Partner in duurzaamheidsvraagstukken. ModuPark. Modulaire parkeeroplossingen met toekomst

Transcriptie

1 ModuPark Modulaire parkeeroplossingen met toekomst

2 1 INLEIDING 3 2 DUURZAAM DOOR FLEXIBEL EN DEMONTABEL BOUWEN VERPLAATSBAAR & UITBREIDBAAR DESIGN EN RE-USE 8 3 VERMINDERING VAN DE MILIEUEFFECTEN TIJDENS EXPLOITATIE INLEIDING ALGEMENE UITGANGSPUNTEN: 10 4 GEANALYSEERDE OPTIES EFFICIËNTE VERLICHTING Uitgangspunten: Aanbeveling: ELEKTRICITEIT OPWEKKING DOOR ZONNECELLEN (PV) Uitgangspunten: Aanbevelingen: DE KLEINSCHALIGE WINDMOLENS Uitgangspunten: Aanbeveling: THERMISCHE ENERGIE OPWEKKEN DOOR ZONNECOLLECTORREN Uitgangspunten: Aanbevelingen: OPLAADPUNTEN VOOR ELEKTRISCH AANGEDREVEN AUTO S 18 6 COMPENSATIE VAN DE CO2 EMISSIES 19 BIJLAGE 1 20 Efficient Lighting: 20 BIJLAGE 2 21 Optie 1: excl. gebruik SDE subsidie 21 Optie 1: incl. gebruik SDE subsidie 22 Optie 2: excl. gebruik SDE subsidie 23 Optie 2: incl. gebruik SDE subsidie 24 BIJLAGE 3 25 Swift Turbine: 25 Energy Ball: 26 QR5: 27 ONZE CONTACTGEGEVENS 28 2

3 1 Inleiding In dit rapport zal het duurzame karakter van een product ontwikkeld vanuit Ballast-Nedam de ModuPark worden behandeld. De ModuPark is een parkeergarage die wordt gebouwd met oog voor mens en milieu, vanaf de eerste schets tot en met sloop. ModuPark is een uniek concept dat zowel voor overheid als particuliere instanties een duurzame oplossing biedt voor haar parkeerprobleem. De grote toename van het gebruik van motorvoertuigen in de laatste decennia heeft er voor gezorgd dat de aanwezigheid van parkeerplaatsoplossingen een belangrijke voorwaarde is voor bijna elke nieuwbouw, onafhankelijk van de vorm en het gebruik hiervan. Traditionele parkeergarages zijn vaak energie- en materiaalintensieve constructies die als het gevolg van veranderingen in behoefte vaak gesloopt moeten worden voordat hun geplande levensduur verstreken is, wat resulteert in een aanzienlijke hoeveelheid afval. Om dit probleem te vermijden, heeft Ballast Nedam een modulaire parkeergarage ontwikkeld die kan worden gedemonteerd en verplaatst als het haar functie op een bepaalde locatie verliest. Dit concept heet de ModuPark. De ModuPark bestaat uit een skelet van staalprofielen, waar vervolgens prefab betonnen vloerdelen tussen worden gemonteerd. De garage heeft maximaal 4 verdiepingen van één tot vier niveaus. Door heel Nederland zijn reeds verschillende van deze modulaire parkeerplaatsen gebouwd. De gehele modulaire constructie bestaat uit standaard maten en elementen, hierdoor is het ontwerp zeer flexibel. De Modupark kan bijna in elke vorm en grootte worden uitgevoerd. In vergelijking met traditionele parkeergarages heeft het modulaire karakter van de ModuPark verder als voordeel dat de bouwtijd aanzienlijk korter is. Zo kan een ModuPark parkeergarage worden voltooid in minder dan 3 maanden. Ook is het gewicht aanzienlijk minder, omdat er een lichte staalconstructie gebruikt wordt resulteert dit in een goedkopere fundering. Hiermee is de ModuPark, zowel van tijdelijke als permanente parkeer toepassing, een zeer duurzame oplossing. 3

