OVERZICHT 2006 DE ENERGIEMARKT

Transcriptie

1 Competitief OVERZICHT 2006 Evenwichtig Duurzaam DE ENERGIEMARKT

2

3 De energiemarkt

4 2 Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangsstraat, 50 B BRUSSEL Ondernemingsnummer: tel. (02) Verantwoordelijke uitgever: Lambert VERJUS Voorzitter van het Directiecomité Vooruitgangsstraat, BRUSSEL Wettelijk depot: D/2007/2295/

5 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» INHOUD De FOD Economie vis-à-vis de energie-eisen...9 De strategie van de FOD Economie en de energie...12 Eisen...13 Opdracht van de FOD...13 Strategische eisen van de FOD...13 Overzicht 2006 «Energie»...13 I. Energie, een bestanddeel van het concurrentievermogen van de ondernemingen en van de economische groei Het belang van energie in de economische sectoren De voornaamste spelers betreffende de vraag naar energie...16 II. Energie als middelpunt van de internationale en Europese debatten: de FOD Economie verdedigt de Belgische belangen Het Internationaal Energie Agentschap A. Opdrachten en doelstellingen...19 B. Belgische deelname...20 C. Internationaal crisisbeleid voor olie...21 D. Technologische samenwerkingsprogramma s...22 E. Gezamenlijke organisatie tussen de FOD Economie en het Internationaal Energie Agentschap...24 a. Analyse en aanbevelingen van het Internationaal Energie Agentschap voor het Belgische energiebeleid...24 b. Energietechnologieën Verenigde Naties (VN) en het energiebeleid...26 A. VN-Europese Commissie voor Europa - Comité voor de duurzame energie...26 B. VN-Commissie voor Duurzame Ontwikkeling...26 C. Nucleair Energie Agentschap...27 D. Internationaal Atoomenergie Agentschap...28 E. Groep nucleaire leveranciers...28

6 3. De Europese Unie en het energiebeleid...29 A. Context...29 B. Intern en extern Europees beleid...30 C. Prioritaire punten van ons Europees energiebeleid...31 a. Veiligheid van de bevoorradingen en van de leveringen...32 b. Concurrentievermogen en energietoegankelijkheid voor allen...32 c. Duurzame ontwikkeling van onze energiesystemen...33 D. Pentalateraal Forum...35 E. Het Economische Beleidscomité (EBC) Het Energiecharter...37 A. Situering...37 B. Probleem van niet-ratificatie van het Verdrag door Rusland III. Energie in het centrum van de nationale bekommernissen: de FOD Economie spil van overleg en technische coördinatie Overleg Staat-Regio s Overleg met de adviesraden Coördinatie van het crisisbeheer...44 A. Beleid binnen de normale marktvoorwaarden...44 B. Beleid in geval van een bevoorradingscrisis van stookolie...44 B.1. Kennis van de markt...45 B.2. Nationaal Oliebureau (NOB)...46 B.3. Wetgeving...47 B.4. Strategische aardoliestocks en aardolieproducten...48 B.5. Strategische stocks...48 IV. Bijdragen tot een efficiënte werking van een concurrentiele energiemarkt: de FOD Economie bestuurt het wettelijke en reglementaire kader Concurrentiebeleid Liberalisering van de gas- en elektriciteitsmarkten...52

7 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» A. Elektriciteitsmarkt...52 B. Aardgasmarkt...54 C. Prospectieve elektriciteit- en gasstudies...55 D. Relatie met de regelinstantie...57 E. Prijsstelling voor aardgas en elektriciteit...58 F. Grensoverschrijdende infrastructuren Het contractprogramma «Aardolie»...60 V. Bijdragen tot een energiemarkt in een duurzame ontwikkelingsfase: de FOD Economie bewerker van originele initiatieven Energie-efficiëntie Indicatoren van energie-efficiëntie Energie-efficiëntie in de industrie Energie-efficiëntie van gebouwen Energie-efficiëntie van de verwarmingstoestellen Biobrandstoffenbeleid...73 a. Definitie van biobrandstoffen...73 b. Introductie van biobrandstoffen...73 c. De productie van biobrandstoffen in België...75 d. Het biokarakter van producten bepalen Hernieuwbare energieën in de Noordzee Gebruik van hernieuwbare energiebronnen door de landbouw- en voedingsector Warmtekrachtkoppeling: waarom geen nieuwe potentiële spelers? Gebruik van hout Fonds voor het saneren van de servicestations - BOFAS...82 a. Geschiedenis, erkenning en oprichting...82 b. Aard van de interventie...83 c. Financiering...84

8 VI. Innovatie op energievlak ondersteunen Kernenergie...85 A. Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen...85 B. Studiecentum voor Kernenergie...88 C. Institut national des radio-éléments...91 D. SYNATOM...94 E. Opvolgingscomité voor de nucleaire bevoorrading...95 F. Opvolging van het ontmantelen en beheer van de passieve installaties De normen a. Normen, reglementeringen en conformiteitattesten b. Normen en potentieel van de KMO s c. Productnormen Het kaderprogramma voor innovatie en mededinging Administratie interfaces - Onderzoekcentra - Industrie Samenwerkingsakkoord inzake wetenschappelijk beleid Samenwerking met de POD Wetenschapsbeleid Het in werking stellen van platformen Ateliers voor het verspreiden van informatie VII. De veiligheid van de energiemarkt verzekeren Transport en distributie A. Vergunningen B. Veiligheid van de pijpleidingen C. Elektrische hoogspanningsverbindingen Metrologie: kalibreren en verifiëren Veiligheid van elektriciteits- en gastoestellen Het algemeen reglement op de elektrische installaties De kwaliteit van de aardolieproducten a. Productnormen b. FAPETRO c. Toekomstige ontwikkelingen...120

