Vox Carolina is een uitgave van de Nijmeegse Reünistenvereniging Carolus Magnus, Hertogstraat 141, 6511 RZ Nijmegen.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Vox Carolina is een uitgave van de Nijmeegse Reünistenvereniging Carolus Magnus, Hertogstraat 141, 6511 RZ Nijmegen."

Transcriptie

1 Vox Carolina is een uitgave van de Nijmeegse Reünistenvereniging Carolus Magnus, Hertogstraat 141, 6511 RZ Nijmegen. Voorwoord praeses van de RV 2 Voorwoord praeses i.t. 3 Voorwoord praeses h.t. 4 Vice-praeses Introductiecommissie 5 Interview met Floris Reijnen 7 Lezing reünistenvereniging Carolus Magnus 14 Regioborrels 17 Ingezonden brieven 18 Notulen vergadering 19 winter

2 Voorwoord praeses van de RV Beste Medereünist, Voor u ligt de Vox Winter Met trots kunnen wij u meedelen dat deze nieuwe editie in nauwe samenwerking met de Vox Carolina commissie van de NSV Carolus Magnus tot stand is gekomen. In deze Vox treft u aan het verslag van de algemene ledenvergadering van oktober 2011 als mede een samenvatting van de lezing van mr. Ivo van Kuijck. Naar der inhoud van die bijdragen moge ik kortheidshalve verwijzen. Namens de reünistenvereniging is er, zoals afgesproken in de ALV, een brief verzonden naar het bestuur van de Willem Merkelbach Stichting. Een reactie is nog niet ontvangen staande het schrijven van deze bijdrage. Na ruim een jaar intensief met de aankoop van het sociëteitspand bezig te zijn geweest, heeft de Stichting Nijmeegs Universiteitsfonds haar aanbod om het sociëteitspand te kunnen kopen tegen de marktwaarde ingetrokken nu de marktwaarde tegenvalt. Juist nu aankoop tegen de huidige marktwaarde voor CM juist wel financieel mogelijk was, wordt het aanbod he- Theo Gerritsen laas ingetrokken. In overleg met en samen met het bestuur van CM zal in de richting van het SNUF gereageerd worden. Er is dit jaar intensief met CM samengewerkt. Naast de bovengenoemde samenwerking voor deze Vox, heeft CM geholpen om het adressenbestand bij te werken en zijn we gezamenlijk bezig met de voorbereidingen van het Lustrum in Het jaar dat nu voor ons ligt zal met name qua activiteiten gericht zijn om een geslaagd Lustrum op te zetten. In de loop van komend jaar zult u nader van ons horen. Tot slot vraag ik uw aandacht voor het navolgende. Wij zoeken een nieuwe secretaris met affiniteit voor secretarieel werk en met goede computerkennis. U kunt van uw belangstelling kennis geven via een bericht naar gerritsenadvies@kpnmail.nl. Ik wens u allen een gezond en gelukkig 2012 toe namens het bestuur van onze reünistenvereniging. 2

3 Voorwoord praeses i.t. Niels van Boekel Waarde lezer, Op het moment van schrijven is de Open Introductie in volle gang en ben ik bezig aan mijn laatste weken als Praeses van de N.S.V. Carolus Magnus. Met nog maar liefst twee weken te gaan tot de Eigen Introductie kan ik u nu al zeggen dat het buitengewoon waarschijnlijk is dat we een groot jaar gaan verwelkomen bij de vereniging. De aankomende studenten zijn enthousiast en schrijven zich massaal in. Afgelopen jaar heeft voor het studentenleven in het teken gestaan van de bezuinigingen die het kabinet door wil voeren. Studenten met studievertraging zullen worden beboet, evenals de universiteit waaraan zij studeren. Het was een nijpende situatie voor de vereniging omdat een fulltime bestuursjaar in het eerste voorstel ook onder de noemer vertraging viel. Dat zou het voor geïnteresseerden die, op welke manier dan ook, al vertraging opgelopen hadden onaantrekkelijker maken om een bestuursfunctie te vervullen. Ondanks die dreiging hebben wij ook dit jaar gelukkig weer zes enthousiaste leden gevonden die in het aankomende jaar het Bestuur gaan vormen. Van de heer Simons ontving ik begin maart een krantenartikel waarin interessante informatie is opgenomen over een recent onderzoek: een groot sociaal netwerk blijkt een positieve invloed te hebben op de studieresultaten van een student. Het is een onderzoek dat, zoals u wel zult begrijpen, kan bijdragen aan de positieve beeldvorming van Carolus Magnus en alle studentenverenigingen door het land heen. Goed om te zien is dat met de bovenstaande informatie en ondanks de bezuinigingen de inschrijvingen nog altijd oplopen. Het is dan ook aannemelijk dat we dit jaar zullen uitgroeien tot een vereniging met meer dan zeshonderd leden. Op dat vlak gaat het dus goed, maar ook op andere vlakken hebben we in de afgelopen tijd gewonnen. Op Stichtingsgebied hebben we dit jaar een overstap gemaakt van Bavaria naar Heineken en zodoende zijn we na vijf jaar weer terug op het oude nest. Verder kunnen we na de problemen met de huurprijs van afgelopen jaar nu weer vooruitkijken naar de aankoop van een pand in Nijmegen. Daarover ontvangt u op korte termijn wellicht meer informatie. Ook de vereniging heeft zich in het afgelopen jaar op een positieve manier gemanifesteerd in Nijmegen. Op de avond voor Hemelvaart hebben we met De Nacht der Professoren een nieuw initiatief gelanceerd. In Doornroosje organiseerden we een groots benefietfeest waarop hoogleraren van allerlei faculteiten hun favoriete plaatjes aan studenten konden laten horen. Hiermee hebben we niet alleen alle media bereikt en een leuke avond gehad, maar ook een bedrag van ruim vierduizend euro opgehaald voor het goede doel. Namens de reünistenvereniging heeft ook de heer Schutgens plaatsgenomen achter de draaitafel. Zoals u kunt lezen gaat het dus goed in Nijmegen en in de komende jaren hopen we natuurlijk nog meer groei te realiseren. Ik wil u dan ook van harte uitnodigen om eens langs te komen op onze Sociëteit aan de Hertogstraat 141! Ut vivat, ut crescat, ut floreat Carolus Magnus! Niels van Boekel h.t. Praeses Societatis 3

4 Voorwoord praeses h.t. Geacht Bestuur, Waarde Vergadering, Het vorige bestuur heeft een aantal weken geleden 81 nieuwe leden mogen inaugureren. Helaas is dit weer een daling ten opzichte van vorig jaar. Dit aantal valt helemaal tegen als je bedenkt dat we dit jaar ruim 130 voorinschrijvingen hadden. Van deze 130 voorinschrijvingen kwamen slechts 90 klooien opdagen voor de Eigen Introductie. Na onderzoek bleek dat velen toch werden afgeschrikt door de maatregelen die de overheid en de universiteit nemen om studenten sneller te laten afstuderen. Dat brengt mij bij het eerste en meest vernieuwende punt van het beleid van komend jaar. De overheid is bezig de langstudeerboete en het sociale leenstelsel in te voeren. De universiteit neemt ook maatregelen om het onderwijs te intensiveren. Er komen steeds meer verplichte colleges en het bindend studieadvies is ook een feit. Voor ons als vereniging is het erg belangrijk om met de tijd mee te gaan en op deze maatregelen in te spelen. Daarom heeft het bestuur het plan opgevat de eerstejaars op een meer actieve manier te ondersteunen in het eerste jaar van hun studie. Het doel is om ervoor te zorgen dat de overgrote meerderheid van de eerstejaars kan voldoen aan hun bindend studieadvies. Dat wil zeggen, zij moeten ten minste 40 studiepunten halen. Dit hopen wij te bereiken door ouderejaars te benaderen die bereid zijn de eerstejaars actief te helpen. Zij zullen werkcolleges met de jongerejaars doornemen, samenvattingen verstrekken en tentamens met ze oefenen. Als wij slagen, heeft dat een aantal voordelen voor de vereniging. Eerstejaars die hun studie halen, zullen eerder actief zijn voor de vereniging. Daarnaast is het ook erg belangrijk dat wij een signaal naar studerend Nijmegen afgeven dat Car lus Magnus meer is dan alleen maar feesten. Wij laten zo zien dat onze vereniging een platform biedt waar ruimte is om jezelf op allerlei gebieden te ontplooien. Het is te hopen dat aankomende studenten dit signaal ook opvangen zodat zij ook inzien dat het lidmaatschap van een studentenvereniging goed te combineren is met een studie. Het bestuur illo tempore heeft ons financieel in een geweldige positie gebracht. Na lange onderhandelingen hebben zij besloten, na 5 jaar afwezigheid, weer Heineken op de sociëteit te schenken. Het resultaat is dat wij de komende jaren ons bier een stuk goedkoper in kunnen kopen dan voorheen. Het geld dat wij hiermee besparen kunnen wij goed gebruiken om te investeren in ons pand. Er zijn veel zalen en barren die een flinke opknapbeurt goed kunnen gebruiken. Een mooier en professioneler pand zal hopelijk ook leiden tot een grotere omzet uit externe zaalverhuur. Steeds vaker weten studieverenigingen en andere clubjes hun weg naar de sociëteit te vinden. Wij hopen deze trend met mooie zalen, goedkoop bier en een goede service voort te zetten. Een ander doel voor het geld dat we door het nieuwe biercontract besparen zou een eventuele pandaankoop kunnen zijn. Zoals u wellicht weet, is er afgelopen jaar veelvuldig contact geweest met de Stichting Nijmeegs Universitair Fonds, het SNUF. Zij hebben aangegeven het pand tegen marktwaarde te willen verkopen. Daarop hebben wij het pand door een onafhankelijke partij laten taxeren. Deze taxatie hebben wij aan het SNUF overhandigd, het SNUF vergadert hier binnenkort over. Ik hoop u hier snel meer over te kunnen vertellen. Over een half jaar vieren wij de 84e Dies Natalis van Car lus Magnus, dit is natuurlijk geweldig. Belangrijker is wellicht dat wij dit jaar zullen starten met de voorbereidingen voor het 17e lustrum. Met de reünistenvereniging is al afgesproken een gezamenlijke commissie op te starten die onderzoekt of het mogelijk is een activiteit van de reünisten bij het lustrum te integreren. Ik hoop u hiermee een beeld te hebben geschetst van de zaken waarin u, als reünist, geïnteresseerd zou kunnen zijn. Mocht u nog vragen hebben, dan kunt u ons altijd op de sociëteit bereiken. Dan rest mij nog de hoop uit te spreken op een goede samenwerking met de reünistenvereniging en natuurlijk op een prachtig verenigingsjaar. Ut vivat, ut crescat, ut floriat, Car lus Magnus! T.S.F. Hautvast Praeses Societatis h.t. T.S.F. Hautvast 4

