbare doelstellingen geformuleerd? Conclusie Centraal in de visie staan zelfredzaamheid en wederkerigheid. Hier vloeien geen concrete doelstellingen uit voort. Rond het minimabeleid is als enige meetbare doelstelling geformuleerd dat het aantal potentiële minima dient af te nemen. Deze groep wordt echter niet objectief in beeld gebracht. Rond het schuldhulpverleningsbeleid is een heldere indicator geformuleerd: in 75 procent van de gevallen dient de dienstverlening te leiden tot een structurele oplossing. De overige doelstellingen van schuldhulpverlening zijn algemeen en kwalitatief. Of deze doelstellingen behaald worden, wordt niet gemeten. 10

12 Aanbeveling Formuleer vanaf de Programmabegroting 2016 meetbare doelstellingen voor minimabeleid en schuldhulpverleningsbeleid op minimaal de onderstaande vijf aspecten: i. zelfredzaamheid; ii. de inspanningen rond preventie, vroegsignalering en nazorg; iii. het voorkomen van schulden; iv. recidive (op basis van een eigen heldere definitie; v. het niet tussen wal en schip vallen. 3. In hoeverre worden de doelstellingen gerealiseerd? Conclusie Omdat de meetbaarheid van de doelstellingen voor slechts een beperkt aantal onderdelen is uitgewerkt, is niet eenduidig vast te stellen of de doelstellingen zijn behaald. Alleen voor het structureel oplossen van schulden geldt dat is vast te stellen of doelstellingen zijn gerealiseerd. Aanbeveling Meet periodiek of de doelstellingen, zoals die worden geformuleerd conform de aanbeveling onder 2, worden gerealiseerd en rapporteer daarover via het jaarverslag of de Monitor Sociaal Domein aan de raad. 4. Zijn de beoogde doelgroepen goed in beeld? Conclusie De beoogde doelgroepen zijn zowel voor het minima- als voor het schuldhulpverleningsbeleid niet in beeld. Dit geldt zowel voor aantallen als voor kenmerken van de doelgroep. Aanbeveling Breng in nieuw te ontwikkelen minimabeleid zowel kwantitatief (aantallen) als kwalitatief (kenmerken) in beeld wat de beoogde doelgroepen zijn voor minimabeleid en schuldhulpverlening. 5. In welke mate wordt gestuurd op het maximale bereik van de doelgroepen? Conclusie Er zijn geen doelstellingen rondom bereik van de doelgroep geformuleerd en er wordt ook niet op gestuurd. Het gaat in de uitvoering van het beleid meer om individuele doelstellingen voor een cliënt dan om algemene doelstellingen rond bereik en doelgroepen. Aanbeveling Neem, nadat gegevens zijn geformuleerd over de beoogde doelgroepen (conform de aanbeveling onder 4) in de Programmabegroting gegevens op over het bereik van de doelgroepen en rapporteer daarover via het jaarverslag of de Monitor Sociaal Domein aan de raad. 6. Wat is de rol van de raad bij het beleid m.b.t. armoede en schuldhulpverlening? Conclusie Bij het minimabeleid bestaat de rol van de gemeenteraad uit het vaststellen of bijstellen van de budgettaire kaders voor de uitvoering. De raad heeft geen andere kaders vastgesteld. De gemeenteraad heeft zelf ook niet actief verzocht om andere rapportages. Voor schuldhulpverleningsbeleid zijn wel duidelijke kaders vastgesteld. De visienota en het daaraan gekoppelde uitvoeringsprogramma geeft de gemeenteraad heldere handvatten voor sturing. Met name echter krijgt de problematiek van doorlooptijden, wachttijden en wachtlijsten veel politieke aandacht. 11