9 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» 6. Temperatuurcompensatie bij het laden en lossen van vloeibare brandstoffen Vullen en distributie van flessen die gevuld zijn met vloeibare petroleumgassen VIII. Energie: een noodzakelijk goed voor elke burger: de FOD Economie staat garant voor informatie aan en de bescherming van de verbruiker Multimedia Contactcenter A. De vrije markt van gas en elektriciteit B. Huisbrandolie C. Belastingvermindering voor energiebesparende maatregelen..129 D. Elektrische installaties in woningen Commerciële praktijken: codes van goed gedrag van de leveranciers Klachten A. Facturatie a. Transparantie van de facturen b. Late facturatie c. Dubbele facturatie d. Verbrekingsvergoedingen B. Afstandsverkoop a. Verkoop per telefoon b. Internetverkopen C. Verkopen buiten de onderneming a. Huis-aan-huis verkoop b. Verkoop in warenhuisketens D. Verplichtingen in verband met dit akkoord a. Prijsaanduiding b. Switch c. Verhuis...137

10 d. Domiciliëring e. Klachtenbehandeling Maatregelen tengevolge van de prijsexplosie van de brandstoffen in 2005 en A. Korting op de stookoliefactuur B. Gespreide aflossing van het factuurbedrag Sociale tarieven voor gas en elektriciteit Sociaal stookoliefonds IX. Economische gevolgen van de energiemarkt: de FOD Economie anticipeert en analyseert Kennis van de energiesector Economische analyses A. Het belang van de bevoorrading voor de sectoren en de economie B. Verloop van de energieprijzen Energie en concurrentievermogen van de ondernemingen A. Impact van de prijsstijgingen van energie op de dienstensectoren a. Analyse per dienstensector b. Analyse per energievorm van het uiteindelijke energieverbruik c. De transportsector d. De andere dienstensectoren B. Impact van de energieprijsstijgingen op de industrieën De energiemarkt en de KMO s Energiecommissie A. Inhoud van de studiemethode en werkprocedure B. Voorlopig rapport van 17 november

11 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» DE FOD ECONOMIE VIS-À-VIS DE ENERGIE-EISEN De aardoliereserves raken uitgeput, het Midden-Oosten blijft politiek onstabiel, speculatie doet de olieprijzen de pan uitrijzen, Rusland versterkt zijn onderhandelingspositie op de gasmarkt, de liberalisering van de elektriciteitsmarkt heeft ongewenste effecten, kernenergie blijft een heet hangijzer en we maken ons terecht zorgen over de opwarming van de aarde. De opeenstapeling van al deze energiekwesties versnelt onze bewustwording en onze mentaliteitsverandering. Energie is reeds maandenlang een brandend actueel thema. Het is het onderwerp van de meeste politieke en economische debatten en het treft elke burger dagelijks. Het is voor de FOD Economie dan ook een gedroomde gelegenheid om het «Overzicht van 2006» aan dit belangrijke thema te wijden. Het ligt niet in onze bedoeling toe te geven aan een modeverschijnsel, of te herschrijven wat in de pers of in gespecialiseerde publicaties reeds beter beschreven staat. We willen integendeel een objectieve en volledige voorstelling geven van hoe de FOD Economie in het kader van zijn ruime waaier aan bevoegdheden en verantwoordelijkheden actief het energiebeleid van België ondersteunt. Trouw aan zijn opdracht om de voorwaarden te scheppen voor een competitieve, evenwichtige en duurzame goederen- en dienstenmarkt, waakt de FOD Economie permanent over de veiligheid, ontwikkeling, eerlijkheid en duurzaamheid van de energiemarkt, die er een wezenlijk bestanddeel van vormt. 9 Bij de vijftigste verjaardag van het Verdrag van Rome, dat ondertussen zijn beslag heeft gekregen in een gemeenschappelijk landbouwbeleid en een gemeenschappelijke munt, heeft het oorspronkelijk rond steenkool en kernenergie opgebouwde Europa nu ook de ambitie om de basis te leggen van een gemeenschappelijk energiebeleid. Het is een historische wending, maar ook een weg vol voetangels, want energie blijft een wezenlijk element van de soevereiniteit van een natie. Steunend op zijn technische expertise en op zijn coördinatie- en overlegmechanismen neemt de FOD Economie in naam van ons land actief deel aan dit

12 ambitieuze Europese project en aan alle internationale besprekingen die ermee gepaard gaan. Het «Overzicht 2006» geeft u een idee welke invloed dit dagelijks heeft op het Europese en internationale toneel. Energie vormt echter ook een nationale en een dagdagelijkse uitdaging. Energie is bepalend voor de competitiviteit van onze bedrijven en voor het collectief welzijn van de mens, met name voor zijn verwarming, verlichting en verplaatsing. Om elk bedrijf en elk gezin van energie te kunnen voorzien, moet deze energie, ongeacht de bron, voor een evenwichtige en eerlijke prijs geproduceerd, getransporteerd en verdeeld worden, volgens de geldende milieunormen en in optimale omstandigheden voor de openbare veiligheid. 10 Net als alle andere markten organiseert ook de energiemarkt zich niet vanzelf en functioneert hij niet in het ijle. Hij vraagt integendeel om een aangepast juridisch kader en een betrouwbare infrastructuur om zo de bevoorrading veilig te stellen en te zorgen voor gezonde concurrentie, onberispelijke veiligheid, constante openstelling voor innovatie, en evenwichtige beantwoording van de verwachtingen van bedrijven en verbruikers. In dit «Overzicht 2006» verneemt u meer over de realiteit van het energiebeheer in ons land en over de toegevoegde waarde die de FOD Economie, overeenkomstig zijn strategische en operationele doelstellingen, op dit vlak te bieden heeft. De Algemene Directie Energie speelt daarin uiteraard een bepalende rol. Het zou echter een vergissing zijn te denken dat zij de enige algemene directie van het departement is die bij het energievraagstuk betrokken is. Deze publicatie verruimt het spectrum en koppelt het transversale principe van het organigram van de FOD aan de geïntegreerde aanpak van alle algemene directies, ten dienste van een doeltreffend en vlot functionerende energiemarkt op uiteenlopende gebieden als: handelspraktijken, voorlichting van de consument, klachtenbehandeling, veiligheid van gasleidingen, normalisatie, marktanalyse,..

