BTG. jaarverslag. btg.org. nederlandse vereniging van bedrijfstelecommunicatie grootgebruikers

Transcriptie

1 BTG nederlandse vereniging van bedrijfstelecommunicatie grootgebruikers jaarverslag btg.org 1

2 Colofon Tekst BTG-bureau & Felix Speulman Eindredactie Felix Speulman Vormgeving Betuwe Promedia bv, Buren 2

3 Inhoud I Organisatie 4 Bestuur 4 Werk- en gebruikersgroepen 4 Subwerkgroepen 4 II BTG in III Ontwikkelingen in Markttrends 10 Trends in beveiliging 12 Nationaal beleid en regulering 13 Europees beleid en regulering 22 IV Activiteiten 26 BTG Themadagen 26 Bijeenkomsten 26 V Publiciteit 27 VI Financieel overzicht 28 VII Ledenoverzicht per 31 december

4 I Organisatie Bestuur In 2011 hebben er geen bestuurswisselingen plaatsgevonden. De samenstelling van het bestuur in het verslagjaar was als volgt: Hans van der Perk (Parick Advocatuur) voorzitter sinds september 2006 Jon van den Helder (Shell) bestuurslid sinds maart 2006, penningmeester sinds september 2006 Eric Foppen (USG People) bestuurslid sinds september 2006 Piet Voogd (Defensie) bestuurslid sinds maart 2006 Werk- en gebruikersgroepen Mobiel R. Honhoff (Albert Heijn Company) NEC Philips gebruikersgroep Vacature Siemens gebruikersgroep Vacature Vodafone Klankbordgroep E.J. Blankestijn (Imtech N.V.) tot november 2010 J. Corvers (Imtech N.V.) vanaf november 2010 Subwerkgroepen Vodafone (onderdeel van de werkgroep Mobiel) J. Corvers (Imtech N.V.) vanaf november 2010 KPN (onderdeel van de werkgroep Mobiel) R. Honhoff (Albert Heijn Company) Aastra gebruikersgroep Vacature Alcatel-Lucent Herman Koning (Loders Croklaan BV) Avaya Nortel F.J. de Hoop (AEGON Nederland NV) Beheer & Exploitatie / Infrastructuur & Nieuwe diensten Vacature Beveiliging R. Muijrers (Getronics Nederland) G.M. Niersman (NIVO Engineering BV) Call Centers Vacature Calvi gebruikersgroep H.A. Bethlehem (Atos Origin Nederland BV) IP Telefonie Vacature KPN Klankbordgroep Vacature 4

5 II BTG in 2011 Van 1.0 naar 2.0 De vereniging bevond zich in 2011 op een kruispunt in haar ontwikkeling. Reeds vóór het verslagjaar, in 2010, had het bestuur op verzoek van de leden opdracht gegeven tot onderzoek naar mogelijkheden tot vernieuwing van de vereniging. Bij een deel van de achterban heerste al langere tijd het idee dat BTG zich beter moet aanpassen aan de veranderende omgeving waarin organisaties vandaag de dag opereren. Dit mondde uit in een onderzoek door KPMG en een rapport waarin aanbevelingen zijn gedaan voor vernieuwing. Kort samengevat, beveelt KPMG voor een vernieuwd BTG twee bewegingen aan: een verschuiving van individuele contacten tussen leden en de vereniging naar collectieve contacten tussen leden onderling en de vereniging, en van activiteiten binnen de vereniging met een gesloten karakter naar veel meer activiteiten samen met de buitenwereld. Investeren in kennis, zichtbaarheid en betrokkenheid staat centraal. De auteurs gaan daarnaast in op consumentisme onder verenigingsleden, de activiteiten van BTG-bureaumedewerkers en het tijdsbestek voor implementatie. Van Blauwdruk naar verandering In het verslagjaar zijn concrete stappen gezet om de vereniging naar een nieuw tijdperk te loodsen. Om te beginnen is er een extern bureau ingeschakeld (Colhorn Group) om de strategische outlook van KPMG te vertalen naar een document waarin een werkbare aanpak is gedefinieerd. In dit document, de Blauwdruk BTG 2.0, zijn drie aandachtspunten uitgewerkt. Een vernieuwd BTG moet veel zichtbaarder zijn voor de buitenwereld, moet aan een kennisinfrastructuur bouwen en moet werken aan de betrokkenheid van haar leden. Doel is te komen tot een vereniging die openheid hoog in het vaandel voert en een grotere samenhang vertoont: leden moeten kunnen leren van elkaars ervaringen en desgewenst direct met elkaar kunnen communiceren. De Blauwdruk geeft een uitvoerige beschrijving van diensten, processen, organisatie, mensen en middelen om dit te bereiken. Daarom volgt hier een samenvatting van de belangrijkste punten. Dienstverlening Traditioneel waren de diensten van de vereniging behartigen van belangen en delen van kennis. Een vernieuwde vereniging zal de belangenbehartiging op veel openlijker wijze in de praktijk gaan brengen, waarbij, zoals de auteur van de Blauwdruk Kees Groeneveld stelt, het optimum tussen transparantie en vertrouwelijkheid wordt opgezocht. Belangenbehartiging in vertrouwelijkheid voor één enkel bedrijfslid zal nog wel voorkomen in de toekomst, maar veel minder dan voorheen. Kennisdeling zal in de toekomst veel meer nadruk krijgen. Daartoe wordt een onderscheid gemaakt tussen toegang verschaffen tot kennis en stimulering tot een brede dialoog. Dit laatste zal ook de zichtbaarheid van de vereniging verhogen. Bedrijfsprocessen Niet alleen de dienstverlening wordt aangepast. Bij een vernieuwd BTG zullen ook de bedrijfsprocessen anders worden ingericht. Hierbij ligt de nadruk op vergroting van openheid en collectiviteit. De drie nieuwe diensten bestaan uit de volgende deelprocessen: 5