4 2 Duurzaam door flexibel en demontabel bouwen De laatste jaren heeft flexibel en demontabel bouwen vanuit een duurzaamheids gedachte een grote ontwikkeling doorgemaakt, terwijl de kwaliteit op zowel technisch en esthetisch vlak als de levensduur van een modulaire parkeergarage vergelijkbaar is gebleven met de bouw van traditionele bovengrondse parkeergarage. Figuur 1 Detailaansluiting van staalconstructie en prefab vloerelementen Figuur 2 Bouwproces ModuPark garage 2.1 Verplaatsbaar & Uitbreidbaar Veranderende wensen en eisen van onze opdrachtgevers leiden steeds vaker tot verkorten van de gebruiksperiode van een parkeergarage. Dit zorgt ervoor dat de garage aangepast of gesloopt moet worden, wat weer leidt tot een grotere belasting voor ons leefmilieu en omgeving. Het bouwsysteem van de ModuPark maakt het mogelijk om een grote flexibiliteit in het ontwerp in te bouwen. Hierdoor kan de garage zich aanpassen aan mogelijke krimp, groei, veranderende eisen en demografische ontwikkelingen. De garages kunnen als nodig verplaatst worden en elders worden opgebouwd. 4

5 De volgende paragraaf is een CO 2 inventarisatie van het toegepaste materiaal voor de ModuPark ten opzichte van een traditioneel gebouwde parkeergarage. Onderstaande uitgangspunten dienen als basis voor het vergelijk. De maatvoering is gebaseerd op een gemiddelde parkeergarage bestaande uit 3 verdiepingen waar ca. 350 auto s kunnen parkeren. Eén van de ModuPark garages die reeds gebouw is heeft dezelfde afmetingen, dit zorgt ervoor dat de resultaten accuraat en onderbouwd zijn. Voor een traditionele parkeergarage wordt uitgegaan van een geschatte hoeveelheid materiaal gebaseerd op standaard afmetingen voor kolommen, verdiepingshoogte, fundatie, vloerafmetingen ed. Het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) is gehanteerd om de emissies van de toegepaste materialen te berekenen. Het instituut heeft diverse studies gedaan om zo over alle levensfasen te kunnen onderbouwen. De fasen worden verdeeld in: grondstoffase, productiefase, constructiefase, gebruiksfase en sloop/afvalfase. De hoeveelheid brandstof die nodig is om het materiaal van werkplaats naar bouwplaats/assemblageplaats is in de onderbouwing ook meegenomen, daarnaast is ook het benodigde brandstof welke tijdens de uitvoeringsfase nodig is meegenomen. Als gebruiksfase van de ModuPark beëindigd kan deze afgebroken worden en elders opnieuw worden opgebouwd. Hergebruik van de ModuPark zorgt voor een verdere reductie van CO2 emissies t.o.v. nieuwbouw parkeergarage. De emissie die nog overblijven gelden alleen voor transport en (de-)montage. 5

6 De grafieken geven, vanuit een levenscyclusperspectief, de vergelijking weer van de duurzaamheidimpact tussen de ModuPark en een parkeergarage die op de traditionele manier is gebouwd. Het beperkt zich tot de belangrijkste gebruikte constructie materialen voor de bouw van dergelijke parkeergarages, zijnde betonfundatie (prefab en in-situ gestort), stalen frames, het transport en de mankracht nodig om het gebouw te plaatsen. Aspecten die tijdens de exploitatie aan de orde komen, zoals o.a. stroomvoorziening en verlichting zijn hierin niet meegenomen. Grafiek 1 Vergelijking CO 2-emmisie Traditioneel en ModuPark per fase bouwproces De grafieken geven een vergelijking van de CO 2 -emissie van een traditioneel en modulair te bouwen parkeergarage weer. De vergelijking is geënt op een parkeergarage met ruimte voor 350 auto's, verdeeld over drie verdiepingen. De gepresenteerde cijfers zijn gebaseerd op de milieu-indeling van producten zoals gepubliceerd door NIBE (Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie). In grafiek 1 wordt de CO 2 -emissie over de 2 bouwwijze per fase vergeleken, de fase betreft productie, de bouw en de verwijdering van alle materialen. Grafiek 2 de totale CO 2 -emissie weer over het bouwproces, wat leidt tot een halvering van CO 2 -emissies van de ModuPark t.o.v. een traditioneel gebouwde parkeergarage. 6