5 Vice-praeses Introductiecommissie M.M.C.A. Pijpers Geachte leden, met in het bijzonder leden van het jaar 2011, Donderdag 16 juni Na zes jaren gemakkelijk punten scoren op het voortgezet onderwijs komt vandaag eindelijk de uitslag van je examens. Je hebt je in al die jaren nog nooit zo zeker gevoeld! De vakantie naar Chersonissos met je vier beste vrienden is al geboekt en machtig als een koning zal je de paupers uit Den Haag eens laten zien hoe er gefeest moet worden. Je relatie is al voortijdig geëindigd, aangezien je als populairste figuur van je scholengemeenschap het andere geslacht op Kreta toch niet van je af kan slaan. Dit zal evenzo gelden in je nieuwe studentenstad, waar je je met zekerheid staande zal houden en je de groepsgenoten uit de introductiegroep eens even een laatdunkend gevoel zal geven. Papa heeft bij het corps gezeten en jij kan natuurlijk niet achterblijven. Als arrogante rechtenstudent, die natuurlijk de topadvocatuur ingaat, pretendeer je de grootste studentenvereniging van Nijmegen even de juiste teiten en mores te gaan leren. Met drie kragen en een air die artikel uit de GroenenVox 2011 afgunstige blikken van linksen doet volgen, sta je je toekomstige jaargenoten angst in te boezemen en wind je het andere geslacht om je vinger met je gebruikelijke arrogantie. De fietstocht naar de locatie is al te min voor je, net zoals het zingen van liederen dat enkel de pluizen onder ons betogen te doen. Als het om zo n kinderlijk festijn gaat, wandel ik met gemak door de Eigen Introductie heen! Dan, in de avonduren van vrijdag 2 september De Introductiecommissie treedt binnen...zondagmorgenvroeg 11 september 2011 in de Kroegzaal van de sociëteit. Beneveld en gelukkig, want inmiddels lid der N.S.V. Car lus Magnus en dat moet uiteraard gevierd worden. De week is je zwaar gevallen, maar dat zal niemand merken. Met de leden wissel je de mooiste verhalen uit en de knorren ga je de ruigste verhalen doen geloven. Verhalen over het weekend, waarbij er kennis werd gemaakt met de Introductiecommissie en de Eerstejaarscommissie. Verhalen dat er tijdens het voorstellen nog zó duidelijk wordt gemaakt dat het een vice-praeses betreft, niet alleen voor 5

6 deze commissies, maar voor iedere commissie binnen de N.S.V., en dan presteert mevrouw Stevens het om tig keer de vice-praeses als mijnheer de voorzitter aan te spreken. Gelukkig wordt er op dat moment nog niet bijzonder goed opgelet! Na de nodige verhalen komt er eindelijk het slotwoord, voorgeleid door de vice-praeses die zijn wandelstok kenmerkend wild heen en weer loopt te zwaaien. Och, hij zal wel neurotisch zijn. Je denkt terug aan de band die je met je jaargenoten hebt opgebouwd. Ook al was het een jaargenoot die je opgedrongen was door de Introductiecommissie. Deze jaargenoot heeft het vast zwaarder gehad dan wij allemaal, aangezien dit groene vriendje ook bij de feestjes van de vice-praeses aanwezig was en daar meermalen als surfboard heeft gediend over de laag bier op de grond. Ook had je graag jaargenoot Laurens de Das vastgehad gedurende de week. Met zijn op maat gemaakte groenenshirt was hij de personificatie van goed gedrag. was van waar wij ons bevonden. Dhr. van de Wakker die van hoogtepunt naar hoogtepunt betoogde te gaan. Daarnaast mw. Korsten die je bijzonder zuur maakt, terwijl dhr. Chau haar vanuit zijn zetel bijstaat. Dezelfde soort zetel als waarin mw. van Orsouw geregeld haar slaapje hield. En dhr. Klein Lenderink die verhalen vanuit zijn jarenlange ervaring opdroeg, maar na het afscheren van zijn baard er toch jaren jonger uitzag. Wat mogen we blij zijn dat juist zij aan het begin stonden van de mooie kroegcarrière van het mooie jaar 2011! Ut vivat, crescat, floreat, Car lus Magnus! M.M.C.A. Pijpers h.t. Vice-praeses van de Introductiecommissie En dan die ellelange verhalen, die je gelukkig wel de mogelijkheid gaven om de tijd te nemen de Introductiecommissares eens te bekijken. Zoals dhr. Van Loon, die een financieel verhaal voor ons bijzonder ingewikkeld kan maken en mw. van Keijsteren die continue op de hoogte 6

7 Interview met Floris Reijnen Door Hans Simons De Vox biedt nieuws over de studentenvereniging, over de reünistenvereniging, over de universiteit en over de stad Nijmegen. In onderstaand interview komen de universiteit en de stad bijeen in het onderwerp Archeologie. De geïnterviewde is Floris Reijnen (Widukind), werkzaam bij de gemeente Nijmegen. 3 maart 2011, De Vereeniging, Keizer Karelplein. Waar en wanneer geboren: op 9 maart 1982 in Nijmegen. Gekozen voor de kunstacademie in Arnhem, waar ik na vier jaar in 2005 cum laude ben afgestudeerd in vrije, beeldende kunst. Na mijn kunstacademietijd werd ik aangenomen op het Instituut Collectie Nederland in Amsterdam, waar ik de opleiding tot kunstrestaurator gedaan heb, meer precies de opleiding metaalrestaurator, met de specialisatie archeologisch materiaal. Dat is nu een vervolgopleiding van de UvA, toen was het een HBO-instituut. Sinds 2007 werk ik bij het Bureau Archeologie en Monumenten van de gemeente Nijmegen. Mijn eerste aanraking met de archeologie komt door mijn vader, die archeologisch tekenaar is aan de Radboud Universiteit. Waar zitten jullie nu? Wij zitten met ons kantoor en het depot bij stadsbedrijven van de gemeente Nijmegen aan de Nieuwe Dukenburgseweg bij de Jan Massinkhal, het eerste gebouw naast het Philipsterrein. Het heet de Dienst Stadsbedrijven, maar de meeste mensen zullen het kennen als het oude Compaqgebouw. Ik werk zo n drie dagen in de week op de locatie van de stadsbedrijven en twee dagen in de week aan de Museum Kamstraat in het oude Museum Kam, dat nu Provinciaal Archeologisch Studiecentrum Kam heet en bij het Museum Het Valkhof hoort. Dat museum is ontstaan uit de samenvoegingvan de Commanderie van St Jan met het Museum Kam. In het studiecentrum zit het bodemdepot van de provincie Gelderland, verder op dit moment de archeologische vergelijkingscollectie (studiemateriaal: je legt verschillende objecten naast elkaar, zodat je die kunt vergelijken), tevens de archeologische bibliotheek en het allerbelangrijkste is natuurlijk het restauratieatelier (hoofd Ronnie Meijers). De gemeente heeft niet de faciliteiten om zijn eigen objecten te kunnen restaureren, daarom maak ik gebruik van de ruimte en de expertise van Museum Het Valkhof, zodat de objecten die uit de grond komen ook langs het museum komen, waardoor men daar ook meteen ziet wat er uit de grond gekomen is en er zodoende een brug met de gemeente is. Ik werk hoofdzakelijk voor de gemeente Nijmegen en omdat het conserveren en het restaureren vaak zo lastig is om dat als gemeente in huis te kunnen doen, mag ik gebruik maken van de faciliteiten van Museum Het Valkhof. Dat zijn eigenlijk alleen maar de lastige klussen, het gros kan ik in mijn eigen atelier bij de gemeente doen. Hoe zit het opgravingsproces eigenlijk in elkaar? Ook in Nederland is opgraven wettelijk verplicht, eindelijk, sinds acht jaar. En dat is allemaal op basis van het Verdrag van Malta (uit 1992). Als er gebouwd wordt in Nijmegen, dan doen wij het archeologisch onderzoek. We hebben een zogeheten waardekaart van Nijmegen, waarop staat wat er archeologisch interessant is. De bouwonderneming of de projectontwikkelaar of wie er ergens wil gaan bouwen die moet die kaart opvragen bij de gemeente 7