6 Toegang verschaffen tot kennis (tevens de operationele basis voor de andere twee hoofdprocessen) Kennis genereren Kennis beheren Kennis verschaffen Behartigen van belangen Oplossen van problemen/beantwoorden van vragen Beïnvloeden van relevante partijen Stimuleren tot brede dialoog Faciliteren van interne dialoog Actief participeren in publieke dialoog Organisatie BTG zal niet juridisch, maar wel operationeel en qua presentatie van TGG (Telegrootgebruik BV) worden gescheiden. Daardoor kan de positionering van BTG en TGG worden aangescherpt. De vereniging wordt vormgegeven als transparante netwerkorganisatie waarin derde partijen, zoals aanpalende verenigingen met overeenkomstige doelstelling en relevante kennisinstituten, actief participeren. Thematische programma s, die ongeveer drie jaar lopen, vormen het vehikel om de netwerkorganisatie te realiseren. BTG 2.0 start met de volgende thematische programma s: Markt & Spelers, Business & Trends en Mens & Talent. De focus van BTG heeft traditioneel vooral bij de inhoud van het eerste programma gelegen, met veel aandacht voor marktpartijen en regulering. Ook de inhoud van het tweede programma kon op aandacht rekenen. In de nabije toekomst zal de vereniging vooral focussen op ontwikkelingen in technologie en de impact daarvan op de bedrijfsvoering. Het derde programma is een nieuw onderwerp binnen BTG. Door aandacht te besteden aan de mens achter de telecom/ict-manager wil BTG lidvertegenwoordigers meer betrekken bij de vereniging en bovendien lidmaatschap voor individuele vertegenwoordigers van leden aantrekkelijker maken. Binnen een thematisch programma worden vervolgens op projectbasis werkgroepen gestart, in het vervolg projectgroepen genoemd. Deze groepen leveren concrete resultaten, zoals checklists en tips & tricks uit de praktijk. Projectgroepen worden tijdig ontbonden, zodat het eenvoudiger is mensen erbij te betrekken en de verzameling groepen zich steeds vernieuwt. Intensieve samenwerking dan wel samengaan met partijen met overeenkomstige doelstellingen, kennisinstituten en de pers zal de vereniging actief nastreven. Personeel Het vernieuwde BTG-bureau zal met minder vast personeel dan voorheen opereren: één directeur, een kennismanager, een marketingmanager en een relatiemanager. In deeltijd vervullen deze managers ook de rol van programmamanager. Daarnaast komt er een officemanager/administrateur. Veel meer dan voorheen zullen externe specialisten worden ingezet voor beheer en bouw van websites, tekstredactie, public relations en overige communicatie. Middelen Vooral de website en kennis-database zullen worden verbeterd. Moderne media zoals LinkedIn en Twitter worden gebruikt. Ook het netwerk van leden zal actiever worden benaderd en ingezet. De programma s vormen een leidraad bij de keuze voor projectgroepen en bijeenkomsten. Daarnaast zal het BTG-netwerk sterk worden uitgebreid voor wat betreft partijen met overeenkomstige doelstelling, kennisinstituten en pers. Er zal worden onderzocht in hoeverre een alternatieve behuizing zinvol en haalbaar is. In het eerste jaar is een sluitende begroting voor een vernieuwd BTG geen doel op zich. Er wordt wel naar gestreefd om de investering voor een nieuw BTG zoveel mogelijk terug te verdienen, enerzijds uit kostenbesparing, anderzijds uit aanwas van nieuwe leden. 6

7 Fasering De realisatie van BTG 2.0 zal plaatsvinden in drie fasen, in de periode van september 2011 tot en met december Fase 1 voorbereiding De beoogde voorbereidingsfase loopt van september 2011 tot maart In oktober 2011 is gestart met de aanstelling van een kwartiermaker om de eerste veranderingen operationeel vorm te geven. In deze fase is het deelproces Actief participeren in publieke dialoog gerealiseerd, voor de overige vijf deelprocessen worden voorbereidingen getroffen. Fase 2 verandering Van maart 2012 tot september 2012 moeten zich de echte veranderingen voltrekken. Er wordt een kennismanager in vaste dienst aangezocht die de kennisinfrastructuur zal realiseren en beheren voor BTG. Alle overige deelprocessen: kennis genereren, beheren, verschaffen en het oplossen van problemen/beantwoorden van vragen, het beïnvloeden van relevante partijen en het faciliteren van interne dialoog, worden in deze fase gerealiseerd. Fase 3 borging Van september 2012 tot eind 2012 wordt zekergesteld dat de veranderingen duurzaam zijn. Aan het begin van deze fase moet het vernieuwde BTG al operationeel zijn. In deze slotfase moet de nieuwe aanpak routine zijn geworden bij bureaumedewerkers, derde partijen en bij leden. Kennis Omdat bedrijfstelecommunicatie sterk in verandering is, zowel in de breedte (convergentie met IT, cloud computing, outsourcing), als in de diepte (nieuwe technieken, zoals voip) moet een vernieuwde vereniging blijvend investeren in kennis. De veranderingen in telecommunicatie zijn voor een kleine belangenorganisatie te complex om nauwgezet te volgen. Daarom zal BTG in de toekomst meer op een netwerkorganisatie moeten gaan lijken en meer gebruik moeten maken van beschikbare kennis binnen de vereniging zelf. Daartoe moeten contactpersonen van leden actief betrokken raken en ook niet-contactpersonen van lidorganisaties, zoals cio s, worden aangemoedigd actief te worden binnen BTG. Kennis van leden moet structureel worden vastgelegd zodat deze beschikbaar is voor anderen. Een vernieuwde website kan hierin een centrale rol spelen. BTG moet ook meer dan voorheen samenwerken met kennis- en onderzoeksinstituten zoals TNO, TU-Delft of de Gartner Group. Ook moet meer dan vroeger samenwerking worden gezocht met brancheorganisaties en belangenorganisaties als ICT-Office, PON, ITSMF, INTUG, stn, TMA of TSOC, en werkgeversorganisaties, zoals VNO- NCW. Daarnaast moeten er actiever contacten worden onderhouden met overheden en regelgevers, zoals het ministerie van EZ, OPTA, de Europese Commissie. Ook met adviesbureaus, leveranciers of operators is samenwerking mogelijk. Samenwerking met derde partijen kan vorm krijgen in tijdelijke, projectmatige of structurele samenwerkingsverbanden. Bij dit alles moet duidelijk zijn welke kennis door het bureau wordt voortgebracht en beheerd en welke door derde partijen en wat in dat laatste geval de rol van het bureau is. Duidelijk is wel dat de vereniging externe specialisten zal inzetten voor alle taken die niet tot de kerncompetenties van BTG behoren. De spreiding van kennis en informatie moet geoptimaliseerd worden door structureel elektronische middelen in te zetten, alternatieve vormen van kennisdeling te gebruiken en de (grotendeels passieve) website te vervangen. Zichtbaarheid De positie van BTG in de markt biedt kansen om door te groeien naar opiniemaker (thought leader) of belangrijkste lobbyist en belangenbehartiger op het gebied van bedrijfscommunicatie en bijbehorende technologie. BTG kan haar marktpositie herwinnen door zich te richten op 7