7 Grafiek 2 Vergelijking van totale CO 2-emissie beide bouwsystemen Figuur 3 ModuPark in de omgeving 7

8 2.2 Design en Re-use Ten opzichte van een traditionele parkeergarage zal de hoeveelheid bouw-en sloopafval tot een minimum beperkt zijn. Daarnaast brengt de verplaatsbaarheid en het verlengen van de levensduur van de ModuPark nieuwe mogelijkheden van duurzaam bouwen. Dit kan voor opdrachtgevers in een tijd dat duurzaamheid een hot topic is een doorslaggevende factor zijn om voor een ModuPark te kiezen. In het geval van de ModuPark zijn het niet alleen het materiaal wat hergebruikt wordt maar ook de gehele constructie. Dit voorkomt de noodzaak voor productie van nieuw materiaal. Dat leidt tot aanzienlijke besparing van hoeveelheid grondstoffen en energie voor de productie ervan. Als een parkeergarage niet langer nodig is, (meestal na maximaal 25 tot 30 jaar) is er alleen nog energie nodig om de gehele constructie te demonteren, te vervoeren en weer op te bouwen. De grafieken geven een vergelijking van de CO 2-emmisie van de ModuPark en het hergebruik van dit systeem weer. Grafiek 3 geeft de vergelijking over de CO 2-emissies van de ModuPark en het hergebruik van dit systeem per fase weer. Wanneer de elementen van een ModuPark worden hergebruikt is de totale CO2-emissie gerelateerd aan de materialen verlaagd met ongeveer 75%, dit wordt weergegeven in grafiek 4. Grafiek 3 Vergelijking ModuPark en hergebruik ModuPark per fasen 8

9 Grafiek 4 vergelijking van de totale CO 2-emissies ModuPark en hergebruik ModuPark Door het efficiënte gebruik van materialen resulteert dit in een parkeerplaats met bijna de helft van de nadelige milieueffecten dan bij een conventionele parkeergarage. In vergelijking met het bouwen van een nieuwe parking op de traditionele manier, zou dit neerkomen op meer dan ton vermeden CO2-uitstoot (zie grafiek 5), welk overeenkomt met de uitstoot van 10 gemiddelde dieselauto s die 24 keer de Aarde rond rijden. Op het gebied van duurzaamheid past het ModuPark geheel in de ambitie van Ballast Nedam betreft het realiseren van duurzaam vastgoed. Door vanaf de werkplaats het hoogwaardige prefab elementen op de bouwplaats te laten komen is de bouwplaats alleen nog maar een assemblageplaats. De bouwplaats is hierdoor zo efficiënt mogelijk in te richten. Verder resulteert het ModuPark systeem in een reductie van verkeersbewegingen van- en naar de bouwplaats. Grafiek 5 Vergelijking van de totale CO 2-emissies over de 3 geanalyseerde opties 9

10 3 Vermindering van de milieueffecten tijdens exploitatie 3.1 Inleiding In aanvulling op de reeds genoemde voordelen van een modulaire parkeer garage, kunnen verdere emissiereducties worden gerealiseerd in de exploitatiefase door milieuvriendelijke opties te implementeren die zelfs ook een deel van de emissies die vrijkomen tijdens de bouwfase kunnen compenseren, of op een of andere manier verbeteren van de omgeving en het landschap. Dergelijke kenmerken kunnen zijn: Energie efficiënte verlichting, opwekken van energie d.m.v. zon-pv en/of zonnewarmte, opwekken van energie d.m.v. kleine windturbines, laadstations voor elektrische auto's, etc. 3.2 Algemene uitgangspunten: Voor alle technieken geld teen minimale levensduur van 25 jaar. In de analyse wordt een schatting van 2% jaarlijkse verhoging van de elektriciteitsprijs aangehouden, met een basisbedrag van /kwh. De elektriciteit die aan het net wordt terug geleverd, de aan het net geleverde elektriciteit zal vergoed worden met de huidige prijs voor elektriciteit op dat moment. Een emissiefactor van 0.615g CO 2/kWh wordt aangehouden voor de gemiddelde Nederlandse elektriciteit. Een discontovoet van 3% wordt aangehouden, evenals een lineaire waardevermindering. 10

11 4 Geanalyseerde opties 4.1 Efficiënte verlichting De parkeergarage dient voor de veiligheid voldoende helder verlicht te zijn. Het energieverbruik van de lichtbronnen is ten opzichte van de toegepaste lichtbronnen in een ModuPark makkelijk te reduceren door aanwezigheidsdetectie op te nemen en energiezuinige lichtbronnen op te nemen. Daarnaast kan men denken aan vervanging van de verlichting voor energie efficiënte, fluorescente opties Uitgangspunten: Gebaseerd op de reeds verkregen informatie, zijner 256 lampen nodig om de gehele parkeergarage te verlichten. De lampen zijn afgestemd voor een dagelijks gemiddelde van 12 uren, 365 dagen in het jaar, en totaal verbruik van uren per jaar. Elke lamp heeft een verbruik van 70W en een levensduur van branduren en kost ca. 35,= (ref. Philips tl-d Super 80) Een meer energie efficiëntere lamp (geen LED technologie) verbruikt 58W en een levensduur van branduren met een kostprijs van 43,=. (ref. Philips tl-d Xtreme) Een LED verlichtingssysteem geschikt voor parking functies heft een verbruik vasn 30W met een levensduur van branduren met een kostprijs van 350,=. (ref. Philips Pacific LED WT460C) 11