13 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» Op een moment dat allerhande verklaringen afgelegd worden, de ene al origineler dan de andere, om het energiebeleid binnen het Belgische institutionele landschap te positioneren, kan dit «Overzicht 2006» misschien, in alle objectiviteit en transparantie, een licht werpen op de concrete en geïntegreerde aanpak van de FOD Economie en er zo toe bijdragen dat terug een ernstig, realistisch en sereen debat gevoerd wordt over een vraagstuk dat van levensgroot belang is voor de toekomst van onze economie en van onze volgende generaties. 11 Lambert VERJUS

14 DE STRATEGIE VAN DE FOD ECONOMIE EN DE ENERGIE De FOD Economie heeft als opdracht het creëren van voorwaarden voor een competitieve, duurzame en billijke werking van de goederen- en dienstenmarkt. Hij steunt hiervoor op welbepaalde strategische doelstellingen. In dit Overzicht van 2006, presenteert de FOD Economie zijn strategie om te beantwoorden aan de energie-eisen. 12

15 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» EISEN STRATEGISCHE EISEN VAN DE FOD OVERZICHT 2006 «ENERGIE» Energie, bestanddeel van het concurrentievermogen van ondernemingen en van de economische groei. De positionering van de Belgische economie op internationaal vlak verzekeren Energie als middelpunt van de internationale en Europese debatten: de FOD Economie verdedigt de Belgische belangen OPDRACHT VAN DE FOD In een Belgische en internationale context in volledige omwenteling heeft de FOD Economie als opdracht, om: het concurrentievermogen van de federale economie te waarborgen, het concurrentiële, evenwichtige en billijke karakter van de goederen- en dienstenmarkt te waarborgen, de duurzaamheid van de ontwikkelingen van deze markt te verzekeren. De rol van de FOD bevestigen bij het in werking stellen van een federaal proces van de economische unie Bijdragen tot de ontwikkeling, het concurrentievermogen en de duurzaamheid van de goederen- en dienstenmarkt Energie in het centrum van nationale overwegingen: de FOD als spil van technisch overleg en coördinatie Bijdragen tot een doeltreffende werking van een competitieve energiemarkt: de FOD Economie als spil van het wettelijke en reglementaire kader Bijdragen tot een energiemarkt op één lijn met de duurzame ontwikkeling: de FOD Economie als bewerker van originele initiatieven 13 In dit perspectief is de FOD ermee belast om de markt op een efficiënte manier te omlijnen door de kwaliteit van de betrekkingen van al de economische spelers te bevorderen, alsook de perfecte kennis van de economische structuur, het bijhouden van adequate statistieken en de grondige analyse van de beschikbare macro-economische gegevens. Uitwisselingen bevorderen via economische betrekkingen in een competitieve markt Innovatie op energievlak ondersteunen: de FOD Economie als actieve partner Veiligheid en toezicht van de energiemarkt verzekeren: de FOD Economie als onontkoombare en strenge autoriteit Energie, een goed dat elke burger absoluut nodig heeft: de FOD Economie waarborgt het informeren en beschermen van de verbruiker Economische gegevens verzamelen, exploiteren en verspreiden Economische gevolgen van de energiemarkt: de FOD Economie anticipeert en analyseert

16 I. ENERGIE, EEN BESTANDDEEL VAN HET CONCURRENTIEVERMOGEN VAN DE ONDERNEMINGEN EN VAN DE ECONOMISCHE GROEI 1. HET BELANG VAN ENERGIE IN DE ECONOMISCHE SECTOREN Men kan het belang van energie in de verschillende productiesectoren inschatten dankzij de Input-Outputtabel (IOT), die al de goederen en diensten omvat, die deel uitmaken van het productieproces van de andere goederen en diensten (intermediair verbruik) maar ook al de toegevoegde waardecomponenten per product, salarissen van de loontrekkenden, belastingen, bruto-exploitatieoverschot (primaire inputs). TABEL: Energieaandelen in de productie 14 Input in productieproces Geproduceerde productcategorie Landbouw Energie Industrie (zonder energie) Bouw Diensten Totale economie mln euro Intermediaire input 55,41 71,57 73,79 68,27 47,55 58, Landbouw 5,87 0,01 4,17 0,00 0,14 1, Energie 4,96 49,95 3,57 1,31 2,08 4, Industrie, zonder energie 29,42 6,69 45,98 25,14 8,01 21, Bouw 0,00 2,08 0,47 24,20 2,84 3, Diensten 15,15 12,85 19,61 17,61 34,49 27, Primaire input 44,59 28,43 26,21 31,73 52,45 41, Loon-en weddetrekkenden 5,25 8,76 15,99 17,67 29,73 23, Belastingen - subsidies 0,68 0,20 0,53 0,87 2,38 1, Netto exploitatieoverschot Verbruik van vast kapitaal 26,40 11,06 5,20 10,29 11,75 9, ,26 8,40 4,49 2,90 8,58 6, Totale output Bron: Input-outputtabellen 2000, Instituut voor de nationale rekeningen

17 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» De tabel geeft aan dat het energiedeel in de totale productie 4,41% bedraagt (23,9 miljard euro) voor het jaar 2000, berekend via de bijdrage van de intermediaire inputs Vervaardiging van cokes, geraffineerde aardolieproducten en splijt- en kweekstoffen, Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en water en Energiehoudende delfstoffen. Op het eerste gezicht kan dit cijfer veeleer zwak lijken, in het bijzonder met betrekking tot de primaire inputs, zoals de salarissen van de loontrekkenden die 23,47% van de productie bedragen. Energie blijft toch een volstrekt noodzakelijke input voor al de productiesectoren. Het deel van de energie in de productiekost varieert eveneens in functie van de bestudeerde sectoren. Hoofdstuk 9 geeft een meer gedetailleerde analyse van het belang van de energiebevoorrading voor de sectoren. 15 GRAFIEK: Aandeel van de voornaamste intermediaire inputs in het productieproces. Landbouw Energie Industrie zonder energie Bouw Diensten Totale economie Energie Industrie zonder energie Diensten Bron: Input-outputtabellen 2000, Instituut voor de nationale rekeningen.

