De balans wordt opgemaakt. Verslag van Alex lemat

Transcriptie

1 De balans wordt opgemaakt. Verslag van Alex lemat Alex met het bestuur van ECE Dagboek Albanië 13 oktober - 19 oktober 2011 Alex Le Mat, Woerden / Elbasan, oktober 2011 Vooraf Misschien wordt dit wel het laatste verslag van Alex lemat over zijn bezoek aan Elbasan. De projecten, die vanuit Skampa zijn opgestart, zijn of worden afgebouwd. In Elbasan zal de Stichting ECE (Education Centre Elbasan) de verdere uitbouw zelf moeten uitvoeren, maar dat verloopt tot nu toe moeizaam. Alex gaat de balans opmaken en moet moet misschien wel tot de conclusie komen dat Skampa een punt moet zetten achter de ondersteuning van ECE. Donderdag 13 oktober 2011 Een goed begin. Met de nieuwe A2 gaar het sneller en met minder filerisico naar Schiphol. Ruim op tijd ben ik bij de bagage drop off. Inchecken hoeft niet meer, dat doe je tegenwoordig online. Maar mijn koffer en handbagage leiden tot een discussie met de dame van Austrian Airlines. Ik heb veel te veel gewicht mee. Dat komt grotendeels door de boeken voor Flutura. Mijn handbagage had ik bovendien gewoon niet gewogen en het blijkt meer dan 12 kilo te zijn. Het verhaal van de boeken is geloofwaardig. Het is alleen voor de heenweg en ze komen niet mee terug. Vooruit dan, zegt de steeds aardiger wordende dame. Ik mag weg met in totaal 8 kilo overgewicht, maar dan wel de handbagage inchecken. Dat doe ik maar, ook al kan mijn rolkoffertje niet op slot. Verder wordt het een relaxte reis, met alleen een beetje hardlopen in Wenen vanwege de korte transfertijd. Endri staat te wachten bij de uitgang in Tirana. Vanmorgen reed ik met 5 graden weg uit Woerden en nu gaat het bij 26 graden naar Elbasan. Ik zie de contouren van de nieuwe snelweg (met tunnel) die eind volgend jaar klaar moet zijn. Toen ik hier 13 jaar geleden voor het eerst kwam, lagen de plannen voor deze weg er al. Belangrijk om Elbasan beter toegankelijk te maken. Het ligt immers dicht bij Tirana, maar de weg over de Kraba-pas is verre van comfortabel.

2 Aangekomen in hotel Real Scampis heb ik even rust. Tegen de honger krijg ik een bordje patat. Het uitpakken duurt langer dan gehoopt. Mijn aftershave is leeggelopen in mijn toilettas dus er moet even wat gereinigd en gedroogd worden.om 19 uur ga ik dineren met Eda. Eerst gaat het over de familie, zoals gebruikelijk. Haar jongste dochter is nu 10 maanden oud. Oma past op, maar zo nu en dan zal moeder de komende dagen toch naar huis moeten. Mijn hoe gaat het in Albanië leidt niet echt tot een optimistisch verhaal. Net is bekend geworden dat het land bij lange na niet op schema ligt bij de toetredingsplannen tot de EU. Dat wij ooit Bulgarije en Roemenië toegelaten hebben, daar snappen ze hier trouwens ook niets van. En dat wij ooit Griekenland in de euro-zone toelieten, is even onbegrijpelijk. Ze weten hier al jaren hoe het daar gaat, waarom wisten de andere Europeanen dat dan niet? Het EU rapport heeft trouwens weer tot een hoeveelheid binnenlandse vuilspuiterij van politici geleid. Maar dat is niets nieuws. De grote problemen zijn en blijven de corruptie en het slechte openbaar bestuur (nog altijd bijna net zo centralistisch als in de communistische tijd). Wat onze onderwijsmensen van ECE het meeste raakt, is het feit dat het hele onderwijs nu doordrongen is van corruptie. Na elke verkiezing worden alle schooldirecteuren en functionarissen op belangrijke functies vervangen door de clientèle van de winnaars. Maar het gaat verder. Je kunt tegenwoordig nauwelijks nog een hogere opleiding volgen of een examen halen zonder er voor te betalen. Het is bijna normaal dat een student de leraar betaalt voor een goed resultaat. Even normaal is het dat een directeur langskomt met een lijst van leerlingen die wel of niet moeten slagen. Gelukkig speelt zich dit alleen nog af in het hoger onderwijs. In het basisonderwijs is vooral de chronische stoelendans van directeuren een handicap en een belemmering voor continuïteit. Ondanks alle politieke rumoer is de burgemeester van Elbasan op z n plek gebleven. Dat is de eerste keer dat ik dat meemaak. Het kon ook niet anders met een tegenkandidaat die zo n politieke opportunist en hieltjeslikker was dat niemand daar wat in zag. Als tegenwicht doe ik ook maar een duit in het zakje over de gang van zaken in de Nederlandse