Voedings- & gezondheidsfeiten over de Kiwi

Transcriptie

1 Gezondheidsfeiten Voedings- & gezondheidsfeiten over de Kiwi Een gids voor gezondheidsdeskundigen Aangeboden door:

2

3 Oorsprong Om de oorsprong van kiwifruit te achterhalen, keren we terug naar het China van de vorige eeuw. Op terugreis uit China namen een paar Nieuw-Zeelandse missionarissen enkele Chinese kruisbesplanten (Actinidia deliciosa) mee terug om ze in Nieuw Zeeland te planten. Vanaf 1904 werden deze eerste Chinese kruisbessen op Nieuw- Zeelandse bodem verder gekweekt. Rond 1950 werden dan de eerste kiwiklimplanten in de Bay of Plenty in Nieuw-Zeeland geplant. Deze streek is gezegend met zonneschijn, voldoende neerslag en een vruchtbare vulkanische bodem, wat de ideale omstandigheden zijn om kiwifruit te kweken. De Chinese kruisbes werd pas in 1959 omgedoopt tot kiwivrucht, naar analogie met de kiwivogel, het nationale symbool van Nieuw-Zeeland. Nu staat in de meeste landen de vrucht bekend als de kiwi. Sindsdien kent de kiwi een stijgende populariteit. Vandaag de dag vinden ieder jaar zo n 2 miljard kiwi s in gekoelde schepen hun weg naar Europa. Ze worden vers geoogst en meteen naar Europa gebracht. Door deze snelle behandeling behoudt de kiwi zijn textuur, vitaminen en mineralen. Oorsprong ZESPRI GREEN & GOLD Wereldwijd zijn ruim 100 verschillende kiwivariëteiten te vinden, die vaak in het wild groeien. ZESPRI brengt 2 variëteiten op de markt: De ZESPRI GREEN kiwi, Actinidia deliciosa Hayward, is de naam van de enige authentieke kiwivrucht die aan de striktste Nieuw-Zeelandse kwaliteitsnormen voldoet. Het felgroene vruchtvlees van de ZESPRI GREEN Kiwi is fris, sappig en stevig tegelijkertijd. De ZESPRI GOLD kiwi, Actinidia Chinensis Hort 16a, is het zoete zusje van de ZESPRI GREEN Kiwi. Het is een andere en volkomen natuurlijke kiwivariëteit die gemakkelijk te herkennen is aan zijn vijgachtige vorm en zachte huid. Het echte verschil merken we echter pas op als we de vrucht doorsnijden. Het vruchtvlees is geelgoud en het heeft een tropische smaak.

4 4

5 Inhoudsopgave Oorsprong 3 Voedingsdensiteit 6 Inhoudsopgave Vitamine C: Effecten op hart- en vaatziekten en kanker Antioxidanten Plasma vitamine C en sterftecijfer Plasma vitamine C en hart- en vaatziekten Kiwifruit en hartziekten Het eten van twee kiwi s per dag reduceert bloedplaatjesaggregatie Kiwifruit: antioxidatieve effecten, ACE inhibitie en effecten op fibrinolyse De inname van voedingsvezels en cardiovasculaire aandoeningen. Vezels en constipatie Kiwis en constipatie Kalium, Magnesium en Hypertensie Kalium Magnesium Fruit en kanker Chlorofyl en kanker Kiwifruit verhoogt DNA-herstel Fruit en longfunctie en astma Foliumzuur, neurale buisdefecten, cognitie en hyperhomocysteïnemie Neurale buisdefecten Cognitieve functie en dementie Hyperhomocysteïnemie Luteïne en de preventie van oogziekten Magnesium en diabetes Glycemische Index GI en mogelijke gezondheidsrisico s GI en obesitas Recepten met kiwi s Veelgestelde vragen voedingswaardentabel

6 Voedingsdensiteit Dr. Paul Lachance van de Rutgers University, New Brunswick, VS, leidde een studie die de voedingswaarde van fruit (1) evalueerde om op die manier gram per gram te bepalen welke soort de meeste voedingsstoffen levert. De analyse bepaalde de voedingsdensiteit van de 27 meest gegeten vruchten. Voedingsdensiteit is een berekening die vaak wordt gebruikt door diëtisten en voedingsdeskundigen om de voedingswaarde van een voedingsmiddel weer te geven. De resultaten werden gepubliceerd in The Journal of the American College of Nutrition, en geven een rangschikking van populaire vruchten op basis van hun voedingsdensiteit per 100 gram fruit. Uit deze studie bleek de kiwi, met een index van 16, de vrucht met de hoogste voedingsdensiteit te zijn van alle fruitsoorten, gevolgd door de papaja (14), de mango (11) en de sinaasappel (11). Op basis van het aantal calorieën dat nodig is om 1% van de dagelijkse waarde aan een voedingsstof te verkrijgen, behoort de kiwi tot de categorie van fruitsoorten die zich het beste inpassen in een energiebeperkte voeding. Mango Sinaasappel Banaan Druif Nectarine Appel Peer Papaja Citroen Aardbei Kiwi Een index van de gemiddelde voedingswaarde per 100 gram voedings-middel, voor de dagelijkse aanbreng van 9 voedingsstoffen die door de FDA van essentieel belang worden geacht. Van alle gecontroleerde fruitsoorten bevat kiwifruit het hoogste percentage vitamine C, bijna tweemaal zoveel als een sinaasappel. Kiwifruit bevat ook een hoog gehalte aan magnesium. Dit laatste komt in beperkte mate voor in levensmiddelen en heeft een gunstige invloed op de cardiovasculaire gezondheid. Kiwi s, papaja s en abrikozen overtroffen bananen en sinaasappels als de topvruchten met een laag natrium- en een hoog kaliumgehalte. Volgens de FDA-normen is de kiwi immers een goede kaliumbron. Bovendien leveren kiwi s veel vitamine E met een laag vetgehalte. Dat laatste vooral is uitzonderlijk én belangrijk omdat de meeste voedingsbronnen die rijk zijn aan vitamine E, ook rijk aan vetten zijn. Volgens de criteria van de FDA is het tevens een goede bron van voedingsvezels. Consumenten associëren bepaalde voedingsmiddelen vaak met de aanbreng van specifieke voedingsstoffen. Zo worden appels bijvoorbeeld geacht veel voedingsvezels te bevatten en sinaasappels en pompelmoezen veel vitamine C. Toch reikt de voedingsdensiteitsindex een breder instrument aan om onderbouwde keuzes te maken over welke vruchten best aanbevolen kunnen worden. In plaats van één vrucht voor één voedingsstof te eten, kunnen consumenten gebruik maken van de index om vruchten te selecteren die een brede waaier van voedingsstoffen, vitaminen en mineralen aanbrengen. (1) Lachance P.A., Sloan A.E. Fruits in Preventive Health and Disease Treatment. Nutritional Ranking and Pa tient Recommendations 38th annual meeting of the American College of Nutrition, New York. 27/09/