18 2. DE VOORNAAMSTE SPELERS BETREFFENDE DE VRAAG NAAR ENERGIE Andere gegevens kunnen een aanvulling zijn voor de algemene presentatie over het belang van de energie. Bijvoorbeeld, deze met betrekking tot het gebruik van de voornaamste energiebronnen. Voor de vaste brandstoffen is het gedeelte van de industrie in haar totaliteit, met iets meer dan 50% stabiel gebleven tussen 2000 en 2005 en dit is ook zo voor haar voornaamste gebruiker, de ijzer- en staalindustrie die alleen meer dan 44% van de beschikbare hoeveelheden opgebruikt. De sector van de niet-metaalhoudende mineralen bekleedt een tweede plaats met minder dan 3% van het gebruik. Het totale gebruik van vaste brandstoffen is gedaald met 35% tussen 2000 en De situatie van de aardolieproducten is lichtjes anders. De verwerkingssector gebruikte 10% van de beschikbare middelen in De voornaamste gebruiker is veruit de transportsector met meer dan 43%. Alleen de wegtransportsector absorbeert al 37,1% van de beschikbare middelen (hetzij 85,2 % van het gebruik van de transportsector) terwijl de luchtvaart 5,8% van dit totaal gebruikt. Huishoudelijk gebruik en daarmee gelijkstaand gebruik bereikten 26,1%, gevolgd door het nonenergiegebruik (aardolie als grondstof) met 16%. Energiegebruik door de industrie bereikte slechts 5,4%. Tussen 2000 en 2005 daalde het totale verbruik van de aardolieproducten met 6,2%. Het gebruik van aardgas door de industrie was lichtjes hoger omdat dit iets meer dan 28% in 2005 vertegenwoordigde. Het deel dat bestemd was voor de verwerking bedroeg 28,9%. Het is echter het huishoudelijke en daarmee gelijkstaande gebruik (waaronder de handel met 12,5% van het totale gebruik) dat het grootste deel aardgas opgebruikt met 38% van het totaal. Non-energie gebruik (voornamelijk door de chemische industrie) bedroeg 6,3% in 2005.

19 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» Binnen de industrie is de chemische industrie veruit de belangrijkste gebruiker met 47,4% van het industriële gebruik, gevolgd door de ijzer- en staalindustrie (18,2%), de voedingsindustrie (10,8%) en de verwerking van niet-metaalhoudende mineralen (9,3%). Tussen 2000 en 2005, verhoogde het gebruik van aardgas, uitgedrukt in tetra joules, met 5,6%. Bij aardgas moet men ook de gasderivaten toevoegen, die minder dan 10% van het aardgasgebruik vertegenwoordigen. Deze gassen worden enerzijds gebruikt door de energieverwerkingssector en anderzijds door de ijzer- en staalindustrie. Voor deze sector vertegenwoordigden de gasderivaten bijna 40% van het totale gasgebruik. Elektriciteit is de laatste belangrijke energiebron. De twee voornaamste verbruikers zijn de industrie (42,2% in 2005) en de huishoudens samen met de daarmee gelijk te stellen verbruikers (41,9% in 2005). 17 Op het niveau van de huishoudens en de daarmee gelijkstaande gebruikers vertegenwoordigen de handel en andere diensten ongeveer bijna een derde van het verbruik. Binnen de industrie is de chemische sector de voornaamste verbruiker met 35% van het industriële verbruik, gevolgd door de ijzer- en staalindustrie (15,2%), de landbouwen voedingsindustrie (10,1%), drukkerijen en de pulp- en papierindustrie (6,87%), de niet-metaalhoudende mineralen (5,9%), de productie van machines (5,5%) en houtwerk (4,7% in 2005). Een laatste belangrijk element om deze algemene presentatie over het energieverbruik te vervolledigen is de verdeling van het eindverbruik in de industrie. In 2000, uitgedrukt in tonnen petroleum equivalent stond gas in voor 37% van de energievoorziening, gevolgd door elektriciteit (24%), vaste brandstoffen (23%) en aardolie (12%). De andere bronnen vertegenwoordigden samen slechts 4%. In 2005, als de aandelen van het gas (38%) en van de aardolie (10%) niet veel veranderden, daalde het deel van de vaste brandstoffen sterk (17%) en dit ten voordele van de elektriciteit en van hernieuwbare brandstoffen (3%).

20 18

21 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» II. ENERGIE ALS MIDDELPUNT VAN DE INTERNATIONALE EN EUROPESE DEBATTEN: DE FOD ECONOMIE VERDEDIGT DE BELGISCHE BELANGEN 1. HET INTERNATIONAAL ENERGIE AGENTSCHAP A. Opdrachten en doelstellingen Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) is een autonoom agentschap dat verbonden is aan de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), met zetel te Parijs. Het IEA ontstond in 1974 als gevolg van de oliecrisis begin jaren zeventig toen de olieprijzen verviervoudigd werden met wereldwijd ernstige economische en sociale gevolgen. 26 lidstaten zijn aangesloten bij het IEA: 19 Australië België Canada Denemarken Duitsland Finland Frankrijk Griekenland Hongarije (1997) Ierland Italië Japan Korea Luxemburg Nederland Nieuw-Zeeland Noorwegen Oostenrijk Portugal Spanje- Tsjechische Republiek Turkije Verenigd Koninkrijk USA Zweden Zwitserland. De Europese Commissie neemt eveneens deel aan de werkzaamheden als «actieve waarnemer». De Organisatie opereert op basis van principes overeengekomen in 1994, de zogenaamde «Shared Goals» of gezamenlijke doelstellingen die door alle lidstaten werden onderschreven: het behoud en de verbetering van beheerssystemen om onderbrekingen van de olievoorzieningen op te vangen; het bevorderen van een doelmatig energiebeleid in een wereldwijde context door samenwerking met niet-leden, industrie en internationale organisaties;

22 het beheer van een permanent informatiesysteem over de internationale oliemarkt; het verbeteren van de internationale energievoorziening en vraagstructuur door de ontwikkeling van alternatieve energiebronnen en verhoging van de doelmatigheid van het energiegebruik; het bijstand verlenen bij integratie van milieu- en energiebeleid. Ondertussen is het werkterrein van het IEA over de jaren heen gevoelig uitgebreid en is de organisatie een waardevolle bron van informatie en statistieken over de internationale energie-ontwikkelingen. Belangrijke «publieke» aandachtspunten zijn: publicatie van maandelijkse Market Oil Report, jaarlijkse World Energy Outlook, periodieke landenrapporten, enz. 20 B. Belgische deelname België is sedert het ontstaan van de IEA een groot pleitbezorger geweest van de organisatie, omwille van zijn transversale expertise en know-how in energievraagstukken, alsook omwille van zijn internationaal lidmaatschap waardoor de uitwisseling van best-practices geoptimaliseerd kan worden. In 2006, heeft de FOD Economie een vrijwillige financiële bijdrage geleverd ter ondersteuning van een globaal rapport over de internationale gasmarkt. Op vraag van de FOD Economie zal bovenstaande studie zich onder meer concentreren op een kosten-batenanalyse van ondergrondse opslag van gas alsook op het onderzoeken van de technologische mogelijkheden ervan.