8 versterking van haar netwerk en haar zichtbaarheid bij leden, leveranciers, overheden, kennisinstituten en media. Een vernieuwd BTG moet actief informatie brengen naar leden en andere partijen en niet alleen maar verwachten van leden dat ze informatie alleen maar komen halen. Ook moeten netwerken van contactpersonen bij leden en andere individuen beter worden benut. Bijeenkomsten voor niet-leden tot op heden niet aan de orde moeten mogelijk worden. Het verbreden van samenwerking met partners als kennisinstituten, andere belangenorganisaties, overheden en leveranciers zal eveneens bijdragen aan een toegenomen zichtbaarheid, waarbij ook past dat BTG zichtbaar deelneemt aan evenementen van derden. De vereniging moet zich in de toekomst actief profileren op relevante actuele onderwerpen, via traditionele media en sociale media. De pers moet actief worden benaderd en herkenbare, eigen BTG-medewerkers moeten in de openbaarheid treden. Tenslotte moet worden onderzocht of het haalbaar is een leerstoel telecommunicatiebeleid in te stellen of aansluiting te zoeken bij zittende hoogleraren/wetenschappelijke experts. Betrokkenheid De rol van opiniemaker en voornaamste lobbyist en belangenbehartiger op het gebied van communicatie moet gedragen worden door de leden en vraagt betrokkenheid van hen. BTG moet in de toekomst haar herkenbaarheid als opiniemaker stimuleren door een toegankelijk platform te creëren op basis van sociale media voor laagdrempelige informatie-uitwisseling. De vereniging moet ook activiteiten organiseren voor andere medewerkers dan de primaire contactpersonen van lidorganisaties. BTG moet nieuwe projectgroepen (de voormalige werkgroepen) opzetten en participatie door leden instellen, bijvoorbeeld met een expert van een TU als voorzitter. De scheiding van TGG en BTG moet strikter worden doorgevoerd en zittende en nieuwe medewerkers moeten beter focussen op de taken die van hen worden verwacht: TGG als commerciële tak en BTG als tak voor lobby en kennis van de vereniging. Leden moeten een actievere rol krijgen. Dat betekent dat ze nauwer moeten worden betrokken bij het beleid van de vereniging. De uitvoering van taken ligt bij de medewerkers van het bureau. Voor de organisatie betekent dit ten slotte dat BTG actief, zowel in geld als menskracht, zal investeren in kennis, zichtbaarheid en betrokkenheid en dat BTG zich in al haar uitingen separaat van TGG zal profileren. Consumentisme onder leden? Een belangrijke aanleiding voor de gewenste veranderingen bij BTG zijn de geconstateerde beperkte kennisdeling, zichtbaarheid en betrokkenheid binnen en buiten de vereniging. Er zou sprake zijn van een tendens tot consumentisme onder leden. Dat wil zeggen dat leden opportunistisch te werk zouden gaan en vooral halen en weinig brengen. Dat er een zeker gehalte aan consumentisme bestaat is zeker, maar dat het bepalend is voor het lot van verenigingen niet. Binnen BTG zijn reeds eerder pogingen gedaan om de genoemde ontwikkeling te stuiten. Er werd een programmaraad ingesteld voor de coördinatie tussen het bestuur en de werkgroepen. Er werd geëxperimenteerd met alternatieve vormen van communicatie binnen de vereniging, zoals Inner Circle, later BTG Connect. Weer later is een LinkedIn-groep ingezet en een Twitter-account geclaimd, maar dit heeft niet tot het gewenste resultaat geleid. Dit is mede aanleiding geweest voor versnelling van het initiatief BTG

9 Het is belangrijk consumentisme niet als het noodlot van de vereniging te beschouwen maar daar juist actief op in te spelen. Het past BTG niet om zich erbij neer te leggen dat leden niet voldoende eigen initiatief tonen. Het bureau van de vereniging moet een voortrekkersrol spelen bij het zichtbaar maken van en betrekken van leden bij de verenigingsactiviteiten. Focusgebieden BTG-medewerkers Bij een aantal medewerkers van BTG heeft wellicht twijfel bestaan over de noodzaak en het effect van meer zichtbaarheid en betrokkenheid. Wel heeft een ieder de noodzaak tot betere deling van kennis onderschreven. Dit soort twijfel is typerend voor een verandertraject bij een organisatie. Het BTG-bestuur heeft zich evenwel openlijk uitgesproken voor investering in kennis, zichtbaarheid en betrokkenheid en heeft voor BTG 2.0 de steun gekregen van de leden van BTG. Het is daarom zinvol om deze een-op-een belangenbehartiging wel te laten bestaan, maar waar toegestaan door het betreffende lid of leden deze activiteiten actief zichtbaar te maken binnen de vereniging, en daarnaast actief aan de slag te gaan met investeringen in kennis, zichtbaarheid en betrokkenheid. Tijdsbestek van het verandertraject In de bestuursnotulen is voor de implementatie van de veranderingen in eerste instantie uitgegaan van drie tot vijf jaar. Gezien de omvang van BTG en het kunnen vasthouden van de benodigde spanningsboog verdient het aanbeveling vooralsnog in te zetten op een traject van één jaar plus een periode voor verankering van de veranderingen van een half jaar, waarbij het bureau begin 2012 zelfstandig te werk gaat onder toeziend oog van het bestuur. In de tijdsbesteding van BTG-medewerkers lag het accent op belangenbehartiging van individuele leden. Dit geschiedde in grote mate in een-op-een-situaties gezien de vermeende of werkelijk vertrouwelijke aard van de behandelde problematiek (hier zou overigens een extra risico kunnen liggen, gezien eerdere discussie met de fiscus aangaande belastingplichtigheid). Het is illustratief even terug te gaan naar de ontstaansgeschiedenis van de vereniging, die een kwart eeuw geleden is ontstaan als juridisch vehikel bij een conflict tussen een operator en een grootgebruiker, waarbij andere grootgebruikers zich aansloten. Het is dus niet verwonderlijk dat dergelijke belangenbehartiging een belangrijk onderdeel is van de verenigingsactiviteiten. Maar de vertrouwelijkheid hiervan kan in gevallen strijdig zijn met de roep om kennisdeling, zichtbaarheid en betrokkenheid van een vernieuwd BTG. 9

