ICT-onderwijsmonitor 2004/2005 Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. Madeleine Hulsen Froukje Wartenbergh Dana Uerz Nico van Kessel

Transcriptie

1 ICT-onderwijsmonitor 2004/2005 Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie Madeleine Hulsen Froukje Wartenbergh Dana Uerz Nico van Kessel ITS Nijmegen, februari 2005

2 2005 ITS, Radboud Universiteit Nijmegen/IVA, Universiteit van Tilburg Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, en evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van het ITS van de Radboud Universiteit te Nijmegen. No part of this book/publication may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. ii

3 Inhoudsopgave Inleiding en samenvatting 1 1 Ict in het onderwijsleerproces Samenvatting Ict-gebruik in het onderwijs Ict-gebruik bij lesvoorbereiding Ict-gebruik bij instructie Leeractiviteiten met ict Ict bij communicatie en begeleiding Belemmerende en bevorderende factoren 11 2 Ict-beleid Samenvatting Beleidssturing Creëren draagvlak Ict en het realiseren van onderwijsdoelstellingen Effecten van ict-gebruik Samenwerking en ondersteuning 21 3 Ict-voorzieningen en -beheer Samenvatting Ict-voorzieningen Internet Knelpunten ict-voorzieningen Interne organisatie ict-beheer en -ondersteuning Knelpunten in ict-organisatie en -beheer 30 4 Educatieve software Samenvatting Beschikbare informatie over educatieve software Intern overzicht van aanwezige software Gebruik hulpbronnen bij selectie software Knelpunten educatieve software 35 iii

4 5 Vaardigheden en opvattingen Samenvatting Ict-vaardigheden van docenten Deskundigheidsbevordering Knelpunten bij deskundigheidsbevordering Vaardigheden en opvattingen deelnemers 42 6 Ict in management- en ondersteunende processen Samenvatting Ict in onderwijsondersteunende processen Koppeling informatiesystemen Intern netwerk Elektronische leeromgeving (elo) Elektronisch toetsen 50 7 Verantwoording ICT-onderwijsmonitor bve Quick scan ict-managers Vragenlijst docenten 53 iv

5 Inleiding en samenvatting In schooljaar vond de ICT-onderwijsmonitor voor de achtste maal plaats in de sectoren primair onderwijs, voortgezet onderwijs, het beroepsonderwijs en volwasseneneducatie en de lerarenopleidingen voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs/bve. De ICTonderwijsmonitor wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW, onder voorzitterschap van de Inspectie van het Onderwijs. In dit rapport beschrijven we de resultaten van de ICT-onderwijsmonitor voor de bve-sector. We gaan daarbij in op de resultaten van de quick scan, die is ingevuld door de ict-managers van 46 bve-instellingen (31 roc s, zes aoc s en negen vakscholen), en op de gegevens van een schriftelijke vragenlijst, die is ingevuld door bijna 600 bve-docenten. De respons onder ict-managers en docenten is daarmee respectievelijk 72 en 29 procent. Alvorens kort in te gaan op de resultaten van de ICT-onderwijsmonitor in de bve-sector, vatten we de belangrijkste uitkomsten samen in het model Vier in Balans (zie figuur 1). Figuur 1 Model met samenvatting belangrijkste resultaten voor de bve-sector Beleid beleidsvisie afgeleid van onderwijskundige visie (=) ict geen thema in personeelsbeleid (=) samenwerking (-) ondersteuning door derden (+) belang ict voor versterken beroepskolom (+) Expertise ict-basisvaardigheden voldoende (=) ict-didactische vaardigheden in ontwikkeling (=) tijd voor deskundigheidsbevordering minder groot knelpunt Management & ondersteunende processen inzet vooral adminstratief (=), in ondersteuning (+) experimenten met ELO s (+), gebruik nog beperkt elektronisch toetsen in beginstadium (=) Onderwijsleerproces inzet (+), vooral bij instructie, leeractiviteiten deelnemers en communicatie en begeleiding gebruik ict bij volgen onderwijsloopbanen nog beperkt (=) Infrastructuur voorzieningen op peil (+) centraal ict-beheer (=) deelnemercomputerratio (-) toegankelijkheid intern netwerk van buiten (+) knelpunt: onderwijsinhoudelijke ondersteuning (-) Software licenties educatieve software en applicaties vaker centraal beheerd knelpunten: (-); standaardisatie (=); mogelijkheid programma s op maat te maken (-) In het model is ook de inzet van ict in management- en ondersteunende processen opgenomen: deels als randvoorwaarde voor de inzet van ict in het primair proces en deels als directe doelstelling van het ict-beleid. Daarnaast worden de resultaten van de huidige meting vergeleken 1

6 met die van vorig jaar. Een + in de figuur staat voor een toename en een - staat voor een afname ten opzichte van Een = betekent dat er geen verschil is met vorig jaar. Uit figuur 1 blijkt dat in zich op de meeste terreinen geen grote veranderingen hebben voorgedaan. De geconstateerde verschillen met de vorige meting zijn beperkt en op een aantal gebieden lijkt het proces te stabiliseren. We lichten de belangrijkste resultaten hieronder kort toe aan de hand van de vijf onderdelen uit het model. In het onderwijsleerproces wordt ict steeds breder ingezet. Vooral bij de instructie, het aanbieden van leeractiviteiten aan deelnemers en bij de communicatie met en begeleiding van deelnemers is het ict-gebruik door bve-docenten toegenomen. De inzet van ict bij de lesvoorbereiding is vergelijkbaar met vorig jaar. Ook volgens de ict-managers maken docenten vaker gebruik van ict (vooral internet en ). Educatieve software, elektronisch toetsen en de elektronische leeromgeving (elo) worden in mindere mate gebruikt. Wel vindt de ontwikkeling van toetsen vaker volledig digitaal plaats (op bijna de helft van de instellingen). De inzet van ict bij het volgen van onderwijsloopbanen is vergelijkbaar met vorig jaar. De visie op het ict-beleid wordt nog steeds grotendeels afgeleid van het onderwijskundig concept. De bve-instellingen zoeken minder samenwerking met andere instellingen, maar de ondersteuning van derden is wel toegenomen, vooral wat betreft de ontwikkeling van een visie op ict, deskundigheidsbevordering, het didactisch toepassen van ict en het ontsluiten van educatieve software. Docenten werken vooral samen met docenten van de eigen instelling, met name om ideeën en informatie uit te wisselen. De meeste instellingen zien, als het gaat om portfolio s, doorlopende leerlijnen en de relatie met vmbo en hbo, vaker het belang in van ict voor het versterken van de beroepskolom. De ict-voorzieningen zijn nog verder op peil gebracht. De deelnemercomputerratio is iets gunstiger dan vorig jaar (5,8 versus 6,4), de toegankelijkheid van het interne netwerk van buitenaf is verbeterd (maar nog wel beperkt) en de onderwijsinhoudelijke ondersteuning is in mindere mate een knelpunt dan vorig jaar. In het ict-beheer worden, net als vorig jaar, nauwelijks grote knelpunten genoemd. De meeste docenten hebben weinig behoefte aan extra ondersteuning bij de inzet van ict. Op het gebied van educatieve software worden de kosten en standaardisatie van educatieve software, de mogelijkheid programma s op maat te maken en de onderwijskundige kwaliteit als grootste knelpunten ervaren door de ict-managers. De kosten en de mogelijkheid tot maatwerk zijn echter minder problematisch dan vorig jaar. Er is vaker dan vorig jaar (op de helft van de instellingen) op centraal niveau een overzicht beschikbaar van de aanwezige educatieve software. Ook het applicatiebeheer is vaker centraal georganiseerd (ook op 50 procent van de instellingen). Tweederde van de docenten beschikt volgens de ict-managers over voldoende ictbasisvaardigheden. Ruim veertig procent van de docenten kan ict ook didactisch inzetten. Deze percentages zijn vergelijkbaar met vorig jaar. De didactische ict-vaardigheden van docenten worden, samen met de beschikbare tijd voor de invoering van ict in het onderwijs door meer dan vijftig procent van de ict-managers als (zeer) problematisch ervaren. Docenten vinden dit laatste het grootste knelpunt. Wel is de tijd voor deskundigheidsbevordering volgens ict-managers een minder groot probleem dan vorig jaar. Net als vorig jaar wordt ict in management en ondersteuning voornamelijk ingezet bij de administratie van onderwijsloopbanen, maar de inzet van ict in onderwijsondersteunende 2