13 Aanbeveling Zorg dat de raad op een zodanige wijze wordt gepositioneerd dat hij zijn kaderstellende rol op de juiste wijze kan vervullen bij het vaststellen van beleid en zijn controlerende rol bij de verantwoording over het beleid. Dit kan mede worden bereikt door uitvoering van de aanbevelingen onder 2, 3, 4 en Hoe wordt de uitvoering beleefd door de cliënten en externe organisaties? Conclusie Over het geheel zijn cliënten en externe organisaties tevreden over de uitvoering. Wel stelt men enige vraagtekens bij de grote nadruk op zelfredzaamheid: soms zijn de problemen te groot of te complex voor cliënten. Ten aanzien van de uitvoering van het minimabeleid vinden externe organisaties de onderlinge samenwerking en samenhang in de uitvoering wel voor verbetering vatbaar. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de positie van Stichting Leergeld, de afstemming met GBLT (de organisatie die de kwijtscheldingen 2 verzorgt) en de communicatie tussen de sociale dienst en het BAD. Ten aanzien van de schuldhulpverlening zou er meer focus op de preventieve kant (voorkomen van schulden) mogen worden gelegd. Sommige mensen vallen nog tussen wal en schip. Men vindt het BAD soms traag in de behandeling en het opstarten van dossiers en het kan lang duren voordat er wordt gereageerd. De meeste externe organisaties zijn wel tevreden over de uitvoering van het schuldhulpverleningstraject. Het BAD is kundig en komt afspraken na, maar werkt ook traag en de afwikkeling van het minnelijk traject kan soms lang duren. Verder wordt er gesproken over lange wachttijden voor de schuldhulpverlening. Er zijn geen structurele afspraken met ketenpartners over het uitwisselen van gegevens over cliënten. Aanbeveling Ga in overleg met de externe partners van het minimabeleid en schuldhulpverleningsbeleid en zet een structurele vorm van samenwerking op. 8. Is de uitvoering (organisatie, verantwoordelijkheid, middelen, efficiëntie) toekomstbestendig, mede gelet op de consequenties van de drie decentralisaties? Conclusie Het beleid van de gemeente Deventer is in 2012 al vormgegeven in lijn met de decentralisaties. In de uitvoering zijn het minimabeleid en de schuldhulpverlening eind 2013 opgenomen als thema in de keukentafelgesprekken met burgers. In 2015 krijgt dit een vervolg en is er in de keukentafelgesprekken ook capaciteit vanuit het BAD beschikbaar. De individuele situatie van de burger staat centraal. Hiermee is gepoogd de uitvoering toekomstbestendig te maken. Specifiek voor het BAD kan de nieuwe werkwijze de huidige problematiek rond het in kaart brengen van de knelpunten over andere leefgebieden alsmede de communicatie en afstemming met ketenpartners, oplossen. Nu richt het BAD zich puur op de financiële problemen en bij problemen op andere leefgebieden wordt verwezen naar flankerende hulp. Het zicht op de voortgang van deze flankerende hulp is moeilijk voor het BAD te achterhalen. Aanbevelingen Evalueer eind 2015: a. het effect van de sociale teams op de werkzaamheden en resultaten van het BAD. Kijk of 2 het onderdeel kwijtscheldingsbeleid is niet onderzocht omdat dit geen deel uitmaakt van het minimabeleid. Overigens is Deventer daar niet uniek in, er zijn meerdere gemeenten waar kwijtscheldingsbeleid geen onderdeel uitmaakt van het minimabeleid. 12

14 cliënten beter toegerust de aanvraag bij het BAD verzorgen en onderzoek het effect op de doorlooptijden voor deze cliënten. Monitor eveneens de toeleiding naar flankerende hulp. b. de effecten van de sociale teams op de aanvragen voor regelingen in het minimabeleid. Ga daarbij na of er andere doelgroepen worden bereikt en breng effecten van de verstrekte regelingen in kaart. 9. Zijn er procedures met betrekking tot intake en selectie van aanvragen schuldhulpverlening? (specifiek voor schuldhulpverlening) Conclusie De procedures zijn aanwezig en helder beschreven. Het BAD werkt met een kwaliteitshandboek dat, mede met het oog op de periodieke audits, goed wordt bijgewerkt. Het BAD kiest zelf voor 'extra' kwaliteitsaudits, naast de reguliere/verplichte audits. Aanbeveling Voer een kritische analyse uit op de toegevoegde waarde van alle audits die het BAD uitvoert en beoordeel welke echt verplicht dan wel noodzakelijk zijn. Laat niet noodzakelijke audits achterwege. 10. Is het beleid vertaald naar uitvoering en zijn verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden in het uitvoeringsproces duidelijk en vastgelegd? Conclusie De procedures zijn aanwezig en helder beschreven. Het BAD werkt met een kwaliteitshandboek dat, mede met het oog op de periodieke audits, goed wordt bijgewerkt. 11. Is er zicht op de omvang van de problematiek, de doelgroepen en het bereik? Conclusie De omvang van de doelgroep en het bereik zijn niet in beeld. Het aantal aanvragen is in 2012 en 2013 ingeschat op basis van de beschikbare capaciteit bij het BAD en niet op basis van verwachte vragen uit de doelgroep. Er is enige keren getracht een prognose te doen van het aantal aanvragen per jaar. Het aantal aanvragen is echter harder gestegen dan vooraf ingeschat. Aanbeveling In samenhang met aanbevelingen 4 en 5 ontstaat een goed inzicht in de doelgroepen en het bereik. Op basis daarvan ontstaat ook inzicht in de problematiek. Gebruik die informatie voor het opstellen van goed onderbouwde (financiële) prognoses. 12. Hoe zijn de inspanningen van BAD verdeeld over de vormen van hulpverlening (preventie, budgetadvies, etc.) en hoe vindt toezicht/ kwaliteitscontrole op/van de werkzaamheden van BAD plaats? Conclusie Het BAD levert verschillende diensten op het gebied van schuldhulpverlening: preventie; schuldhulpverlening; budgetbeheer; beschermingsbewind en bewindvoering WSNP. Het grootste deel van de medewerkers houdt zich bezig met schuldhulpverlening en budgetbeheer. Ook zet het BAD de laatste jaren steeds meer in op preventie en voert diverse projecten uit. Het BAD heeft de afgelopen jaren regelmatig de dienstverlening aangepast om knelpunten in het proces op te lossen. 13