10 III Ontwikkelingen in 2011 Markttrends Uitbesteding bedrijfsprocessen stagneert, tevredenheid daalt De ICT Barometer over uitbesteding van bedrijfsprocessen van Ernst & Young, die begin februari 2011 het licht zag, signaleert de trend dat er niet langer sprake is van groei in de uitbesteding van bedrijfsactiviteiten. Ook liep de tevredenheid over outsourcing terug. Waar in 2009 nog werd gerekend met een groei in zowel volume als kwaliteit van uitbestede diensten, is dat optimisme intussen redelijk verdampt. De uitbesteding van softwareontwikkeling en onderhoud van hardware stegen nog licht, terwijl de groei bij de jarenlange kampioen outsourcing, callcenters, haperde en bij marketing en communicatie zelfs fors is teruggelopen. Daarnaast daalde de waardering over uitbesteed werk. De tevredenheid onder de 600 voor dit onderzoek ondervraagde Nederlandse managers was, uitgedrukt in een rapportcijfer, teruggelopen van een 6,8 in 2009 naar een 6,6 in Van de uitbestedingscontracten wordt bijna 75 procent na afloop verlengd. Bedrijven en instellingen zijn huiverig om onenigheid met hun uitbestedingspartner te krijgen. Een dergelijk geschil is voor het bedrijf in kwestie vaak een kostbare aangelegenheid. Met het rapportcijfer van 6,6 zit Ernst & Young volgens BTG nog hoog in de boom. De opmerking over benchmarking kan wat nuance gebruiken, het benchmark-resultaat heeft immers geen relatie met de beleving van de tevredenheid. Het geeft hooguit een indicatie of een uitbestedingscontract overeenkomt met de norm in de markt en laat zien of kostendoelstellingen worden gehaald en afspraken worden nagekomen. Ict-sector terug bij af Eind februari volgde een nieuwe editie van de ICT Barometer over conjunctuur, bestedingen en ICT indicator. Gaf de ICT Barometer over het 4e kwartaal van 2010 nog een positief beeld gebaseerd op verwachtingen voor 2011, in deze versie is dat positieve beeld verdwenen. Volgens de auteurs van Ernst & Young is de vraag naar externe ict ers gedaald naar het niveau van De onderzoeksresultaten van januari 2011 laten een compleet ander beeld van de ICT-sector zien dan het onderzoek in het vierde kwartaal van De ICT Indicator, een index gebaseerd op de onderzoeksresultaten, is dan ook gedaald van 121 naar 88. Niet alleen de vraag naar externe ict ers nam af, ook de vraag naar interne ict ers is weer op het niveau van april Elf procent van de ondervraagde managers zag de interne ict-afdeling groeien, terwijl dertien procent juist mensen zag weggaan. De oorzaak zit deels in tegenvallende omzetten bij een aantal ict-giganten over 2010, De auteurs van het rapport pleiten er voor om uitbestedingscontracten met enige regelmaat tegen het licht te houden. Het gebruik van benchmarking bij outsourcing is nog minimaal ontwikkeld bij de meeste organisaties. Dat is echt een gemiste kans, omdat op die manier op objectieve wijze bepaald kan worden of het contract nog wel aan de verwachtingen voldoet. 10

11 waardoor uiterste voorzichtigheid in personeelsgroei is geboden. Een andere oorzaak zit in de overheveling van werk naar met name India. Naast de daling van werkgelegenheid zagen de auteurs de investeringen dalen. Bedrijven en instellingen met meer dan 500 werknemers hebben de verwachtingen voor ict-budgetten voor 2011 aanzienlijk naar beneden bijgesteld. De budgetten bleven echter nog steeds groeien: van de ondervraagde managers verwachtte 32 procent een toename in het budget, terwijl 21 procent een afname verwachtte. In november 2010 waren deze verwachtingen aanzienlijk rooskleuriger: 38 procent zag een toename en 19 procent een afname van de budgetten. De overheid zette de vaart in bezuinigingen. Er was minder inhuur van ict ers, minder aanschaf van hardware en er werd voorzichtig omgegaan met de aanschaf van software. Ook laat de Barometer een daling zien bij externe ict-diensten. Managers bij de overheid waren helder over hun verwachtingen: 20 procent verwachtte groei en 41 procent een afname van externe ict-diensten voor Er waren ook positieve ontwikkelingen. De verwachtingen van het mkb en kleinere instellingen waren minder negatief voor de rest van het verslagjaar. Verwacht werd dat het mkb in 2011 naar verwachting juist meer zou gaan investeren in externe ict-diensten. Eenvijfde van de managers in het mkb verwachtte groei en veertien procent een afname. Binnen de sectoren handel/distributie hebben de managers hun verwachtingen voor de bestedingen voor externe ict-diensten in 2011 juist sterk naar boven bijgesteld. Bijna dertig procent van de managers verwachtte groei in 2011, terwijl maar tien procent een afname voorspelde. Hun verwachtingen waren aanzienlijk positiever in vergelijking tot medio Schaarsterapportage nummers 2010 In maart publiceerde OPTA haar Schaarsterapportage In het rapport geeft de toezichthouder een overzicht van de nog beschikbare nummerruimte per nummercategorie, de uitgiftepercentages vanaf 2008 en het totaal aantal uitgegeven nummers per categorie. Enkele opmerkelijke zaken: per 31 december 2010 waren bijna 118 miljoen nummers uitgegeven. In vergelijking met 2009 is dat een stijging van ruim 8 procent. Bij mobiele nummers is een afvlakking van de groei te zien. Het aantal aanvragen voor Mobiele Netwerkcodes (MNC s) nam echter een flinke vlucht. Bedrijfsnummers hebben zich zich ontwikkeld tot een van de meest populaire nummersoorten; per 31 december 2010 waren ruim twee miljoen 088-nummers uitgegeven. Het gebruik van 088 in mobiele netwerken is nog weinig gebruikelijk. Marktonderzoek zakelijke markt Roland Berger Strategy Consultants heeft in opdracht van OPTA onderzoek gedaan naar ontwikkelingen in de zakelijke markt voor vaste telefonie, breedbandverbindingen en huurlijnen. In mei 2011 zag hiervan een publicatie het licht. De toezichthouder wil een beeld krijgen van ontwikkelingen in de markt voor de komende jaren. Een revolutie gaan we niet meemaken, de rapportage roept het beeld op van een geleidelijke ontwikkeling in het tempo van de afgelopen jaren. De cloud neemt geen hoge vlucht voor grootzakelijk gebruik, het blijft licht bewolkt. Voip blijkt ook geen hardloper te zijn, het traditionele netwerk blijft gewoon zijn werk doen. Het bureau van de vereniging en een aantal leden hebben medewerking verleend aan het onderzoek. OPTA Marktmonitor OPTA s periodieke uitgaven van markttrends bracht in het verslagjaar weinig nieuws. De Marktmonitor geeft vanaf medio 2008 een stabiel beeld. In het totaal aantal retail vaste-telefonie-aansluitingen was nauwelijks ontwikkeling waar te nemen, terwijl mobiel groeide. Tussen pstnen VoB-aansluitingen wordt gemuteerd. De retail-omzet van sms bleef stijgen, voor de eerste maal kwam de retailomzet van datadiensten wat hoger uit dan de omzet over sms. Tussen al die rust sprong de vrije val van het aantal CPS-aansluitingen in het oog. WLR gaat inmiddels in deze val mee. 11