7 Vitamine C: Effecten op hart- en vaatziekten & kanker Antioxidatieve werking Van Reactieve zuurstofdeeltjes (ROS), die tijdens het normale energiemetabolisme worden geproduceerd, is bekend dat zij in sterke mate bijdragen tot het verouderingsproces. Een positief aspect van ROS is dat ze door fagocyten als antibacteriële agentia worden gebruikt. Een negatief aspect is de schade die zij macromoleculen, met inbegrip van DNA, kunnen berokkenen. Hun werking zou een groot risico kunnen betekenen, zelfs op korte termijn, en dus heeft het lichaam een hele reeks antioxidante mechanismen ontwikkeld om ROS aan te pakken. Eén daarvan is het aanwenden van de antioxidanten die in onze voeding aanwezig zijn. Er wordt ook aangenomen dat ROS een belangrijke rol spelen in het natuurlijke verouderingsproces, bij hartaandoeningen en bij kanker. Vitamine C Antioxidante vitaminen zijn bijzonder belangrijk. Zij blijken veel effectiever te zijn in de vorm van fruit dan in de vorm van supplementen. Fruit en groenten vormen de belangrijkste bron van antioxidanten in onze voeding. De antioxidante vitaminen zijn bijzonder belangrijk en zij blijken veel effectiever te zijn waneer ze geconsumeerd worden als fruit dan in de vorm van supplementen. Dat komt omdat vruchten een brede waaier van beschermende stoffen aanbrengen (met inbegrip van polyfenolen, carotenoïden, anthocyaninen, flavonoïden, flavonolen, enz.) die synergetisch blijken te werken. Zo kom je tot een veel krachtigere antioxidante werking. Een zeer voorname functie van ascorbinezuur of vitamine C is het opruimen van reactieve zuurstofdeeltjes om zo de schade die ze veroorzaken te beperken. Om de antioxidante activiteit optimaal te verzekeren is het echter noodzakelijk om zowel de water- als de vetfase te beschermen. Vitamine C is een krachtig wateroplosbaar antioxidant en zal de waterfase beschermen maar is niet actief in de vetfase. De tocoferolen (vitamine E) daarentegen, zijn krachtige vetoplosbare antioxidanten die de vetfase beschermen. Het is dus belangrijk om voor een voeding te kiezen die rijk is aan vitamine C én vitamine E. Zoals de tabel op pagina 9 laat zien, is kiwifruit opmerkelijk rijk aan beide, en is het eten van kiwi s ideaal om de schade, die reactieve zuurstofdeeltjes kunnen aanrichten, te voorkomen. Relatie tussen plasma vitamine C & sterftecijfer Zelfs het consumeren van 1 stuk kiwifruit per dag kan een aanzienlijk effect heb- 7

8 ben op het plasma vitamine C-gehalte. Khaw et al. (1) toonden aan dat het hoogste kwintiel van plasma vitamine C slechts 50% van het jaarlijkse gestandaardiseerde sterftecijfer van het laagste kwintiel (figuur. 1A en 1B) had en dat een toename in plasma vitamine C van 20µM/L geassocieerd wordt met een daling van het sterftecijfer van 20%. Het eten van één kiwi per dag verhoogt plasma vitamine C met ~40µM/L. Dit wordt geassocieerd met een daling van het sterftecijfer van naar schatting ruim 20%. Een dergelijke toename in plasma vitamine C, zo werd aangetoond, werd bereikt door de inname van fruit simpelweg met 50 gram te verhogen. En zo kunnen we extrapoleren dat het eten van één kiwi per dag het plasma vitamine C met minstens 40µM/L verhoogt FIGUUR 1A FIGUUR 1B RELATIEF RISICO RELATIEF RISICO VITAMINE C QUINTIEL Relatief risico van totale mortaliteit volgens plasma vitamine C quintiel VITAMINE C QUINTIEL Relatief risico van mortaliteit door cardiovasculaire aandoeningen volgens plasma vitamine C quintiel. Vitamine C & hart- en vaatziekten De klassieke risicofactoren voor hart- en vaatziekten zijn een verhoogde LDL-cholesterolwaarde, hypertensie, een lage HDL-cholesterolwaarde of de aanwezigheid van een ontsteking (weergegeven door een verhoogde concentratie aan C-reactief proteïne (CRP) ). Een studie analyseerde het risicoverkleinend effect van hoge vitamine C plasmaconcentraties op het ontstaan van hart- en vaatziekten. Deze studie volgde ruim 2700 mensen. Zij wees uit dat personen met de hoogste vitamine C concentratie 33% minder risico liepen op toekomstige hart- en vaatziekten en dat dit effect onafhankelijk was van de bovengenoemde risicofactoren (2). De studie wees uit dat personen met de hoogste vitamine C-concentratie 33% minder risico liepen op toekomstige hart- en vaatziekten Een andere studie zocht naar een verband tussen enerzijds het effect van vitamine C uit de voeding, of van fruitconsumptie en anderzijds de aanwezigheid van een ontsteking (via CRP-concentratie) of een verstoring van de endotheelfunctie. Het endothelium bekleedt de binnenzijde van het bloedvat en speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van hart- en vaatziekten. Het onderzoek gebeurde bij mannen zonder voorgeschiedenis van cardiovasculaire aandoening en diabetes (3).

9 hart- en vaatziekten De endotheelfunctie werd geanalyseerd door de concentraties van weefsel-type plasminogeen activator (tissue plasminogen activator, TPA) te onderzoeken. Als de TPA concentratie hoog is, stijgt het risico op bloeding. Mensen met een hogere plasma vitamine C concentratie, die meer fruit aten en meer vitamine C via hun voeding binnenkregen, hadden lagere CRP en TPA concentraties. Het resultaat van deze studie toont dus duidelijk aan dat vitamine C een ontstekingswerend effect heeft en de endotheelfunctie verbetert. Deze effecten kunnen gedeeltelijk verklaren waarom het regelmatig eten van vitaminerijk fruit beschermt tegen harten vaatziekten. Conclusie Een verhoogde inname van fruitsoorten die rijk zijn aan vitamine C is dus zeker aan te bevelen in de preventie van hart- en vaatziekten. Kiwifruit, één van de fruitsoorten met de hoogste concentratie aan vitamine C en aan vitamine E, heeft hier zeker zijn plaats. (1) Khaw KT et al.,lancet. 2001, 357; (2) Boekholdt S.M. et al. Br. J. Nutr. 2006; 96(3): (3 ) Wannamethee S.G. et al., Am. J. Clin. Nutr. 2006; 83(3): Kiwifruit en hart- en vaatziekten Het eten van twee kiwi s per dag reduceert bloedplaatjesaggregatie Bloedplaatjes spelen een cruciale rol in de ontwikkeling en de stabiliteit van atherosclerotische plaques. Het belang van bloedplaatjes wordt ook gestaafd door het feit dat bloedplaatjesremmers zoals acetylsalicylzuur de incidentie van myocardiaal infarct, beroerte en dood door een cardiovasculaire aandoening in secundaire preventietests reduceren. Onderzoek wijst uit dat kiwifruit ook het risico op bloedplaatjesaggregatie kan verlagen. Het eten van twee kiwi s per dag verlaagt de bloedplaatjesaggregatie met 18% (1). De wijze waarop dit effect wordt bereikt, verschilt echter van die van acetylsalicylzuur. Terwijl acetylsalicylzuur het enzyme cyclo-oxygenase remt, is dit niet het geval voor kiwi-extracten. Dit is mogelijk een zeer interessante bevinding aangezien 5 tot 45% procent van de bevolking ongevoelig is voor het bloedverdunnende effect van acetylsalicylzuur (2). Dezelfde studie toonde tevens een verlaging aan van het plasmatriglyceridegehalte met 15%. Een andere studie met kiwi-extracten in vitro toonde aan dat deze in staat zijn 70% van de vrije radicalen te neutraliseren. Vrijde radicalen kunnen LDL-partikels oxideren. En aangezien de oxidatie van LDL een belangrijke factor is in de ontwikkeling van atherosclerose, kunnen de antioxidatieve eigenschappen van kiwi s belangrijk zijn. Verdere experimenten toonden aan dat kiwi-extracten ook actief waren bij de remming tegen het Angiotensin I-Converting enzyme (ACE). Een ACE-remmende werking kan belangrijk zijn bij het beheersen van de bloeddruk. De kiwi-extracten bleken eveneens een remmende werking te hebben op HMG-CoA reductase. Dit enzyme speelt een belangrijke rol bij cholesterolsynthese in de lever. Tot slot werd er ook een fibrinolytische activiteit van kiwi s vastgesteld. Een verhoogde fibrinolyse (afbraak van bloedklonters) zou kunnen beschermen tegen trombose (3). (1) Duttaroy AK, et al., Platelets 2004, 15; (2) Mason PJ et al, Rev. Vardiovasc. Med. 2004, 5; (3) Jung K.A. et al. Biol Pharm Bull. 2005; 28(9): Vitamine C & E gehalte van verschillende fruitsoorten (mg/100g) vit. C vit. E ZESPRI GOLD 109 2,2 ZESPRI GREEN 100 1,1 Peer 6 0,5 Appel 6 0,6 Sinaasappel 54 0,24 Druif 3 - Banaan 11 0,27 9