23 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» C. Internationaal crisisbeleid voor olie Het crisisbeleid inzake olie wordt bepaald door het Internationaal Energie Programma. De verplichtingen die de deelnemende landen door ondertekening van deze bindende overeenkomst hebben genomen zijn in beginsel: het aanhouden van noodvoorraden, momenteel vastgesteld op 90 dagen netto invoer; het beschikken over een operationeel pakket van vraagbeperkende maatregelen; het kunnen ter beschikking stellen van olie of olieproducten ten tijde van crisis. Dit regelt de verdeling van de aangelegde reserves tussen de deelnemende staten in geval een aardoliecrisis tot schaarste leidt in één of meerdere lidstaten; het opleggen van verplichtingen inzake petroleumstatistieken en rapportering. 21 In dreigende crisissituaties, zal in IEA-kader door de lidstaten worden bekeken wat de gewenste optimale samenstelling is van het te nemen pakket maatregelen. De belangrijkste instrumenten die het IEA daarbij ten dienste staan zijn de inzet van strategische voorraden en het beperken van de vraag naar olie. Naar aanleiding van de bevoorradingsproblemen in de Verenigde Staten ten gevolge van de orkaan Katrina, werd na instemming van alle IEA-lidstaten, op 2 september 2005 het IEA-Emergency Response Plan van kracht. Dit betekent concreet dat de 26 IEA-leden formeel instemden tot het vrijgeven van nationale oliereserves ter compensatie van de verliezen in de Verenigde Staten.

24 Minister Verwilghen hechtte zijn goedkeuring aan de uitvoering van dit noodplan en besliste dat België dit besluit zou uitvoeren door inzet van een deel van de strategische nationale benzinevoorraad. D. Technologische samenwerkingsprogramma s De doelstelling van het IEA kan men slechts concretiseren door het in werking stellen van nieuwe technologische concepten zoals waterstofeconomie, ontginnen en stockeren van steenkool, alternatieve energiebronnen zoals de «hernieuwbare» energiebronnen en het beheersen van de energievraag. 22 De laatste jaren geeft de IEA steeds meer en meer voorrang aan deze thema s die overeenstemmen met de door de G8 aangehaalde uitdagingen: de veiligheid van de energiebevoorrading en het opwarmen van de aarde. 1 Er is meer informatie beschikbaar op de website van het Agentschap ( org/dbtw-wpd/textbase/techno/ index.asp) die ze herneemt, geklasseerd per categorie: eindgebruiken, hernieuwbaren, fossiele brandstoffen, alsook de gecontroleerde thermonucleaire fusie in het experimentele stadium). Zo zijn er 42 technologische samenwerkingsprogramma s die men over het algemeen «Implementing Agreements» noemt. Sommigen bestaan zo al een tiental jaren en gaan over klassieke technologische netwerken, die echter voortdurend veranderen zowel qua concept als door hun in gebruikname (zoals de verbranding, de zonne-energie, de energieprestatie van gebouwen, warmtepompen). Andere hebben dan weer te maken met meer recente toegepaste netwerken, zoals de brandstofcellen, de energie van de oceanen, de elektrische netwerken. België participeert in 10 zulke programma s. De tabel met de hoofding «IEA Implementing Agreements» herneemt deze 42 Implementing Agreements en geeft de programma s aan waar België 1 aan deelneemt. De FOD Economie en zijn Algemene Directie Energie nemen actief deel aan de technologische samenwerkingsprogramma s van het Agentschap, dewelke gaan over geavanceerde domeinen die men in de onderstaande tabel terugvindt.

25 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» TABEL: Geavanceerde onderzoeksdomeinen van de IEA Technologische uitdaging Energie stockeren Fotovoltaïek tegen een lage kostprijs Elektriciteitstransport/ Netwerkbeheer Biobrandstoffen en geavanceerde brandstoffen Verlichting Sleutelmaterialen voor geavanceerde technologieën Geavanceerd splijten en smelten Ontginnen en stockeren van steenkool Kans voor fundamenteel onderzoek Nano-science van het vangen van fotonen Postgenome wetenschappen/proteomica Supergeleidingsvermogen/ geleidingsvermogen Elektrochemie/Electrofysica Geavanceerde berekeningsalgoritmen Katalyse Biofysica/Biochemie Complexe systemen, adaptatieven 23 Niettegenstaande de werkelijke toegevoegde waarde voor de onderzoekscentra (publieke of private) om deel te nemen aan deze akkoorden, blijft de deelname van de FOD Economie veeleer beperkt tot een bescheiden bijdrage van euro. Deze deelname berust op samenspraak met de regionale administraties en de Programmatorische Federale overheidsdienst Wetenschapsbeleid (die de eigenlijke onderzoeksactiviteiten beheert). Bovendien vult de deelname van de FOD Economie aan het «Committee on Energy Research and Technology» en aan haar subwerkgroepen, het inwinnen van expertise aan, wat voor een groot deel steunt op de kennis van de «Implementing Agreements» over belangrijke thema s voor het toekomstige energie-

26 systeem, zoals het ontginnen en stockeren van steenkool, waterstof en brandstofcellen en de technologische vooruitgang in het algemeen. E. Gezamenlijke organisatie tussen de FOD Economie en het Internationaal Energie Agentschap a. Analyse en aanbevelingen van het Internationaal Energie Agentschap voor het Belgische energiebeleid Op 10 maart 2006 organiseerde de FOD Economie een persconferentie over het Belgische energiebeleid, voorzien van een analyse en aanbevelingen van het Internationaal Energie Agentschap (IEA), in aanwezigheid van de heer Claude Mandil, Directeur van het Internationaal Energie Agentschap en de heer Minister van Energie. 24 Het IEA heeft België gefeliciteerd met de vooruitgang in de vrijmaking van de energiemarkten, maar stuurt toch aan op prompte maatregelen ten gunste van de consument, gericht op het afbouwen van de belemmeringen die een grotere concurrentie op de energiemarkten bemoeilijken, teneinde de interne integratie en de energie-efficiëntie van het land te verbeteren, alsook een betere analyse en begrip mogelijk te maken van de gevolgen van de beslissing inzake nucleaire uitfasering. Als gevolg van de federalisering van België, zijn de regels voor de werking van de markten in de drie gewesten onderling verschillend, waardoor geïsoleerde gas- en elektriciteitsmarkten bestaan die niet goed op elkaar zijn afgestemd. Volgens IEA kan deze fragmentatie het creeren van echte concurrentie bemoeilijken, aangezien mogelijk nieuwe operatoren minder geneigd zijn toe te treden tot deelmarkten, met het resultaat dat de Belgische consument niet kan genieten van de echte voordelen van de vrijmaking van de markt.