15 Kwaliteit staat bij het BAD hoog in het vaandel. Het BAD slaagt zonder veel problemen en opmerkingen voor de verschillende interne en externe audits die jaarlijks plaatsvinden. Ook is het BAD, ondanks of misschien wel dankzij de grote stijging van het aantal aanvragen continu bezig met vernieuwing van processen. De implementatie van de vernieuwingen komt nog wel eens onder druk vanwege de hoge instroom. Aanbeveling Laat het BAD (voorlopig) prioriteit leggen bij het verbeteren van de doorlooptijden (zie ook aanbeveling 9) boven het vernieuwen van processen. 13. Is na afloop van een schuldhulpverleningstraject sprake van nazorg richting de doelgroep en wat zijn de effecten hiervan? Conclusie Nazorg bestaat uit beschermingsbewind, het afbouwen van budgetbeheer en 1 keer per jaar controle na schuldbemiddeling. De effecten van nazorg zijn niet bekend. Om deze effecten te meten is het belangrijk om te weten hoeveel cliënten na afronding van een traject opnieuw in de schuldhulpverlening terechtkomen. Het BAD houdt echter niet bij hoeveel recidivisten er zijn. Ook hanteert het BAD geen eenduidige definitie van recidive. Daarom is niet te zeggen of nazorg een positief effect heeft op de bestendigheid van het SHV-traject. Aanbeveling Stel een heldere, eigen, definitie op van recidive. Maat daarbij scherp wat het verschil is tussen de eigen definitie en elders gebruikte definities. 14A. Ervaren schuldenaren dat het schuldhulpverleningstraject een meerwaarde heeft? (specifiek voor schuldhulpverlening) Conclusie Schuldenaren ervaren dat het schuldhulpverleningstraject een bijdrage levert aan de oplossing van hun financiële problemen. Zij verwachten dat het traject zowel op de korte termijn hun problemen oplost als ook perspectief biedt op de langere termijn. Het feit dat zij in een SHVtraject zitten ervaren ze als een stok achter de deur. De grootste ervaren meerwaarde door schuldenaren is dat zij aan het einde van het traject weer met een schone lei kunnen verder gaan. 14B. Ervaren crediteuren dat het schuldhulpverleningstraject een meerwaarde heeft? Conclusie Crediteuren geven aan dat het schuldhulpverleningstraject van het BAD voor hun meerwaarde heeft. De meerwaarde bestaat voornamelijk uit doorbetaling van vaste lasten en het voorkomen van betalingsachterstanden en afsluitingen. 15. In hoeverre wordt met de uitvoering van de schuldhulpverlening voldaan aan de in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening vastgelegde eisen (zoals een wachttijd van maximaal vier weken en het nemen van een formeel besluit over de toelating)? Conclusie De uitvoering voldoet formeel aan de eisen van de WGS. De wachttijd tussen aanmelding en intake is korter dan 4 weken. Het BAD haalt de doorlooptijden voor intake en schuldregelingen echter niet. De succespercentages van de minnelijke en wettelijke schuldhulpverlening voldoen wel aan de gestelde normen. Beiden zijn ook hoger dan de landelijke succespercentages. 14

16 Aanbeveling Formuleer duidelijke eisen aan de doorlooptijden van de verschillende trajecten en stel een verbeterplan op voor trajecten die niet binnen de gestelde doorlooptijden worden afgerond. Besteed daarbij ook aandacht aan (belangrijke) schuldeisers met als doel dat zij sneller meewerken en/of reageren. 15

17 Deel 2. Nota van bevindingen 16

18 3. Bevindingen beleid en realisatie van beleid In dit hoofdstuk geven we antwoord op de volgende vragen uit het normenkader. Nummer Vraag 1 Is er beleid met betrekking tot armoede en schuldhulpverlening? 2 Zijn er heldere en toetsbare doelstellingen geformuleerd? 3 In hoeverre worden de doelstellingen gerealiseerd? 4 Zijn de beoogde doelgroepen goed in beeld? In welke mate wordt gestuurd op het maximale bereik van de 5 doelgroepen? Wat is de rol van de raad bij het beleid m.b.t. armoede en 6 schuldhulpverlening? Is er zicht op de omvang van de problematiek, de doelgroepen en het 11 bereik? 3.1. Meedoen In 2012 is er een overkoepelende visie, Meedoen, vastgesteld door de gemeenteraad van de gemeente Deventer 3. Centraal in dit beleidsplan staat dat alle inwoners volwaardig moeten kunnen meedoen in de Deventer samenleving. Het beleidsplan Meedoen, Samen sterk in mensenwerk is het gezamenlijk vertrekpunt voor alle activiteiten en projecten. En vormt de centrale visie van waaruit ook schuldhulpverlening en minimabeleid is vormgegeven. In de visie staat zelfredzaamheid en wederkerigheid centraal. Deventer wil een gemeente zijn met een hechte sociale structuur, die het mogelijk maakt dat iedereen aan de samenleving kan meedoen. Het beleidsplan is gebaseerd op de gedachte dat mensen eigen verantwoordelijkheid hebben, voor zichzelf, voor hun omgeving en voor de samenleving. De hoofddoelstellingen per onderdeel zijn de volgende: 1. Meedoen mogelijk maken. De centrale doelstelling is dat alle inwoners worden bereikt en naar vermogen worden gestimuleerd, uitgedaagd en verleid om mee te doen in de samenleving. 2. Versterken van het zelf-organiserend vermogen van (groepen) inwoners. Centrale doelstelling is dat meer inwoners zich medeverantwoordelijk voelen en zich actief inzetten voor de leefbaarheid en de sociale samenhang in de leefomgeving, gestimuleerd door professionals, vrijwilligersorganisaties en verenigingen. 3. Eigen kracht mogelijk maken. Centrale doelstelling is dat meer inwoners in staat zijn om zelf hun eigen ondersteuning te organiseren en de omgeving en dienstverlening sluiten hierop aan. 4. Niemand tussen wal en schip. Centrale doelstelling is dat alle kwetsbare inwoners die niet zelf in staat zijn om hun ondersteuning te organiseren, worden ondersteund en gestimuleerd om hun zelfredzaamheid en hun deelname aan het maatschappelijk leven te vergroten. In bijlage 2 staan de belangrijkste onderdelen van Meedoen nader uitgewerkt. 3 In oktober 2014 is een vernieuwd Meedoen beleid vastgesteld. 17