10 De inname van voedingsvezels en cardiovasculaire aandoeningen. Er werden al diverse epidemiologische studies gepubliceerd over het verband tussen de inname van voedingsvezels en cardiovasculaire aandoeningen. Een 6-jarige prospectieve studie bij een groep volwassen mannen in de VS (1) toonde aan dat er een omgekeerd verband was tussen vezelinname en de cardiovasculaire sterfteratio. De cardiovasculaire sterfte was 60% lager bij personen met een vezelinname van 30 g/dag in vergelijking met personen in het laagste kwintiel van vezelinname (10 à 17 g/dag). In een studie bij Europese volwassenen (2) resulteerde een toename met 3g van de dagelijkse inname van oplosbare vezels in een daling met 27% van de cardiovasculaire sterfte. Een 10-jarig onderzoek uitgevoerd bij een grote groep vrouwen van 37 tot 64 jaar in de VS (3) wees uit dat het risico op hartaandoeningen bij vrouwen in het hoogste kwintiel (vezelinname van 22,9 g/d) 34% lager lag dan bij vrouwen in het laagste kwintiel (11,5 g/d). Een toename met 3g van de dagelijkse inname van oplosbare vezels resulteerde in een daling met 27% van de cardiovasculaire sterfte. Dr. Lairon en zijn collega s onderzochten onlangs het verband tussen het type voedingsvezel en de cardiovasculaire risicofactoren in de SU.VI.MAX groep van volwassen mannen en vrouwen (4). In deze groep werd vastgesteld dat slechts 21 % mannen en 7 % vrouwen dagelijks ten minste een totaal van 25 g/d voedingsvezels consumeerden, wat het aanbevolen minimum is (5,6). Ze stelden vast dat de hoogste totale innamen van voedingsvezels (hoger dan 27,3 g/d bij mannen of 22,0 g/d bij vrouwen), of de hoogste innamen van niet-oplosbare voedingsvezels, gepaard ging met een aanzienlijk (p<0,05) verlaagd risico van de volgende factoren: overgewicht, een hoge middelheup verhouding (een klinische marker van centrale obesitas), hoge bloeddruk, hoge plasma ApoB (een marker van atherogene lipoproteïnen), hoge ApoB/ApoA1 verhouding (hoe lager de verhouding, hoe beter) en hoge cholesterol-, triglyceriden- en homocysteïnewaarden (nog een onafhankelijke risicofactor voor cardiovasculaire aandoeningen). Vezels uit fruit worden geassocieerd met een lagere bloeddruk en betere middelheup verhouding. De achterliggende mechanismen van deze werking van voedingsvezels zijn mogelijk een verlaagd energieverbruik, verhoogde veteliminatie en verbeterde insulinegevoeligheid. We kunnen concluderen dat een hogere inname van voedingsvezels bij beide geslachten gepaard gaat met een verbetering van tal van belangrijke cardiovasculaire risicofactoren. Dit bevestigt dus de beschermende rol van vezelinname tegen cardiovasculaire aandoeningen. 10

11 Een andere studie toonde ook aan dat mensen in het laagste tertiel op het vlak van vezelinname een grotere kans hadden op het ontwikkelen van het metaboolsyndroom en type 2 diabetes.(7) (1) Rimm E.B., et al. JAMA 1996;275: (2) Pietinen P., et al., Circulation 1996;94: (3) Wolk A., et al. JAMA 1999;281: (4) Lairon D., et al. Am. J. Clin. Nutr. 2005; 82: (5) Marlett J.A., et al. J.Am.Diet.Assoc. 2002;102: (6) Martin A. Paris: Tec et Doc, (7) Bo S. et al. Am. J. Clin. Nutr. 2006, 84(5); Vezels en constipatie Vezelgehalte van diverse fruitsoorten (mg/100g) ZESPRI GREEN 3,4 ZESPRI GOLD 1,4 Banaan 1,1 Druiven 0,7 Sinaasappel 1,7 Appel 1,8 Peer 2,2 Het is welbekend dat voedingsvezels de stoelgang bevorderen en een positieve invloed hebben op de darmwerking (1). Er bestaat een bijna lineair verband tussen het gewicht van de dagelijkse stoelgang en de hoeveelheid voedingsvezels die per dag wordt geconsumeerd (2). Een studie bij kinderen tussen 3 en 5 jaar toont aan dat kinderen die geconstipeerd zijn een aanzienlijk lagere inname van voedingsvezels hadden dan andere kinderen (3). Verder toonde een analyse bij mannen en vrouwen tussen 22 en 97 jaar een duidelijk verband tussen de frequentie van de ontlasting en de inname van voedingsvezels.(4) Door meer volkorenbrood, fruit en groente te eten, kan men de vezelinname sterk verhogen. (1) Frenandez-Banares F. best Pract Res Clin Gastroenterol 2006;20(3): (2) Cummings J.H. et al. Gastroenterology. 1992;103(6): (3) Ip K.S. et al. Hong Kong Med. J. 2005; 11(6): (4) Sanjoaquin M.A. et al. Public Health Nutr ; 7(1) : vezels Kiwi s en constipatie In een recente studie aten 38 gezonde volwassenen ouder dan 60 jaar, gedurende 3 weken hun normale dieet, met of zonder één kiwi per 30 kg lichaamsgewicht, gevolgd door een cross-overperiode van 3 weken. Dagelijks werden de frequentie van de ontlasting en de kenmerken van de stoelgang geregistreerd. Kiwi s verbeterden bij deze volwassenen aanzienlijk alle waarden van de stoelgang. Het regelmatig consumeren van kiwi s leek te resulteren in een grotere en zachtere stoelgang, alsook in een frequentere stoelgangproductie. Hierbij zijn waarschijnlijk een aantal factoren in de volledige vrucht betrokken, maar de aard van de stoelgang suggereert dat vezels belangrijk zijn (1). Kiwi s en constipatie: bevestigd door een marktonderzoek. Een recent marketingonderzoek heeft uitgewezen dat professionals uit de gezondheidszorg in landen als België, Spanje en Nederland vooral kiwi s aanraden aan patiënten die lijden aan constipatie (2). (1) Rush E.C. et al. Asia Pacific J Clin Nutr 2002; 11: (2) Research by independent Intelligent Research Company ordered by Zespri. 11