12 4.1.2 Aanbeveling: In dit rapport worden 2 opties van energie efficiënte verlichting verder uitgewerkt. De eerste optie bestaat uit efficiënte TL-D verlichting en de tweede optie omschrijft het LED systeem. Voor beide opties wordt uitgegaan van een levensduur van 25 jaar, voor beide toepassing geldt een aan zienlijke reductie op de CO2 uitstoot. De vervanging van de verlichting voor een energie efficiënte, fluorescente optie (zoals Philips tl-d Xtreme) wordt meer geadviseerd. Gezien zijn lange levensduur, moeten de energie efficiënte lampen minder worden vervangen tijdens de gebruiksfase van een parkeergarage, welke de investeringskosten meer dan 40% lager maakt. Bovendien geeft het een verminderingen van ongeveer 20% op het energieverbruik een aanzienlijke besparingen in de elektriciteitskosten, die meer dan ,= over het de gebruiksfase van het project bedragen. Een uiteindelijke energie besparing over een levensduur van een project zal neerkomen op zo n ,=. In een situatie waar LED verlichting wordt toegepast zal een verdere reductie op energieverbruik mogelijk zijn, echter is de aanschaf van deze verlichting 2,5 keer hoger dan traditionele verlichting (70W) toegepast in parkeergarages. Echter kan tijdens de exploitatie fase het energieverbruik drastisch worden verminderd t.o.v. traditionele toepassingen, zal kan een reductie van kosten van 57% worden bereikt. De totale besparingen die de aanvankelijk hogere investering en het lagere energieverbruik leidt tot een opbrengst van meer dan ,=. Figuur 4 Energiezuinige LED verlichting Figuur 6 Energiezuinige TL-D verlichting 12

13 4.2 Elektriciteit opwekking door Zonnecellen (PV) Uitgangspunten: Voor het energieverbruik wordt energie efficiënte verlichting aangehouden met een elektriciteitsvraag van kwh per jaar. De PV zonnepanelen hebben een geschatte opbrengst van 210Wp. De gemiddelde zon instraling bedraagt 850 uur per jaar. De panelen hebben een levensduur van 25 jaar, met een efficienctieverlies van 0.8% per jaar. De panelen bezetten een oppervlak van 3 m 2 per paneel. De panelen hebben een daadwerkelijk oppervlak van ongeveer 1.5 m 2, in deze analyse wordt gerekend met het dubbele oppervlak om de optimale opbrengst te krijgen hierdoor houden we geen rekening met schaduw als belemmenrende factor. Voor de paneelkosten worden uitgegaan van 3,=per Wp. Gezien ModuPark geen dak heeft om de panelen te installeren, worden de hogere installatiekosten van 2,=/Wp verondersteld dit omdat de constructie aangepast dient te worden voor montage van PV panelen. Verder dient er rekening gehouden te worden met de constructie gezien er extra gewicht aan gevel of op dak zal worden aangebracht. De kosten voor het onderhoud zullen 1% van de investeringskosten per jaar bedragen. Een discontovoet van 3% wordt aangehouden, evenals een lineaire waardevermindering. Een prijs voor elk kwh dat aan het net geleverd wordt, staat gelijk aan de prijs van de elektriciteit dat geleverd wordt. Geen feed-in tarieven of subsidies voor productie worden overwogen. Wanneer SDE subsidie wordt overwogen, betekend dit extra inkomsten à 0.249/kWh dat aan het net geleverd wordt Aanbevelingen: De elektriciteitsproductie doormiddel van zon-pv is nog niet financieel voordelig zonder enig soort subsidies. Enerzijds, is het een goede manier om elektriciteit op plaats voor eigen gebruik te op te wekken, als er genoeg PV panelen worden geplaatst. Daarnaast zullen de CO2 emissies tijdens de bouwfase door het leveren van elektriciteit aan het net worden vermeden ter compensatie van elektriciteitsproductie opgewekt met fossiele brandstoffen. 13