27 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» Verder vormt volgens het IEA het gebrek aan harmonisering tussen de verschillende gewesten een belangrijke hinderpaal voor de verdere integratie van de Belgische energiemarkt en die van zijn buurlanden, en hypothekeert ze op deze manier de verdere ontwikkeling en het succes van de EU-markten. Het IEA spoort België aan om zijn regionale markten te bundelen. Harmonisatie van de markten betekent evenwel niet dat de gewesten hun onafhankelijke beleidsvorming moeten opgeven, maar vereist een sterkere federale dialoog en samenwerking tussen de federale en regionale autoriteiten. b. Energietechnologieën Op 29 november 2006 organiseerde de FOD Economie een informatieseminarie voor alle relevante spelers uit het bedrijfsleven, de onderzoekswereld en de overheidsorganisaties in samenwerking met het Internationaal Energie Agentschap, dat een internationaal gewaardeerde studie publiceerde: Energy Technology scenarios and strategies for a more secure and sustainable energy future. Energietechnologie: scenario s en strategie ën voor een veilige en duurzame energietoekomst Deze studie biedt een gedetailleerd overzicht van de status en vooruitzichten van belangrijke energietechnologieën in de elektriciteitssector, gebouwen, energie in het City Atrium op 29 november Vooruitgangstraat,50 en transport, die essentieel zijn om de continuïteit en de 1210 Brussel duurzaamheid van de energievoorziening en het concurrentievermogen van de industrie te waarborgen. 25 De huidige energiesystemen blijken op wereldschaal economisch onbetrouwbaar en niet duurzaam te zijn, en daarom moeten we onverwijld op zoek gaan naar oplossingen voor een alternatieve, schone, intelligente en competitieve energietoekomst. Seminarie in samenwerking met het Internationaal Energie Agentschap

28 2. VERENIGDE NATIES (VN) EN HET ENERGIEBELEID A. VN-Europese Commissie voor Europa - Comité voor de duurzame energie Het Comité voor Energie van de Economic Commission for Europe van de VN houdt zich bezig met duurzame ontwikkeling van energie, Rationeel Energie Gebruik (REG) en de hervorming van de energiesectoren van de landen van Centraal- en Oost-Europa. 26 De input vanuit België naar dit Comité is eerder beperkt, gelet op de geringe toegevoegde waarde dat dit Comité heeft ten overstaan van bestaande samenwerkingsverbanden met de landen van Centraal- en Oost-Europa, zoals het energiehandvest en de samenwerkingsprojecten met deze landen in EU-context. B. VN-Commissie voor Duurzame Ontwikkeling De VN-Commissie voor Duurzame Ontwikkeling is een van de zogenaamde functionele commissies van de Economische en Sociale Raad van de Verenigde Naties (ECOSOC). Ze werd opgericht na de Wereldtop Milieu en Ontwikkeling in Rio (1992) en werkt sinds 2004 volgens een nieuw stramien: een beperkt aantal thema s wordt gedurende twee jaar in de kijker gezet. De werkzaamheden inzake energie dienen te resulteren in een set van aanbevelingen en een werkprogramma dat aan de VN-Ministers bevoegd voor duurzame ontwikkeling en energie ter goedkeuring zullen worden voorgelegd. De Algemene Directie Energie van de FOD Economie werd in het intra-belgische consultatieproces aangesteld als piloot voor het energiedossier en is alzo met de voorbereiding en opvolging terzake belast voor de komende onderhandelingen die van start gaan in februari 2007.

29 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» C. Nucleair Energie Agentschap De Algemene Directie Energie van de FOD Economie is lid van het Directiecomité en van het Comité voor nucleaire ontwikkeling van het Nucleair Energie agentschap (NEA). Zij heeft bijgedragen tot de goedkeuring van het werkprogramma en het budget van het Agentschap. Dit is een lijst van studies van het Agentschap: marktconcurrentie en kernenergie; voortzetting van het werk over de uraniumbronnen; innovatie en technologie van de kernenergie; impact van het langer instandhouden van kerncentrales; kernenergie en de bevoorradingszekerheid; financiering van de kerncentrales; 27 de grenzen van de ontwikkeling van de kernenergie. De Commissie Nucleair Recht van het Agentschap wordt momenteel voorgezeten door de FOD Economie. Elke 8 maanden onderzoekt zij de verschillende aspecten van het nucleaire recht, zoals de vooruitgang betreffende het ratificeren van protocollen, ter wijziging van de verdragen van Parijs en Brussel betreffende de burgerlijke aansprakelijkheid op het vlak van de kernenergie, de interpretatie van deze laatsten, de modernisering van de stralingsbeschermingnormen, de evolutie van het recht op informatie met betrekking tot nucleaire installaties, het statuut van de kernfusie-installaties of de dekking tegen terroristische aanslagen.