12 De retail-jaaromzet van verkeer is tot en met 2010 teruggelopen, maar nog steeds op een respectabel niveau. Rekening houdend met de tariefontwikkelingen in 2011 verwachtte BTG dat het tij zou keren. In het rapport komen alle bedreigingen langs die men vandaag kan voorzien of kent. Dat varieert van de recreatieve hacker tot cloud computing. Volgens de auteurs is dit laatste een security-relevante trend van betekenis. Trends in beveiliging Nationaal Trendrapport Cybercrime en Digitale Veiligheid 2010 GOVCERT heeft zijn eerste Trendrapport Cybercrime en Digitale Veiligheid samengesteld. Aan de samenstelling van deze rapportage zijn bijdragen geleverd door KLPD, NCTb, AIVD, MIVD en OPTA. De belangrijkste trends op het gebied van cybercrime en digitale veiligheid zijn in de publicatie samengebracht en er is gekeken naar hun onderlinge verband. Cybercriminaliteit wordt steeds geavanceerder en richt zich beter op de zwakke punten bij slachtoffers, de dreiging van digitale spionage neemt toe, illegaal gebruik van internet om politieke redenen is gericht op bedreiging, en ook defacements (ongeautoriseerde aanpassingen aan websites) en propaganda nemen toe. Beveiliging wordt lastiger door uitbesteding en cloud computing, zaken als procesautomatisering lopen meer risico s. Tegelijkertijd blijven gebruikers kwetsbaar voor digitaal misbruik terwijl hun privacy meer onder druk staat. Beveiligingsrisico s in de cloud De OECD heeft in januari 2011 Future Global Shocks, reducing systemic cybersecurity risk gepubliceerd. Dit rapport is onderdeel van een serie rapporten over mogelijk toekomstige wereldwijde rampspoed. Naast allerlei tastbare rampen wordt ook aandacht besteed aan cyber-related events. Dit laatste heeft betrekking op een situatie waarin internet grootschalig onderuit gaat of niet meer functioneert zoals verwacht. In het rapport wordt ook aandacht besteed aan bestrijding en mogelijk voorkomen van grootschalige incidenten en problemen. Web 2.0 Security and Privacy ENISA, de Europese organisatie voor onderzoek naar beveiliging van ict en informatiesystemen, kwam in maart 2011 met een position paper over de beveiliging en bedreigingen van Web 2.0-toepassingen. ENISA onderbouwt haar waarneming met cijfers die er niet om liegen. Tussen 2007 en 2008 is het aantal bedreigingen daadwerkelijk gemeten. Deze laten een toename zien van meer dan 400 procent. Volgens ENISA wordt dit beeld voornamelijk veroorzaakt door poor development practices. Ontwikkelaars moeten zich bijscholen om veiliger code te produceren. Verder is standaardisatie noodzakelijk, stellen de auteurs van het rapport, die zich beperken zich tot specifieke risico s voor Web 2.0. Zaken als identiteitsdiefstal, pharming, phishing en spam worden buiten beschouwing gelaten. Botnets ENISA publiceerde in maart eveneens een rapport over Botnets: Measurement, Detection, Disinfection and Defence. De publicatie gaat in op hoe botnet-bedreigingen worden vastgesteld en hoe ervan af te komen. Daarnaast is er aandacht voor onderzoek, analyse, het meten van de omvang van botnets en het omgaan met de bedreigingen. Het rapport behandelt 25 types van best-practices voor het meten, ontdekken en verdediging tegen botnets. Betrouwbaarheid van internet-interconnectie De organisatie heeft ook de betrouwbaarheid van internet-interconnecties onderzocht en dit in een lijvig rapport neergelegd dat medio 2011 uitkwam. In de publicatie moet het Border Gateway Protocol (BGP) het ontgelden. 12