politiek. Tegelijkertijd realiseer ik me weer dat wij het toch stukken beter hebben dan zij. ECE heeft het afgelopen jaar veel meer gedaan aan cursussen en trainingen dan ik wist en dat is een positief signaal. Ook dat ze er behoorlijk geld mee hebben verdiend. Nog even wachten op een besluit van ICCO over resterende fondsen uit oude projecten en ze kunnen weer een tijdje vooruit. Als ik op mijn hotelkamer kom, blijkt de internetverbinding niet te werken en geeft de TV vooral sneeuw. In het restaurant viel de stroom ook al om het kwartier uit. Dan werd er aan een heleboel knoppen gedraaid en er was weer licht. Maar toch lijkt het alsof de energievoorziening hier nog niet echt stabiel is. Over ECE en internet Vrijdag 14 oktober 2011 Na het ontbijt loop ik naar het kantoor van ECE. We gaan er het jaarrapport van de homeworkclasses en de planning voor de komende seizoenen bespreken. Het mooie uitgangspunt is dat we het projectbudget ook nog eens kunnen verhogen met door diverse donaties aan onze Stichting Skampa, met name die bij de promotie van Janke Klok. Het rapport dat ik lees, is het beste dat ik ooit zag van ECE. Goed opgebouwd, heldere informatie en concreet. De financiële paragraaf laat nog te wensen over. Op de registratie en verantwoording is, zoals gebruikelijk, niets aan te merken. De gemaakte keuzes zijn verantwoord en goed te onderbouwen. Maar het is ze niet gelukt om de gerealiseerde uitgaven van de afgelopen jaren en de planning voor de komende periode in één overzicht onder te brengen. Mijn instructies per waren kennelijk niet voldoende. Na een lange sessie is Endri de eerste die mijn bedoeling snapt. Als hij in het Albanees het hele verhaal nog eens aan Stefan en Eda verteld heeft, valt bij hen ook het kwartje en zal het goed

3 komen. Volgende week krijg ik het integrale rapport, inclusief de financiële paragraaf, per toegestuurd. De donoren van Impulsis / Edukans zullen het met waardering lezen. Van twee van de drie scholen is de naam gewijzigd en op alle drie zijn er één of twee keer nieuwe directeuren aangetreden in het laatste jaar. Maar de uitvoerende docenten zijn, op één na, dezelfde gebleven en de continuïteit was er. Afgelopen seizoen werden 99 kinderen rechtstreeks ondersteund. Het aantal drop outs was weer nihil. 40 kinderen verlieten de school na de negende (=hoogste) klas met een toekomstperspectief. Er was veel aandacht voor het sociale aspect. Contacten met ouders/ verzorgers en speciale activiteiten voor de doelgroep. De trainingen van de leraren werden heel goed bezocht. Twee keer twee trainingsdagen met 44 leraren. Opmerkelijk vond ik dat nu als items interculturaliteit en klassen van gemengd niveau op de agenda stonden. Nu is interculturaliteit hier iets anders dan bij ons. Kinderen uit de stad, uit de dorpen (vaak met ouders die analfabeet zijn) en Roma-kinderen zitten in één klas. En die culturen mengen, is best een probleem voor deze scholen. Ook hier ziet men dat er meer kinderen met leer- en gedragsproblemen komen. Een eerste begin met kennisontwikkeling op dat gebied wordt gemaakt, maar het is nog erg pril. Sinds kort is er in ieder geval een informatiecentrum voor autisme. Financieel was er in het afgelopen jaar een meevaller. De staat heeft besloten dat leerboeken gratis zijn. Uiteindelijk waren zodoende de uitgaven per kind lager. Voor het verschil zijn, conform de afspraken, schoolmaterialen gekocht. Het gaat dan over materiaal voor natuurkundeproefjes, gymnastiekmateriaal (ballen, matten enz.) kaarten voor de aardrijkskundeles en kinderboeken. Al deze dingen zijn noodzakelijk voor de school om te hebben en om het curriculum te realiseren. Maar het geld wordt nooit beschikbaar gesteld. Dus kinderen die na het 9 e jaar boeken gelezen moeten hebben, maar geen geld hebben om ooit een boek te kopen. De trainingen werden vorig jaar gefinancierd door de gemeente, maar dat geld is op. Nu moet het dan toch weer uit het projectgeld. Dat vormt een extra uitgavenpost, maar we weten nu dat het geld meer dan goed besteed is. Na uitgebreide discussie brengen we voor volgend jaar het jaarbudget per kind terug naar 75, tot het moment dat de wet op gratis schoolboeken weer wordt ingetrokken. Per kind zal er soms minder nodig zijn. De rest wordt dan weer besteed aan dringend noodzakelijke leermiddelen voor de school.