19 3.2. Minimabeleid In deze paragraaf zetten we de belangrijkste bevindingen rond het minimabeleid op een rij. Doelstellingen De gemeente Deventer definieert armoede als een structureel gebrek aan materiële, sociale en culturele middelen of vaardigheden waardoor mensen zijn uitgesloten van de minimaal aanvaardbare levenspatronen. Het doel van het minimabeleid is om niemand tussen wal en schip te laten vallen. De maatschappij verlangt steeds meer dat burgers de weg zelf moeten kunnen vinden en de gemeente vormt het vangnet. Inkomensondersteunende regelingen zijn er puur ter financiële versterking van minima. In het minimabeleid staat de zelfredzaamheid van de cliënt al langer centraal. Wel is er met Meedoen een verdere omslag in het denken gekomen. Met name na de evaluatie van het minimabeleid in 2011 is deze omslag doorgezet. Stonden voor die tijd de regelingen centraal, sinds 2012 is de vraag en/ of behoefte van de burger steeds meer centraal komen te staan: wat heeft de cliënt nodig om mee te kunnen doen aan de samenleving en hoe kunnen ze rondkomen met hun inkomen. Binnen het minimabeleid wordt middels inkomensondersteunende en participatie bevorderende maatregelen meedoen gestimuleerd. Daarnaast wil de gemeente een zogenaamde armoedeval 4 tegengaan door minimaregelingen ook voor mensen met een inkomen tot 110 procent van het bijstandsniveau open te stellen. Tot slot zijn de regelingen binnen het minimabeleid bedoeld als vangnet binnen het sociale domein, zodat de effecten als gevolg van een stapeling van bezuinigingen verzacht kunnen worden. In 2014 is er één verordening op het gebied van Meedoen opgesteld. In Meedoen zijn ook doelstellingen en indicatoren geformuleerd die het minimabeleid raken. In het onderstaande werken we deze kort uit. 1. Meedoen mogelijk maken Meedoen mogelijk maken gaat over (creëren van) een prettige sociale omgeving en over het recht op het vervullen van eerste levensbehoeften zoals voeding, woning en kleding. Daarbij is zowel ontplooiing van het individu essentieel als ook een investering in de lokale samenleving om samen te kunnen groeien en voor elkaar te blijven zorgen. Het minimabeleid ondersteunt volwassenen en gezinnen (en dus kinderen) met een laag inkomen met inkomensondersteunende en participatie bevorderende maatregelen. Een specifieke doelstelling voor de inkomensondersteunende en participatie bevorderende (preventieve) maatregelen is dat het aantal (potentiële) minima afneemt. 2. Versterken van het zelf organiserend vermogen van (groepen) inwoners Vanuit deze centrale doelstelling zijn er geen specifieke doelstellingen voor minimabeleid geformuleerd. 3. Eigen kracht mogelijk maken De gemeente biedt algemene en preventieve voorzieningen die voor iedere inwoner toegankelijk zijn, waaronder informatie en advies. Een van de indicatoren die is benoemd is relevant voor minimabeleid: om bij mensen eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid te realiseren zijn er meer mantelzorgers nodig. Eveneens wordt er een groter beroep op bestaande mantelzorgers gedaan. Adequate ondersteuning moet uitval voorkomen. 4 Van een armoedeval kan sprake zijn als mensen ervan afzien (meer) te gaan werken omdat zij er, als gevolg van een (gedeeltelijk) verlies van hun aanspraken op bijvoorbeeld huurtoeslag, weinig of niets in inkomen op vooruit gaan. 18