7 processen neemt gestaag toe. Ict speelt vaker een rol bij stagebegeleiding, individuele trajectplanning, het uitwisselen van lesmaterialen en het aanleggen van zorgdossiers en deelnemerportfolio s. Er wordt door de instellingen vaker geëxperimenteerd met een of meerdere elo s, maar de inzet ervan in het onderwijsproces blijft nog beperkt. Vergeleken met het schooljaar zijn dus in de bve-sector geen grote veranderingen opgetreden op ict-gebied. De randvoorwaardelijke kant komt steeds meer op orde en er is een gestage voortgang te zien in het gebruik van ict in het onderwijsleerproces. Het nut van ict staat dan ook niet ter discussie. Wel wordt duidelijk dat er door de verschuiving naar meer competentiegericht onderwijs andere eisen worden gesteld aan ict dan acht jaar geleden. Dit blijkt onder meer uit de grotere rol van ict bij het aanleggen van deelnemerportfolio s en zorgdossiers en het versterken van de beroepskolom. Ict wordt meer een hulpmiddel dan een doel op zich. Er zijn nog wel enkele aandachtspunten te onderscheiden. Zo is de toegankelijkheid van het interne netwerk nog steeds beperkt, vooral voor deelnemers. Daarnaast lijkt het elektronisch toetsen zich niet of nauwelijks verder te ontwikkelen. Ook het gebruik van de functionaliteiten van elo s is nog beperkt, ook al zijn meer instellingen bezig met experimenteren. Op het gebied van educatieve software bestaan nog steeds relatief veel knelpunten, zowel bij ict-managers als bij docenten. Ook de vaardigheid van docenten om ict didactisch toe te passen kan nog worden verbeterd, ook in het licht van de door docenten ervaren toename in de werkdruk door ictgebruik. Leeswijzer In het rapport komen achtereenvolgens de volgende onderwerpen aan bod: Onderwerp hoofdstuk pagina Ict in het onderwijsleerproces 1 4 Ict-beleid 2 13 Ict-voorzieningen en beheer 3 25 Educatieve software 4 32 Vaardigheden en opvattingen 5 37 Ict in management- en ondersteunende processen 6 43 Onderzoeksopzet en respons 7 51 Elk hoofdstuk begint met een samenvatting van de belangrijkste resultaten. Bij de bespreking van de resultaten ligt de nadruk op de bve-sector als geheel. In de tekst wordt uitsluitend gesproken over een stijging of daling als die tien procent of hoger is. Alleen als er sprake is van relevante verschillen, maken we bij de ict-managers een uitsplitsing naar soort instelling (roc, aoc, of vakschool) en bij de docenten naar onderwijssector (Economie & Handel, Techniek, Zorg & Welzijn of Educatie). Waar mogelijk worden de bevindingen vergeleken met vorig jaar. Het rapport wordt afgesloten met een beschrijving van de onderzoeksopzet en de respons per onderzoeksdeel (hoofdstuk 7). 3

8 4

9 1 Ict in het onderwijsleerproces 1.1 Samenvatting In vergelijking met vorig jaar is de inzet van ict in het onderwijs door docenten toegenomen. Volgens de ict-managers maakt 45 procent van de docenten regelmatig gebruik van ict in het onderwijs (vorig jaar 33%) en ruim eenderde incidenteel. In de BOL wordt ict nog steeds wat vaker ingezet als leermiddel dan in de BBL (40 versus 34%). De inzet van ict is hoger bij de roc s dan bij de aoc s en vakscholen. Docenten Techniek, Economie & Handel en Educatie maken het meest gebruik van ict. De verschillen met vorig jaar zijn beperkt. De ict-managers typeren de meeste docenten als (zeer) gevorderd in het gebruik van internet, en tekstverwerkingsprogramma s. Het gebruik van internet en is ook toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Docenten zijn het minst gevorderd in het gebruik van elektronisch toetsen en de elektronische leeromgeving. Tijdens de les maakt ruim driekwart van de bve-docenten gebruik van ict. Ongeveer één op de vijf docenten zet ict zelden of nooit tijdens in de les. Docenten Educatie en Economie & Handel maken het meest frequent gebruik van ict tijdens de les. Het beeld komt overeen met dat van vorig jaar. In de lesvoorbereiding wordt door docenten vooral gebruik gemaakt van tekstverwerkingsprogramma s (60% regelmatig), en in wat mindere mate, van internet (ruim 40% regelmatig). Het gebruik van spreadsheets en presentatieprogramma s is nog steeds beperkt. Dit is vergelijkbaar met vorig jaar. Het gebruik van ict-toepassingen bij de instructie is iets gestegen. Tweederde van de docenten (vooral Educatie) zet hiervoor (wel eens) ict in, vooral met behulp van methodegebonden software. Internet en presentatieprogramma s worden door meer dan de helft van de docenten zelden of nooit gebruikt. Ook de frequentie waarmee docenten deelnemers met ict laten werken voor het uitvoeren van leeractiviteiten is toegenomen vergeleken met vorig jaar. Het gaat dan vooral om het laten maken van verslagen of opdrachten met een tekstverwerkingsprogramma en het laten opzoeken van informatie op internet of cd-rom (dit wordt door bijna driekwart van de docenten minstens een keer per week gedaan). De inzet van e- mail, internet en een elektronische leeromgeving bij de communicatie met en begeleiding van deelnemers is nog steeds beperkt, maar wel wat toegenomen in vergelijking met vorig schooljaar. In het algemeen ervaren de ict-managers wat vaker knelpunten dan de docenten, maar voor beide groepen respondenten is de factor tijd, net als vorig jaar, het belangrijkste struikelblok. Voor ict-managers gaat het hierbij om de beschikbare tijd voor de invoering van ict in het onderwijs en voor docenten om de beschikbare tijd om met ict te leren werken. De ict-managers vinden de didactische vaardigheden van docenten met ict dan ook een relatief groot knelpunt. Beide groepen ervaren relatief veel problemen op het gebied van educatieve software. Bij ictmanagers gaat het daarbij om de standaardisatie, de kosten en de onderwijskundige kwaliteit van educatieve software, en bij docenten meer om de beschikbaarheid van educatieve software, vooral op school. Voor de docenten zijn daarnaast de onderwijsinhoudelijke ondersteuning en het aantal computers op school redelijk vaak een knelpunt. De kosten van educatieve software zijn wel minder vaak een (groot) knelpunt dan vorig jaar. 5