4 Endri gaat mijn internetverbinding op mijn hotelkamer in orde brengen. Dat is nu wel hard nodig. Ik heb een nieuwe telefoon waarop ik kan ontvangen, maar de Albanese telecommaatschappijen zijn toch nog in staat om het ontvangen van onmogelijk te maken. Tani legt me later uit wat daarvan de reden is, maar dat is voor mij te onbegrijpelijk om het na te kunnen vertelen. Eind van de middag zat ik met hem aan de koffie. Het gesprek gaat natuurlijk over zijn internetbedrijfje. Hij is van alle technologie op de hoogte en weet de meest ingewikkelde processen uit te leggen. Voor de toekomst heeft hij evenveel wilde plannen als altijd. Maar zijn bedrijfje is en blijft te klein is om zijn kennis optimaal uit te baten. Een speciaal probleem voor hem vormt de stijgende hoeveelheid wanbetalers. Het enige Dritan Pajenga, wat hij kan doen, is de verbinding afsluiten. Maar daarmee heeft hij zijn roepnaam Tani geld nog niet binnen. En de capaciteit heeft hij wel ingekocht.. Ik snap nu wel waarom ik op mijn hotelkamer geen internetverbinding heb Morgenochtend zal hij de verbinding voor een paar dagen herstellen. Ook ECE heeft al maanden geen internetverbinding. Daar is meer aan de hand. Ik heb het verhaal van de kant van Eda inmiddels gehoord. Ik wacht nu op zijn verhaal voordat ik me een mening vorm. Eén ding is wel zeker. ECE betaalt er al enkele jaren maandelijks honderden euro s te veel voor. In mijn hotel is er s avonds een feestje voor 150 Poolse gasten. Goede reden om met Eda maar in de buurt te gaan dineren. Deze keer geen moeilijke zaken maar een leuk gesprek over Albanië, goed bestuur en de EU. We hebben gezelschap van een vriendin van haar, die als afgestudeerd jurist in Tirana werkt. Als ik terugben, kan ik nog meegenieten van de band. Muzikaal is het prima, het traditionele folklorerepertoire blijft ongelofelijk interessant, maar alles wordt, zoals gebruikelijk hier, verknald door allerlei onnodige drummachines en ander elektronisch onzinlawaai. Het komt wel goed uit trouwens dat ik s avonds nog droog overkom. In Tirana waren de eerste stortbuien van na de zomer s middags al begonnen. Op bezoek bij een oude bekende Zaterdag 15 oktober 2011 De voorspelde regen blijft vandaag ook uit. De hele dag is het bewolkt maar droog. Vanaf morgen zal het weer zonnig zijn. Voor de mensen hier is het koud, nadat ze een week geleden nog constant 30 graden hadden. Maar voor mij is het toch nog een paar graden warmer dan in Nederland. Na mijn ontbijt krijg ik een SMS je van Tani dat hij de internetblokkade heeft opgeheven. Ik moet nog wat doen aan de instellingen van mijn TCP/IP protocollen, maar dan werkt het ook. Dus aan de slag met allerlei Nederlandse klussen die ik nog online moet doen. Maar helaas. Na 20 minuten wordt het weer zwart. Later kom ik er achter dat dit het gevolg is van de voortdurende stroomonderbrekingen. Ze wijzen mij een knopje waarmee ik de verbinding naar de kamers kan resetten en dat weet ik dan voor straks. Halverwege de ochtend ontmoeten we Astrit Lopari. Ik weet dat hij erg ziek is geweest. In december is hij geopereerd aan galstenen en daarvan is hij nog altijd aan het revalideren. Dat gebeurt niet in het gewenste tempo want zijn diabetes en zijn hoge bloeddruk zitten in de weg. Wat wil je ook als je als schooldirecteur 7 dagen van de week 24 uur per dag bezig bent met het oplossen van verrassende, onvoorziene problemen. Zo had hij de laatste maanden allerlei zware bouwmachines op het schoolterrein omdat er met toestemming van de burgemeester weer een hoog flatgebouw weggezet moest worden. Zijn school zit nu vol met Astrit Lopari, directeur van Onufrischool