20 4. Niemand tussen wal en schip Hier gaat het om toegankelijke professionele ondersteuning voor kwetsbare burgers. Dat niemand tussen wal en schip valt, is één van de belangrijkste doelstellingen van het minimabeleid in Deventer. Hier gaat het om de toegankelijkheid en om het zodanig organiseren van de samenleving dat de ondersteuning ook werkelijk toegankelijk is. Regelingen minimabeleid De gemeente Deventer maakt een onderscheid tussen inkomensondersteunende regelingen en participatie bevorderende regelingen. Inkomensondersteunende regelingen 1. Langdurigheidstoeslag (LDT) 5. De langdurigheidstoeslag is een regeling die wettelijk door de gemeente uitgevoerd moet worden. De LDT is in het leven geroepen om personen die langdurig van een laag inkomen moeten rondkomen wat extra geld te geven om bijvoorbeeld openstaande rekeningen van te betalen of nieuwe spullen aan te schaffen. Inwoners van Deventer die al 5 jaar of langer op bijstandsniveau leven kunnen in aanmerking komen voor langdurigheidstoeslag. De gemeente Deventer heeft in een verordening vastgelegd dat de referteperiode 5 jaar is en de inkomensgrens wordt gesteld op 100 procent van de toepasselijke bijstandsnorm. De bedragen worden jaarlijks geïndexeerd. 2. Duurzame Gebruiksgoederenregeling (DZGG). Met ingang van 1 januari 2011 is het beleid inzake de Duurzame Gebruiksgoederenregeling aangepast. Voorheen konden mensen van 65 jaar en ouder één keer per drie jaar een bedrag van 455,- aanvragen. Zij mochten een inkomen hebben dat niet hoger was dan 120 procent van de toepasselijke bijstandsnorm. Met ingang van 1 januari 2011 is het mogelijk om jaarlijks een aanvraag in te dienen. Het inkomen mag niet hoger zijn dan 100 procent (sinds ) van de toepasselijke bijstandsnorm en men moet al drie jaar een laag inkomen hebben. De bijdrage is gelijk gesteld aan de hoogte van de langdurigheidstoeslag. Met de bijdrage kunnen mensen duurzame gebruiksgoederen vervangen, zoals een wasmachine, koelkast, stofzuiger of vriezer. De bedragen worden jaarlijks geïndexeerd. Men hoeft namelijk geen bonnetjes in te leveren; het feit dat men een laag inkomen heeft is voldoende om voor de regeling in aanmerking te komen. 3. Bijzondere bijstand. Mensen kunnen bijzondere bijstand aanvragen voor bijzondere noodzakelijke kosten. Dat zijn kosten die de klant door persoonlijke omstandigheden moet maken en die niet van het normale inkomen betaald kunnen worden. Vaak zijn het kosten die de klant maakt door medische of sociale omstandigheden en die de klant nergens anders (volledig) vergoed kan krijgen of waarvoor geen lening afgesloten kan worden. 4. Collectieve zorgverzekering voor minima (CZV). De gemeente Deventer heeft een collectieve zorgverzekering bij Salland Verzekeringen afgesloten. Deze verzekering heet 'De Salland Optimaal verzekering'. De verzekering is speciaal voor mensen met een laag inkomen. Dit inkomen mag niet hoger zijn dan 110 procent van de toepasselijke bijstandsnorm. Het gaat om de basisverzekering en een aanvullende verzekering. Dat betekent dat de klant een ruimer pakket aan vergoedingen en korting op de premie krijgt. 5. Extraatje voor minima in De laagste inkomensgroepen hebben in 2014 vanuit het rijk een extraatje in de vorm van een koopkrachttegemoetkoming ontvangen. Een echtpaar krijgt eenmalig 100,-, een alleenstaande ouder 90,- en een alleenstaande 70,-. Participatie bevorderende regelingen In Deventer bestaan de volgende participatie bevorderende regelingen: 1. Rechtop! Rechtop! is een project met als motto Meedoen! in Deventer. Rechtop! wil iedereen de gelegenheid geven mee te doen en biedt daarvoor verschillende opties. Zo bestaat er de Rechtop! Beweging en is er de Rechtop Financiële Regeling. Binnen het project Rechtop Financiële Regeling is speciaal voor mensen vanaf 18 jaar met een laag 5 Per 1 januari 2015: individuele inkomenstoeslag. 19

21 inkomen een kortingsregeling opgezet. Dit is de zogenaamde Rechtop! Financiële Regeling. Hiermee is het mogelijk om gratis of voor een klein bedrag mee te doen met sport, cultuur of een cursus. Voor sport is er een bijdrage van 150,- beschikbaar. Voor cultuur of een kennisactiviteit is een bedrag van 200,- te verkrijgen. Wanneer dit bedrag niet toereikend is, dienen mensen het overgebleven bedrag zelf te betalen. Het is ook mogelijk om tegen gereduceerd tarief een seizoen abonnement van Go Ahead Eagles te krijgen. Mensen kunnen één keer per jaar een aanvraag indienen. Het inkomen mag niet hoger zijn dan 110 procent van de toepasselijke bijstandsnorm. Binnen de Rechtop! Beweging kunnen Deventenaren op allerlei manieren meedoen. Zo is het mogelijk om bijvoorbeeld een project te helpen opzetten, of kunnen mensen zich als vrijwilliger inzetten bij de uitvoering van een project. 2. Stichting Leergeld. Stichting Leergeld is in het leven geroepen om het mogelijk te maken dat kinderen tot 18 jaar kunnen meedoen aan activiteiten in de maatschappij, ondanks dat hun ouders een laag inkomen hebben. Het huishoudinkomen mag niet hoger zijn dan 110 procent van de toepasselijke bijstandsnorm. Voor sport, cultuur, muziek, dans en overige uitgaven geldt een maximum bedrag van 200,- per kind per jaar. Ook is het mogelijk om een gratis internetabonnement aan te vragen. Daarbij kunnen kinderen ook een tweedehands computer via Stichting Leergeld aanvragen. Sinds 2011 vallen kinderen van in Deventer wonende en verblijvende asielzoekers en vluchtelingen met een geldige verblijfstatus ook onder de Leergeld-doelgroep. Analyse regelingen De gemeente Deventer kent vergelijkbare regelingen als andere gemeenten kennen. Bijzonder is de grote rol van Rechtop! en Leergeld in de uitvoering van het minimabeleid. De meeste gemeenten in Nederland voeren het minimabeleid helemaal in eigen hand uit. De inkomensgrenzen wijken op onderdelen af. De regeling duurzame gebruiksgoederen en de langdurigheidstoeslag zijn bewust door de gemeente op elkaar afgestemd. De inkomensgrens is met 100 procent van de relevante bijstandsnorm strak. Ten aanzien van de collectieve zorgverzekering, Rechtop! en Leergeld zijn de grenzen juist weer vrij ruim gesteld. Opvallend is dat de kwijtschelding van lokale heffingen en belastingen ontbreekt als instrument in het minimabeleid. Om voor kwijtschelding in aanmerking te komen gelden strenge eisen ten aanzien van inkomen en vermogen. Er zit dan ook veel overlap tussen de groep die gebruikmaakt c.q. mogelijk recht heeft op een regeling van het minimabeleid en de kwijtschelding. Bijstandsgerechtigden krijgen in principe automatisch kwijtschelding toegekend. Vanuit de cliëntenraad is gesignaleerd dat de communicatie tussen het opleggen van de aanslag door de GBLT en de gemeente onvoldoende is. In de uitvoering is de samenwerking tussen de gemeente en ketenpartners die betrokken zijn bij (de uitvoering van) het minimabeleid minimaal. Er is geen structurele vorm van overleg met en tussen de samenwerkingspartners. Doelgroepen en bereik De gemeente Deventer brengt de potentiële doelgroep voor het minimabeleid op twee manieren in beeld. Jaarlijks gebruikt men de minimascan 6 en tweejaarlijks verschijnt de Minimamonitor. Volgens de laatste Minimamonitor telde de gemeente Deventer eind 2013 ongeveer huishoudens die tot de potentiële doelgroep van minimabeleid kunnen worden gerekend. Dit is 13 procent van alle huishoudens in de gemeente. In vergelijking met de vorige meting in 2011 heeft de potentiële doelgroep zich in omvang gestabiliseerd. Ook toen was het 13 procent van de huishoudens, in absolute zin De aantallen van de minimascan wijken nogal af (lager, namelijk een kleine huishoudens in 2010) van de resultaten van de Deventer armoedemonitor. De afwijkingen tussen de cijfers kunnen verklaard worden door de totaal verschillende wijze van onderzoek. In de Minimamonitor betreft het de subjectieve beleving van mensen hoe zij tegen 6 De minimascan is van Stimulansz en is gebaseerd op CBS cijfers. 20