12 Kalium, Magnesium en Hypertensie Kalium Een verhoogde bloeddruk is één van de risicofactoren voor cardiovasculaire aandoeningen en is de vaakst voorkomende oorzaak van beroertes. Er werd geschat dat een daling van 3mm Hg in systolische bloeddruk zou kunnen leiden tot een daling van 8% van de sterfte door beroertes en een daling van 5% van de hartaandoeningen (1). Bij de behandeling van hypertensie wordt heel wat aandacht besteed aan het beperken van de zoutinname en het reduceren van mogelijk overgewicht. Kalium speelt evenwel een even belangrijke rol in de preventie van hypertensie. Kalium en natrium zijn beide verantwoordelijk voor de vochtbalans. Natrium staat hoofdzakelijk in voor het regelen van het vochtvolume buiten de lichaamscellen (bloed) terwijl kalium voornamelijk binnenin lichaamscellen werkzaam is. Kaliumgehalte van diverse fruitsoorten (mg/100g) Banaan 400 ZESPRI GREEN 331 ZESPRI GOLD 230 Druiven 210 Sinaasappel 150 Appel 120 Peer 150 Epidemiologisch onderzoek heeft aangetoond dat een verhoogde natriuminname de bloeddruk verhoogt, terwijl kalium de bloeddruk verlaagt. Per millimol is de verlaging van de bloeddruk die kalium teweegbrengt groter dan de toename van de bloeddruk veroorzaakt door natrium (2). In een recente wetenschappelijke publicatie van de American Heart Association werd aanbevolen om dagelijks 4,7 g kalium te consumeren (1). Uit gegevens van de NHNESII (National Health and Nutritional Examination Survey II) studie blijkt dat de gemiddelde dagelijkse kaliuminname 2,9 tot 3,2 g bedraagt bij volwassen mannen en 2,1 tot 2,3 g/dag bij volwassen vrouwen. De verklaring stelt verder: De beste strategie om de inname van kalium te verhogen is voedingswaren te consumeren zoals fruit en groenten die rijk zijn aan kalium, eerder dan kaliumsupplementen. Een voldoende kaliuminname is ook een belangrijke factor bij het voorkomen van cardiale aritmie, die op zijn beurt kan leiden tot plotse dood. ZESPRI kiwifruit bevat grote hoeveelheden kalium, 331mg per 100g voor de Hayward (GREEN) variëteit, het tweede hoogste gehalte, na dat van bananen. Daarnaast bevatten kiwi s weinig natrium. Ze kunnen dus bijdragen tot het verlagen van de bloeddruk en het risico op cardiovasculaire aandoeningen. 12

13 Magnesium Kiwi s bevatten ook een redelijke hoeveelheid magnesium die eveneens een bloeddrukverlagend en anti-aritmisch effect kan hebben. Uit een grootscheeps onderzoek met een follow-up van 10 jaar bij meer dan vrouwen boven de 45 jaar die aanvankelijk een normale bloeddruk meldden, bleek dat de vrouwen in het hoogste magnesiumkwintiel een met 3% verlaagd risico voor hypertensie hadden dan de vrouwen in het laagste kwintiel (3). Meer over magnesium op pagina 19. Fuit en kanker Fruit dat rijk is aan kalium en magnesium kan bijdragen tot het beheersen van de bloeddruk. (1) Song Y. et al. Am. J. Cardiol. 2006; 98(12): (2) Kesteloot H. Ann. Clin. Res; 1984, 16; (3) Appel L.J. et al. Hypertension, 2006 ; 47 : Fruit en kanker Fruit eten beschermt tegen long- en maagkanker en waarschijnlijk ook tegen colorectale kanker (1). Er is ook heel wat bewijs voor de impact van fruitconsumptie op orale kanker: elke portie fruit die per dag wordt geconsumeerd verlaagde het risico op mondkanker met 49% (2). Een studie bij mannelijke rokers wees een vermindering van nagenoeg 50% uit voor een bepaald type van maagkanker (non-cardiakanker) bij een hogere inname van fruit (3). Als we meer in het bijzonder naar enkele specifieke componenten gaan kijken, dan zien we dat bij personen die hoge vitamine C en vitamine E bloedwaarden hebben het risico op borstkanker respectievelijk 84% en 77% lager was (4). Chlorofyl en kanker Chlorofyl is het natuurlijke plantenpigment dat gras en veel van de groene vruchten en groenten hun kleur verleent. De eerste klinische studie die het gebruik van chlo-rophylline, een derivaat van chlorofyl, als een chemopreventieve agens evalueerde, vond plaats in 1997 (5). De interventie werd uitgevoerd in een gebied in de volksrepubliek China waar een hoge incidentie van leverkanker beschreven was. Twee factoren die daartoe bijdragen zijn chronische hepatitis B infectie en blootstelling aan aflatoxines in de voeding. Aflatoxines zijn hepatocarcinogenen die gevormd worden door schimmels en vaak teruggevonden worden als contaminant in voeding(6). 180 gezonde mensen stemden ermee in om deel te nemen aan de studie en werden willekeurig aangewezen om ofwel een placebo ofwel 13

14 chlorofylline te nemen gedurende 16 weken. Deelnemers die chlorofylline kregen toonden een spectaculaire reductie van 50% in de uitscheiding van urine-aflatoxine-n7-guanine, een biomarker voor DNA-schade door carcinogenen, in vergelijking met de placebocontroles. Normaal verloopt ongeveer 20 jaar of langer tussen de initiatie en de manifestatie van de kanker. Een dergelijke vermindering in DNA-beschadiging zou betekenen dat het tot uiting komen van de kanker zou kunnen uitgesteld worden tot 40 jaar of meer. (7). Chlorofyl kan ook beschermen tegen colonkanker. Het Nederlandse Cohortonderzoek dat gedurende 9,3 jaar lang ruim proefpersonen tussen 55 en 69 jaar volgde, wees uit dat mensen met het hoogste heem/chlorofylgehalte (dus hoge heem-inname -afkomstig uit rood vlees-, en lage chlorofylinname) een groter risico liepen om colonkanker te ontwikkelen (8). Van de verschillende soorten fruit vormt de ZESPRI GREEN één van de rijkste chlorofylbronnen. (1) Gonzalez C.A. Brit. J. Nitr. 2006, 96 Suppl 1 : S42-45 (2) Pavia M. et al. Am. J. Clin. Nutr. 2006, 83(5): (3) Nouraie M. et al. Cancer Epideiol Biomarkers Prev., 2005; 14(9): (4) Singh P. et al. Asian Pac J cancer Prev., 2005; 6(2): (5) Egner, P.A., et al. Proc. Natl. Acad. Sci. 98, 2001, (6) Qian, G.S. et al. Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 5, 1996, (7) Loeb, L.A., Cancer Res., 61, 2001, (8) Balder H.F., Cancer Epidmiol Biomarkers Prev 2006; 15(4): Gehalte aan chlorofyl, foliumzuur, vitamine C & E in fruit (/100g) Chlorofyl mg Foliumzuur µg Vit. C mg Vit. E mg ZESPRI GREEN 1,5 10, ,12 ZESPRI GOLD 0 29,8 108,9 2,2 Banaan ,27 Druif 0,6* Sinaasappel ,24 Appel 0,9** 1 6 0,59 N.B. niet bepaald / * witte druif / ** Golden Delicious 14