5 scheuren en verzakkingen. Dat komt allemaal in orde liet de burgemeester weten. Maar wanneer? Dat hang af van de gemeentebegroting en daarin zit geen geld. Dat weten we. Het geld zitbij de centrale overheid en die gaat niet over het onderhoud van gebouwen. En dat de stad Tirana een budget krijgt dat vele malen groter is dan alle andere grote steden in het land samen. Tsja, dat is nu eenmaal zo en daar zijn we aan gewend. Met zijn school zit hij midden in de onderwijsperikelen. Zijn verhaal is tekenend voor dit land anno nu. Hij moest meer aandacht geven aan de Abitura, het algemene programma van de 9-jarige school. Opdracht geslaagd. Nu moeten de volgende 4 jaren op het niveau van het gymnasium gebracht worden, waar ander scholen, zonder kunstprogramma, het in 3 jaar doen. Het lijkt er op dat er twee vormen van vervolgonderwijs resteren. Een onoverzichtelijke hoeveelheid vormen en scholen voor vocational education en de gymnasia. Als je het gymnasium afgesloten hebt, is er maar één weg naar de toekomst en dat is die naar de universiteit. Logisch dat er op iedere straathoek dus een privé universiteit verschijnt. Een soort kwaliteitsverantwoording, laat staan accreditatie van opleidingen: daar zijn we hier nog niet aan toe. Het probleem van de Art Schools is nu dat het Ministerie nog steeds geen plaats voor ze heeft bedacht in het onderwijssysteem. Het blijft onbegrijpelijk waarom dat zo is, maar hier wordt het geaccepteerd. Toegang tot een serieuze universiteit staat trouwens open voor iedereen. Maar wie het meeste kan betalen heeft de beste kansen. Wie de weg onder tafel niet kan vinden, heeft grote kans op uitsluiting. De leerlingen van Astrit hadden ineens het probleem dat ze nauwelijks nog toegelaten werden op de academie voor beeldende kunst. In mindere mate gold het ook voor het conservatorium. Raar als je weet dat ze tot een paar jaar geleden tot de beste van het land behoorden. Maar de kunstgemeenschap is creatief. De oplossing voor het probleem was snel gevonden. Professoren van de academies geven privé cursussen die opleiden voor het toelatingsexamen. Deze cursussen zijn wel duur, maar als je ze gevolgd hebt, word je zeker toegelaten. Hoe geef je corruptie een dun legaal verflaagje van onderwijskundige voorbereiding? Het gesprek gaat daarna heel lang over de mogelijke revival van de zo kostbare Albanese folklore. Astrit is er redelijk positief over, maar wat hij zegt, hoor ik niet om me heen en zie ik niet op de folklorezenders op TV. Bij het diner in Attika (het tot de laatste stoel bezette restaurant van zijn broer) komen we tot de conclusie dat een directeur van een restaurant het toch makkelijker verdient dan één van een Art School. Er komt weer een verzoek om een cursusprogramma voor graphic design te ondersteunen. Ik zeg weer dat onze Stichting Skampa daar middelen voor heeft gereserveerd, maar dat er eerst een plan moet komen. Het feit dat ze allerlei illegale software hebben en wel iemand kennen die zo n cursus wil geven, vind ik nog altijd onvoldoende. Liever vraag ik een PUM-collega om het echt van de grond te tillen, maar dan wel op basis van een weloverwogen verzoek. Uiteindelijk werd het in het lawaaierige restaurant zo gezellig dat we niet meer toekwamen aan het gesprek over de deelname aan het muziekscholenfestival in Italië. Dat doen we morgen dan maar. Zaken doen Zondag 16 oktober 2011 De zon schijnt, de lucht is strak blauw en kraakhelder, maar toch is het buiten net te koud. Gelukkig kunnen we ook rookvrij binnen zitten om praktische afspraken te maken met Astrit. De reis naar het muziekscholenfestival in Italië gaat wel lukken, maar voor de hele organisatie ziet hij, zoals gebruikelijk, toch meer problemen dan uitdagingen. Ik druk hem op het hart dat hij op tijd klaar moet zijn met planning van repertoire, reis, deelnemers en financiën. Ik zal de burgemeester vragen om voor het transport de bus weer beschikbaar te stellen. Volgens mij is het geen enkel probleem om de deelnemers te laten betalen voor de minimale 95 euro die het festival kost. Maar volgens zijn principes moet het door de staat betaald worden. We zullen zien. Het samenstellen van een voortreffelijk strijkorkest met solisten zal voor he geen probleem zijn. Maar er zijn ongetwijfeld weer een heleboel leraren en aanverwanten die het noodzakelijk vinden dat juist zij mee gaan. Die keuzes zijn voor Astrit het moeilijkst. Laten we hopen dat hij het redt, want zijn gezondheid is echt niet meer zoals het was. En dat bij zo n slopende baan. Vervolgens komt ook weer de graphic design aan de orde. Ik nodig ECE weer uit om een plan te maken, waarvan ook de leraren van de Onufrischool kunnen profiteren. Het lijkt er op dat het er nu echt