30 D. Internationaal Atoomenergie Agentschap De Algemene Directie Energie van de FOD Economie vertegenwoordigt België om advies te geven betreffende de posities die moeten worden ingenomen betreffende bepaalde punten die werden besproken door de Raad van Bestuur van het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA). In 2006, hadden deze punten o.a. te maken met de beperking van het gebruik van zeer verrijkt uranium en de herziening en de verbetering en de capaciteit van het waarborgsysteem (met name via een betere informatie over de activiteiten en de nucleaire exporten). 28 De Algemene Directie Energie van de FOD Economie neemt eveneens deel aan het overleg over de «nieuwe omkadering voor verzekeringen inzake de bevoorrading en de non-proliferatie». Zij bereidt de Belgische wetgeving voor in dit opzicht. Zij maakt eveneens deel uit van de technische werkgroep over de opties van de cyclus van de nucleaire brandstof. Zij presenteert er een rapport over de toestand van de cyclus van de Belgische brandstof en de onderzoeken hieromtrent. Zij ondersteunde de deelname van de CEN in bepaalde IAEA projecten, waaronder het INPRO project over de innoverende reactoren. E. Groep nucleaire leveranciers De Algemene Directie Energie van de FOD Economie neemt deel aan de werkgroep en aan de voltallige zitting van de Groep Nucleaire Leveranciers («Nuclear Suppliers Group» of NSG). Het meest markante feit van het jaar 2006 was de aankondiging van een akkoord dat men overweegt tussen Indië en de Verenigde Staten over een vreedzame samenwerking op het vlak van de nucleaire energie.

31 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» 3. DE EUROPESE UNIE EN HET ENERGIEBELEID A. Context Een aantal recente gebeurtenissen (verhoogde stookolie- en gasprijzen, uitvoer en transit van Russische stookolie en aardgas, grote elektrische stroompannes ) hebben aangetoond dat energievragen heel wat invloed kunnen hebben op onze veiligheid, ons concurrentievermogen en ons milieu en het overige beleid van de Unie. De staats- en regeringschefs van de Europese Unie hebben meermaals onderlijnd dat het noodzakelijk is om een echt Europees energiebeleid te voeren. Het energiebeleid maakt deel uit van de Strategie van Lissabon en in een ruimer kader van de Europese strategie voor een duurzame ontwikkeling. De coherentie en de synergieën plaatsen zich dus tussen dit Europese energiebeleid en de andere Europese programma s (strijd tegen de klimaatverandering, concurrentie en innovatie ) 29 De Algemene Directie Energie van de FOD Economie werkt samen met de Europese Commissie, bij: de voorbereiding van de dossiers voor de Ministerraad Energie; de technische coördinatie voor de uitwerking van het Belgische standpunt inzake energievragen, die werden naar voren gebracht door andere raden (Milieu, Ecofin, Transport ) ; de vertegenwoordiging van België in de verschillende Europese groepen die werkzaam zijn op het vlak van de veiligheid van de bevoorradingen (gas en stookolie), de Trans-Europese energienetwerken; de samenwerking aan het R&D programma op het vlak van de energie, de modelvorming van de energiesystemen, etc.

32 B. Intern en extern Europees beleid Het Europese energiebeleid legt eveneens op dat Europa met één stem zou moeten kunnen spreken en zijn ganse economische en politieke gewicht in de schaal zou moeten leggen voor wat betreft de dialoog met de derde landen, zowel met de producerende als met de consumerende landen. De EU moet steunen op een ambitieus energiebeleid dat in staat is om onze afhankelijkheid van de energie te reduceren en het concurrentievermogen van onze economieën te verbeteren. 30

33 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» C. Prioritaire punten van ons Europese energiebeleid Het Europese energiebeleid concentreert zich rond drie punten: veiligheid van de bevoorradingen en van de leveringen (energieveiligheid); concurrentievermogen en energie die toegankelijk is voor allen; duurzame ontwikkeling van onze energiesystemen. 31

34 a. Veiligheid van de bevoorradingen en van de leveringen De veiligheid van de bevoorradingen is de basis van elk energiebeleid. Om deze veiligheid te versterken zullen de landen van de Europese Unie overeenkomen om: hun energievectoren te diversifiëren (energiemix), evenals hun bevoorradingsbronnen (geografische) en hun bevoorradingsroutes (pijplijnen, gaspijpleidingen, LPG terminals, hoge druk lijnen ); hun stockeerbeleid te versterken (stookolie en aardgas); het toezicht op de markten te verbeteren (stookolie, gas en elektriciteit) en dit in nauwe samenwerking met het Internationaal Energie Agentschap. 32 De liberalisering van de gas- en elektriciteitsectoren en het hieruit voortvloeiende vermenigvuldigen van de uitwisselingen hebben op tijd nieuwe elementen van onzekerheid ingevoerd over de betrouwbaarheid van de netwerken. Om de voortzetting van de leveringen aan industriele en huishoudelijke verbruikers te waarborgen moeten investeringen voor het vernieuwen en de uitbreiding van de productie-, transportcapaciteiten (met inbegrip van de verbindingen over de grenzen heen) het voorwerp uitmaken van indicatieve geïntegreerde en gecoördineerde plannen (geïntegreerd Europees beleid op lange termijn van de productie- en transportmiddelen). b. Concurrentievermogen en energietoegankelijkheid voor allen Ons energieverbruik verminderen (op elk vlak: industrie, transport, residentieel) draagt bij tot de verbetering van ons globale concurrentievermogen, tot het reduceren van onze afhankelijkheid en van onze uitstoot van broeikasgassen. België schat dat men verder moet gaan dan het integrale toepassen van de huidige richtlijnen inzake het vrijmaken van de gas- en elektriciteitsmarkt en het volgende moet doen:

35 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» het overleg tussen operatoren, regulatoren en overheid versterken; de toegang tot het stockeer- en transportnet versterken; het beleid van energie-efficiëntie in de industrie versterken (internationale concurrentie) maar ook in de huishoudsector; de beleidslijnen versterken inzake R&D, het aantonen en het verspreiden van nieuwe technologieën; voldoen aan de verplichtingen van de openbare dienstverlening, wat voorzien is in de bestaande richtlijnen en er steeds voor zorgen dat de energie toegankelijk is voor iedereen aan een betaalbare prijs in het kader van een sociaal beleid. c. Duurzame ontwikkeling van onze energiesystemen De EU moet een duurzaam beleid voeren dat alle natuurlijke bronnen behoudt, het milieu respecteert en bijdraagt tot de strijd tegen de klimaatverandering. 33 De prioriteiten van het Europese energiebeleid onder het hoofdstuk duurzaamheid van de energiesystemen, zijn: het versterken van het beleid ter verbetering van de energie-efficiëntie op elk gebied; het intensiveren van de inspanningen voor hernieuwbare energieën (rekening houdende met de beste verhoudingen kost/doeltreffendheid en de regionale specificiteiten); een betere coördinatie van het energie- en milieubeleid, voornamelijk op het vlak van de strijd tegen de klimaatverandering (betere voorspelbaarheid en transparantie van de doelstellingen post-2012, wat volstrekt noodzakelijk is voor de investeringsbeslissingen in de energiesector); de relevantie van de bijdragen van de Raad Energie bij het opvolgen van de klimaatstrategie en het commerciële systeem van de emissierechten (ETS);