15 DNA-herstel Kiwifruit verhoogt DNA-herstel Reactieve zuurstofdeeltjes zijn heel belangrijk in de ontwikkeling van kanker. Het antioxidatieve vermogen van fruit en groente vormt één verklaring voor hun beschermende effect tegen kanker. Een verhoogd celherstel bij schade aan het DNA is echter een ander mogelijk mechanisme. Als mensen drie weken lang kiwi s kregen als aanvulling op hun normale voeding, werd er een verbetering in de antioxidantenstatus vastgesteld in het plasma en de lymfocyten (1). De endogene oxidatie van DNA was opvallend verminderd en het herstel van DNA was aanzienlijk verhoogd. Kiwi s verschaffen dus een tweeledige bescherming tegen oxidatieve DNA-schade: door het antioxidantengehalte te verhogen en het herstel van DNA op te voeren! (1) Collins AR, et al. Carcinogenesis 2003, 24; Fruit, longfunctie en astma Er zijn heel wat bewijzen dat voedingsantioxidanten het longweefsel kunnen beschermen tegen de schade die reactieve zuurstofdeeltjes berokkenen en tegen een vermindering van de longfunctie. In een studie bij gezonde studenten werd het effect van voeding op de longfunctie bestudeerd. Vitamine C en magnesium uit voeding en dagelijkse porties fruit zijn positief gecorreleerd met een groot aantal parameters die duiden op een betere longfunctie bij mannen en vrouwen. Het onderzoek wees uit dat magnesium, vitamine C of fruit voor mannelijke studenten de longfunctie duidelijk verbeterde. Bij gezonde vrouwelijke adolescenten ging de inname van vitamine C via de voeding gepaard met een betere longfunctie (1). Bij een andere test, waarbij 479 deelnemers tussen 18 en 65 jaar betrokken waren, werd ook vastgesteld dat de longfunctie verbeterd was bij personen met hogere serumvitamine C- of seleniumgehalten (2). Bij mensen met zware astma is de bloedplasmaconcentratie van vitamine C en bètacaroteen lager dan bij gezonde mensen. Er werd een verschil van ~20µM in plasma vitamine C geconstateerd tussen patiënten met zware astma en lichte-tot-matige astma (3). Er werd eveneens aangetoond dat een verhoging met ~20µM van de vitamine C plasma concentratie bij gezonde personen, het geforceerde uitademingvolume in 1 s (FEV1) met een substantiële 20-30mL vergroot (4,5). Het verlaagde plasma vitamine C-gehalte kan te wijten zijn aan een verhoogde oxidatieve stress bij astma. 15

16 Fruit dat rijk is aan vitamine C verbetert de longfunctie. Een lage inname van fruit dat rijk is aan vitamine C wordt in verband gebracht met een verhoogde frequentie van piepende ademhaling bij kinderen, vooral bij reeds vatbare personen. Zo werd vastgesteld dat bij kinderen die 1 tot 2 maal per week citrusfruit of kiwi s aten 24% minder ernstig piepende ademhaling voorkwam en 41% minder bij kinderen die 5 tot 7 citrusvruchten of kiwi s per week aten. De resultaten voor piepende ademhaling en kortademigheid lagen in dezelfde lijn (6) (1) Tujague J. et al. Eur. Respir. J ; 27(2) : (2) Pearson P. et al. Eur. J. Clin. Nutr. 2005; 59(9): (3) Misso N.L.A. et al. Eur. Respir J ; 26 : (4) Hu G. et al. Am. J. epidemiol ; 151 : (5) Schünemann H.J. et al. Am. J Respir Crit Care Med 2001 ; 163 : (6) Forastiere F. et al. Thorax 2000 ; 55 : 283_288 Foliumzuur, neurale buisdefecten, cognitie en hyperhomocysteïnemie Neurale buisdefecten Het nemen van extra foliumzuur tijdens de vroege zwangerschap verlaagt het risico op neurale buisdefecten opmerkelijk. Het risico neemt zelfs al af bij een lichte verhoging van de folaatinname in de vroege zwangerschap. Een studie vergeleek de prevalentie op de ontwikkeling van deze stoornissen bij kinderen van vrouwen met een zeer lage foliuminname (0 tot149 folaatequivalenten per dag (FE/d)) tijdens de vroege zwangerschap en bij kinderen van vrouwen die respectievelijk FE/d, FE/d, FE/d, >1200 FE/d gebruikten. Hieruit bleek dat de prevalentie van NTD met respectievelijk 34%, 30%, 56% en 77% afnam (1). De huidige aanbeveling dicteert een inname van 4mg/d voor vrouwen met een kinderwens of voor personen met een hoge risicofactor en 400 µg/d voor alle anderen (2). Het risico neemt zelfs af bij bescheiden toenames van de totale folaatinname in de vroege zwangerschap. Cognitieve functie en dementie. Lage foliumzuur- en verhoogde homocysteïneconcentraties in het bloed worden in verband gebracht met zwakke cognitieve prestaties bij de algemene bevolking. Uit een studie die werd uitgevoerd in Nederland bleek dat het nemen van supplementen van 800 µg oraal foliumzuur per dag gedurende 3 jaar resulteerde in een aanzienlijk verbeterde werking van het geheugen, evenals een verhoogde informatieverwerkingsnelheid en sensormotorische snelheid in vergelijking met de placebogroep (3). In een cohortstudie werden 499 actieve zeer goed functionerende personen tussen de 70 en 79 jaar oud getest op hun cognitieve functie bij het begin van de studie en dan opnieuw 7 jaar later. Personen in het laagste kwartiel van folaatinname hadden 1,6 maal zoveel 16