6 van gaat komen. Op basis van hun ontwerp ga ik bij PUM kijken of er een adviseur naar Elbasan kan gaan. Destijds was er een aardige start met het bezoek van de mensen van Ingrin, maar die club bestaat niet meer. Rond de middag heb ik een paar uur rust. Kan ik eindelijk werken aan de klus die ik van huis heb meegenomen. Daar staat een rigoureuze deadline op, dus deze uurtjes zijn meer dan welkom. Later op de middag ga ik naar Tani z n internetbedrijfje. Dit keer niet om allerlei technologie te bewonderen, maar om hem op weg te helpen met het businessplan dat hij wil gaan schrijven. Het is duidelijk niet zijn ding, maar dankzij zijn bovengemiddelde intelligentie lukt het toch om hem in een paar uur een heel eind op weg te helpen. Echte gegevens over zijn bedrijfsvoering heeft hij niet, maar hij snapt best dat het nodig is om over meer feitelijke informatie te beschikken met het oog op zijn toekomstige investeringsplannen. s Avonds melden Edlira, zijn vrouw, en hun twee dochters zich om gezamenlijk te gaan eten bij San Marco. Natuurlijk aanleiding om veel te praten over hun vakantiereis door Italië met bezoek aan Milaan en Venetië. Hun oudste dochter zit nu in de zesde klas van de negenjarige basisschool. Verrassend is het om te merken hoe ik uitgebreid met haar kan communiceren in het Engels. Huiswerkklassen en rond de tafel met ECE Maandag 17 oktober 2011 Het blijft even zonnig en helder, maar ook koud. Een ochtendwandeling naar het kantoor van ECE doet je dan goed. We gaan de scholen bezoeken die deelnemen aan het huiswerkklassenproject. We beginnen bij de Shkolla Fadil Gurmani (tot vorig jaar Abdul Myzyri). De directiefunctie is natuurlijk gewisseld bij de zoveelste politieke stoelendans, maar de leraren die het project begeleiden, zijn dezelfde. De informatie die ik krijg, liegt er niet om. Van de 426 leerlingen zijn er 131 die tot een achterstandsgroep behoren. De grootste probleemgevallen worden rechtstreeks ondersteund in het project. De anderen profiteren mee doordat de school heel wat elementaire leermiddelen (o.a. leesboeken)

7 heeft kunnen aanschaffen. Onbegrijpelijk eigenlijk dat scholen hier werkelijk helemaal niets hebben aan leermiddelen. De drie projectscholen zijn enorm bevoordeeld ten opzichte van hun collega s. Bij de Shkolla Jorgi Dilo is de situatie eigenlijk nog slechter. Daar behoren 377 van de (!) kinderen tot de probleemgroep. En deze school heeft het nog getroffen met een andere donor, waarvan ze de naam vergeten zijn. Die heeft er voor gezorgd dat er op twee van de vier verdiepingen meubilair is gekomen! Met name hier hoor ik het verhaal dat er veel kinderen slecht presteren omdat ze altijd honger hebben Alle kleine beetjes helpen, zullen we maar denken. De nieuwe leermiddelen worden overigens intensief gebruikt, dat is wel duidelijk. Tenslotte komen we bij de Shkolla Abdyl Paralloi (voorheen Xhaferr Kongolli). Ook hier een nieuwe directeur maar hetzelfde lerarenteam. Deze school heeft duidelijk de meeste vooruitgang geboekt, ondanks de extreem moeilijke populatie waar ze mee te maken hebben. Meer dan een derde van de kinderen is Roma of zigeuner en dan levert de school een bijzondere prestatie als ze de uitval zo weten te beperken. Het meest opvallende verschijnsel is dat van de inhaalklassen. Deze bestaan uit Romaen zigeunerkinderen die op hun negende of tiende jaar voor het eerst naar school gaan en dan in een paar jaar op het niveau van hun leeftijdsgenoten gebracht moeten worden. Dat het ze lukt is een bijzonder compliment aan de leraren. De motivatie van de teams blijkt uit het feit dat bij twee van de drie scholen bijna alle leraren deelnamen aan de trainingen van ECE. Bij de