10 1.2 Ict-gebruik in het onderwijs Aan ict-managers en docenten is gevraagd een inschatting te geven van de mate van ictgebruik in het onderwijsleerproces. In deze paragraaf komen eerst de resultaten van de ictmanagers aan bod en vervolgens gaan we in op de meningen van de docenten. Volgens de ict-managers maakt 45 procent van de docenten regelmatig gebruik van ict in het onderwijs en ruim eenderde doet dit incidenteel. Het ict-gebruik is het laagst op de aoc s: een kwart van de docenten maakt daar volgens de ict-managers nooit gebruik van ict. Bij de roc s en vakscholen maakt ongeveer de helft van de docenten regelmatig gebruik van ict. In vergelijking met vorig jaar is de ict-inzet door docenten toegenomen. Toen werd ict slechts door ruim eenderde van de docenten regelmatig ingezet in het onderwijs. Figuur 1.1 Ict-inzet door docenten in het onderwijs (03/04 ict-managers n=42; docenten n=707; 04/05 ict-managers n=34; docenten n=580)* % regelmatig % incidenteel % nooit 04/ /04 ict-managers / /04 docenten * voor docenten anders gevraagd: incidenteel komt overeen met in <25% van de lessen en regelmatig met in >25% van de lessen. Ruim driekwart van de bve-docenten (78%) maakt tijdens de lessen gebruik van ict. Bijna een kwart doet dit in meer dan de helft van de lessen en ruim een kwart zet ict in 25 tot 50 procent van de lessen in. Ongeveer één op de vijf docenten zet ict zelden of nooit tijdens in de les. Docenten Educatie en Economie & Handel maken het meest frequent gebruik van ict tijdens de les (resp. 66 en 61% in minimaal een kwart van de lessen). Bij Techniek is dit voor ruim de helft van de docenten het geval. Een groot deel van de docenten Zorg & Welzijn (40%) maakt zelden of nooit gebruik van de computer tijdens de les. Het beeld komt overeen met dat van vorig jaar, en is vergelijkbaar met de inschattingen die door de ict-managers zijn gemaakt. Uit figuur 1.2 blijkt dat in de beroepsbegeleidende leerweg (BOL) ict in ruim veertig procent van het onderwijsprogramma wordt ingezet als leermiddel; in de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) ligt het percentage iets lager (34%). De inzet van ict is hoger bij de roc s dan bij de aoc s 6

11 en vakscholen. Docenten Techniek, Economie & Handel en Educatie maken het meest gebruik van ict. De verschillen met vorig jaar zijn echter beperkt en vooral de aoc s geven aan niet erg zeker te zijn over de geschatte percentages. Figuur 1.2 Percentage van het onderwijsprogramma met ict-inzet (03/04 n=42; n=23) % BBL % BOL 2003/ /2005 totaal bve techniek economie en handel zorg en w elzijn educatie aoc's vakscholen Een ruime meerderheid van de docenten is volgens de ict-managers (zeer) gevorderd in het gebruik van internet, en tekstverwerkingsprogramma s. Het gebruik van educatieve software loopt nog wel wat achter: minder dan veertig procent van de docenten kan hier goed mee overweg. Docenten zijn het minst gevorderd in het gebruik van elektronisch toetsen en de elektronische leeromgeving. Volgens de ict-managers kan het merendeel van de docenten hier niet mee omgaan. Het gebruik van internet en is toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Figuur 1.3 Typering computergebruik van docenten, in procenten, (n=24) % zeer gevorderd gebruik % gevorderd gebruik internet tekstverw erken educatieve softw are 9 28 elektronische leeromgeving 3 8 elektronisch toetsen

12 1.3 Ict-gebruik bij lesvoorbereiding In de lesvoorbereiding wordt door docenten ook regelmatig gebruik gemaakt van ict. Het gaat dan vooral om tekstverwerkingsprogramma s: ruim zestig procent van de docenten maakt hier regelmatig gebruik van bij de voorbereiding van de lessen. Ook internet wordt geregeld geraadpleegd bij de lesvoorbereiding. Het gebruik van spreadsheets en presentatieprogramma s is nog beperkt: een meerderheid van de docenten maakt er zelden tot nooit gebruik van bij de lesvoorbereiding. Docenten Techniek en Economie & Handel zetten ict gemiddeld het meest in bij de lesvoorbereiding (20-25% (bijna) alle toepassingen regelmatig). Docenten Educatie doen dat minder vaak dan docenten uit de andere sectoren. Bij Zorg & Welzijn en Economie & Handel wordt relatief vaak een tekstverwerkingsprogramma gebruikt bij de lesvoorbereiding (ongeveer tweederde van de docenten regelmatig). Docenten Zorg & Welzijn maken ook relatief weinig gebruik van spreadsheets. Het computergebruik bij de voorbereiding van de lessen is vergelijkbaar met vorig jaar. Alleen het internetgebruik van de docenten Zorg & Welzijn is iets lager dan vorig jaar. Het gebruik van spreadsheets is bij de docenten Techniek iets toegenomen. Figuur 1.4 Ict-gebruik bij de lesvoorbereiding (03/04 n=613; 04/05 n=490) % > 25% van de lessen tekstverw erkingsprogramma s /04 04/05 internet spreadsheets presentatieprogramma's Ict-gebruik bij instructie De inzet van ict bij de instructie vindt nog het meest plaats met behulp van methodegebonden software. Tweederde van de docenten maakt hier incidenteel tot frequent gebruik van. Internet en presentatieprogramma s worden minder vaak gebruikt bij de instructie, door meer dan de helft van de docenten zelden of nooit. Vooral docenten Educatie maken veel gebruik van methodegebonden software: zestig procent doet dit in meer dan een kwart van de lessen. Ook bij Techniek maken docenten relatief vaak gebruik van methodegebonden software (40% regelmatig). Bij de sector Zorg & Welzijn maken docenten het minst vaak gebruik van ict bij de instructie. Het gebruik van ict-toepassingen bij de instructie is vergeleken met vorig jaar in alle sectoren behalve Zorg & Welzijn iets gestegen. 8