22 hun inkomenspositie aankijken. Dit is wat anders dan het objectief vaststellen van de werkelijke inkomenssituatie van de doelgroep. De minimascan van Stimulansz is gebaseerd op cijfers van het CBS. De cijfers van het CBS lopen minimaal twee jaar achter. De CBS cijfers zijn bovendien gebaseerd op andere inkomensdefinities, namelijk het besteedbare inkomen in plaats van het netto-inkomen. Er zijn geen specifieke cijfers over het bereik van regelingen. Ook zijn er geen doelstellingen geformuleerd over de te bereiken doelgroepen per regeling. Rapportage over het beleid Over het minimabeleid wordt periodiek gerapporteerd. Via raadsmededelingen, memo s en raadsvoorstellen wordt de raad geïnformeerd. In 2012 is daarnaast een specifiek uitvoeringsplan opgesteld. Kenmerkend aan deze berichten is dat er veel aandacht is voor budgettaire verschuivingen en aanpassingen. Jaarlijks wordt via de begroting en jaarrekening verantwoording afgelegd op programmaniveau. Schuldhulpverlening en minimabeleid worden sinds 2011 verantwoord onder programma 8. In de programmabegroting en de jaarrekening worden de beoogde prestaties vergeleken met de realisaties. Voor het minimabeleid zijn als prestaties het aantal toegekende aanvragen per regeling vastgelegd. In het navolgende zetten we de ontwikkeling van de financiën en het aantal toegekende aanvragen op een rij. Ontwikkelingen in de vraag, kosten en budgetten De ontwikkeling van de kosten zetten we in het onderstaande op een rij voor de programmakosten van de regelingen. Tabel Kosten in euro s per regeling Bijz. Bijstand DZGG LDT CZ V Rechtop! Leergeld Koopkracht regeling Totaal Begroting Realisatie Begroting Realisatie Begroting Realisatie Begroting Realisatie Leeswijzer: bedragen * De begroting van de DZGG is structureel fors lager dan de realisatie. Er lijkt in de begrotingen geen rekening gehouden te worden met de ervaring uit voorgaande jaren. Ook is het verschil in de begroting van deze regeling tussen 2012 en 2011 groot. 21