derde school was het de meerderheid die deelnam. Bij alle scholen hoorde ik een opvallend probleem. Ze beschikken dan wel over meer lesmaterialen en leesboeken, maar ze hebben een enorm tekort aan bergruimte en kasten. Dat is nu net een stap te ver om binnen het kader van het huiswerkklassenproject te regelen. Hiervoor moeten ze toch echt bij de burgemeester zijn. Een andere klacht van alle scholen betreft de houding van de ouders. Die zijn zo verschrikkelijk ongemotiveerd voor hun opvoedende rol van de kinderen. Het lijkt wel alsof ze de hele opvoeding tegenwoordig aan de school overlaten. Waar heb ik dat vaker gehoord.. Tijdens de - erg late - lunch schuift Stefan aan en krijgen we zijn analyse van het Griekse probleem. Het zijn en blijven geen goede buren, de Grieken en de Albanezen. Stefan, de Terug op kantoor blijkt dat Stefan en Endri hun weekendklus goed geklaard hebben. penningik krijg een glashelder overzicht van uitgaven in de afgelopen twee seizoen en bud- meester getplanning voor de komende twee volgende seizoenen van het project, die ook de laatste zullen zijn. Met een enorme stapel documenten toont Stefan me hoe de uitgaven tot de laatste eurocent verantwoord zijn. Dat is deze club wel toevertrouwd. Tijdens deze meeting zie ik de boekproductie van de BitSims waar zoveel over te doen was. Ook ziet het er naar uit dat de productie van het boek over Delphi nu uiteindelijk tot stand komt. De CD s over Cartechnics zijn er nog niet, maar ze kunnen op ieder moment gemaakt worden. Op het eind van de middag heb ik een bijeenkomst met het bestuur van ECE. IK merk dat ze er nu volledig van doordrongen zijn dat ze niet meer kunnen rekenen op Nederlands donorgeld en dus helemaal op zichzelf aangewezen zijn. Het afgelopen jaar hebben ze meer cursussen en trainingen gegeven dan ooit. En de gerealiseerde omzet was een veelvoud van die in voorgaande jaren. Zo moet het. Het kan dan wel zijn dat ze al meer dan een jaar op een besluit van ICCO wachten of ze resterende middelen alsnog mogen besteden en zoja, hoe. De aanvraag voor een Europese subsidie voor een zgn. EPA project zou een jaar geleden al afgehandeld zijn, maar er is vertraging opgetreden Nee, op regelmatige geldstromen van donoren hoeven ze niet meer te rekenen. Gelukkig zijn er ook andere ontwikkelingen. Die pakken ze met kracht op. Ze staan op het punt een accreditatie van het Ministerie te krijgen, waardoor ze erkende certificaten mogen uitgeven. Die zijn hier uitermate belangrijk, dus dat zal hun marktpositie zeker versterken. Ook zijn ze in vergaande onderhandeling met het Lincoln instituut om met deze club een partnership tot stand te brengen. Op basis daarvan kunnen ze nog eens internationaal erkende TOEFL-certificaten Engels gaan uitreiken, die vereist zijn voor elke student die een in binnen- of buitenland masteropleiding gaat volgen. Met deze sterkere marktpositie kunnen ze als trainingsinstituut een goede basis voor het voortbestaan opbouwen. Ieder extra project met donorgeld is dan meegenomen. Eindelijk zij we zo ver. Ik hoor het Ad

8 Voets dertien jaar geleden nog zeggen: zorg dat je straks voldoende eigen inkomsten weet te verwerven want de Nederlandse geldstroom houdt ooit op. We hebben een lang gesprek over een cyclus van planning & control. Op dat punt moeten ze nog meer eigen verantwoordelijkheid nemen en nog verder vooruit denken. Ze waren er al wel enigszins mee bezig, maar de concrete spelregels ontbraken nog. Nu gaan ze die verder uitwerken en toepassen, zeggen ze in koor. Aan het eind van de sessie resteert een heikel punt. Tani levert met zijn bedrijfje al jaren internetcommunicatie en houdt 4 websites in de lucht, waarvan er drie geen enkel actueel nut meer hebben. De prijs daarvoor is extreem hoog. Jarenlang hebben ze tien tot twintig keer zoveel betaald als je tegen de huidige, Albanese marktprijzen kunt verwachten. Terecht wil ECE daar verandering in brengen. Gezien de vriendschappelijke en historische banden tussen Tani en deze club vinden ze dat