13 Figuur 1.5 Ict-gebruik bij instructie (03/04 n=667; 04/05 n=536) % > 25% van de lessen 03/04 04/05 presentatieprogramma's online verbinding methodegebonden softw are Leeractiviteiten met ict Bijna driekwart van de docenten laat deelnemers minstens een keer per week met icttoepassingen werken. Het laten maken van verslagen of opdrachten met een tekstverwerkingsprogramma en informatie opzoeken op internet of cd-rom komen het vaakst voor. Daarnaast laat ongeveer de helft van de docenten deelnemers regelmatig werken met oefenprogramma s en beroepsspecifieke software. Andere toepassingen, zoals het gebruik van chat, msn of voor de opleiding, het werken met spreadsheets en het spelen van educatieve spelletjes komen vooral incidenteel voor. Figuur 1.6 Frequentie waarmee docenten deelnemers met ict laten werken, in procenten (03/04 n=683; 04/05 n=555) % w ekelijks/dagelijks 03/04 04/05 verslagen/opdrachten maken met tekstverw.programma informatie opzoeken op internet of cd-rom w erken met oefenprogramma s w erken met beroepsspecifieke softw are communiceren met elkaar via bijv. chat, msn of vaardigheden oefenen m.b.v. simulaties w erken met spreadsheets en/of databases presentatie geven m.b.v een presentatieprogramma spelen van educatieve spelletjes op de computer info/opdrachten presenteren op zelfgemaakte w ebsite

14 Over het algemeen is de inzet van ict bij leeractiviteiten bij de docenten Zorg & Welzijn het laagst. Wel laten docenten Zorg & Welzijn en Techniek hun deelnemers relatief vaak chatten, msn-en of en voor de opleiding (25% wekelijks/dagelijks). Verder valt op dat docenten Educatie de deelnemers aanzienlijk vaker laten werken met oefenprogramma s (bijna driekwart wekelijks/dagelijks). Bij Techniek laat de helft van de docenten de deelnemers regelmatig werken met beroepsspecifieke software. Gemiddeld genomen is de frequentie waarmee docenten deelnemers met ict laten werken bij alle toepassingen toegenomen. Vooral docenten Techniek laten deelnemers vaker informatie opzoeken op internet en werken met spreadsheets/databases. Bij Educatie laten docenten deelnemers vooral vaker met tekstverwerkings- en oefenprogramma s werken, maar minder vaak met beroepsspecifieke software dan in Ict bij communicatie en begeleiding De inzet van , internet en een elektronische leeromgeving bij de communicatie met en begeleiding van deelnemers is nog steeds beperkt. Meer dan de helft van de docenten maakt hierbij nooit of hooguit een paar keer per jaar gebruik van ict. , internet of een elo worden nog het meest gebruikt voor het beantwoorden van vragen van deelnemers en het reageren op verslagen of werkstukken van deelnemers. Figuur 1.7 Gebruik , internet of elo bij communicatie en begeleiding (03/04 n=695; 04/05 n=566) % wekelijks/dagelijks 03/04 04/05 vragen beantw oorden van deelnemers reageren op verslagen/w erkstukken van deelnemers informatie geven aan deelnemers deelnemers begeleiden tijdens stage deelnemers met elkaar samen laten samen opdrachten geven deelnemers elkaar feedback laten geven Het gebruik van ict bij communicatie en begeleiding is in vergelijking met vorig schooljaar wel enigszins toegenomen en de verschillen tussen de sectoren zijn kleiner geworden. Alleen bij 10

15 Educatie blijft de inzet van ict bij de communicatie en begeleiding nog beperkt: meer dan tachtig procent maakt daarbij nooit of hooguit zelden gebruik van ict. 1.7 Belemmerende en bevorderende factoren Bij de invoering van ict in het onderwijs zijn er factoren die belemmerend, of juist bevorderend kunnen werken. Meer dan driekwart van de ict-managers ervaart de ict-infrastructuur, het ictbeleid van de instelling, de aansturing vanuit het centrale management, de visie op ict in het onderwijs en de samenwerking met collega s als factoren die de invoering van ict bevorderen. Dit is vooral het geval bij de aoc s. Factoren die een (kleine) meerderheid van de ict-managers (vooral van roc s en vakscholen) als belemmerend ervaart bij de invoering van ict in het onderwijs zijn de ict-basisvaardigheden en didactische ict-vaardigheden van docenten en de houding van docenten ten opzichte van ict. Over het algemeen zijn verschillen met vorig jaar beperkt. Wel is het oordeel van de aoc s veel positiever dan in Figuur 1.8 Belemmerende en bevorderende factoren bij de invoering van ict, in procenten (n=38) % (zeer) bevorderend % (zeer) belemmerend ict-infrastructuur ict-beleid van de instelling aansturing vanuit centraal management visie op ict in het onderw ijs samenw erking met collega's educatieve softw are scholing van docenten m.b.t. ict ict-basisvaardigheden van docenten didactische ict-vaardigheden van docenten de houding van docenten Knelpunten Zowel aan ict-managers als docenten is gevraagd in welke mate zij knelpunten ervaren op het gebied van de ict-organisatie en -beheer, educatieve software en deskundigheidsbevordering. 11