17 risico om zich na 7 jaar in het slechtste kwartiel van cognitieve achteruitgang te bevinden. Een laag folaatgehalte verklaarde de trend tot cognitieve afname gepaard aan een verhoogd homcysteïne gehalte (4). Personen met de hoogste folaatinname hadden 50% minder kans om Alzheimer te ontwikkelen. Een andere studie volgde gedurende gemiddeld 6,1 jaar nagenoeg 100 personen boven de 65 jaar die bij aanvang van de studie geen tekenen van dementie vertoonden. Hieruit bleek dat personen in het hoogste kwartiel van de totale folaatinname 50% minder risico liepen om de ziekte van Alzheimer te ontwikkelen (5). Folaatgehalte Hyperhomocysteïnemie Epidemiologische studies suggereren dat hyperhomocysteïnemie een onafhankelijke risicofactor is voor cardiovasculaire aandoeningen. Prospectieve studies wijzen uit dat een 25% lager homocysteïnegehalte in verband wordt gebracht met een risicoverlaging van 11% voor hartaandoeningen en van 19% voor CVA (6). Resultaten van andere studies tonen zelfs een respectievelijk verlaging aan van 49 en 37% (7). Uit een studie waarin ruim klaarblijkelijk gezonde niet-vitaminegebruikers tussen de 35 en 64 jaar oud gedurende een periode van 4,6 jaar werden gevolgd, blijkt dat mensen met een hogere folaatinname 43% minder kans liepen op hartinfarct vergeleken met mensen met een inname onder de mediaan (8). In experimentele omstandigheden lokt hyperhomocysteïnemie de vroegtijdige ontwikkeling van plaques en fibrose uit. Hyperhomocysteïnemie is in verband gebracht met bepaalde soorten kanker. Het totale sterftecijfer is hoger bij personen met een hoger homocysteïnegehalte, vooral bij diabetespatiënten. Folaatgeh. van verschillende fruitsoorten (µg/g) ZESPRI GOLD 30 ZESPRI GREEN 11 Banaan 14 Druif 2 Sinaasappel 31 Appel 1 Peer 2 De behandeling van hyperhomocysteïnemie is gebaseerd op een verhoogde inname van vitamine B9, B12, B6 die belangrijk zijn in het metabolisme van homocysteïne. 17

18 Sinds 1998 adviseert de Amerikaanse FDA om graanproducten aan te vullen met foliumzuur (140 µg per 100 g) (9). De basale homocysteïnemie wordt hoofdzakelijk beïnvloed door foliumzuur en in mindere mate door vitamine B12. Foliumzuur vanaf 400 µg en meer per dag vermindert de hyperhomocysteïnemie onafhankelijk van de oorsprong daarvan met circa 25 tot 30%. Kiwifruit is een van de fruitsoorten met een hoog foliumzuurgehalte. 1 Moore L.L. et al., Epidemiology. 2003, 2 ; Pitkin R.M. Am. J. Clin. Nutr. 2007, 85(1): 285S-288S 3 Durga J. et al. Lancet 2007, 369 : Kado D.M. et al. Am. J; Med. 2005; 118(2): Luchsinger J.A. et al. Arch. Neurol. 2007, 64: The Homocysteine Studies Collaboration. JAMA 2002, 288 ; Bautista L.E. et al. J Clin Epidemiol 2002, 55; Drogan D. et al. Public Health Nutrition, 2006; 9(4): Tice J.A., at al. JAMA 2001, 286; Luteïne en de preventie van oogziekten Leeftijdsgerelateerde maculaire degeneratie (AMD) vormt de hoofdoorzaak van onomkeerbare blindheid bij oudere personen. Een milde vorm van AMD treft bijna 30% van de mensen boven de 75 jaar. Momenteel bestaat er geen remedie voor deze ziekte. Daarom zijn de behandelingsstrategieën gericht op het voorkomen van de schade die tot deze aandoening leidt. Belangrijk hierbij is dat voedingsaanpassingen de incidentie van AMD wel eens zouden kunnen verminderen of de ontwikkeling ervan kunnen vertragen. Luteïne en zeaxanthine, twee carotenoïden, zijn nauw betrokken in de bescherming tegen AMD. Luteïn en zeaxanthine zijn geconcentreerd in de retina op de macula lutea en zijn verantwoordelijk voor de gele kleur waar de macula haar naam aan ontleent. De functie van luteïne en zeaxanthine bestaat er waarschijnlijk deels in om het visuele beeld te verbeteren door de absorptie van blauw licht. Blauw licht is bijzonder schadelijk voor fotoreceptoren en het retinale pigmentepitheel. Door via licht veroorzaakte oxidatieve schade aan de retina en het retinale pigment epithelium te voorkomen, kunnen luteïne en zeaxanthine leeftijdgerelateerde verande- 18

19 ringen die tot AMD leiden, vertragen. Luteïne en zeaxanthine kunnen, als antioxidanten, ook een belangrijke rol spelen in de biochemische bescherming van de macula tegen de effecten van vrije radicalen. Als antioxidanten kunnen deze carotenoïden de oxidatieve stress van het weefsel, afkomstig van het metabolisme en het licht, beperken. Er is aangetoond dat één van de manieren waarop licht de retina beschadigt, bestaat in het genereren van vrije radicalen die tot de peroxidatie van membraanlipiden leiden. Vaststellingen uit studies bij proefpersonen wijzen erop dat inname van carotenoïden via de voeding tot accumulatie daarvan in de retina kan leiden en dus bescherming zou kunnen bieden tegen retinale degeneratie (1, 2). Personen met de hoogste inname van luteïne/zeaxanthine hadden 57% minder kans op gevorderde leeftijdsgerelateerde maculaire degeneratie. Magnesium De resultaten van verschillende onderzoeken bij de bevolking suggereren dat luteïne en zeaxanthine bescherming kunnen bieden tegen AMD. Onderzoekers van de Eye Disease Case-Control meldden dat patiënten in de groep met het hoogste gehalte plasmaluteïne/ zeaxanthine minder risico tot het ontwikkelen van AMD vertoonden. Achteraf werd vastgesteld dat bescherming tegen AMD in verband kon worden gebracht met de inname van specifieke carotenoïden via de voeding. De proefpersonen die in het hoogste kwintiel zaten voor hun inname van luteïne/ zeaxanthine liepen 57% minder risico op gevorderde AMD in vergelijking met degenen in het laagste kwintiel. Vergelijkbare resultaten werden verkregen in een onderzoek in Frankrijk waar werd vastgesteld dat mensen in het hoogste kwintiel van plasmaluteïne en zeaxanthine een 79% lager risico liepen op leeftijdgerelateerde maculopathie (3).Ook is er bewijs dat een hoge inname van luteïne en zeaxanthine kan beschermen tegen cataract. De mensen in het hoogste kwintiel van inname van luteïne en zeaxanthine lopen 42% minder kans nucleaire cataract te ontwikkelen (4). Kiwi s bevatten de hoogste concentratie luteïne van alle courante fruitsoorten. (1) Mozaffarieh M. et al. Nutr J. 2003,2;20-25 (2) Semba RD, Dagnelie G. Med. Hypotheses 2003, 61; (3) Vu H.T. et al., Invest Ophthalmol Vis Sci, 2006; 47(9): (4) Delcourt C. et al. Invest Ophthalmol Vis Sci, 2006; 47(6): Magnesium en diabetes Een hogere inname van magnesium via de voeding zou kunnen beschermen tegen de ontwikkeling van type 2 diabetes. Een zeer uitgebreide studie, waarin ruim vrouwen en mannen gedurende een periode van respectievelijk 18 jaar en 12 jaar werden gevolgd, toonde een zeer significant omgekeerde relatie tussen magnesiuminname en het risico op diabetes aan. Het relatieve risico op het ontwikkelen van type 2 diabetes was 34 % lager bij vrouwen en 33% lager bij mannen wanneer personen in het hoogste kwintiel van tota- Luteïnegeh. van verschilende fruitsoorten (µg/g) ZESPRI GREEN 180 ZESPRI GOLD 140 Peer 110 Appel 45 Sinaasappel 15 Druiven 10 Banaan 0 19