8 (dat is een vaste procedure) en raadplegen. Als dan blijkt dat het een heel rijk stuk grond (rijk aan archeologie) is, dan maken we eerst twee proefsleuven om te zien hoeveel we tegenkomen. Bij een heel rijke grond, zoals naast het gebouw van het voormalige Canisiuscollege, is het heel verstandig van de bouwer om die waardekaart te raadplegen, anders kunnen wij nog behoorlijk wat roet in het eten gooien voor het bouwbedrijf. Overigens mogen ook andere archeologische bedrijven zich inschrijven voor opgravingen. Opgraven is een vrije markt. Er wordt wel gecontroleerd door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed of zo n bedrijf de nodige certificaten en specialismen, b.v. een KNA-archeoloog, in huis heeft en zich houdt aan de opgestelde voorschriften. Overigens graven wij vaak zo op dat de bouwondernemer alvast wel van start kan gaan, dan zitten wij dus tussen de bouwvakkers. We proberen altijd een goede samenwerking te vinden tussen de uitvoerder en archeologie. Een heel groot gedeelte doen we nu digitaal, maar het blijft natuurlijk grotendeels handwerk. Hoe doe je opgravingen digitaal? Met een total station en een GPS-station. Je hoeft dus niet meer direct zelf meetlijnen te zetten (werken met een meetlint) en dat soort dingen, je kunt direct aan de hand van het GPS-station de coördinaten van het gevonden object, ook met de hoogte erbij, bepalen, anders gezegd: als je een pion bij een voorwerp houdt, dan kun je van dat voorwerp het wordt nog wel ingetekend- direct de coördinaten, zonder dat je het zelf hoeft uit te meten, vastleggen. 8 Op centimeters? Ja, op centimeters. Wat vind je zoal? In de Hugo de Grootstraat b.v. hebben we kelders gevonden van ingestorte huizen die in brand gestoken zijn door wegtrekkende Duitsers in WO II. We hebben de hele huisraad in de kelders teruggevonden. En het mooie is dat sommige kelders vlak boven Romeinse graven waren aangelegd, waardoor de bijgiften in die Romeinse graven (vaak ook huisraad) ongeveer 40 cm onder potten en pannen van het ingestorte huis lagen. We hebben nog een foto aan de zijkant van die opgraving (toen we een zogeheten coupe gezet hadden) waarop je geëmailleerde potten en pannen ziet en 40 cm lager het terra nigra en het terra sigillata en een paar kruikjes uit de 4e eeuw! Ook hele mooie andere dingen (hoewel dat niet voor iedereen archeologisch is) troffen we aan: een verbrande naaimachine van Singer, een kistje met koperen en zilveren munten die door de brand zo gesmolten waren, dat ze over elkaar heen gedropen zijn. Dat is fantastisch mooi, en geeft meteen weer dat archeologie niet alleen middeleeuws of Romeins hoeft te zijn. Gelukkig is daar vanuit Bureau Archeologie en Monumenten van de gemeente Nijmegen ook heel veel belangstelling voor. Dat soort dingen hebben we ook wel eens tentoongesteld in de kleine vitrine in het Stadhuis, waar regelmatig wat dingen te zien zijn. Als we graven vinden, dan worden die op de wijze waarop we dat in Nederland afgesproken hebben, uitgegraven en treffen we objecten aan

9 als aardewerk, vermolmd hout, ijzer, brons, goud, zilver, leer, skeletten. Bij die laatste zit geen piëteitsclausule of iets dergelijks. We proberen er zo goed mogelijk mee om te gaan, maar het blijft studiemateriaal, wij mogen er gewoon aanzitten. De objecten die wij vinden komen binnen, worden gedocumenteerd en krijgen een definitief vondstkaartje. Daarop staat de locatie van de werkput, het vlak en het grondspoor waar het uitkomt. Het wordt dus heel goed gedocumenteerd; zonder documentatie, zonder context kun je alleen het object determineren. Dus het is heel belangrijk dat de objecten in hun context worden bekeken/gedetermineerd om het verhaal compleet te krijgen. De objecten worden door de depotbeheerder geregistreerd, in een gigantisch depot, er wordt een onderscheid gemaakt tussen metalen, stenen en organische vondsten. Organisch is hout, leer en bot, ook benen voorwerpen als dobbelsteentjes, speelschijfjes, alles wat maar van bot gemaakt wordt. Die dingen worden niet gewassen, die komen direct na registratie bij mij terecht net als het metaal. Het meeste aardewerk wordt gewassen en daarna in elkaar gezet zodat het getekend kan worden voor de typologie. Dus niet alleen metaal komt bij jou? Neen. Dat was meteen mijn grootste aanmerking op de opleiding: als je de archeologische kant op wilt, kan ik niet alleen aangenomen worden op metaal, want archeologie is zoveel meer. Je hebt tenslotte vaak metaal met been, metaal met been en leer, b.v. een mes in een messchede. De opleiding was mij iets te specialistisch, ook met het oog op de markt. Voor louter specialistisch onderzoek zou alleen metaal nog wel kunnen, maar als je zoals ik het werk in de praktijk moet uitvoeren, dan moet je eigenlijk van heel veel markten thuis zijn. Wel is metaal het meest moeilijke, daar komt de meeste scheikunde aan te pas, en is het meest lastige, onstabiele materiaal. Enfin, als ik een object dan in handen heb, ga ik eerst eens rustig kijken: wat heb ik hier? Wat hebben ze in het veld al gezien en vermeld op het vondstkaartje? Dan maak ik foto s van het object voor ik de restauratie of alleen de conservering start. Wat we het meest gebruiken om objecten te stabiliseren is een lijmoplossing die zo dun is dat hij in het object trekt en het geheel iets steviger maakt. Dus je mag er met chemisch materiaal aan zitten? Wij hebben allerlei soorten lijmen en ik probeer daarbij elke ingreep bij elk object reversibel te doen. Elk spul dat ik toevoeg, dat moet er ook weer van af kunnen. Ik werk heel veel met de microscoop, met heel kleine vegertjes en met tandartsmateriaal van Tandheelkunde, o.a. van orthodontie. Die dingen kan ik verbouwen en aanslijpen etc. Dus ik heb ook een bakje met sondes zoals tandartsen hebben, maar dan x 30. Die zijn dan zo vaak gebruikt op de faculteit dat ze afgeschreven zijn, ik krijg die via via en kan ze prima ge- 9

10 bruiken. Ik mishandel ze dan direct, want op het eind van de dag is dat materiaal bij mij helemaal bot; bijna niets is zo hard als een oxidatieverbinding van ijzer met zand er doorheen. We werken ook met röntgenapparatuur, vooral bij ijzer. Want als we archeologisch ijzer krijgen, dan is de oxidatie meestal dikker dan het object zelf. Die oxidatielagen blijven groeien, die blijven dooroxideren en om er niet te veel tijd in te steken (dus laagje voor laagje er af halen om te identificeren wat het is: wellicht een spijker? wellicht een speerpunt?), laten we een groot gedeelte van de objecten scannen. Dit komt vaak voor bij b.v. Merovingisch materiaal. Daar zie je veel riembeslagen die bestaan uit ijzeren onderplaten ingelegd met zilver, dat is natuurlijk overwoekerd door ijzeroxidatie, waardoor je het object onder de röntgen moet leggen, om te zien hoe het in elkaar zit. Als je hier geen rekening mee houdt dan kom je nog wel eens voor verrassingen te staan tijden de restauratie en kan je schade toebrengen aan het object omdat je niet weet wat je tegen kan komen. Andere bezigheden van mij: als het object ontdaan is van zijn oxidatielagen, dan kijk ik er naar [dit is overigens hartstikke lekkere wijn!] met het doel: hoe houden we het voor de toekomst zo heel mogelijk? Kijk, vanaf het begin dat je iets maakt, b.v. direct na de laatste hamerslag 2000 jaar geleden, is het object onderhevig aan de afbraak, dan begint het verval. En 10 wat wij nou proberen is de levensduur van het object nog wat langer te rekken; dat is eigenlijk het enige wat je doet: de levensduur rekken, zodat mensen vele honderden jaren na ons nog eens naar die objecten kunnen kijken. En dan misschien met een heel ander oog en met een heel andere insteek van restaureren, reden waarom ik ingrepen altijd omkeerbaar probeer uit te voeren. De objecten worden meestal in een geklimatiseerde ruimte bewaard, die daar speciaal voor is ingericht. De meeste objecten proberen we op chemische wijze van bepaalde stoffen te ontdoen, b.v. bij ijzer proberen we alle hygroscopische zouten uit het ijzer te halen, zodat het ijzer minder oxideert. Daarbij is het zo dat als het object na 2000 jaar uit z n omgeving wordt gehaald, dan treedt over het algemeen, en er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen- er een afbraak in (op)die veel sneller gaat dan dat we het object hadden laten liggen. Wat is nu echt het oudste object dat jullie hebben? De alleroudste objecten komen uit het Mezoliticum ( voor Chr.). Pijlpunten en andere werktuigen, die vervaardigd zijn uit vuursteen.

11 Met welke projecten ben je nu bezig? Op dit moment ben ik bezig met drie projecten in drie tijdsperioden. Dat is ten eerste, buiten Nijmegen, een opgraving met sieraden uit waarschijnlijk de late brons- resp. vroege ijzertijd, dan praten we over zo n 3000 jaar geleden. Het tweede project is een recente opgraving waar tot voor kort Osnabrugge/Van Schaik zat, tussen de Gerard Noodt- en de Derde Walstraat. Daar komen allerlei hartstikke spectaculaire vondsten uit, b.v. eerste-eeuwse munten (wat wel te verwachten was) en ik ben al derdebegin vierde-eeuwse munten tegengekomen, naast allerlei andere objecten, zoals fibulae (mantelspelden). Het is dus een heel rijk terrein. Helaas is waar de kelder van de school die er daarvoor heeft gestaan was, heel veel door de toenmalige bouwer weggegraven. Maar wat er gevonden wordt, is tot nu toe niet tegengevallen; laag bij laag wordt het terrein tot aan de diepte van de fundering voor het volgende gebouw helemaal schoon opgeleverd en zo wordt het laagsgewijs in kaart gebracht. Dat je de tweede eeuw overslaat, is dat bewust? Ja, bewust. In 69 na Christus is de Bataafse opstand. Bij deze opstand is dit deel onbewoonbaar geworden door brand. Het zwaartepunt van de bewoning in Nijmegen is toen ook verschoven naar wat wij nu kennen als het Waterkwartier. Of het er nu helemaal verlaten geweest is hier, daar geloof ik niet in, maar het is dus wel wat verschoven. Ik zit in dat project dus volop in het Romeinse. We zijn een paar bijzondere objecten tegengekomen en die worden, als straks het project klaar is, beschreven en gefotografeerd, dan komt er een publicatie van. De publicaties zijn te koop via uitgeverij: spa-uitgevers. In het algemeen moet twee jaar na de opgraving alles klaar zijn en gepubliceerd. Het derde project betreft de late Middeleeuwen op Plein 44 en de Scheidemakershof. Daar hebben we meerdere beerputten uit de late middeleeuwen gevonden en zelfs een stuk verdedigingswerk dat voor het Carolus-theater ligt. Dat is een toren en muur waarvan de ligging voor ons niet bekend was. Vele meters onder het maaiveld van de Scheidemakershof zijn we een Romeinse weg tegengekomen. Dat was niet helemaal nieuw voor ons, het was wel te beredeneren. Die liep door het dal van Augustijnenstraat en de Houtstraat en de Bloemerstraat. Dat dal lag toen veel dieper, meters dieper, en in al die jaren is dat opgehoogd om de stad een beetje vlakker te krijgen, anders kun je er niet op bouwen. Vandaar dat die Romeinse weg er zo diep ligt. In dit wegpakket zijn we een paar derde eeuwse munten tegengekomen. 11