16 Voor de ict-managers ziet de topvijf van knelpunten er als volgt uit (tussen haakjes staan de percentages ict-managers c.q. docenten die het als een behoorlijk tot groot knelpunt ervaren): Topvijf knelpunten ict-managers 1. tijd voor invoering van ict in het onderwijs (62%) 2. standaardisatie van educatieve software (56%) 3. didactische vaardigheden van docenten met ict (55%) 4. kosten van educatieve software (54%) 5. onderwijskundige kwaliteit van de software (53%) Topvijf knelpunten docenten 1. tijd om met ict te leren werken (46%) 2. beschikbaarheid goede educatieve software op school (41%) 3. onderwijsinhoudelijke ondersteuning bij ict-gebruik (39%) 4. aantal computers op school (38%) 5. beschikbaarheid goede educatieve software in het algemeen (36%) De ict-managers ervaren wat vaker knelpunten dan de docenten, maar voor beide groepen respondenten is de factor tijd, net als vorig jaar, het belangrijkste struikelblok. Voor ictmanagers gaat het hierbij om de beschikbare tijd voor de invoering van ict in het onderwijs en voor docenten om de beschikbare tijd om met ict te leren werken. De ict-managers ervaren de didactische vaardigheden van docenten met ict dan ook een relatief groot knelpunt. Beide groepen ervaren problemen op het gebied van educatieve software. Bij ict-managers gaat het daarbij om de standaardisatie, de kosten en de onderwijskundige kwaliteit van educatieve software, en bij docenten meer om de beschikbaarheid van educatieve software, vooral op school. Voor de docenten zijn daarnaast de onderwijsinhoudelijke ondersteuning en het aantal computers op school redelijk vaak een knelpunt. 12

17 2 Ict-beleid 2.1 Samenvatting Voor meer dan driekwart van de instellingen is de invoering van ict in het onderwijs een speerpunt in het centrale beleid. Bij de aoc s en vakscholen is dit vaker het geval dan vorig jaar. De overgrote meerderheid van de instellingen heeft een centrale visie op ict ontwikkeld of is daarmee bezig. Op de meeste instellingen is deze visie, net als vorig jaar, in belangrijke mate of volledig afgeleid van het onderwijskundig beleid. Een op de drie docenten ervaart het ontbreken van een visie op ict in het onderwijs in de eigen instelling als een behoorlijk tot groot knelpunt. Het ict-beleid wordt in alle instellingen centraal bepaald. Ruim de helft van de instellingen gaat daarbij uit van een centrale vaststelling van de beleidskaders met een verdere invulling door de sectoren of opleidingen. Deze situatie komt overeen met Ruim zestig procent van de instellingen beschikt op centraal niveau over een ict-beleidsplan, in de meeste gevallen een meerjarenplan, en meer dan zeventig procent heeft een ictinvesteringsplan voor een of meerdere jaren. De aoc s beschikken minder vaak over een ictinvesteringsplan dan vorig jaar. Meer dan de helft van de docenten ervaart enige mate van sturing vanuit het ict-beleid van de instelling in de wijze waarop zij ict in het onderwijs inzetten. Net als vorig jaar worden het consequent uitdragen van de waarde van ict en het verplicht stellen van bepaalde applicaties veel genoemd als manieren waarop het ict-gebruik van docenten in het onderwijs wordt gestimuleerd. In het afdelings- of teamoverleg wordt volgens een meerderheid van de docenten aandacht (maar meestal niet structureel) besteed aan de manier waarop onderwijs wordt gegeven en de manier waarop ict wordt ingepast in het onderwijs. Dit geldt vooral voor de sectoren Techniek en Educatie. De ict-managers zien de belangrijkste bijdrage van ict in het efficiënter inrichten van managementprocessen, het aantrekkelijker maken van het onderwijs voor deelnemers en het bevorderen van zelfstandig leren. Vooral de aoc s zijn dit jaar vaker van mening dat ict een sterke bijdrage kan leveren aan het realiseren van de onderwijsdoelstellingen dan in Bij de docenten vindt een meerderheid de inzet van ict belangrijk bij het inrichten van individuele leerwegen, het bevorderen van zelfstandig leren en het aantrekkelijker maken van het onderwijs voor deelnemers. Docenten Techniek zijn het positiefst over de bijdrage van ict bij het realiseren van onderwijsdoelstellingen. Een op de drie docenten vindt dat de werkdruk door ict-gebruik (sterk) is toegenomen, vooral bij de voorbereiding van de lessen en het volgen van deelnemers. Dit is een stijging ten opzichte van vorig jaar (toen een kwart). Docenten Educatie wijken echter af van het algemene beeld: zij vinden relatief vaak dat de werkdruk is afgenomen door ict, vooral tijdens de les. De samenwerking met andere instellingen is vergeleken met schooljaar wat afgenomen, vooral bij de uitwisseling van ideeën voor de inzet van ict in het onderwijs en de ontwikkeling van toets-/itembanken. Er wordt nog het meest samengewerkt met instellingen van hetzelfde type. Bij de vormgeving van afstandsonderwijs wordt wel vaker samengewerkt met vergelijkbare en andere bve-instellingen. Met kbb s wordt minder samengewerkt op het gebied van de ontwikkeling van toets-/itembanken en de inzet van ict in/voor de BPV. Aoc s werken nog 13

18 steeds relatief vaak samen met andere aoc s; de vakscholen werken, net als vorig jaar, weinig samen. Docenten werken vooral samen met andere docenten van de eigen instelling, met name voor het uitwisselen van ideeën en informatie over de visie op ict en het gebruik ervan. Met docenten van andere instellingen wordt slechts in beperkte mate samengewerkt. De ondersteuning door externe organisaties is toegenomen. Educatieve uitgeverijen spelen vaker een belangrijke rol dan in bij het ontsluiten van educatieve software, vooral bij de roc s. Ondersteuningsinstellingen, zoals Cito, CINOP en LPC, spelen een (nog) belangrijkere rol dan vorig jaar bij de ontwikkeling van een visie op ict, deskundigheidsbevordering en het didactisch toepassen van ict. Bij het stimuleren van kennisuitwisseling spelen ze een minder belangrijke rol. Aoc s doen relatief vaak een beroep op de ondersteuningsinstellingen. De vakscholen maken relatief weinig gebruik van de expertise van externe organisaties bij de invoering van ict. De instellingen zien het belang van ict voor het versterken van de beroepskolom vaker in dan in , vooral voor het ontwikkelen van zorgdossiers, portfolio s en doorlopende leerlijnen. Bijna alle ict-managers zien een belangrijke rol weggelegd voor ict bij de flexibilisering van het leerproces en de ontwikkeling van zorgdossiers. Ook vinden de meeste ict-managers de inzet van ict ten behoeve van doorlopende leerlijnen en de relatie met vmbo en hbo belangrijk. 2.2 Beleidssturing De invoering van ict in het onderwijs is voor meer dan driekwart van de instellingen een speerpunt in het centrale beleid (zie figuur 2.1). Het college van bestuur of de centrale directie heeft daarbij in een kwart van de instellingen een voortrekkersrol. Bij de aoc s en vakscholen is het ict-beleid vaker een speerpunt op de agenda dan vorig jaar. Figuur 2.1 Plaats van ict in centraal beleid, in procenten (03/04 n=48; 04/05 n=43) 03/04 04/05 ict is een speerpunt en het CvB vervult een voortrekkersrol ict is een speerpunt ict staat op de agenda, maar heeft geen prioriteit Visie op ict De overgrote meerderheid van de instellingen heeft een centrale visie op ict ontwikkeld of is daarmee bezig. Slechts negen procent geeft aan geen centrale visie te hebben. 14