14 Twee opties worden voor gelegd: 1) genoeg PV panelen installeren en daarmee de elektriciteitsvraag in te vullen of 2) zoveel mogelijk PV panelen installeren, en daarmee de gehele parkeergarage te bekleden met panelen. Optie 1: Hiervoor is een investering van ca ,= noodzakelijk om de benodigde 348 stuks PV panelen te monteren. Aangezien bijna geen elektriciteit aan het net wordt geleverd, verbetert het verkrijgen van een subsidie niet de financiële prestaties van het project en na 25 jaar van leven is de netto contante waarde (NCW) met of zonder subsidie meer dan ,=. Het is ook duidelijk dat tijdens de bouwfase geen CO2 emissies worden gecompenseerd. Optie2: De gehele buiten constructie van de ModuPark met PV panelen behandelen. Hierdoor zal de extra opgewekte elektriciteit bijna 80% van de CO 2 emissies over het toegepaste materiaal en de bouwfase compenseren. Dit kan worden bereikt door 756 PV panelen te plaatsen, de initiële investeringskosten hierover bedragen zo n ,=. Voor het geval dat een subsidie SDE aan het project wordt verleend, kan een NCW over een levensduur van 25 jaar van ,= worden bereikt, terwijl een negatieve NCW van ,= ontstaat over een investering zonder gebruikt van subsidie. To cover demand To cover area With SDE Without SDE With SDE Without SDE Initial investment NPV Total CO2 avoided kg CO Percentage of demand covered % 100% 100% 100% 100% Percentage of construction offsetted % 0% 0% 79% 79% Tabel 1 Figuur 7 zon-pv opstelling (opwekking elketriciteit) 14

15 4.3 De kleinschalige Windmolens Uitgangspunten: Drie verschillende modellen beproefde windturbines zijn geanalyseerd. De Swift met een opgesteld vermogen van 1.5 kw, de Energy Ball met een vermogen van100 W en de met een vermogen van 4.2 kw. De belastingduurkromme zijn afkomstig van de fabrikanten en zijn gebaseerd op de volgende windsnelheden: voor de Swift geldt een opbrengt van kwh/jaar bij een windsnelheid van 5m/s, voor de Energy Ball geld teen opbrengst van 200 kwh/jaar en voor de QR5 geldt een opbrengt van kwh/jaar. De prijzen van de turbines variëren in de verschillende rapporten, die kleinschalige windturbines beschrijven, van 8.400,= voor de Swift, 4.300,= voor de Energy Ball tot ,= voor de QR5. De prijzen zijn incl. montage en installatiekosten). De turbines zijn in alle gevallen berekend op basis van initiële kosten. Als een investering van ca ,= word aangehouden, leidt dit tot een mogelijke toepassing van 5 stuks Swift turbines, 11 stuks Energy Balls of 1 stuk QR5 om te installeren. Figuur 8 3 type kleinschalige windmolens (van link naar recht: energy ball, swift, QR5) 15

16 4.3.2 Aanbeveling: Aangezien geen subsidies voor deze technologie werden overwogen, is in geen van de toe te passen technieken een initiële investering over een levensduur van 25 jaar terug te verdienen. In termen van de elektriciteitsproductie komt de Swift als beste turbine naar voren, deze kan 3% van de elektriciteitsvraag opwekken, en bespaard meer dan kg CO2 over een levensduur van 25 jaar. Swift Energy Ball QR5 Number of turbines Initial investment NPV Total CO2 avoided kg CO Percentage of demand covered % 3% 3% 13% Percentage of construction offsetted % 0% 0% Tabel 2 0% 16

17 4.4 Thermische energie opwekken door zonnecollectorren Uitgangspunten: Gezien ModuPark een open gebouw is, is er geen verwarming nodig. Indien de gebouwde omgeving om de parkeergarage een warmtevraag heeft, kan de parkeergarage gezien de omvang goed dienen om warmte te leveren aan woon-, commerciële en/of industriële functies waar warmte aan geleverd kan worden. Deze systemen kunnen water met een temperatuur tussen 35 C en 60 C leveren, dit is voldoende om een laag temperatuur verwarmingssysteem te voorzien van warmte. Een systeem uit 12 panelen met 18 vacuümbuizen bestaan elk, en een de opslagboiler die van L, met al zijn componenten kosten dit systeem ongeveer ,= en zal een oppervlak van ca. 40m 2 innemen. De kosten voor een dergelijke installatie nog hoger uitpakken, gezien ModuPark geen dakconstructie heeft dat een standaardinstallatie van deze panelen kon toestaan Aanbevelingen: Indien een parkeergarage in een omgeving gesitueerd zal worden waar ere en warmtevraag is, kan de ModuPark naast het oplossen van een parkeerprobleem ook dienst verlenen om warmte aan naast gelegen gebouwen te leveren. Het leveren van warm water d.m.v. collectoren kon de gemeenten of industrieën aanmoedigen om warm waterproductie opgewekt door fossiele brandstoffen te branden te reduceren, wat weer leidt tot het vermijden van CO2 emissies. Figuur 8 zonnecollector opstelling (opwekking warmte) 17