12 Zijn er nog toekomstige projecten? Exploiteert Nijmegen zijn archeologie voldoende? Een groot project is het project De Waalsprong, dat loopt al tien jaar, waar huizen in Oosterhout, Lent (Laauwick b.v.) moeten komen. En voor de toekomst hebben we dan de nieuwe stadsbrug, die aan gaat sluiten op de Energieweg, ook daar moeten we opgraven. En we krijgen nog een dijkverlegging: van half Lent gaan ze een eiland maken in het kader van Ruimte voor de Rivier, en daardoor moet ook heel veel gegraven worden. Het heet: de Dijkverlegging, daar verwacht ik ook heel veel van. Wel allemaal toekomstmuziek, hoor. Neen, niet genoeg! Nijmegen kan met de slogan oudste stad van het land prachtig schermen, maar de visualisatie van de opgravingen blijft achter, denk aan tentoonstellingen van de opgravingen. En dan dus niet alleen het ingemetselde patroon van een plattegrond van een huis wat op een parkeerterrein gestaan heeft, niet in drie weken gematteerde glazen platen in een weg, waar niemand meer door heen kan kijken, met een Romeinse fundatie van een nederzetting of van een weg of een Middeleeuws kasteel, ik noem maar wat voorbeelden. Veel meer de tentoonstellingskant op, denk ik. Als je de mensen in de wijk waar voorwerpen gevonden zijn wat enthousiasmeert, dan kan dat een hele publiekstoestroom opleveren. En dat is ook gebleken want we hebben een prachtige tentoonstelling gehad in de Mariënburgkapel en die liep bijna synchroon met wat gevonden werd op Plein 44. Die spullen kwamen bij mij en gingen vrijwel direct daarna naar de tentoonstelling. Je zit dan bijna on line met de vondst en het publiekelijk laten zien. Dat is hartstikke goed bevallen. Op Plein 44 hebben we die weg gevonden waar we het al eerder over hadden, die hebben we blootgelegd; men kon daar goed omheen lopen en goed bekijken, dat trok veel belangstelling, en zo zie je dat heel veel mensen grote interesse hebben in archeologie. Ik neem je even in gedachten mee naar Den Haag. Daar is een paar jaar geleden een tram- Ook die stadsbrug? Ja, maar die komt er een keer aan. En het deel van de oude haven tot aan de sluis van Weurt, dat deel gaat ook helemaal plat. Het slachthuis, de Honig, dan zit je tegen de rand van de Waal aan en het heiligdom in de tweede eeuw in Nijmegen-West, daar verwacht ik ook nog erg veel van, op gegeven moment. Overigens: als je het over all bekijkt, hebben we nog geen twintigste deel van Nijmegen opgegraven. Er valt nog heel veel te graven, zolang er binnen Nijmegen gebouwd wordt. Dus dankzij de projectontwikkelaars kunnen jullie opgravingen verrichten? Dat klopt wel, ja. 12

13 tunnel gegraven en aangelegd (met enige wateroverlast en ook enige tientallen miljoenen extra, maar dat terzijde). Wat ze daar vonden is in verdiepingen op de perrons onder glas permanent tentoongesteld, met een verklaring erbij: zo liep de straat toen en dit hebben we opgegraven. Dat is vrij statisch, maar het is er wel. Zo zouden we dat in Nijmegen ook kunnen doen, al zijn heel veel objecten daar niet geschikt voor. Wel laat Museum Het Valkhof gelukkig toch heel veel zien: het heeft een mooie, grote tentoonstelling en collectie voor Nijmeegse archeologie; dat is groot genoeg om een goed beeld te krijgen van Nijmegen. Alleen zou het leuk zijn voor de gemeente om lopende projecten te laten zien, meer dan die ene keer. Overigens geldt dat ook voor de universiteit. Hier in Nijmegen worden alleen minor vakken gedoceerd van de opleiding Provinciaal Romeinse archeologie. In Leiden en Amsterdam zijn er wel volledige opleidingen. In Amsterdam zelfs twee, aan de VU en aan de UvA. Heel jammer dat een universiteit op zo n rijke grond niet meer aandacht heeft voor archeologie in Nijmegen. Een flinke upgrade van archeologie door een grote stap voorwaarts van universiteit en gemeente samen zou geweldig zijn!! Terug naar de vraag: zou jij b.v. de wetenschappelijke kant op willen? Neen, dat denk ik niet. Ik wil graag praktijk en wetenschap bij elkaar houden. Ik ben er nog steeds van overtuigd dat uit de praktijk zoveel dingen komen dat die de wetenschap daarnaast kunnen voeden. Zolang je in het beroep bezig blijft, blijf je jezelf ook ontwikkelen en kun je jezelf ook vragen blijven stellen, die te maken hebben met de wetenschap rond restauratie. Kijk, mijn plek is er gekomen door de nieuwe wet, de wetgeving waardoor alles gerestaureerd en geconserveerd moest worden. Ik was toen aan het restaureren als bijbaan bij m n studie en toen ik klaar was kon ik meteen doorstromen en werd ik in het diepe gegooid: begin maar! En wat mijn toekomst betreft: ik wil de archeologie in het algemeen en in Nijmegen in het bijzonder beter op de kaart zetten dan nu het geval is. Dat wordt nog eens een eigen project! Floris, hartelijk dank voor dit interview! J.Ch.P. Simons Jouw carrièreperspectief? Of ik dit nog 30 jaar doe, dat weet ik echt niet. Ik geef wel eens les, als gastdocent op de Saxion- Hogeschool in Deventer, dat is een HBO-opleiding tot veldtechnicus in de archeologie. Misschien ga ik de leraarskant wel op. Ik doceer hoe objecten te hanteren in het veld, waardoor je er de meeste informatie uithaalt, dus zonder dat je nieuwsgierigheid de overhand krijgt en daardoor belangrijke informatie verloren gaat. Als restaurator ben je degene die als eerste heel dicht op het object zit. Dus het object is nog niet onthuld (de meesten weten wel dat het b.v. een Romeinse munt is, of een zwaard of een mes of mogelijk een helm), en is het aan de restaurator om daar zo mee om te springen dat het behouden blijft en er zoveel mogelijk informatie uitkomt dat het determineerbaar is voor de archeoloog. 13

14 Lezing reünistenvereniging Carolus Magnus TBS als toetssteen voor het maatschappelijk draagvlak voor het strafrecht Afgaande op de kranten gaapt er een grote kloof tussen de strafrechter en de samenleving. Is er nog wel vertrouwen in de rechtspraak en daarmee voldoende draagvlak voor de rechtspraak, in het bijzonder de strafrechtspraak? In de huidige visie op de rechtspraak weerspiegelt zich een samenleving, die op drift is en het steeds meer zonder de vertrouwde kaders moet stellen. Op de lange termijn zien we een daling van het vertrouwen in de rechtspraak. De achterliggende factoren zijn nog onduidelijk. Wel is duidelijk dat de daling van het vertrouwen alle overheidsinstituties betreft. E.e.a. zal ook te maken hebben met de teleurstelling in de maakbaarheid van de samenleving, de invloed van de media en het mondiger worden van de burger. Een deel van de kritiek richt zich op de bestraffing door de rechter. Rechters straffen te soepel: in 1991 vond 70% dat rechters te soepel straffen, in 2003 rond de 75% en dit percentage zal de laatste jaren niet minder zijn geworden. De mening van leken betreft hun perceptie en berust niet op harde feiten. Wat betreft punitiviteit staat de Nederlandse rechter in de top drie van Europa! Niet altijd maakt men onderscheid tussen het Ministerie van Justitie, de politie, het Openbaar Ministerie en de rechterlijke macht. Vaak scheert men alles over één kam door simpel te spreken over justitie. Wie van mening is dat de overheid of justitie te weinig aan criminaliteitsbestrijding doet, is geneigd de rechter minder betrouwbaar te vinden. Vertrouwen in de rechtspraak hangt sterk samen met de algemene tevredenheid over de democratie. door Y. van Kuijck Toch is de conclusie van de WRR dat het vertrouwen in de rechtspraak relatief hoog is in Nederland, niet alleen in vergelijking met andere landen maar ook in vergelijking tot andere instituties in Nederland. De ontwikkelingen blijven echter zorgwekkend. Er lijkt sprake te zijn van een kloof tussen de rechter en de burger. Om de kloof met de burger te dichten moet de rechter responsief zijn, d.w.z. gehoor geven aan maatschappelijke verwachtingen. Dat is echter iets anders dan de oren laten hangen naar de meerderheid of het gesundenes Volksempfinden. Hoe moet die kloof trouwens gezien worden? Rechters zijn geneigd de kloof niet als normatief maar cognitief te beoordelen. Het volk denkt niet echt anders over zaken als ze maar goed voorgelicht worden. Hulpmiddelen: de persrechter, het project verbetering motivering in strafzaken, rechtspraak. nl. Laten we ook het onderwijs niet vergeten! Deelneming van de burger aan de rechtspraak? Zou lekenrechtspraak bijdragen aan betere bewijsbeslissingen of maatschappelijk overtuigender strafmaten? Ik denk het niet. Zo ook de cie. De Roos met een negatief advies hierover aan de minister. Leken of een jury zijn niet deskundiger en de legitimering van de rechterlijke macht in Nederland is redelijk democratisch. Overigens wordt in landen met een jury maar een zeer gering deel van de strafzaken door jury berecht. En wat te denken van de extra kosten? Lekenrechtspraak is bovendien geen waarborg tegen gerechtelijke dwalingen. Een jury hoeft haar oordeel niet te motiveren! Pas recent heeft het Straatsburgse Hof hier enige eisen aan gesteld. Burgerpanels? Gebleken is dat naarmate men meer kennis heeft van het strafdossier, de be- 14