19 Tabel 2.2 Aanwezigheid centrale visie op ict, in procenten 03/04 04/05 nee, (nog) niet aanwezig 6 9 in ontwikkeling ja, aanwezig aantal (n) Een op de drie docenten ervaart het (nog) ontbreken van een visie op ict in het onderwijs in de eigen instelling als een behoorlijk tot groot knelpunt. Dit percentage is vergelijkbaar met Op de meeste instellingen is de visie op ict in belangrijke mate of volledig afgeleid van het onderwijskundig beleid (zie figuur 2.3). Op vijf procent is de centrale visie op ict hier niet of nauwelijks van afgeleid. Deze percentages zijn vergelijkbaar met vorig jaar. Figuur 2.3 Mate waarin de visie op ict is afgeleid van het onderwijskundig beleid, in procenten (03/04 n=27; 04/05 n=40) /04 04/ niet of nauw elijks in beperkte mate in belangrijke mate volledig Centrale sturing Het ict-beleid wordt in alle instellingen centraal bepaald, maar wordt niet in alle instellingen op dezelfde manier ingevuld. Ruim een op de vijf instellingen bepaalt het beleid volledig centraal, in ruim de helft van de instellingen worden de kaders centraal vastgesteld en vindt de invulling ervan decentraal plaats. In de overige instellingen wordt het beleid op decentraal niveau ontwikkeld en vervolgens op centraal niveau op elkaar afgestemd. Deze situatie komt overeen met

20 Tabel 2.4 Mate waarin beleid centraal wordt bepaald, in procenten 03/04 04/05 het ict-beleid wordt geheel centraal bepaald kaderstellend: kaders centraal, invulling decentraal coördinerend: beleidsontwikkeling decentraal, centrale afstemming helemaal niet, het ict-beleid is zaak van de sectoren/units 0 0 aantal (n) Ruim zestig procent van de instellingen beschikt op centraal niveau over een ict-beleidsplan, in de meeste gevallen een meerjarenplan. Bij dertig procent is dit in ontwikkeling. De vakscholen hebben vaker dan de andere instellingen (nog) geen ict-beleidsplan (40%). Vorig jaar had nog driekwart van de vakscholen geen beleidsplan. Ruim zeventig procent van de instellingen heeft een ict-investeringsplan voor een of meerdere jaren. De aoc s beschikken minder vaak over een ict-investeringsplan dan vorig jaar. Tabel 2.5 Aanwezigheid ict-beleids- en ict-investeringsplan op centraal niveau, in procenten ict-beleidsplan ict-investeringsplan 03/04 04/05 03/04 04/05 nee in ontwikkeling ja, eenjarig plan ja, meerjarig plan aantal (n) Aan de docenten is dit schooljaar gevraagd in welke mate het ict-beleid van de instelling sturing geeft aan de wijze waarop zij ict in het onderwijs inzetten. Ruim de helft van de docenten zegt in meer of mindere mate sturing vanuit de instelling te ervaren. Daarbij moet worden opgemerkt dat bijna één op de tien docenten aangeeft dat er op hun instelling geen ict-beleid aanwezig is. Ruim een kwart zegt het ict-beleid niet goed te kennen. Docenten Zorg & Welzijn en Educatie zijn relatief vaak niet goed op de hoogte van het ict-beleid. 2.3 Creëren draagvlak Volgens de ict-managers ondernemen de instellingen diverse activiteiten om het gebruik van ict door docenten in het onderwijs te stimuleren (zie figuur 2.6). Net als vorig jaar staat het consequent uitdragen van de waarde van ict bovenaan. Ook het verplicht stellen van bepaalde applicaties wordt veel genoemd. Daarnaast worden het bieden van ruimte voor experimenten, het stimuleren van de uitwisseling van kennis en ervaring, inhoudelijke ondersteuning door ictmanager, de scholing in ict-basisvaardigheden en ict als vast onderdeel van de integrale kwali- 16

21 teitszorg door meer dan de helft van de instellingen regelmatig tot vaak ingezet. Ict speelt op de meeste instellingen geen rol in functioneringsgesprekken en volgens een meerderheid van de ict-managers wordt innovatief ict-gebruik niet expliciet beloond. Vakscholen bieden relatief vaak de ruimte voor experimenten/het in kleine stapjes nieuwe dingen uitproberen. Ook letten ze bij de selectie van personeelsleden vaker op ict-competenties, en is ict vaker een vast onderdeel van de integrale kwaliteitszorg. Er is echter minder tijd/ruimte voor de scholing van docenten dan bij de roc s en aoc s. Alle aoc s zeggen consequent uit te dragen dat ict waardevol is voor het onderwijs. Er worden relatief weinig resultaatgerichte afspraken gemaakt met teams en ze stellen het gebruik van bepaalde applicaties minder vaak verplicht dan de roc s en vakscholen. Ruim de helft van de instellingen (vooral roc s en vakscholen) zet een breed scala aan activiteiten in (minimaal zes van de genoemde activiteiten regelmatig tot vaak). Vier instellingen zetten geen enkele activiteit regelmatig tot vaak in. Figuur 2.6 Activiteiten om docenten te stimuleren ict in te zetten in het onderwijs, in procenten (03/04 n=46; 04/05 n=41) % regelmatig-vaak consequent uitdragen w aarde ict gebruik van bepaalde applicaties verplicht stellen* 03/04 04/ ruimte bieden voor experimenten stimuleren uitw isseling van kennis/ervaring inhoudelijke ondersteuning door ict-coördinator scholing ict-basisvaardigheden ict vast onderdeel integrale kw aliteitszorg resultaatgerichte afspraken met teams bij selectie van personeel letten op ict-competenties scholing didactische vaardigheden m.b.t. ict ict als onderw erp bij functioneringsgesprekken belonen innovatief ict-gebruik* * niet gevraagd in