13 BGP wordt toegepast om het uitwisselen van verkeer tussen netwerken mogelijk te maken. Verder gaat ENISA in op de complexiteit van het internet interconnectiesysteem. De auteurs stellen vast dat veel informatie over de feitelijke interconnecties ontbreekt, (reserve) netwerkcapaciteit lijkt te ontbreken, er veel technische problemen met geïnstalleerde apparatuur zijn, en dat de SLA s die voor internetverkeer worden afgesloten van weinig waarde zijn. BTG deelt die mening. Zoals wel vaker voorkomt in de branche wordt het interconnectiedeel niet door SLA s afgedekt. Uiteindelijk resteert er dan van de SLA niet meer dan een afspraak over best effort. HTML5 ENISA heeft de standaarden die van toepassing zijn op web browsers onderzocht in het kader van HTML5- ontwikkelingen. Alle beveiligingstekortkomingen die zijn vastgesteld, zijn in de publicatie Security Analysis of Next Generation Web Standards gerapporteerd, verschenen augustus Zoals niet ongebruikelijk is, zijn er nogal wat beveiligingstekortkomingen gevonden: ruim 50. Met de huidige specificaties dreigt ook HTML5 garant te staan voor lekkage. In het rapport doet ENISA een aantal aanbevelingen voor verbetering van de standaarden. Opvallend daarbij is dat ENISA adviseert aparte browserprofielen in te bouwen, afgestemd op verschillende toepassingen. Zo zou voor everyday browsing een ander profiel van toepassing zijn dan bijvoorbeeld online bankieren. Daarnaast wordt het gebruik van HTTPS in HTML5 ontmoedigd. Uit de specificaties blijkt echter niet wat daarvoor de reden is. Veiligheid van app-winkels In september van het verslagjaar kwam ENISA met aanbevelingen om de beveiliging van smartphones tegen malware op orde te krijgen, beginnend bij app stores, die programmatuur afleveren aan smartphones. Het gaat dan om duizenden apps voor uiteenlopende toepassingen. De populariteit van smartphones en apps is niet aan de aandacht van hackers ontsnapt en vanwege het volume aan app downloads interessant geworden. Volgens ENISA worden steeds vaker besmette apps gevonden. Is een besmette app eenmaal geïnstalleerd, dan is het voor een hacker geen uitdaging meer om , locatie-informatie, telefoongesprekken en/of sms-verkeer te bekijken of af te luisteren. Nationaal beleid en regulering OPTA bezuinigt in 2011 bijna 4 ton OPTA maakte in januari 2011 bekend dat haar bezuinigingsdoelstelling euro bedraagt. De totale begroting bedroeg 17,9 miljoen euro, waarbij de loonkostencorrectie buiten beschouwing is gelaten. OPTA heeft er een aantal nieuwe toezichtstaken bijgekregen: uitbreiding van de consumentenbescherming en uitbreiding van het toezicht op de dienstverlening voor gebruikers met een fysieke beperking, bewaken van de transparantie ten aanzien van netneutraliteit, het afdwingen van de meldplicht voor aanbieders bij privacy-inbreuken, invoering van een opt-in bij cookies en bescherming tegen misleiding bij sms-diensten. Daarnaast zou OPTA in 2011 opnieuw analyses laten maken van concurrentie op de zakelijke telecommarkt en de televisiemarkt. Vanwege de nieuwe taken gaat OPTA andere activiteiten beperken. Welke activiteit dat is, wordt per jaar bekeken. De toezichthouder liet weten dat onder andere haar behandeling van geschillen op het gebied van verplaatsing van telecommunicatiekabels tot het verleden behoort. Partijen moeten dat voortaan bij de rechter aankaarten. Andere onderwerpen waaraan OPTA minder tijd kan besteden, zijn het overstappen van breedbandaanbieder als gevolg van een afnemend aantal klachten en het toezicht op misbruik van betaalnummers als gevolg van beter georganiseerde aanpak. 13

14 Fusie NMa en OPTA Eind maart 2011 maakte het ministerie van EL&I bekend dat de samenvoeging van NMa en OPTA in 2013 moet zijn voltooid. Ook de Consumentenautoriteit zal deel gaan uitmaken van de nieuwe organisatie. De minister laat weten dat het toezicht slagvaardiger en efficiënter kan. De samenvoeging past bij een kleinere en slagvaardige overheid, aldus het ministerie. Er komt een eind aan de overlap van taken en de kennis over markttoezicht wordt beter gedeeld. Bovendien kan de nieuwe organisatie beter inspelen op de internationalisering en technologische ontwikkeling van de markt. Het kabinet gaat een stuurgroep instellen die onder leiding van een onafhankelijke voorzitter de nieuwe toezichthouder vorm gaat geven. Telecomwet gewijzigd in verband met Nota frequentiebeleid De wijziging van de Telecommunicatiewet die in het voorjaar van 2011 in de Tweede Kamer werd behandeld, is er niet als hamerstuk doorheen gegaan. De Kamer stelde enkele redelijk ingrijpende wijzigingen voor die onder andere betrekking hebben op de kosten van medegebruik van antenneopstelpunten voor omroepsignaal, overdracht van vergunningen en opschorting van de 800 MHzveiling. Discussie over de veiling van 800 MHz-licenties ten behoeve van mobiel breedband zat er aan te komen. Volgens TNO-onderzoek is de kans groot dat mobiel breedbandgebruik in die band oorzaak kan zijn van storing of uitval van onder andere tv-signalen en vaste internetverbindingen. Het Agentschap Telecom en de Universiteit Twente kijken daar anders tegenaan. Deze elkaar tegensprekende meningen waren voldoende aanleiding voor twijfel in de Kamer. Daarom werd voorgesteld de veiling van 800 MHzlicenties op te schorten totdat gegarandeerd kan worden dat er geen interferentie optreedt. Overdracht van vergunningen voor het gebruik van spectrum ziet de Kamer niet zonder meer zitten wanneer dat leidt tot minder concurrentie. Uitgiftebeleid mobiele nummers aangepast OPTA maakte eind januari 2011 bekend dat haar uitgiftebeleid mobiele nummers is aangepast. Deze aanpassing is een goede zaak want zij maakt een einde aan de terugkerende discussie over nummerschaarste, terwijl daarvan in feite geen sprake is. De situatie van voor deze aanpassing was dat OPTA blokken van een miljoen mobiele nummers uitgaf, waarvan er direct beschikbaar waren. Dan lijkt het hard te gaan, terwijl massa s nummers ongebruikt blijven. De aanpassing is gericht op efficiënt nummergebruik. Om die reden had BTG graag gezien dat nummers worden toegekend aan de feitelijke zakelijke gebruiker zoals bij 088-nummers. OPTA gaat mobiele nummers in blokken van uitgeven. Ook aanbieders zonder eigen netwerk kunnen nu mobiele nummers krijgen. Tarieven M2M (0970) nummerblokken Met de introductie van de nummerreeks 0970 is OPTA s tariefklassentabel aangepast: hieraan is tariefklasse 8 toegevoegd nummers worden toegekend aan aanbieders in blokken van 1000 nummers. Het tarief voor het toekennen van 0970-nummers bedraagt 0,50 euro met een minimumbedrag van 200 euro, de jaarlijkse vergoeding is 0,10 euro met een minimumbedrag van 55 euro. Naar het oordeel van BTG is de bestemmingsdefinitie van de 0970-reeks rekbaar. Dit heeft geresulteerd in een situatie dat 0970 nu voor alle diensten kan worden gebruikt. De bestemmingsdefinitie in het nummerplan is 1) elektronische communicatiediensten voor geautomatiseerde toepassingen en 2) overige elektronische communicatiediensten. In de verre toekomst zullen 0970-nummers vooral opduiken in mobiele netwerken. Helaas heeft het bezwaar van de vereniging tegen de uitgifte van 0970-nummers aan aanbieders alléén geen gehoor gevonden. De belanghebbende, de feitelijke nummergebruiker vist achter het net. 14