15 oordeling van de zaak door leken en rechters dichter bij elkaar komt te liggen. Concrete dossierkennis matigt de strengheid. De waardering voor de rechter neemt toe! De mate van opleiding is waarschijnlijk medebepalend voor het oordeel van de leek over het vermeende gebrek aan punitiviteit van de strafrechter. Minder hoog opgeleiden maken zich meer zorgen over criminaliteit (worden er ook vaker mee geconfronteerd als slachtoffer) en zijn vaker voor de doodstraf dan hoger opgeleiden. De roep om strengheid lijkt voort te komen uit een gevoel van onmacht om maatschappelijke problemen op te lossen. Nuances gaan daardoor verloren. Beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit verliezen hun betekenis. Het fenomeen van de zondebok doet zich ook hier voor: de innerlijke frustratie van burgers wordt geëxternaliseerd en het maatschappelijk tekort geprojecteerd op de crimineel. Wat verwacht de samenleving van de rechter? Onderzoek levert als antwoorden op dat deze rechtvaardig moet zijn, onafhankelijk, onpartijdig en kritisch, wetend wat er in de samenleving speelt en dat hij, tegenwoordig vaker zij, zich moet kunnen verplaatsen in de daders en slachtoffers. Ook strengheid? Het de facto strenger zijn gaan straffen in de afgelopen jaren heeft in ieder geval niet geleid tot een groter vertrouwen in de rechter! Onderzoek van Wagenaar heeft uitgewezen dat de verschillen tussen rechters en participerende leken goeddeels wegvallen. De regels van het rechterlijk domein lijken aldus bijzonder sterk en overtuigend te zijn. M.a.w. het probleem ligt niet zozeer binnen het juridische domein als wel in de afstand die er bestaat tussen de alledaagse werkelijkheid en het juridische domein. Dat brengt mij op het verschil tussen het juridische en het maatschappelijke discours. De rechter is op zoek naar de waarheid, maar daarbij gebonden aan regels van fairness (verbod van onrechtmatige bewijsgaring!) en procedurele rechten van de verdachte (zwijgrecht!). Ook geldt binnen de rechtspraak het beginsel litis finiri oportet (noodzakelijk voor het gezag van het rechterlijk vonnis en de rust in de samenleving), alleen al uit kostenoverwegingen. Rechterlijke dwalingen zijn hierbij ingebakken. Het strafrechtelijk onderzoek is bovendien afhankelijk van de stand van de wetenschap op het moment van vonnis wijzen. De journalistieke nieuwsgaring is daarentegen niet gebonden aan de beginselen van een fair trial en de wetenschap kent geen fatale termijnen! Trouwens wat is een rechterlijke dwaling? Neem bijvoorbeeld de schorsingsbeslissing van het hof Arnhem in de zaak Saban B. Het hof was geroepen een beslissing te geven op een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis, waarbij sprake was van een discretionaire bevoegdheid, een belangenafweging en een risico-inschatting. De beslissing is achteraf bezien verkeerd uitgepakt. De verdachte nam de benen naar Turkije met achterlating van vriendin en kind. Maar was de beslissing tot schorsing nu een foute beslissing? Bij zowel de wijze waarop de belangenafweging heeft plaatsgevonden als de risico-inschatting kunnen vraagtekens worden geplaatst. Maar een risico-inschatting geeft nu eenmaal per definitie nooit zekerheid. Bovendien is de inschatting in sterke mate afhankelijk van het op dat moment ter beschikking staande feitenmateriaal. Dat geldt ook voor de chirurg die moet beslissen of het al dan niet verantwoord is om te opereren. Een rechterlijke dwaling ziet in de media vaker op het miskennen van de waarheid dan op het schenden van de rechten van een verdachte. Waarheid lijkt voor fairness te gaan, ook al kan het in acht nemen van procedurele regels (due process) leiden tot een grotere acceptatie van de rechterlijke beslissing. Het publiek heeft moeite met technische vrijspraken, maar ook met veroordeling van een onschuldige. Van de andere kant moet m.i. de uitspraak beter tien schuldigen vrijgesproken dan één onschuldige veroordeeld sterk gerelativeerd worden. Is de rechter te voorzichtig en spreekt hij te gemakkelijk vrij, dan dreigt eigenrichting. Duidelijk is dat de rechterlijke macht in een spagaat zit. Enerzijds verwacht de samenleving een snelle, efficiënte en niet te veel kos- 15

16 tende afdoening van strafzaken, anderzijds mag een rechter geen fouten maken. Dat laatste accepteert de burger niet, die tegenwoordig risicoloos door het leven wil gaan. Het blijft dus tobben zolang we de dilemma s niet onder ogen willen zien. Strengere wetgeving en het aan banden leggen van de strafrechter zal niet helpen. Zo ook niet het wetsvoorstel van de PVV om minimumstraffen in te voeren. Zo kom ik uiteindelijk op de TBS, een van de zwaarste sancties die de strafrechter kan toepassen. Overigens niet als straf maar als maatregel! De legitimiteit van deze sanctie berust op een evenwichtige verhouding tussen beveiliging, behandeling en bescherming van de rechtspositie van de terbeschikkinggestelde. Dat evenwicht is de afgelopen jaren in steeds ernstiger mate verstoord door een maatschappelijke en politieke onderstroom, die gericht is op veiligheid met minder oog voor de individuele rechten van daders (als verdachte en als patiënt) en minder begrip voor de context waarin daders tot criminaliteit komen. Het lukt de politiek maar slecht om zich te onttrekken aan het fenomeen van de medialogica, een min of meer autonoom verlopend proces, waarin politici, media en burgers elkaar (onbewust) aansporen in het reageren op incidenten met maatregelen tot maximalisering van de veiligheid, terwijl deze maatregelen meestal niet steunen op bewezen effectiviteit. Die maatregelen raken onder andere het verlofbeleid. Verloven maken een wezenlijk onderdeel uit van de behandeling. Door het niet of minder snel toekennen van verloven loopt de duur van de maatregel alsmaar op en wordt de maatregel steeds minder opgelegd. Liever straffen en langdurig opsluiten dan behandelen! Daardoor neemt paradoxaal genoeg de veiligheid in de samenleving juist af. Immers, een dader die als alternatief voor de tbs een lange gevangenisstraf krijgt opgelegd en na het uitzitten van zijn straf onbehandeld terugkeert in de samenleving, heeft een recidivekans van ongeveer 70%, terwijl die kans voor de ex-terbeschikkinggestelde rond de 20% ligt! Een voorbeeld van de overkill aan veiligheidsmaatregelen betreft de aangescherpte verlofregeling om het aantal onttrekkingen terug te dringen (let wel, een onttrekking is iets anders dan een ontvluchting!). En waar hebben we het dan over?: op verlofbewegingen in de periode ( per jaar) waren er 488 onttrekkingen (0,2%), waarvan 22 met recidive (ofwel 4,4% van 0,2%, derhalve 0.009%). En dan hanteren we een ruim recidivebegrip! Ter afsluiting: De samenleving en de politiek zullen onder ogen moeten zien dat het strafrecht geen oplossing is voor alle samenlevingsproblemen. De strafdoeleinden zijn vaak tegenstrijdig. Het effect van de strafrechtelijke interventie is mede daardoor dubieus. Preventief optreden is effectiever én goedkoper. Het overheersende veiligheidsdenken leidt tot schijnveiligheid en gaat ten koste van een humane bejegening van de delinquente medemens. Y. van Kuijck Nijmegen, 1 oktober

17 Annuale 1 okt Regioborrels In het najaar van 2010 vond de succesvolle aftrap van een nieuwe reeks regioborrels plaats in Amsterdam. Ruim 50 CM reünisten begaven zich na een oproep via LinkedIn (en het via via circuit) naar Oud-Zuid voor een after-office borrel met hun oude kroegmaten. - Op vrijdag 2 december 2011 heeft de Nijmegen borrel plaatsgevonden op de Sociëteit (Hertogstraat 141, Nijmegen). - Op donderdag 15 december 2011 is er geborreld in café Wildschut (Roelof Hartplein 1-3, Amsterdam). Ook dit jaar waren de regioborrels een groot succes. Zorg er voor dat uw jaar-, dispuuts- en jaarclubgenoten zich ook aanmelden bij de Reünistenvereniging zodat wij deze traditie kunnen voortzetten en ook in andere regio s kunnen (laten) organiseren. Kleine sfeer impressie van de Mokum borrel: veel (tand)artsen, advocaten en consultants, veelal werkzaam op de Zuidas, variërend van CM aankomstjaar 1960 tot en met