een (te) moeilijk onderwerp om aan te pakken. Na een lange en lastige discussie komen we tot een plan van aanpak. Ons aller Adem Paralloi, stil maar wijs, komt met het voorstel de meest objectieve weg te volgen en gewoon een tender uit te schrijven voor een internetcontract. Prima! Ik wens ze er veel succes en sterkte mee. De laatste loodjes Dinsdag 18 oktober 2011 Albanië blijft een wonderbaarlijk land. Als je als NGO het met steeds minder donoren moet doen, ga je zelf geld verdienen. ECE lijkt daar uiteindelijk enigszins in te slagen, net als enkele andere NGO s. Ik hoor het verhaal van Arian Cala van Tjeter Vizion. Ook zijn club is slachtoffer van het meer dan opmerkelijke fiscale beleid in dit land. Zodra je echt wat eigen inkomsten weet te verwerven, komt direct de belastingdienst langs. Over de inkomsten mag je meteen 20% VAT afdragen en daarna is er nog wel wat te halen. Logisch dat er grote behoefte is aan en wet voor social enterprises. Maar de centrale overheid doet er vooralsnog alles aan om dat te vertragen. Het particulier initiatief zou wel eens een bedreiging voor het centralistische beleid kunnen zijn. Het traditionele beleefdheidsbezoek aan de burgemeester heeft een vreemde sfeer. Ik krijg steeds meer sympathie voor deze man, die nu aan zijn tweede termijn bezig is. Maar wat een baan. Zijn PS heeft heel wat burgemeestersverkiezingen gewonnen. Dat is niet leuk voor premier Berisha en zijn kornuiten. Zij zetten nu alles op alles om het lokaal bestuur te kortwieken. Het terugbrengen van de gemeentelijke budgetten met vijftig procent is een eerste, krachtige daad. Het afkondigen van een algemene bouwstop in het hele land is er nog zo een. Het zijn immers de burgemeesters die de vergunningen uitgeven. Bovendien zal een initiatiefrijke burgemeester, die op het verkeerde moment een tender uitschrijft voor een lokaal project, het risico lopen gestraft te worden met zeven maanden zonder salaris. Om alles in de greep te houden krijgen de gemeenteraadsleden nu ook hun commando s uit Tirana, zonder dat ze zich veel gelegen hoeven te laten liggen aan lokale belangen. Alle partijen doen daar naar hartenlust aan mee. Gelukkig is onze Xhazim Sejdini een onverbeterlijke optimist. Dus hij houdt vol, ook al gaat hij soms met lood in de schoenen naar zijn werk. Waar het mogelijk is, doet hij nuttig werk en helpt als het kan. De drie scholen uit het huiswerkklassenproject krijgen nieuwe kasten om hun materialen op te bergen en Astrit kan weer over de stadsbus met chauffeurs beschikken voor de reis naar Italië. Zo heeft mijn bezoekje aan hem uiteindelijk een aardig resultaat. In Elbasan is een nieuw centrum voor begeleiding van autistische kinderen. Ik ben uitgenodigd om daar een kijkje te nemen. Inderdaad, er staat een mooi en kleurig pand waar zo n 40 kinderen begeleid worden. Er wordt voor betaald, dus het is een selecte groep kinderen die geholpen wordt. Maar het positieve is, dat het fenomeen op de kaart staat. Het pand wordt helemaal gesponsord door Coron, de lokale staalmagnaat die zoveel vervuilende rook de lucht in blaast. De opleiding van therapeuten is een particuliere activiteit van mevrouw Berisha. Bij zo n naam wil een bedrijf wel sponsoren. Ze-

9 ker als je daarmee voorkomt dat je een uitermate kostbaar systeem van luchtfilters moet aanleggen en geen boetes wilt betalen voor de overtredingen op de Albanese wetten tegen de luchtverontreiniging. Zo past een mooi initiatief toch weer in het onvermijdelijke patroon dat je in dit hele land altijd weer tegenkomt. Tijdens de lunch bespreken we de onvermijdelijke politieke stand van het land en de verkiezingscarrousel. Zelf Stefan, ooit een verstokte PD er, heeft al zijn vertrouwen in Berisha opgegeven. Als ze eenmaal begonnen zijn met vertellen, barsten ze helemaal los. Ik moet het hele verhaal maar horen. Over ambtenaren op de ministeries, woonachtig in Elbasan, die van hogerhand orders kregen om in Tirana hun stem uit te brengen en niet in hun eigen stad. Over bussen vol met