15 Nummerplan gewijzigd ten behoeve van M2M Het ministerie van EL&I maakte begin augustus de voorgestelde wijziging van het nummerplan met een aparte nummerreeks voor M2M diensten, 0970, bekend. Naar het oordeel van BTG is dit de minst geslaagde nummerplanwijziging tot nu toe. Het ministerie heeft niet de gelegenheid benut om de 0970-nummers toe te kennen aan de daadwerkelijke gebruiker. Dat betekent dat de M2M-gebruiker voor 0970-nummers afhankelijk is van een aanbieder. Bovendien betekent deze wijziging onnodige overlast voor bestaande M2M-gebruikers die gebruik maken van geografische nummers voor M2M-toepassingen. Dit kan nog vervelender uitpakken wanneer thans voor M2M ook 06-nummers worden toegepast, want volgens de huidige tekst van de wijziging wordt M2M niet begrepen onder datadiensten op mobiele netwerken. Organisaties die gebruik maken van M2M-toepassingen krijgen op enig moment te maken met 097-nummers. In de opvatting van BTG is de regeling voor M2M-nummers slecht doordacht. Alles wat fout kan gaan, is ook daadwerkelijk fout gegaan. Ter illustratie: 097-nummers worden toegekend aan een aanbieder en niet aan de eindgebruiker. Daarmee zijn organisaties de regie kwijt, deze moeten maar zien of deze een aaneengesloten reeks 097-nummers beschikbaar krijgen en zijn veroordeeld tot het standaardproces van nummerportering. Dit is geen aantrekkelijk perspectief voor organisaties die gebruik maken van een hoog volume aan 097-nummers. Het ministerie van EL&I heeft de wijzigingen op het M2M-besluit naar aanleiding van de marktconsultatie op een rij gezet. In het M2M-besluit, dat is geconsulteerd, valt alle sms-verkeer onder de M2M-dienst. Dit bleek een misvatting, want in het aangepaste M2M-besluit wordt bericht(tekst)verkeer gesplitst in enerzijds interpersoonlijk (H2H om in jargon te blijven) verkeer en anderzijds H2M-verkeer, dat niet betrokken is in het M2M-besluit. Het ministerie hanteert de volgende tijdlijn voor de introductie van 0970: per 1 oktober 2011 werd de wijziging van toepassing en per 1 april 2012 moet een nummer uit de 0970-reeks voor een geautomatiseerde toepassing worden gebruikt. Wanneer een ander nummer dan een nummer uit de reeksen 0970, 067, 0800, 084, 087, 090 of 1 voor april 2012 in gebruik is genomen voor een geautomatiseerde toepassing, is het verboden dit nummer na de beëindiging van de overeenkomst voor de desbetreffende dienst opnieuw te gebruiken voor het verzorgen van een geautomatiseerde toepassing (!). Dat wordt dus omnummeren, ook zijn er nu duizenden slimme meters waarin een sim met een 06-nummer zit. Het M2M-besluit maakt verder onderscheid tussen losse sims en dongles en M2M-diensten die geen gebruik maken van losse sims en dongles. Het besluit is overigens wel op beide van toepassing. Het M2M-besluit is per 1 april van het verslagjaar in werking getreden. Vervolgens gebeurt er tot 1 april 2012 niets. Daarna komt er een door de minister te bepalen moment waarop er overigens nog steeds niets gebeurt tot zes maanden erna. Vanaf dat moment zijn 06-nummers niet meer toekenbaar voor M2M-toepassingen. 06-nummers die voor 1 april 2012 in gebruik zijn genomen voor M2Mtoepassingen mogen in gebruik blijven. Bij verschillende gelegenheden heeft BTG het ministerie geïnformeerd over haar bezwaren tegen deze wijziging. Aanpassing M2M-besluit De nadelen van het MSM-besluit zijn te ondervangen door middel van het gebruik van een mobiele netwerk code of remote SIM. Dit zijn mogelijkheden waar BTG mee wil doorgaan om uiteindelijk tot een verantwoorde, werkbare situatie voor gebruikers van M2M-nummers (097) te komen. Remote SIM kan vooralsnog echter op maximale tegenwerking rekenen. 15