23 Aantal De volgende tabel toont de ontwikkeling van het aantal toegekende aanvragen. Tabel Aantal verstrekkingen per regeling verstrekkingen Bijzondere Bijstand Regeling DZGG LDT CZV Rechtop! Financiële Leergeld Koopkracht regeling regeling Begroting Realisatie Begroting Nb Nb Nb Nb Realisatie Nb Nb Nb Nb Begroting Realisatie Begroting Realisatie Nb Nb Nb Nb In 2011 zijn de budgetten in de najaarsnota aangepast. Aan bijzondere bijstand is toegevoegd, terwijl er op DZGG, LDT en Rechtop! is gekort met respectievelijk , en In 2012 is er extra budget ter hoogte van beschikbaar gesteld voor de verbetering van de inkomenspositie van kwetsbaren. Tegelijkertijd heeft er een algemene korting plaatsgevonden op het budget van omdat de inkomensgrens is gemaximeerd op 110 procent van het sociale minimum. Naast het resterende budget van zijn de budgetten van Rechtop!, Leergeld en Salland Verzekeringen verlaagd met totaal Aan het budget bijzondere bijstand is toegevoegd om de grote stijging in het aantal aanvragen op te vangen. Dit is gepaard gegaan met enkele beleidswijzigingen. Het bijzondere bijstandsbeleid is versoberd. Daarnaast is er ook nieuw beleid ingezet (zoals de inzet van Voorzieningenwijzers binnen het BAD, vergoeding eigen bijdrage van de tweedelijns GGZ-zorg en overheveling van middelen bijzondere bijstand naar het budget kinderopvang). Het bedrag voor de LDT is verlaagd. Bij de Regeling Duurzame Gebruiksgoederenregeling (DZGG) is de referteperiode opgetrokken naar 5 jaar 7. Ook is in 2014 de inkomensgrens van 110 procent verlaagd naar 100 procent van de toepasselijke bijstandsnorm voor 65-plussers. Hierdoor gelden voor zowel 65-plussers als 65-minners dezelfde criteria. De doelgroep is hiermee behoorlijk ingeperkt, temeer omdat mensen met een klein aanvullend pensioen niet meer voor de DZGG in aanmerking zullen komen. Daarnaast is het bedrag verlaagd. Rechtop! heeft met ingang van 1 januari 2012 te maken gehad met een verlaging van de inkomensgrens. Desalniettemin zijn binnen de Rechtop! Financiële Regeling in 2012 meer coupons verstrekt dan in 2011 het geval was en toen de inkomensgrens nog op 120 procent van de toepasselijke bijstandsnorm was gesteld. Dit ondanks dat in 2012 een bezuiniging is doorgevoerd van op coupons. Ook Stichting Leergeld heeft met ingang van 1 januari 2012 te maken gehad met een verlaging van de inkomensgrens en met een stijging van het aantal aanvragen. De extra kosten zijn gedekt vanuit de aangehouden buffer op het budget van de bijzondere bijstand. In 2013 en 2014 is vanuit het rijk respectievelijk en aan extra middelen voor de bestrijding van armoede en schuldenproblematiek beschikbaar gesteld. In 2013 is dit budget ingezet ten behoeve van Leergeld en de schuldhulpverlening. 7 Mensen moeten dan minimaal 5 jaar lang een laag inkomen hebben, willen ze aanspraak kunnen maken op de DZGG. 22

24 De Salland optimaal polis is per 1 januari 2013 omgezet in een zogenaamde 'plus aanvullende verzekering' en een 'plus mondzorgverzekering'. Daarbij wordt het budget voor de gemeentelijke collectiviteit ( ) aan de verzekerden van de collectiviteit toebedeeld in de vorm van een korting op de premie. In 2014 is met het budget voorzien in de extra aanvragen voor coupons en internetabonnementen via Leergeld en ten behoeve van de extra aanvragen bij Rechtop!. Daarnaast is er ook ingezet op extra budgetcoaching, budgettrainingen, kortdurend budgetbeheer en de inzet van vrijwilligers om de financiële zelfredzaamheid van de klant te vergroten. Rol van de gemeenteraad Het minimabeleid krijgt veel aandacht van de gemeenteraad. Met name na de noodzakelijke bezuinigingen sinds 2010 en de aanscherping van de criteria vanuit landelijke wetgeving is de aandacht groter geworden. In 2015 is het onderwerp op de strategische agenda geplaatst. Zoals hierboven al aangegeven is de communicatie richting de gemeenteraad met name gericht geweest op aanpassingen in het budget. Hierbij zijn wel scenario s voorgelegd aan de gemeenteraad met verschillende opties om uit te kiezen. Omdat minimabeleid qua visie onder Meedoen is gebracht, is er geen apart beleidskader voor het minimabeleid Schuldhulpverlening Het Budget Advies Centrum Deventer (BAD) omvat de volgende onderdelen: preventie; schuldhulpverlening; budgetbeheer; beschermingsbewind en bewindvoering WSNP. Deze onderdelen laten we buiten beschouwing in dit onderzoek. Het BAD voert deze diensten uit voor de gemeente Deventer en voor enkele andere gemeenten. De Kredietbank Salland werkt nauw samen met het BAD. De Kredietbank verstrekt sociale leningen. De dienstverlening van de Kredietbank blijft buiten beschouwing. De afgelopen jaren is de formatie van het BAD gegroeid van 27,8 FTE in 2011 naar 32,65 FTE in De groei is op alle functies met uitzondering van budgetbeheer, bewindvoering WSNP (beiden gedaald) en de functie van teammanager is gelijk gebleven. Doelstellingen De hoofddoelstelling voor de schuldhulpverlening in Deventer valt onder de doelstelling van Meedoen: het bevorderen van participatie. Om iedereen in Deventer te kunnen laten meedoen in de samenleving dienen eventuele belemmeringen, zoals financiële problemen, te worden weggenomen. Schuldhulpverlening levert een belangrijke bijdrage aan het wegnemen van dergelijke belemmeringen. Naast deze hoofddoelstellingen worden de volgende (sub)doelstellingen gehanteerd: het voorkomen van schulden. Door het uitvoeren van preventieactiviteiten, zoals voorlichting en budgettrainingen, wordt geïnvesteerd in het voorkomen dat inwoners in een (problematische) schuldsituatie terecht komen; het structureel oplossen of beheersbaar maken van schulden. Op het moment dat een inwoner wel in een (problematische) schuldsituatie terecht is gekomen, wordt gezocht naar een structurele oplossing van de problematiek en indien dit niet tot de mogelijkheden behoort naar een situatie waarin de schulden zodanig beheersbaar zijn, dat ze geen belemmering meer vormen voor deelname aan de samenleving; niemand tussen wal en schip. Ook bij de schuldhulpverlening is het van belang de 23