20 le magnesiuminname vergeleken werden met deze uit het laagste kwintiel. (1) Een hogere magnesiuminname blijkt voornamelijk een gunstig effect te hebben bij personen met een meer deficiënte magnesiuminname. Het eten van één kiwi per dag extra zou het relatieve risico op diabetes kunnen helpen verlagen. Het eten van één extra kiwi per dag kan iemand van kwintiel 1 (de laagste inname) naar kwintiel 2 doen gaan en het relatieve risico op diabetes met 10% verlagen. Een subgroepanalyse wees uit dat een hogere magnesiuminname waarschijnlijk voor alle groepen heilzaam is, los van hun BMI, fysieke activiteitennniveaus en bloeddruk. Het effect van magnesium zou door diverse mechanismen kunnen worden verklaard. Een recent onderzoek wees uit dat de inname van magnesium in omgekeerd verband stond met nuchtere insuline en postglucose challenge plasma-insuline. Een betere insulinegevoeligheid kan een van de mechanismen zijn waardoor een hogere magnesiuminname het risico op de ontwikkeling van type 2 diabetes kan verlagen (2). Magnesiumgeh. van verschilende fruitsoorten (µg/g) Banaan 34 ZESPRI GREEN 30 ZESPRI GOLD 15 Druiven 7 Sinaasappel 10 Appel 5 Peer 7 (1) Lopez-Ridaura R et al. Diabetes Care 2004; 27: (2) Rumawas M.E. et al. J. Am. Coll. Nutr. 2006, 25(6): Glycemische Index De Glycemische Index (GI) is een maat die bepaalt in hoeverre voedingsproducten die koolhydraten bevatten, de bloedsuikerspiegel doen stijgen. Suikers die snel afgebroken worden tijdens de vertering hebben de hoogste glycemische index. De GI van zuivere glucose bedraagt 100 en elk ander voedingsproduct wordt ingedeeld op een schaal van 0 tot 100 naargelang zijn invloed op de bloedsuikerspiegel. Voedingsproducten met hoge GI (GI > 70 bijv. aardappelen, wit brood) doen de bloedsuikerspiegel het meest stijgen. Voedingsproducten met lage GI (GI < 55 bijv. volkoren pasta, groenten en bepaalde fruitsoorten) doen de bloedsuikerspiegel het minst stijgen. Voedingsproducten met lage GI: Resulteren in een lager insulinepeil, waardoor vet eerder gaat verbranden en in mindere mate wordt opgeslagen Draagt bij tot het verlagen van de triglyceriden en lipoproteïnen Zijn meer verzadigend en verminderen het hongergevoel Verlagen het risico op diabetes en hartaandoeningen Voedingsaanbevelingen voor diabetici gebaseerd op de glycemische index van voedingsmiddelen brengen de focus nu op het gebruik van weinig vet, wat op langere termijn belangrijker is, en niet langer op het gewoon ontraden van het gebruik van suikers. De meeste mensen met type 2 diabetes ontwikkelen andere aandoeningen zoals obesitas, insuline resistentie en hartkwalen. Door een vetarm dieet te combineren met een goede glycemiecontrole kan men vermijden dat dergelijke problemen zich gaan ontwikkelen. Zowel ZESPRI GREEN als ZESPRI GOLD hebben een lage GI van respectievelijk 39 en

21 Gezondheidsrisico s GI en mogelijke gezondheidsrisico s In de Nurses Health Study van de Universiteit van Harvard werd vastgesteld dat vrouwen die een dieet hadden met hoge glycemische index tweemaal zoveel kans hadden op een hartaanval vergeleken met vrouwen met een dieet met lage glycemische index. Deze studie had een follow-up periode van 10 jaar. De bevindingen sluiten aan bij die van twee eerdere Harvard studies die aantoonden dat het risico op het ontwikkelen van type 2 diabetes ook verband houdt met de glycemische index van het dieet (1). Daarnaast kan de glycemische index van levensmiddelen beschouwd worden als een onafhankelijke determinant van het HDL-gehalte in het bloed. Hoe lager de glycemische index van het voedingsmiddel hoe hoger het niveau van de goede cholesterol in het bloed. Nog een interessante bevinding is dat bloedstollingsfactoren, die vaak verstoord zijn bij diabetespatiënten, volledig genormaliseerd werden met een dieet met lage GI maar abnormaal bleven bij een dieet met hoge GI (2). GI en Obesitas Onderzoek uitgevoerd in het Childrens Hospital in Boston, Massachusetts heeft aangetoond dat het overmatige gebruik van voedingsproducten met hoge GI leidt tot excessief eetgedrag. De studie werd uitgevoerd met zwaarlijvige tienerjongens die ontbijt en lunch gebruikten op basis van voedingsproducten met een lage, gemiddelde of hoge GI. Alle maaltijden hadden hetzelfde energiegehalte en de maaltijden met hoge en Glycemische Index van verschilende fruitsoorten (µg/g)* ZESPRI GREEN 39 ZESPRI GOLD 48 Banaan Druiven Sinaasappel Appel Peer gemiddelde GI hadden dezelfde nutriënt samenstelling, vezelgehalte en smaak. De hele dag door werden wijzigingen in hormonen en metabolismemarkers gemeten. De wetenschappers stelden vast dat de vrijwillige energie-inname 80% hoger lag na de maaltijden met hoge GI en 50% hoger na maaltijden met de gemiddelde GI dan na maaltijden met lage GI. De auteurs concludeerden dat de snelle resorptie van koolhydraten na het eten van voedingsproducten met hoge GI een reeks hormonale en metabolische veranderingen opwekt die overmatige voedselinname bij deze personen in de hand werkt (3). Kiwifruit is een fruitsoort met een lage Glycemische Index. * uit de databank Variatie naargelang de afkomst en variëteit van de geanalyseerde vrucht. De Zespri Green en Gold werden geanalyseerd door een onafhankelijke onderzoeksgroep. (1) Liu S et al. Am. J. Clin. Nutr. 2000, 71; (2) Jarvi A.E. et al. Diabetes Care 1999; 22: (3) Ludwig D.S. et al. Pediatrics 1999; 103:E26 21