22 Aandacht voor onderwijs en ict in overleg In het afdelings- of teamoverleg wordt bij een meerderheid van de docenten aandacht besteed aan de manier waarop onderwijs wordt gegeven en de manier waarop ict wordt ingepast in het onderwijs. De onderwerpen staan in overleg echter meestal niet structureel op de agenda; vooral aan de manier waarop ict wordt ingepast in het onderwijs wordt minder vaak structureel aandacht besteed (figuur 2.7). Bij Techniek en Educatie wordt nog de meeste aandacht besteed aan dit onderwerp. Figuur 2.7 Aandacht voor onderwijs en ict in overleg (n=568) % ja, structureel % ja, maar niet structureel % nee/nooit de manier w aarop ict w ordt ingepast in het onderw ijs de manier w aarop onderw ijs w ordt gegeven 9 Ict-schoolportretten De ict-managers is gevraagd in hoeverre zij wel eens een ict-schoolportret van de Inspectie van het Onderwijs hebben gelezen. De meerderheid van de ondervraagde ict-managers in de bvesector heeft dit nog nooit gedaan (62%). Dit geldt vooral voor ict-managers op de aoc s en vakscholen. De ict-schoolportretten waren daarnaast slechts in beperkte mate een bron van inspiratie voor het ict-gebruik van de instellingen die er wel mee bekend zijn. 2.4 Ict en het realiseren van onderwijsdoelstellingen Aan ict-managers en docenten is gevraagd in hoeverre zij vinden dat ict een bijdrage levert aan het realiseren van onderwijsdoelstellingen (zie tabel 2.8). Volgens de ict-managers ligt de belangrijkste bijdrage van ict in het efficiënter inrichten van managementprocessen, het aantrekkelijker maken van het onderwijs voor deelnemers en het bevorderen van zelfstandig leren. Ict wordt het minst van belang geacht voor het ontwikkelen van buitenschools leren en het verminderen van voortijdig schoolverlaten. De ict-managers zijn dit jaar vaker van mening dat ict een sterke bijdrage kan leveren aan het realiseren van de onderwijsdoelstellingen dan in ; vooral bij de aoc s is een sterke toename te zien. Bij de docenten blijken alle door ons voorgelegde doelen te worden nagestreefd, alleen het verzorgen van adaptief onderwijs/onderwijs op maat is voor een redelijk groot percentage (17%) geen doel. Een meerderheid van de docenten vindt de inzet van ict vooral belangrijk bij het 18

23 inrichten van individuele leerwegen, het bevorderen van zelfstandig leren en het aantrekkelijker maken van het onderwijs voor deelnemers. Ook het creëren van rijkere leeromgevingen en de flexibilisering van het leerproces spelen voor bijna de helft van de docenten een behoorlijk grote rol. Ict is minder van invloed op het al eerder genoemde verzorgen van adaptief onderwijs en het bevorderen van samenwerkend leren. Tabel 2.8 Bijdrage ict aan het realiseren van onderwijsdoelstellingen, volgens docenten en ictmanagers, (percentages behoorlijk tot sterk) docenten ict-coordinatoren aantrekkelijker onderwijs voor deelnemers efficiënter inrichten van managementprocessen * 85 bevorderen zelfstandig leren flexibilisering van het leerproces creëren rijkere leeromgevingen aansluiting op beroepspraktijk inrichten van individuele leerwegen bevorderen remediërend leren efficiënter inrichten van het onderwijs intensiveren communicatie tussen docent en deelnemers verzorgen adaptief onderwijs/onderwijs op maat bevorderen samenwerkend leren bevorderen competentiegericht leren ontwikkelen buitenschools leren verminderen van voortijdig schoolverlaten * 33 aantal (n) * niet gevraagd aan docenten Docenten Techniek zijn het positiefst over de bijdrage van ict bij het realiseren van onderwijsdoelstellingen, docenten Zorg & Welzijn hechten er het minste belang aan. Docenten Educatie achten het gebruik van ict vaker dan die in overige sectoren van belang voor het verzorgen van adaptief onderwijs, de flexibilisering van het leerproces en het efficiënter inrichten van het onderwijs. Voor docenten Educatie speelt ict bij het bevorderen van competentiegericht leren en samenwerkend leren, de ontwikkeling van buitenschools leren een minder grote rol. Meer dan de helft van de docenten Economie & Handel en Techniek vindt ict belangrijk voor het verbeteren van de aansluiting op de beroepspraktijk. Voor docenten Zorg & Welzijn speelt ict bij het intensiveren van de communicatie tussen docenten en deelnemers een voornamere rol dan bij de andere sectoren. De verschillen met vorig jaar zijn beperkt. 19

24 2.5 Effecten van ict-gebruik Werkdruk In totaal vindt ruim eenderde van de docenten dat de werkdruk door ict-gebruik (sterk) is toegenomen. De docenten ondervinden vooral een toename in de werkdruk bij de voorbereiding van de lessen en het volgen van deelnemers. Over de werkdruk tijdens de les lopen de meningen uiteen. Twintig procent vindt dat de werkdruk tijdens de les (sterk) is afgenomen en een gelijk percentage vindt dat de werkdruk juist (sterk) is toegenomen. Ten opzichte van vorig jaar vinden de docenten vaker dat de werkdruk is toegenomen. Net als vorig jaar vinden docenten Educatie echter relatief vaak dat de werkdruk is afgenomen door ict, vooral tijdens de les. Figuur 2.9 Invloed van ict-gebruik op de ervaren werkdruk (n=534) % (sterk) toegenomen % (sterk) afgenomen bij de voorbereiding van de lessen tijdens de les bij het volgen van deelnemers in totaal Docenten is ook gevraagd hun antwoord toe te lichten. Slechte randvoorwaarden (onbetrouwbare apparatuur, geen passende software en onvoldoende beheersing daarvan) worden door docenten genoemd als reden dat de werkdruk als gevolg van ict, is toegenomen. Daarnaast merkt men op dat de verwachtingen hoger komen te liggen: er kan meer, dus er moet meer. Bij het voorbereiden van de les komt daarbij dat meer tijd nodig is voor het zoeken van informatie of geschikte websites. Tijdens het gebruik in de les ervaart men een hogere werkdruk doordat deelnemers vaak op verschillende plaatsen binnen het gebouw werken en men constant heen en weer loopt om ze aan het werk te houden. Ook de nieuwe rol als politieagent wordt genoemd; deelnemers gebruiken de computer nog te veel om de les te saboteren (groepen zijn te groot). Bij het volgen van deelnemers is de werkdruk toegenomen doordat het meer administratieve rompslomp vraagt en zaken bovendien vaak toch ook nog op papier gezet moeten worden. Docenten die een lagere werkdruk ervaren, roemen de eenvoud waarmee zaken na te kijken en te hergebruiken zijn: modulen bijstellen in plaats van herschrijven, leerlingvolgsysteem aanvullen in plaats van steeds nieuwe lijstjes maken. Docenten ervaren een werkdrukvermindering tijdens de les, doordat deelnemers meer zelfstandig aan de slag kunnen. Een aantal constateert daarbij wel een verschuiving: het gemak van onderwijs met behulp van ict vraagt tegelijk meer tijd in de voorbereiding en laat minder ruimte voor improvisatie. 20