18 Ingezonden brieven Beste Hans Simons,... en van Hansen weten we zo goed als niets, lees ik in de zojuist verschenen editie van de Vox Carolina. Dat geeft mij aanleiding enkele van mijn herinneringen aan Jo Hansen, een van de meest kleurrijke figuren die het Nijmeegs Studentencorps heeft gekend, aan je door te geven. Volgens de N.S.C. Studenten-Almanak van 1950 was Jo Hansen uit Roermond in 1940 voor de eerste maal voor de studie Frans ingeschreven. Van afstuderen was het bijna 10 jaar later nog niet gekomen, wat hem niet belette al verscheidene jaren Franse les te geven op een school van de Ursulinen in Roermond. Maar in september 1950 was het dan zover. Alvorens zich aan het doctoraal examen te onderwerpen, begaf de volbloed Limburger die hij was zich met enkele vrienden naar Lent, om aldaar met een fikse plas zijn afschuw kenbaar te maken van het door hem vermaledijde Holland. Vervolgens reisde het gezelschap naar Mook, waar Jo, gezeten op een heuvel, zijn blikken met welbehagen liet rondgaan over het Limburgse landschap. Aldus naar lichaam en geest gesterkt ging hij zijn doctoraal examen afleggen in het aulagebouw aan de Wilhelminasingel. Daarbinnen verzamelde zich na enige tijd de Nijmeegse Postharmonie. Zodra de nieuwe doctorandus glorieus de examenkamer uitstapte zette de Postharmonie de Marseillaise in, met zoveel kracht dat de muren van het gebouw er welhaast van scheurden. Inmiddels had zich vóór het aulagebouw een stoet van rijtuigen geformeerd. In de eerste koets nam Jo Hansen plaats. Van de tweede koets werd het portier geopend, en vervolgens weer gesloten zonder dat ogenschijnlijk iemand was ingestapt. Deze was gereserveerd voor Jo s (uiteraard onzichtbare) Engelbewaarder. In de volgrijtuigen reden Jo s beste vrienden mee. De stoet, met de Postharmonie Max van de Sandt voorop, werd geflankeerd door rijen nuldejaars van het N.S.C. (waaronder ik) met brandende fakkels. Aan het begin van de Berg en Dalseweg werd een ogenblik stilgehouden bij een café links van de weg (waarvan mij de naam is ontschoten), waar Jo ooit een conflict met de uitbater had gehad. Deze had kennelijk zijn vermoedens gehad, want de deur was gesloten en de lichten waren gedoofd. Met een grote omweg bereikte men uiteindelijk de Sociëteit Roland aan de Oranjesingel 42, waar het feest tot diep in de nacht heeft voortgeduurd. Een tweede herinnering betreft het optreden van Jo Hansen als eregast aan een groenendiner (de afsluiting van de groentijd) op de Sociëteit, misschien in 1951 (in het studiejaar 1950/51 duurde de groentijd bij wijze van experiment tot januari 1951!), misschien later, in ieder geval dus nà Jo s afstuderen. Hij werd daar, gekleed in groot paars, met zijn secretaris ontvangen als bisschop van een Frans diocees die op bezoek was in Nederland en naar de welluidende naam monseigneur Châteauneuf-du-Pape luisterde. Er waren maar weinig groenen die in de gaten hadden dat ze bij de neus werden genomen. Hun wijnkennis was kennelijk nog zo weinig ontwikkeld dat ook de naam van de gast hen niet van hun dwaalspoor afhielp! Spectaculair was ook Jo s optreden als Keizer Karel de Grote bij de lustrumfeesten in Op vrijdag 14 mei maakte hij in vol Karolingisch ornaat zijn intocht via de St. Annastraat. Op het Keizer Karelplein werd hij begroet door zijn veldheer Roland, waarna de Senaat van het N.S.C. hem met zijn gevolg begeleidde naar de Grote Markt. Daar werd de lustrumviering officiëel geopend en hield Karel de Grote een historische rede, waarna hij zich naar zijn burcht begaf. Op maandag 17 mei maakte de 18

19 Keizer een rondtocht door de stad en zat hij een openbare maaltijd voor op de Grote Markt. In het NUB liet hij later schrijven: De burgerij is overigens iets minder stijf aan het worden sinds 814. Ze beginnen er langzamerhand iets van te begrijpen. [...] Er hadden wel wat meer mensen mogen wuiven bij mijn intocht, maar dat zullen ze wel leren als ze wat vaker naar Limburg komen. Tot zover mijn herinneringen aan Jo Hansen. Hopelijk zijn er nog (nòg oudere) reünisten die hem ook als student hebben meegemaakt. P.S. In het NUB van 12 mei 1954 (blz. 22) lees ik dat Duynstee, Hansen en Bary in een Buitengewone Sociëteitsvergadering op 14 mei 1954 zijn geïnstalleerd als ereleden. Zij zijn (waren) dus ereleden van de Sociëteit Roland, niet van het Nijmeegs Studentencorps, en niet sinds 1955 (zoals de Vox Carolina vermeldt) maar sinds In een Buitengewone Corpsvergadering op zondag 16 mei zijn Prof. Dr. J.A.J. Peters C.ss.R. en notaris M.J.H. Schreurs geïnstalleerd als ereleden van het Nijmeegs Studentencorps en de heer A.A.M. van Agt tot paladijn. Max van de Sandt ( ) Notulen vergadering Reunistenvereniging NSV Carolus Magnus Algemene ledenvergadering Aaterdag 1 oktober 2011 Huize heijendaal nijmegen NOTULEN 1. Opening en vaststelling agenda Iets na het geplande tijdstip wordt de algemene ledenvergadering geopend door de voorzitter, Theo Gerritsen, die de 28 leden - waaronder het bestuur van de reünistenvereniging - die inmiddels binnen zijn, van harte welkom heet. Ook het sociëteits-bestuur is ter vergadering aanwezig onder leiding van praeses Tom Hautvast die later het woord zal voeren. Een bijzonder woord van welkom voor de spreker van vanmiddag mr. Ivo van Kuijck. De agenda wordt conform vast gesteld. Tijdens de vergadering komen nog enkele leden binnen. 2. Vaststelling verslag algemene ledenvergadering 2 oktober 2010, Huize Heijendaal Het verslag van de vorige algemene ledenvergadering lag ter inzage. Deze algemene ledenvergade ring werd gehouden in eveneens in Huize Heijendaal op 2 oktober Voor het probleem van de negatieve houding van veel mentoren - zoals vorig jaar aangesneden door de heer Harrie van de Kamp - tijdens introductie van de universiteit ten opzichte van Carolus Magnus is nog geen oplossing gevonden ondanks gesprekken van het sociëteitsbestuur met enkele faculteitsbesturen, waaronder de rechtenfaculteit. Van de activiteiten van de 19

20 commissie waarvan sprake is in het verslag is niets bekend. Verder zijn er geen opmerkingen over of naar aanleiding van de notulen. Het verslag wordt vastgesteld onder dankzegging aan de notulist. 3. Mededelingen Er is in samenwerking met het sociëteitsbestuur een slag gemaakt in het opschonen van het reünis ten bestand: de aanzienlijke vervuiling over de afgelopen jaren van één derde is nu weggewerkt. Sociëteitsleden die afstuderen zullen in het vervolg een brief krijgen om direct of later lid te worden van de reünistenvereniging. Door het bestuur van de RV wordt samengewerkt met het sociëteitsbestuur in de contacten met het SNUF ten aanzien van een mogelijke aankoop van het pand. De voorzitter vertelt wat de ontwikkelingen zijn sinds de vorige Annuale/ALV. Er is een gesprek geweest met de voorzitter en directeur van het SNF. Dat heeft geleid tot een brief van het SNUF waarbij het societeitsgebouw kan worden gekocht voor de marktwaarde. RV en bestuur CM hebben het pand laten taxeren op de marktwaarde. Het taxatierapport is overhandigd aan het SNUF en dezer zijde is bevestigd dat men voor de marktwaarde zoals in de taxatie vermeld het pand wenst te kopen. De meningen over wat de marktwaarde van het sociëteitspand is lopen sterk uiteen, qua omvang en qua definitie. Hebben we het over werkelijke marktwaarde of gewenste verkoopprijs? Aankoop blijft wenselijk omdat de huurprijs in tegenstelling tot zg. garanties niet vaststaat, ook niet met inbegrip van indexering. CM en de RV hebben grote behoefte aan zekerheid en duidelijkheid op dit punt. Wordt vervolgd. De RV heeft het afgelopen jaar de sociëteit voorzien van een nieuw audiosysteem. 4. Verslag Kascommissie en goedkeuring financiële jaarstukken 2009 en 2010 Nadat penningmeester Jan Kasteel een toelichting heeft gegeven op de cijfers over 2009 en 2010, voert de heer Olthof het woord namens de Kascommissie met betrekking tot het door de penningmeester over 2010 gevoerde beleid en de bijbehorende financiële jaarstukken. Er zijn geen excessieve uitgaven gedaan. Na enige discussie met de zaal - waaronder mevrouw Bloemen - en toelichting van de zijde van de penningmeester met betrekking tot de (on)duidelijk heid ten aanzien van het ledenbestand van de RV en de haalbaarheid van de inning van de openstaande contributies worden de financiële jaarstukken 2009 en 2010 vastgesteld. Ook de reservering voor het volgende lustrum komt niet in gevaar. Immers het aanwezige banksaldo dekt ruimschoots de lustrumvoorziening. De penning meester, Jan Kasteel, wordt bedankt voor het opstellen van de jaarstukken en tevens gedéchargeerd voor het gevoerde beleid over beide jaren. De Kascommissie 2009/10 wordt van harte bedankt voor zijn activiteiten, steun en oordeel. De heer MJ van Mourik mist de stukken van de stichtingen, maar die komen onder punt 7 aan de orde en de financiële cijfers van de SPS zijn op de achterkant te vinden. 5. Benoeming Kascommissie 2011 De voorzitter stelt voor dezelfde leden te benoemen tot lid van de Kascommissie voor het jaar 2011: de heren Berben en Olthof. Als zodanig wordt besloten onder dankzegging voor de bereidheid van genoemde leden. 6. Goedkeuring begroting 2012 inclusief vaststelling contributie De penningmeester geeft een toelichting op de opgestelde begroting. De begroting laat zien dat het bestuur tracht de kosten in de hand te houden, waaronder het verschijnen van één VOX. De contributie-inning loopt waarschijnlijk dit jaar beter op basis van een sterk verbeterd ledenbestand van de RV. Ook wordt er de gebruikelijke reservering gedaan voor het volgende lustrum en een bijdrage van 5000, - ten behoeve van CM. De vergadering heeft geen commentaar, derhalve wordt de begroting als zodanig vastgesteld met inbegrip van de daarin opgenomen contributie voor Stichting Pro Societate Mededelingen inzake Stichting Pro Societate en de Merkelbach Stichting Penningmeester Jan Kasteel geeft namens Wiebe Dijkstra een toelichting van de financiële status quo met betrekking tot de Stichting 20

Hoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen

Hoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen Hoofdstuk 2 Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen 48 Gangbare uitdrukkingen bij contact maken en onderhandelen De meeste zinnen die in dit overzicht staan, zijn formeel. U kunt deze

Nadere informatie

Interview protocol (NL)

Interview protocol (NL) Interview protocol (NL) Protocol telefoongesprek slachtoffers Goedemorgen/middag, u spreekt met (naam) van de Universiteit van Tilburg. Wij zijn op dit moment bezig met een onderzoek naar straat- en contactverboden

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is

Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar

Nadere informatie

Activiteitenschema Archeologie

Activiteitenschema Archeologie Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

Geloof tegenover gevoelens

Geloof tegenover gevoelens Kenneth Hagins Geloofsles nr. 7 Geloof tegenover gevoelens Centrale waarheid: Een formule voor geloof is: 1) Zoek in Gods Woord naar een belofte die betrekking heeft op wat u nodig heeft, 2) Geloof Gods

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

Jaarverslag 2013-2014

Jaarverslag 2013-2014 NOVA Voorzitter Anthony Matthijsen 24-9-2014 Inhoud Voorwoord... 2 Inleiding... 3 Mijn taken... 3 Externe contacten... 4 Vergaderingen... 4 Administratie... 4 Commissies... 5 Eerstejaarsfeest... 5 De club...