22 Recepten met kiwi s: een kiwimenu Voorgerecht: slaatje van zalmfilet met kiwi Ingrediënten (4 personen) 300 g zalmfilet 1 krop ijsbergsla 2 ZESPRI GREEN kiwi s 2 eetlepels olijfolie Voor de marinade: 2 eetlepels wijnazijn 1 theelepel honing 1 fijngesnipperde chilipeper Bereidingswijze Snij de zalmfilet in kleine blokjes en leg ze een paar uur in de marinade. Bak de zalmblokjes kort in olijfolie. Verdeel de sla over de borden en voeg de warme zalmblokjes toe. Overgiet met een dressing met dille. Garneer met schijfjes kiwi. Hoofdgerecht: Varkensfilet met ZESPRI GREEN saus. Ingrediënten (4 personen): 3 ZESPRI GREEN kiwi s 1 eetlepel boter of margarine 3 koffielepels suiker 3 mespuntjes chilipoeder Peper 8 varkensmedaillons 2 koffielepels sausbinder 2 sjalotjes 100 ml vers sinaasappelsap 6 cl droge witte wijn Zout Bakvet 1/4 liter ontvette bouillon Bereidingswijze: De ZESPRI GREEN kiwi s en de sjalotjes schillen en in fijne blokjes snijden. De boter of margarine in een pan verhitten en de gehakte sjalotjes even aanfruiten. Sinaasappelsap, suiker en witte wijn toevoegen, aan de kook brengen en chilipoeder, zout en peper naar smaak toevoegen. De dobbelsteentjes ZESPRI GREEN kiwi toevoegen en snel doorwarmen. Het bakvet in een tweede pan verhitten, de varkensmedaillons droogdeppen, in de pan bakken, overgieten met bouillon, de medaillons uit de pan halen en warm houden. De vloeibare jus aanmaken met de sausbinder, aan de kiwisaus toevoegen en chilipoeder, zout en peper naar smaak toevoegen. Medaillons begieten met kiwisaus, 22

23 garneren met peterselie en halve plakjes kiwi en op de borden schikken. Heerlijk in combinatie met gnocchi en venkel. Voedingswaarde (KJ/kcal per portie): 1337/320 Nagerecht: ZESPRI GOLD Carpaccio Ingrediënten (4 personen) 6 ZESPRI GOLD kiwi s Sap van 2 limoenen 4 koffielepels walnootolie 200 g frambozen 3 koffielepels acaciahoning 4 eetlepels fijngehakte pistachenoten Recepten Bereidingswijze: De helft van de ZESPRI GOLD kiwi s schillen en samen met de rest in hele dunne plakjes snijden. De frambozen wassen en sorteren en samen met de ZESPRI GOLD kiwi s over vier borden verdelen. Limoensap, honing en olie vermengen en over de carpaccio sprenkelen, bestrooien met de gehakte pistachenootjes en naar wens met verse blaadjes munt garneren. Voedingswaarde (KJ/kcal per portie): 1113/265 23

24 Veelgestelde vragen en antwoorden Wanneer is kiwifruit rijp? Druk er voorzichtig met je vingers op. Als je kiwi enigszins meegeeft is hij klaar om op te eten. Hoe kun je kiwi s langer bewaren? Bewaar je ZESPRI GREEN Kiwi s in de koelkast maar wel apart van andere vruchten, bijvoorbeeld in een plastic zakje of een speciale fruitbox. Hoe versnel je het rijpingsproces? Leg je kiwi in een fruitschaal of een papieren zak, samen met appels en bananen. Tijdens hun rijpingsproces produceren appels en bananen ethyleen en dat versnelt het rijpingsproces van de andere vruchten. Tabel 1: Voedingstabel: ZESPRI GREEN & ZESPRI GOLD Per 100g rijpe eetbare ZESPRI GREEN kiwi Energie Kcals 72 54,9 Energie Kj ,8 Proteïne g 1 1,3 Koolhydraten g 15 11,3 Glucose g 3,5 5,2 Fructose g 3,5 5,9 Sucrose g 0,75 Totaal vetten g 0,4 0,6 Waarvan verzadigd g 0,01 0,15 Cholesterol mg 0 0 Voedingsvezels g 3,4 1,4 Water g 83 83,4 Per 100g rijpe eetbare ZESPRI GOLD kiwi ADH* % ADH ZES- PRI GREEN kiwi % ADH ZES- PRI GOLD kiwi Vitamines Totaal vitamine A equivalenten mcg ,8 Vitamine B1/Thiamine mg 0,02 0,03 1,4 1,4 2,1 Vitamine B2/Riboflavine mg 0,05 0,05 1,6 3,1 3,1 Vitamine B3/Niacine mg 0,5 0,3 18 2,8 1,7 Vitamine B6/Pyrodoxine mg 0,06 0, Vitamine C mg , Vitamine E mg 1,12 2, ,2 22 Folaat µg 10,6 29, ,3 15 Mineralen Natrium mg 5 3,2 - Magnesium mg 30 14, ,8 Fosfor mg 40 28, ,6 Kalium mg ,6 - Calcium mg 26 21, ,3 2,7 Koper mg 0,05 0,1 - Ijzer mg 0,4 0,4 14 2,9 2,9 Zink mg 0,1 0,1 15 0,7 0,7 (*) Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (90/496/EEC, 1990) 24

25 Voedingswaarden Kiwifruit met melkproducten Als je rauwe kiwi s met koude melkproducten mengt, krijg je een bittere smaak. Om dit tegen te gaan, blancheer je de kiwi s even of stop je ze enkele seconden in de magnetron. Meer smaak voor vlees en vis Je kunt vlees- en visgerechten een zoetzure smaak geven als je ze met schijfjes kiwi kookt of bakt. Tabel 2: Hoe doet de ZESPRI kiwi het in vergelijking met andere gebruikelijke fruitsoorten en snacks (Per 100 g eetbare portie rauw vers fruit of gewicht zoals aangegeven) Appel Banaan Peer Druif Sinaasappel Volkoren BiscuitX2 (30g) ,4 1,2 0,3 0,4 1,1 1,9 1,7 11,8 23, ,4 8,5 20,6 14,8 1,7 4,8 2,3 7,6 2,2 0,1 Spoor 6,2 5,0 7,1 7,8 2,4 0,1 Spoor 3,9 11,1 0,7 0,1 3,9 3,9 0,2 0,1 0,3 0,1 0,1 0,1 6,3 11, ,6 4, ,3 0 1,8 1,1 2,2 0,7 1,7 0,7 1,5 84,5 75,1 83,8 84,1 86,1 0,8 0, * 0 Spoor 0,03 0,04 0,02 0,05 0,11 0,04 0,03 0,02 0,06 0,03 0,01 0,04 0,03 0,02 0,1 0,7 0,2 0,2 0,4 0,35 1,4 0,06 0,29 0,02 0,1 0,1 0,03 0, ,59 0,27 0,5 Spoor 0,24-0, , ,6 8,7 0,02 0,1 0,06 0,12 0,05 0,09 0,09 0,1 0,3 0,2 0,3 0,1 1,0 0,5 0,1 0,2 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 Med.gezouten chips (30g) 6th edition of Mc Cance & Widdowson s- The composition of foods, The Royal Society of Chemistry, COMP-EAT 25

26 26

27

28 ZESPRI Healthfruit Information Centre Het ZESPRI Healthfruit Information Centre verstrekt gratis informatie aan professionals uit de gezondheidssector. Healthfruit News is een nieuwsbrief die professionals in de gezondheidszorg op de hoogte wil houden van wetenschappelijk onderzoek en literatuur over fruit. Stuur een naar: als u deze nieuwsbrief wenst te ontvangen. Het merk ZESPRI De merknaam ZESPRI waarborgt dat deze kiwi de beste ter wereld is; niet enkel gezond maar ook natuurlijk geteeld volgens de strikte reglementeringen van ZESPRI International Limited en het moederbedrijf Kiwifruit New Zealand.