Kosovaren die een dagje naar Tirana gereden werden en daar ineens over papieren beschikten om te stemmen. Over de drie soorten verkiezingen op één dag, waarbij de stemformulieren in drie verschillende bussen gedeponeerd werden. Over het feit dat de PD desondanks geen meerderheid wist te bereiken bij de eerste ronde van de burgemeestersverkiezing. Over hoe toen de stemformulieren voor de regionale verkiezingen toch maar gebruikt werken om de PD-kandidaat aan de overwinning te helpen. En met succes. De uiteindelijke winnaar van de verkiezing was Lulzim Basha, een beschermeling van Berisha,, en daarmee is de machtsconcentratie compleet. Iedereen weet dat het zo ging en iedereen laat het gebeuren. De Europese waarnemers lieten het over zich heen komen en spraken samen met Berisha spraken over goede verkiezingen. Het werd een lange lunch.. Tegen het eind van de middag hadden legden we de laatste puzzelstukjes voor het synchroniseren van de best wel complexe financiële gegevens van onze Stichting Skamap met die van ECE. Dat is nu eenmaal lastig als je wederzijdse betalingen en ontvangsten voortdurend met elkaar verrekent. Het laatste verschil in registratie vonden we uiteindelijk met een postje uit Toen waren we er helemaal uit. Het hele gesprek kon trouwens eindelijk plaatsvinden op een zonnig terras. Iedere dag een paar graadjes er bij en het was vandaag heerlijk weer geworden. Een laatste diner met Eda en dan ben ik morgenochtend vroeg weer klaar voor de reis naar huis. In tegenstelling tot mijn voornemen is de koffer toch weer boordevol. Ik had Astrit verteld over een verjaardagsfeestje in de familie als we komend weekend de verjaardagen van vrouw en dochters vieren. Daar hoor bollakume bij, volgens Astrit. Dus hij had de beste bakker uit de stad opdracht gegeven om deze lokale specialiteit te maken voor de Hollanders. En niet zo maar een beetje, want het was voor drie verjaardagen!. Het was een grote doos vol. Hoe ik dat de grens over krijg, zie ik morgen wel. 9 Terug naar huis Woensdag 19 oktober 2011 Mother Teresa Airport Tirana Het afscheid is weer even hartelijk als altijd. We rijden met een volle auto naar Tirana. Vandaag viert Albanië de dag van de zaligverklaring van Moeder Theresa. Een paar jaar geleden was ze hier nog nauwelijks bekend en nu heeft ze al een nationale vrije dag op haar geweten. Het is de bedoeling om nu enkele kilo s boeken bij Flutura af te geve. Maar ook de derde poging mislukt. Na mijn aankomst had ze geen tijd. In het weekend zou ze in Elbasan zijn maar dat ging niet door. Nu zouden we langsrijden in Tirana, maar bleek ze in Elbasan te zijn. Geen probleem, ze zijn in goede handen en komen uiteindelijk wel op de plaats van bestemming. Vroeger dan gedacht kan ik inchecken. Hier geen problemen. Nog een uurtje wachten en dan precies op tijd de lucht in. In Wenen is het weer spannend met de korte transfer. Zeker als er voor je een hele rij mannen uit voormalige Aziatische sovjetrepublieken staat. Eén voor één krijgen ze te horen dat ze geen visum hebben en er dus niet in komen. Bij het visumbureau kunnen ze het proberen, maar de uiterst geduldige dame van de douane geeft ze geen kans. Ik heb er vandaag al wel honderd aan het loket gehad vertelt ze me als ik aan de beurt ben.

10 Als ik op tijd in Amsterdam geland ben, verga ik van de honger. Een appel en een chocolade koekje. Dat was er beschikbaar op de twee vluchten. Dan moet de maag toch eerst gevuld voordat ik met Marie-Louise door het koude en natte Nederland terug naar Woerden rijd. Epiloog Ik vertrok met het idee dat dit mijn laatste bezoek aan Elbasan zou zijn. Het was een verrassing te merken dat ECE nu toch zichzelf aan het reanimeren is om eventueel op eigen benen te staan. Ze zeggen ook de komende jaren behoefte te hebben aan mijn advies bij het doorontwikkelen van hun donorafhankelijke NGO tot een zelfstandig opererende social enterprise naar Albanees model. Volgend jaar, bij het muziekscholenfestival in Ravenna, ga ik wel horen hoe het er mee staat.