Nadere informatie

Eindevaluatie. Riga. Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke

Eindevaluatie. Riga. Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke Eindevaluatie Riga 2011 Begeleiders;Geert Daams en Remco Reijke Inhoud Inleiding... 3 Wat voor cijfer geef je de Riga reis?... 4 Wat was je voornaamste reden om naar Riga te gaan?... 4 Hoe heb je de heenreis

Nadere informatie

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.

Nadere informatie

Aanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?

Aanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op? Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Lesbrief 14. Naar personeelszaken.

Lesbrief 14. Naar personeelszaken. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 14. Naar personeelszaken. Wat leert u in deze les? Wanneer u zeggen en wanneer jij zeggen. Je mening geven en naar een mening vragen. De voltooide tijd gebruiken.

Nadere informatie

MPS Prins Willem Alexander. Bootvakantie 2015 11 oktober t/m 16 oktober

MPS Prins Willem Alexander. Bootvakantie 2015 11 oktober t/m 16 oktober Bootvakantie 2015 11 oktober t/m 16 oktober Voorwoord Namens Stichting On Toer heten we iedereen welkom aan boord van de Mps Prins Willem Alexander. Wij vinden het leuk dat jullie keuze op onze bootvakantie

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd 53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn

Nadere informatie

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach.

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Karin de Galan Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Ze heeft zich gespecialiseerd in het trainen van trainers en richtte in 2007 de galan school voor training op. Eerder werkte ze als

Nadere informatie

Participatief leiderschap. Hoe leid je een samenwerkingsverband?

Participatief leiderschap. Hoe leid je een samenwerkingsverband? Participatief leiderschap Hoe leid je een samenwerkingsverband? Mr. Drs. Lucien Stöpler Justice in Practice December 2014 Participatief leiderschap: Hoe leid je een samenwerkingsverband? 2014 Justice in

Nadere informatie

Ouderinfo donderdag 3 december 2015

Ouderinfo donderdag 3 december 2015 Ouderinfo donderdag 3 december 2015 Geplande evenementen 4-12-2015 Sinterklaasviering www.antoniusbest.nl 0499-371250 Beste ouders, verzorgers, 1. Pepernoten bakken Afgelopen maandag begon de Sinterklaasweek

Nadere informatie

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling

Nadere informatie

Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons

Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Dankdag voor gewas en arbeid Liturgie Voorzang LB 448,1.3.4 Stil gebed Votum Groet Zingen: Gez 146,1.2 Gebed Lezen: Johannes 6,1-15 Zingen: Ps

Nadere informatie

Ideeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf

Ideeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf Ideeën presenteren aan sceptische mensen Inleiding Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat het moeilijk kan zijn om gehoor te vinden voor informatie of een voorstel. Sommige mensen lijken er uisluitend

Nadere informatie

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over

Nadere informatie

Bijbelteksten Feest van Genade

Bijbelteksten Feest van Genade Week 1 Zoals een hinde smacht naar stromend water, zo smacht mijn ziel naar U, o God. (Psalm 42:2) Mozes sloeg steeds buiten het kamp, op ruime afstand ervan, een tent op die hij de ontmoetingstent noemde.

Nadere informatie

Erasmusbestemming: Universiteit

Erasmusbestemming: Universiteit Erasmusbestemming: Rijsel Academiejaar:2006-2007 Één semester Universiteit Waar is de universiteit ergens gelegen (in het centrum/ ver uit het centrum)? De univ ligt vrij dicht bij het centrum, maar als

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

Nieuwsbrief OBS De Meerpaal

Nieuwsbrief OBS De Meerpaal Nieuwsbrief OBS De Meerpaal 13 januari 2015, nummer 5 Inhoud 1. Goed 2015 2. Te laat komen 3. Luizenouders 4. Uitnodigingen 5. Niet fietsen op het schoolplein 6. Museum Jeugduniversiteit 7. Voorleesdagen

Nadere informatie

Gemeenteviering rond Jesaja 9:5b

Gemeenteviering rond Jesaja 9:5b Gemeenteviering rond Jesaja 9:5b 1 Verkondiging Enkele kinderen vragen in de kerk: waarom vieren we kerst? En wat betekent het voor u? Reactie op de antwoorden Ja, waarom vieren we kerst? En wat betekent

Nadere informatie

Speech Gerbrandy-debat

Speech Gerbrandy-debat Speech Gerbrandy-debat Goedemiddag allemaal, Woorden doen ertoe. Vandaag en toen. De woorden van premier Gerbrandy hebben een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse geschiedenis. Via de radio sprak

Nadere informatie

Voorwoord. 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde

Voorwoord. 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde Voorwoord 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde Fluitsma & Van Tijn, 2007 Het zijn er inmiddels 16 miljoen en het zullen er ook nog

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj

Nadere informatie

Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek.

Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek. Conflicten hanteren Tijd: verdelen over twee bijeenkomsten. Bijeenkomst 1 Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek. De uitkomst van

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

Rapport. Datum: 15 juli 2013. Rapportnummer: 2013/087

Rapport. Datum: 15 juli 2013. Rapportnummer: 2013/087 Rapport "Toch een voldoende voor de Toets Gesproken Nederlands" Rapport over een klacht over de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid te Den Haag. Datum: 15 juli 2013 Rapportnummer: 2013/087 2

Nadere informatie

Ik ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag lijden voor de Kerk van Jezus Christus

Ik ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag lijden voor de Kerk van Jezus Christus AVONDMAALSVIERING KONINGSKERK 13-09 - 2009 door ds. L. Krüger Schriftlezing: Koloss. 1: 24-29 (NBV) Ik ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Maak van je kind een maker!

Maak van je kind een maker! Maak van je kind een maker! En word er zelf ook één. Zes regels waarmee dat waarschijnlijk best wel lukt. 1 Welkom In dit boekje vertellen we over maken. Het is speciaal gemaakt voor ouders die samen met

Nadere informatie

Huiselijk geweld. Casus 1:

Huiselijk geweld. Casus 1: Huiselijk geweld Casus 1: Jonge vrouw, 32 jaar, meldt zich bij de huisarts. Ze is getrouwd en de man van deze vrouw is ook uw cliënt. Ze hebben 3 kinderen van 6-3 en 1 jaar. Ze heeft duidelijke zichtbare

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Vragenlijst Depressie

Vragenlijst Depressie Vragenlijst Depressie Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan (A t/m U). Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

VOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE

VOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE VOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE 1 Utrecht, 2013 Beste docent, Wij hopen u en uw groep binnenkort te mogen verwelkomen in het Centraal Museum, waar u met de groep deelneemt aan het programma

Nadere informatie

Interview met DJ Kit T

Interview met DJ Kit T Interview met DJ Kit T Ik denk dat heel veel mensen nieuwsgierig zijn naar wie Kit-T nu precies is. Kun je ons wat over jezelf vertellen? Mijn naam is Kitty Nendels, geboren in Kerkdriel en opgegroeid

Nadere informatie

Jaarverslag BATO 2006

Jaarverslag BATO 2006 Jaarverslag BATO 2006 Afgelopen jaar was een bewogen en creatief jaar voor Bato. Ten eerste hebben zich twee nieuwe leden aangemeld: Christa van Diepen en Jan van Oostveen. Naast de gewoonlijke werkzaamheden

Nadere informatie

Er is toch niemand die jou aardig vindt. SUKKEL.

Er is toch niemand die jou aardig vindt. SUKKEL. Liefde Ik laat je nooit in de steek. Ik zal je helpen. Jij bent mijn beste vriendin. Het mooiste wat ik heb, geef ik aan jou. Ik ben verliefd... Ik heb alles voor je over. IK HOU VAN JOU! Ik bid voor je.

Nadere informatie

Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen

Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen Openingstekst: (Door een ouder en kind) A. Zeg zou jij het licht aandoen? Je moet opschieten, want het is bijna tijd. Dadelijk

Nadere informatie

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk GEWASSEN IN WATER Inhoud: Vanuit de dopeling gezien een statement dat hij in het watergraf alles wat oud is achter zich laat. Hij weet niet alles, kent nog niet

Nadere informatie

Mantelzorg, waar ligt de grens?

Mantelzorg, waar ligt de grens? Mantelzorg, waar ligt de grens? CDA Talentacademie 2014-2015 Anita Relou Wat is volgens het christendemocratisch gedachtengoed de grens van mantelzorg. Inleiding 2015. Een jaar met veel veranderingen in

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

Ook zo toe aan een oplossing?

Ook zo toe aan een oplossing? Ook zo toe aan een oplossing? Zit het jou ook niet lekker: die verjaringsdossiers op je bureau? Of ben je in een vervelend conflict verzeild geraakt over grond? Wil je op een snelle en goedkope manier

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Persoonlijkheidstesten

Persoonlijkheidstesten Persoonlijkheidstesten De gratis korte persoonlijkheid test De eerste test die ik heb gemaakt is een gratis test. Deze test bestaat uit één vraag waar wordt gevraagd een van de negen figuren te kiezen.

Nadere informatie

Met wie moet je als erasmusstudent het eerst contact opnemen als je aankomt?