25 Gewenste acties De docenten konden uit een lijst van mogelijke acties op het gebied van ict in het onderwijs de meest wenselijke kiezen. Er blijkt vooral behoefte te zijn aan meer bruikbaar lesmateriaal. Ook heeft bijna eenvijfde behoefte aan extra computers dan wel andere computervoorzieningen. Er zijn kleine verschillen tussen de sectoren. Docenten Educatie hebben minder dan anderen behoefte aan software om leerlingen zelfstandig te laten werken en juist meer behoefte aan directe deskundige hulp bij haperingen. Docenten Economie & Handel zeggen minder dan anderen geholpen te zijn met een bruikbaar digitaal leerlingvolgsysteem. Figuur 2.10 Acties m.b.t. ict in het onderwijs waaraan men het meeste behoefte heeft (n=326) meer bruikbaar lesmateriaal (content) 29 extra computers of andere computervoorzieningen softw are w aarmee deelnemers zelfst. kunnen w erken door docenten en management ontw ikkelde visie bruikbaar digitaal leerlingvolgsysteem directe deskundige hulp bij haperingen verbinding thuis met comp.voorziening op instelling Samenwerking en ondersteuning Op instellingsniveau wordt door de bve-instellingen het meest samengewerkt met instellingen van hetzelfde type, en dan vooral voor de uitwisseling van ideeën voor de inzet van ict in het onderwijs en de ontwikkeling van toets-/itembanken. Wel is de samenwerking bij de uitwisseling van ideeën, ook met de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven (kbb s) en overige bveinstellingen, in vergelijking met schooljaar , wat afgenomen. Ook bij de ontwikkeling van elektronisch lesmateriaal en inkoop van programmatuur wordt minder met vergelijkbare instellingen samengewerkt dan vorig jaar. Bij de vormgeving van afstandsonderwijs wordt vaker samengewerkt met vergelijkbare en andere bve-instellingen. Met kbb s wordt minder samengewerkt op het gebied van de ontwikkeling van toets-/itembanken en de inzet van ict in/voor de BPV. Aoc s werken nog steeds relatief vaak samen met andere aoc s, terwijl er bij de vakscholen net als vorig jaar weinig sprake is van samenwerking. Dit laatste heeft waarschijnlijk te maken met de specifieke aard van de opleidingen. 21

26 Tabel 2.11 Samenwerking met andere instellingen, in procenten (03/04 n=43; 04/05 n=41) 03/04 04/05 zelfde overig zelfde overig samenwerking op gebied van: type kbb's bve type kbb's bve uitwisseling van ideeën voor ict-inzet in het onderwijs de ontwikkeling van toets-/itembanken de ontwikkeling van elektronisch lesmateriaal de vormgeving van afstandsonderwijs aanschaf en/of gebruik elo professionalisering op gebied van ict inzet ict in/voor BPV de inkoop van programmatuur systeem/netwerkbeheer onderhoud van ict-voorzieningen de inkoop van hardware uitwisseling van hardware gezamenlijk netwerk Een meerderheid van de docenten werkt op ict-gebied samen met docenten van de eigen instelling, vooral met het doel ideeën en informatie uit te wisselen over de visie op ict en het gebruik ervan (figuur 2.12). Met docenten van andere instellingen wordt maar in beperkte mate samengewerkt. Docenten Techniek werken het meest samen met andere docenten (binnen en buiten de eigen instelling); docenten Zorg & Welzijn het minst. Figuur 2.12 Samenwerking met andere docenten (n=589) 100 % met docenten binnen de eigen instelling % met docenten van andere instellingen ideeën en informatie uitw isselen over visie en gebruik van ict 10 een onderw ijsproject uitvoeren w aarbij aandacht is voor gebruik van ict ontw ikkeling van kennis en vaardigheden gericht op het gebruik van ict 9 22

27 Ondersteuning van derden In welke mate spelen externe organisaties een rol bij de invoering van ict in de bve-sector? Volgens ict-managers leveren vooral ondersteuningsinstellingen zoals Cito, CINOP, SLO en LPC een belangrijke bijdrage, vooral bij het ontwikkelen van een visie op ict, deskundigheidsbevordering, het didactisch toepassen van ict en onderwijsvernieuwing. Bij het ontsluiten van educatieve software spelen de educatieve uitgeverijen een belangrijke rol. Kennisnet levert de belangrijkste bijdrage bij het stimuleren van kennisuitwisseling (zie figuur 2.13). Vergeleken met vorig jaar is het belang van educatieve uitgeverijen bij het ontsluiten van educatieve software toegenomen, vooral bij de roc s. Daarnaast spelen ondersteuningsinstellingen een (nog) belangrijkere rol dan vorig jaar bij de ontwikkeling van een visie op ict, deskundigheidsbevordering en het didactisch toepassen van ict en een minder belangrijke rol bij het stimuleren van kennisuitwisseling. Aoc s doen relatief vaak een beroep op de ondersteuningsinstellingen. De vakscholen maken relatief weinig gebruik van de expertise van externe organisaties bij de invoering van ict. Figuur 2.13 Bijdrage van derden aan de invoering van ict (04/05 n=37) Kennisnet educatieve uitgeverijen ondersteuningsinstellingen* ontw ikkeling visie deskundigheidsbevordering didactisch toepassen ict 11 ontsluiten educatieve softw are stimuleren kennisuitw isseling onderw ijsvernieuw ing * Bijvoorbeeld Cito, CINOP, SLO en LPC. Belang van ict bij het versterken van de beroepskolom In welke mate achten de ict-managers ict van belang voor de versterking van de beroepskolom? Bijna alle ict-managers zien een tamelijk tot (zeer) belangrijke rol weggelegd voor ict bij de flexibilisering van het leerproces en de ontwikkeling van portfolio s en zorgdossiers. Ook vindt een meerderheid van de ict-managers de inzet van ict ten behoeve van doorlopende leerlijnen en de relatie met vmbo en hbo tamelijk tot zeer belangrijk. Andere onderwerpen waarbij ict een belangrijke rol speelt, zijn onder meer het vergelijken van eindtermen en oriëntatie op studie en beroep. Vergeleken met vorig jaar zien de instellingen het belang van ict vaker in voor de ontwikkeling van portfolio s, doorlopende leerlijnen en de relatie met vmbo en hbo. 23