18 4.5 Oplaadpunten voor elektrisch aangedreven auto s In 2020 wil ons kabinet één miljoen elektrische auto s in Nederland hebben rijden. Hiervoor dient als randvoorwaarden worden gesteld dat er een goede infrastructuur met oplaadpunten word gerealiseerd. Het ModuPark kan hier een belangrijk in gaan spelen. In combinatie met een duurzame parkeergarage als ModuPark ontstaat op deze manier een duurzame keten van parkeren en rijden. Om het duurzaamheidbeeld van ModuPark te verbeteren is een van de maatregels het opnemen van elektrische laadpunten voor elektrische/hybride auto's. Deze zouden in de daarvoor bestemde ruimten kunnen worden geplaatst (d.w.z. dicht bij de uitgangen) om het gebruik van schoon vervoer te bevorderen. Het voorzien van laadpunten is zeker een advies gezien er steeds meer elektrische auto s rondrijden. Bovendien is het aantrekkelijk om deze systemen te implementeren als men batterijen voor een vrije of voor lagere prijs te laden, hierdoor sta je garant voor een zekere bezetting. Figuur 9 Elektrische oplaadpunten voor voertuigen 18

19 6 Compensatie van de CO2 emissies Doelstelling van de ModuPark is volledig CO2-neutraal te zijn, door het toepassen van mogelijke verduurzamingmaatregels kan dit niet doel bereikt worden. De resterende emissies worden gecompenseerd door CO2 certificaat te kopen. Één CO2 certificaat bedraagt één gereduceerde ton CO2, door dit soort certificaten te kopen zal een project dat duurzame energie of bosbouw impliceert (ergens in de wereld) worden gefinancierd. In deze projecten zal getracht worden duurzame energie voor fossiele brandstof als schone(groene) energie te vervangen. Voorbeelden zijn: landbouwbedrijven draaiend op windenergie, waterkracht en zonne-energie. Sommige projecten concentreren zich ook in de vermindering van methaanemissies, specifiek gericht op biocomposting en biogasproductie. Het aanplanten van nieuwe bossen leidt tot herstel van planten en bomen als manier om CO2 in de atmosfeer te absorberen. Om de hoeveelheden CO2 in de atmosfeer effectief te verminderen, dienen al deze projecten te voldoen aan strenge kwaliteitscriteria, zoals de Voluntary Carbon Standard (VCS), the Gold Standard (GS), de Normen voor the Climate, Community and Biodiversity Standards (CCB) en Normen voor de Schone duurzame energie technieken (CDM). Om klimaatveranderingen tegen te gaan, leveren deze projecten een positieve bijdrage aan de lokale bevolking op het gebied van werkgelegenheid, toegang tot energie, verbetering van levensomstandigheden, verbetering van gezondheid, armoedestrijd en ook overdracht van kennis en technologieën. De kosten voor deze certificaten variëren per project maar zijn gemiddelde tussen 9,= en 13,= per elke gecompenseerde ton CO2. 19

20 Bijlage 1 Efficient Lighting: 20

21 Bijlage 2 Optie 1: excl. gebruik SDE subsidie 21

22 Optie 1: incl. gebruik SDE subsidie 22

23 Optie 2: excl. gebruik SDE subsidie 23

24 Optie 2: incl. gebruik SDE subsidie 24

25 Bijlage 3 Swift Turbine: 25

26 Energy Ball: 26

27 QR5: 27

28 Onze contactgegevens Ballast-Nedam Sustainability Services Ringwade LM Nieuwegein T (030) F (030) E suse@ballast-nedam.nl Ballast-Nedam ModuPark vof Ringwade LM Nieuwegein T (030) M (06) E j.schreiber@ballast-nedam.nl