Met wie moet je als erasmusstudent het eerst contact opnemen als je aankomt? Erasmusbestemming: Universität Heidelberg Academiejaar: 2014. - 2015. Twee semesters Universiteit Waar is de universiteit ergens gelegen (in het centrum/ ver uit het centrum)? Tot de universiteit behoren

Nadere informatie

Inleiding op het lespakket. Blz. 3. Het verhaal van Musa Blz. 4. Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5

Inleiding op het lespakket. Blz. 3. Het verhaal van Musa Blz. 4. Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5 Musa Inhoud Inleiding op het lespakket. Blz. 3 Het verhaal van Musa Blz. 4 Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5 Het koffertje ontdekken. Blz. 6 en 7 Inhoud koffertje. Blz. 8 en 9 2 Inleiding

Nadere informatie

Iedereen heeft een verhaal

Iedereen heeft een verhaal informatie voor jongeren Iedereen heeft een verhaal > Goed om te weten als je tijdelijk naar JJC gaat Iedereen heeft een eigen verhaal. Veel verhalen gaan over waarom het niet allemaal gelopen is zoals

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

LES6. De wegloper belonen. Sabbat. Zondag Lees Lees 'De wegloper. Teken Teken een gympie en. Leer Begin met het uit je hoofd

LES6. De wegloper belonen. Sabbat. Zondag Lees Lees 'De wegloper. Teken Teken een gympie en. Leer Begin met het uit je hoofd De wegloper belonen Sabbat Lees Lees Filemon 1 alvast door. Heb je er ooit over nagedacht van huis weg te lopen? Hoe zou dat zijn? Waar zou je naar toe gaan? Wat zou je kunnen doen? Onesimus bevond zich

Nadere informatie

Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert'

Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert' DOSSIER 4 UUR NIEUWSBREAK Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert' Door: Irene de Zwaan 05/09/13, 16:07 YOUTUBE. Koos van Dam tijdens een optreden in Pauw&Witteman. NIEUWSBREAK

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

DINEREN IN DE HOFTRAMMM

DINEREN IN DE HOFTRAMMM DINEREN IN DE HOFTRAMMM De bijzondere creatie van Bobby van Galen en Pierre Wind Foto s en tekst: Martien Versteegh Eigenaar en gastheer Bobby van Galen heet u van harte welkom Het begon met een droom

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

Nieuwsbrief december 2015

Nieuwsbrief december 2015 Hallo allemaal, Via deze nieuwsbrief willen we jullie dit keer iets uitgebreider informeren over wat CSN precies doet. In de agenda vinden jullie wat er de komende tijd gaat komen. Daarnaast zullen we

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Hoofdstuk 3.0 Wat is een democratische rechtsstaat?

Hoofdstuk 3.0 Wat is een democratische rechtsstaat? Scheiding der machten De rechters zijn gescheiden www.rechtvoorjou.nl Hoofdstuk 3.0 Wat is een democratische rechtsstaat? Maak de volgende oefeningen met behulp van de informatie op de website*. Naam Leerling:...Klas:...

Nadere informatie

EFFECTIEF OMGAAN MET BEZWAREN

EFFECTIEF OMGAAN MET BEZWAREN EFFECTIEF OMGAAN MET BEZWAREN Er zijn een heleboel redenen die door een klant gebruikt worden om nee te zeggen. Echter, de zogenaamde tegenwerpingen en bezwaren zijn veelal dooddoeners. Je zal dus moeten

Nadere informatie

Hoe gaat het in z n werk daar? Wat is er anders dan een gewone poli?

Hoe gaat het in z n werk daar? Wat is er anders dan een gewone poli? INTERVIEW d.d. 28 december 2009 Coeliakiepoli Op het interview-wenslijstje van Nynke en Zara staat Dr. Luisa Mearin. Zij is kinderarts MDL in het LUMC te Leiden en heeft als eerste met haar collega s in

Nadere informatie

TOETS NT2-1 schrijven. Goed voorbereid slagen. voor het staatsexamen NT2 programma 1. Opgavenboekje nr. 1 SCHRIJVEN. niveau B1. tijdsduur: 120 minuten

TOETS NT2-1 schrijven. Goed voorbereid slagen. voor het staatsexamen NT2 programma 1. Opgavenboekje nr. 1 SCHRIJVEN. niveau B1. tijdsduur: 120 minuten Goed voorbereid slagen voor het staatsexamen NT2 programma 1 Opgavenboekje nr. 1 SCHRIJVEN niveau B1 tijdsduur: 120 minuten Deel 1: Zinnen afmaken 15 opdrachten Maak de zinnen af: 1. Het is in de vakantie

Nadere informatie

Nieuwsbrief 17 december 2015 Het einde van het jaar..

Nieuwsbrief 17 december 2015 Het einde van het jaar.. Nieuwsbrief 17 december 2015 Het einde van het jaar.. Dit is alweer de laatste donderdagbrief van het jaar 2015. Wat is het allemaal snel gegaan. Wat hebben de kinderen goed hun best gedaan. Iedereen kan

Nadere informatie

SLACHTOFFERSCHAP, TRAUMA EN GEWELD - EEN ONONTWARBARE KLUWEN? 25 mei 2016, Antropia, Driebergen - 25 mei 2016, gedichten Ingmar Heytze

SLACHTOFFERSCHAP, TRAUMA EN GEWELD - EEN ONONTWARBARE KLUWEN? 25 mei 2016, Antropia, Driebergen - 25 mei 2016, gedichten Ingmar Heytze SLACHTOFFERSCHAP, TRAUMA EN GEWELD - EEN ONONTWARBARE KLUWEN? 25 mei 2016, Antropia, Driebergen - 25 mei 2016, gedichten Ingmar Heytze MONITOR Dit wordt geen nieuw verhaal. We doen wat met ons werd gedaan,

Nadere informatie

Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen

Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Competenties Sociaal en communicatief functioneren (P9) Initiatief (P10) Reflectie (P11) Afgelopen module heb je met een groepje gewerkt aan je project. In week 7

Nadere informatie

September 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders. Oktober 2015 Woensdag 7 oktober Start kinderboekenweek

September 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders. Oktober 2015 Woensdag 7 oktober Start kinderboekenweek Schoolnieuws schooljaar 2015-2016 Vrijdag 18 September 2015 September 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders Donderdag 24 September Start gesprek ouders Maandag 28 September Algemene

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

Kastelen in Nederland

Kastelen in Nederland Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,

Nadere informatie

Vandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen

Vandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Vandaag is rood. Pinksteren 2014 Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Dat mooie rood was ooit voor mij Een kleur van passie

Nadere informatie

Periode: CBT examens 15 april t/m 30 april 2014

Periode: CBT examens 15 april t/m 30 april 2014 Periode: CBT examens 15 april t/m 30 april 2014 1. Doet u dit examen voor de eerste keer of gaat het om een herexamen? Eerste keer 279 70% Herexamen 104 26% Niet beantwoord 16 4% Totaal 399 2. Als de voorlopige

Nadere informatie

glijden. Ik zie ze zachtjes wegstromen, oplossen en verdwijnen, om nooit meer terug te keren.

glijden. Ik zie ze zachtjes wegstromen, oplossen en verdwijnen, om nooit meer terug te keren. INLEIDING Welkom in de affirmatiewereld. Je hebt ervoor gekozen om gebruik te gaan maken van het gereedschap dat in dit boek beschreven wordt en je hebt daarmee de bewuste beslissing genomen om je leven

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Naam opleiding: Molecular Science & Technology. Toelating

Naam opleiding: Molecular Science & Technology. Toelating Naam opleiding: Molecular Science & Technology Toelating Is de studie moeilijk? Een studie aan de TU Delft is pittig, zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie gelijk vol voor gaat. Gas

Nadere informatie

CP9. In gesprek over de toekomst

CP9. In gesprek over de toekomst CP9 In gesprek over de toekomst Na het voortgezet onderwijs kiest uw kind welk vak hij wil gaan leren en welke opleiding hij wil gaan volgen. Hij maakt een beroepskeuze. Een decaan of studiebegeleider

Nadere informatie

Nie uwsb rie f Stichting OE R S T I C H T I N G O N D E R W I J S E V A L U A T I E R A P P O R T J A A R G A N G 4, NR. 3 ( M A A R T 2 0 1 1 )

Nie uwsb rie f Stichting OE R S T I C H T I N G O N D E R W I J S E V A L U A T I E R A P P O R T J A A R G A N G 4, NR. 3 ( M A A R T 2 0 1 1 ) Nie uwsb rie f Stichting OE R S T I C H T I N G O N D E R W I J S E V A L U A T I E R A P P O R T J A A R G A N G 4, NR. 3 ( M A A R T 2 0 1 1 ) Nieuwsbrief Stichting OER Stichting Onderwijs Evaluatie

Nadere informatie

Maart 2015 Jaargang 2014-2015 nr. 8

Maart 2015 Jaargang 2014-2015 nr. 8 Nieuwsbrief maart 2015: Nieuws vanuit: De directie Bijgaand treft u weer onze nieuwe maandbrief aan. Het is alweer de maandbrief van de maand maart. In deze maand start straks de lente weer. Deze maand

Nadere informatie

Talenten: Gebruik ze of verlies ze!

Talenten: Gebruik ze of verlies ze! Talenten: Gebruik ze of verlies ze! Denk eens terug toen je pas leerde fietsen. Kon je het meteen de eerste keer? Neen? Sommige dingen leren, kost nu eenmaal tijd. Op dezelfde manier moeten wij oefenen

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Twee weken geleden zijn we begonnen met lezingen uit het Marcus-evangelie. Een bijzonder evangelie waarin de vraag centraal staat: wie is Jezus? Hoe

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

DE RECHTERS ZIJN GESCHEIDEN

DE RECHTERS ZIJN GESCHEIDEN DE RECHTERS ZIJN GESCHEIDEN www.rechtvoorjou.nl Hoofdstuk 3.0 Wat is een democratische rechtsstaat? Maak de volgende oefeningen met behulp van de informatie op de website. Naam Leerling: Klas:. 3.0 a.

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

C JAAR PREEK ADVENT. H. Maria Maior, Dordrecht. Rorate Coeli. Dauwt heemlen.

C JAAR PREEK ADVENT. H. Maria Maior, Dordrecht. Rorate Coeli. Dauwt heemlen. 1 C JAAR PREEK ADVENT Vierde zondag van de Advent Zondag - Rorate Coeli Dauwt heemlen, wijkt vaneen Zondag 20 december 2015 EERSTE LEZING Micha 5, 1 3 GRADUALE Psalm 80, 1-8 TWEEDE LEZING Hebreeen 10,

Nadere informatie

Bij meester Wolf in het atelier De kinderen gaan helemaal los.

Bij meester Wolf in het atelier De kinderen gaan helemaal los. Anne Marie van Cappelle annemarievancappelle@ziggo.nl 070-3460845 06-41850198 Bij meester Wolf in het atelier De kinderen gaan helemaal los. Groep 4 van de Rotterdamse basisschool De Wilgenstam werkt één

Nadere informatie