36 het versterken van de beleidslijnen inzake het beheren van de vraag; het verbeteren en de harmonisering van de energienormen van de producten. Deze ambitieuze doelstellingen steunen op beleidslijnen ter ondersteuning van R&D en oefenen een duurzame invloed uit op het gedrag en de gewoonten. Binnen het kader van haar buitenlandse beleid heeft de Europese Unie de bedoeling om: 34 de toegang tot de energie gemakkelijker te maken alsook de levering van doeltreffende en toegankelijke energiediensten, meer in het bijzonder in ontwikkelingslanden; de consumptiewijzen en de duurzame productie op mondiaal vlak definiëren; op te treden binnen internationale onderhandelingen en te komen tot een sterkere dialoog met de landen die een grote productie van gas en stookolie hebben; op te treden in internationale onderhandelingen over de klimaatverandering en de dialoog te versterken met de landen die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van gassen met broeikaseffect. De Belgische positie over de Europese vraagstukken met betrekking tot de volledige of gedeeltelijke bevoegdheid van de regio s wordt voorbereid en vastgesteld binnen de overleggroep Staat/Regio s op het vlak energie (CONCERE), waarvan de Algemene Directie Energie van de FOD Economie instaat voor het secretariaat en het voorzitten van de voltallige vergaderingen (zie punt III.1).

37 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» D. Pentalateraal Forum Het Pentalateraal Forum engageert zich voor regionale initiatieven die worden ondersteund door de Europese Commissie (zoals «Noordpool» voor de landen uit het Noorden en «European Community» voor de landen uit het Zuiden). België, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg en Nederland maken deel uit van het Forum. De Ministers van Energie van deze landen komen regelmatig samen en de 3 hulpgroepen bereiden de werken voor: GS I Optimalisering van de beschikbare verbindingen en de toewijzingsmechanismen, GS II Veiligheid van de bevoorrading en ontwikkeling van de verbindingen, GS III Opheffen van wettelijke obstakels voor een betere samenwerking. 35 Elke groep wordt voorgezeten door de vertegenwoordigers van de Ministers en is samengesteld uit de vertegenwoordigers van de regelgevers en van de netbeheerders. Tot nu toe heeft men alleen punten met betrekking tot elektriciteit besproken maar het Forum werd recentelijk uitgebreid met een hulpgroep die instaat voor de vragen inzake «emission trading». Een gelijkaardig Forum over aardgas zal binnenkort worden samengesteld, en zal in overleg met de Ministers worden uitgebreid met het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen, de twee landen die het meest verbonden zijn met het gasnet in de regio.

38 E. Het Economische Beleidscomité (EBC) Het EBC is een instantie van de Europese Unie dat adviezen en standpunten voorbereid voor de Ecofin Raad betreffende de structurele en macro-economische aspecten van de Europese Unie in de lidstaten. De FOD Economie maakt deel uit van de Belgische delegatie van het EBC, die uit 4 leden bestaat: 2 permanente vertegenwoordigers (Federaal Planbureau en FOD Financiën) en 2 plaatsvervangende vertegenwoordigers (NBB en FOD Economie). 36 Zo heeft men beroep gedaan op het EBC om het Groenboek van de Commissie Een Europese strategie voor duurzaam, concurrerende en continue geleverde energie voor Europa te analyseren rond drie aspecten: ontwikkeling en perspectieven, fiscale en economische instrumenten binnen de context van een nieuw Europees beleid voor energie en een systeem van uitwisseling van emissierechten. Het heeft geleid tot een consensus ten voordele van een niet discriminatoire fiscaliteit, tot een groei van de energie-efficiëntie en de ontwikkeling van hernieuwbare energieën, met het oog op een vermindering van onze kwetsbaarheid op energievlak. De Belgische delegatie die systematisch beroep doet op het technische advies van de FOD Economie, onderlijnde eveneens dat het belangrijk is om de energie-afhankelijkheid te verminderen en hernieuwbare energieën te ontwikkelen en de energie-efficiëntie te laten toenemen en dit geldt ook voor de coördinatie tussen de regelgevers en de verbindingen (twee verschillende doelstellingen), de verduidelijking van de debatten over ETS en «na 2012», en dit met name om het investeringsklimaat te verbeteren. Het EBC werd uiteindelijk eveneens ingeschakeld voor het actieplan voor energie-efficiëntie van de Europese Commissie.

39 «De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België.» 4. HET ENERGIECHARTER A. Situering Het Verdrag van het Energiehandvest werd op 17 december 1994 in Lissabon ondertekend door 46 staten en is de juridische uitvoering van een politiek document, dat in 1991 werd getekend. Het Verdrag is in werking getreden op 16 april België ratificeerde het op 8 mei Het Verdrag en bijhorende protocollen (Energie-efficiëntie, Transit) hebben als doel om tussen de betrokken landen, via multilaterale weg de rechtsorde ten aanzien van energiekwesties te versterken door het stellen van regels ten aanzien van handel en investeringen. Het Verdrag verschaft bovendien ook een procedure voor geschillenbeslechting tussen bedrijven en staten en staten onderling. Het Verdrag incorporeert de algemene WHO-principes die ook relevant zijn voor handel in energieproducten. De principes in het Handvest gelden ook voor aangesloten landen die nog geen WHO-lid zijn. 37 Momenteel zijn onderhandelingen lopend over een transitprotocol dat het principe van vrije doorvoer promoot. B. Probleem van niet-ratificatie van het Verdrag door Rusland Ondanks herhaaldelijke politieke druk van de Europese staats- en regeringsleiders alsook van de G-8 staatshoofden maakt Rusland nog steeds geen aanstalten om het Energiehandvest te ratificeren. Rusland past de principes van het Handvest toe op «voorlopige basis» wat de ambiguïteit van regels in de hand werkt en de juridische waarde van het Verdrag ondermijnt.