25 toegankelijkheid en om het zodanig organiseren van de samenleving dat de ondersteuning ook werkelijk toegankelijk is. Naast de algemene doelstelling heeft het BAD in het visiedocument Schulden lossen we samen op (2012) vastgelegd waaraan de inhoudelijke uitgangspunten van de schuldhulpverlening moet voldoen. De voor dit onderdeel relevante uitgangspunten zijn: zoeken naar structurele oplossingen van financiële problematiek; de nadruk leggen op preventie en het voorkomen van recidive; zorgen voor eenvoudige en brede toegankelijkheid. In het onderstaande gaan we nader in op deze onderwerpen. De overige uitgangspunten komen later terug. Voor de volledigheid zetten we ze op een rij: inzetten op optimale samenwerking tussen alle relevante partijen; de eigen verantwoordelijkheid van de klant centraal stellen; waar mogelijk vragen we de klant iets terug te doen voor de geboden hulp (wederkerigheid). Zoeken naar structurele oplossingen Voor de curatieve schuldhulpverlening (oplossen en beheersbaar maken van schulden) is er een concrete doelstelling geformuleerd. Het doel is om voor minimaal 75 procent van de huishoudens die een beroep doen op schuldhulpverlening, te komen tot een structurele oplossing van de schulden of tot een situatie waarin de schulden beheersbaar zijn en geen belemmering meer vormen voor deelname aan de samenleving 8. In onderstaande tabel staat deze indicator, die het BAD zelf meet volgens de vastgestelde definitie, voor de afgelopen jaren op een rij. Tabel Percentage structurele oplossingen Indicator Percentage structurele oplossing 72% 73% 74% Te zien is dat het BAD de doelstelling elk jaar bijna haalt. Nadruk op preventie en het voorkomen van recidive Preventie is een steeds belangrijker onderdeel geworden van de dienstverlening van het BAD. In de onderzoeksperiode is de aard en de omvang van de preventieve activiteiten gewijzigd. Op dit moment is het aanbod aan preventieactiviteiten als volgt. 8 Zie bijlage 4 voor de definitie van deze indicator. 24

26 Tabel Aanbod preventieactiviteiten BAD Voorkomen van financiële problemen Inzet van schriftelijk voorlichtingsmateriaal Massamedia Serious gaming Gastlessen Budgettrainingen Spreekuur Sallcon & Tactus Aanbod aan werkgevers (bijvoorbeeld in het kader van een sociaal plan) Budgetbegeleiding statushouders Voorzieningenwijzers Jongerenloket Financiële P Ptalks Vroegsignalering Convenant voorkomen van problematische huurachterstanden met corporaties Pilot Vroegtijdige aanpak wanbetalers zorgverzekeringen met Salland Verzekeringen Samenwerking met Buurtcoach / Keukentafelgesprekken Inloopspreekuur Samenwerking Kredietbank en BAD Voorkomen van recidive Budgettrainingen Inzet budgetbeheer / beschermingsbewind Nazorg door inzet van vrijwilligers In de preventie wordt samengewerkt met partners in de stad. Daarbij gaat het onder meer om samenwerking met vrijwilligersorganisaties zoals Carinova (thuisadministratie) en Budgetcoaches. De budgetcoaches begeleiden cliënten van het BAD tijdens hun schuldhulpverleningstraject. Voorkomen van financiële problemen is voor een belangrijk deel gericht op het creëren van financiële bewustwording bij jongeren. Bij vroegsignalering is in 2013 gestart met een project met Salland Verzekeringen en met woningbouwcorporaties. In 2013 is met de drie grootste woningcorporaties een convenant gesloten. Het heeft lang geduurd voordat er daadwerkelijk een overeenkomst is bereikt. De reden hiervoor is dat iedere partij zijn eigen belangen heeft en daar eerst afstemming in bereikt moest worden. Huurders die één maand achterstand hebben bij de woningcorporaties worden bewogen om hulp te zoeken bij eventuele financiële problemen. Het BAD is daarbij de aangewezen instantie. Als het de woningcorporaties niet lukt om werkelijk contact met de huurder te krijgen, schakelen zij het Bijzondere ZorgTeam in. Ook zij proberen de huurder te bewegen om naar het BAD te gaan voor hulp. In 2014 hebben zich op deze manier ruim 200 personen bij het BAD gemeld. Ook wordt voor deze huurders financieel beheer opgestart. Het traject wordt versneld opgezet. Indien nodig wordt er ook direct budgetbeheer opgestart. De huurders waar geen contact mee kan worden gelegd worden toegeleid naar het bijzondere zorgteam. Ook is in 2013 samen met Salland Verzekeringen gestart met een pilot om het aantal wanbetalers dat overgedragen wordt aan het CVZ terug te dringen door mensen vroegtijdig hulp te bieden vanuit het BAD. Hierdoor zal Salland Verzekeringen minder incassokosten hoeven te maken. Het BAD heeft er baat bij om mensen met schulden vroegtijdig in het vizier te hebben, omdat dan ergere schuldsituaties kunnen worden voorkomen. Klanten met een betalingsachterstand van vier maanden worden bij het BAD gemeld. Het BAD zoekt vervolgens 25