16 Aanbesteding 14+ -netnummer diensten gestart De overheid is in november 2011 gestart met het aanbesteden van 14+-netnummerdiensten voor gemeenten. De gedachte achter deze nummers is dat inwoners via een eenvoudig telefoonnummer hun gemeente kunnen bereiken. In het Nummerplan zijn 14+-netnummers bestemd voor gebruik door contactcentra van gemeenten. Gemeenten die een netnummer delen met andere gemeenten, wat geen uitzondering is, gaan dan ook gedeeld gebruik maken van een 14+netnummer. Er zijn netnummers beschikbaar, deze worden gedeeld door ruim 400 gemeenten. Ten minste één IVR-aanbieder gaat hier profijt van hebben: gesprekken naar gedeelde 14+-nummers moeten immers worden doorgerouteerd. De aankiesbaarheid van 14+-netnummer is nog niet optimaal, los van menselijke eigenaardigheden zoals een 0 voor 14+netnummer of een doorkiesnummer erachter. Vanuit het buitenland werkt het nieuwe netnummer nog niet, daarnaast hebben niet alle aanbieders van telefoniediensten 14+-netnummer aankiesbaar. Net als bij eerdere nummerintroducties zal de gebruiker merken dat in bedrijfstelefooncentrales de routeringstabel niet is aangepast. De huidige nummers van gemeenten blijven daarom voor onbepaalde tijd beschikbaar. Wijziging Besluit universele dienstverlening In openbare telefoonaansluitingen op een vaste locatie mag vanaf 2012 worden voorzien door middel van een mobiele aansluiting, aldus het Besluit universele dienstverlening, dat medio september werd gepubliceerd. Het besluit heeft alles te maken met de aanleg van next generation netwerken waarover een enkelvoudige aansluiting alléén niet rendabel zou kunnen worden geleverd. Het besluit laat complicerende details buiten beschouwing. In november is de ingangsdatum van het Besluit universele dienstverlening gepubliceerd: 1 januari Digitale Agenda In mei publiceerde het ministerie van EL&I zijn Digitale Agenda. In praktische termen vertaald gaat het over: Meer ruimte voor ondernemers om slimmer te werken Een lagere regeldruk voor het bedrijfsleven, recht op elektronisch zakendoen, standaardisatie, een tweejarig programma cloud computing (waarin wordt gekeken naar mogelijkheden en randvoorwaarden), open data (informatie is beschikbaar en gebruikers kunnen deze ook vinden), het vergroten van de speelruimte op de Europese digitale markt (creatieve ondernemers en grensoverschrijdend elektronisch zakendoen), Europese ketendigitaliseringsprojecten voor het mkb, een voorstudie naar verbetering van energie-efficiëntie en tot slot slimmer werken met ict in topsectoren. Snelle en open infrastructuur Snelle toegang tot internet, dat daarbij ook vrij en open moet blijven. Digitale veiligheid en vertrouwen Onbesmette computers, beschikbare netwerken, aanbieders die worden verplicht storingen te melden. Overleg over de verhoging van het beveiligingsniveau van ict-systemen. E-privacy wordt vertaald naar de invoering van een meldplicht voor het verlies van persoonsgegevens door telecomaanbieders. Dit onderdeel sluit af met consumenten die veilig online zaken moeten kunnen doen. Kennis die werkt Er wordt een programma Digitale Vaardigheden Beroepsbevolking gestart. Daarnaast heeft dit punt betrekking op hoger rendement van het ict-onderzoek. Hiervoor wordt een investering aangekondigd in vernieuwing van de ict-onderzoeksinfrastructuur. Digital Gateway to Europe De overheid probeert meer ict-gerelateerde investeringen en hoofdkantoren naar Nederland te halen. 16

17 Extra frequentieruimte voor nieuwe aanbieders Medio september is tijdens een van de vele commissievergaderingen in de Tweede Kamer de minister van EL&I akkoord gegaan met het reserveren van extra frequentieruimte voor nieuwkomers op de markt. Op 1 oktober 2010 maakte de vereniging haar reactie op de consultatie beleidsvoorstellen voor de strategische nota mobiele communicatie bekend. Kern was dat BTG geen levensvatbare nieuwkomers verwacht. De mogelijkheid van een nieuwkomer die tevens een mobiel netwerk bouwt, is naar ons oordeel al helemaal niet realistisch. In de commissievergadering werd duidelijk dat de Kamer er anders over denkt. Men verwacht concurrentie te stimuleren met nieuwkomers en wilde de beschikbare frequentieruimte daarvoor uitgebreid zien. Naar het oordeel van BTG blijft er dan nog meer frequentieruimte ongebruikt. De commissie dacht aan twee of meer nieuwkomers. Of dat concurrentie stimuleert is nog de vraag. Ooit hadden we in Nederland vijf aanbieders van mobiele diensten. Rapport over IPv6 in Nederland In opdracht van het ministerie van EL&I heeft TNO een monitoringsprogramma IPv6 uitgevoerd. In dit programma is de temperatuur opgenomen van de uitrol van IPv6 in Nederland. Uit deze derde meting blijkt dat aanbieders druk zijn met IPv6, maar dat er niet echt schot in zit. Dit laatste was te voorzien bij gebrek aan IPv6-aansluitingen bij consumenten. Bij het onderdeel beveiliging van IPv6 kunnen overigens nog vraagtekens worden gezet. Netneutraliteit als hype In het verslagjaar is er een en ander te doen geweest over netneutraliteit. Vooral de politiek heeft het onderwerp opgepakt. Uiteindelijk is het een ordinaire centenkwestie. Wanneer content providers niet betalen voor het gebruik van netwerken moet de eindgebruiker dat doen. Selectief te werk gaan als het om prijsstelling gaat is er helaas voor de consument niet bij. Ook wie alleen maar eenvoudige e- mailberichtjes verstuurt krijgt de rekening gepresenteerd. Maar op 8 juni stonden een vrij internet, een betere bescherming van de privacy op internet en meer concurrentie op de markt voor mobiel bellen en internetten 2011 centraal tijdens de behandeling van een wijziging van de Telecomwet in de Tweede Kamer. Minister Verhagen maakte duidelijk dat hij heffingen op of het blokkeren van nieuwe diensten zoals Skype ongewenst vindt. Sommige providers van mobiel internet hadden namelijk een heffing aangekondigd voor bepaalde diensten. Iedereen moet toegang kunnen krijgen tot alle informatie op internet, aldus de minister. Maar beprijzen van het internetverkeer op basis van de hoeveelheid data of de snelheid zou wel toegestaan moeten worden. De nieuwe plannen van Verhagen volgden uit eerdere afspraken in Europees verband. Het wetsvoorstel regelt onder meer dat providers transparant moeten zijn en aan de consument duidelijk moeten maken hoe ze met internetverkeer omgaan bij bijvoorbeeld grote drukte op het wereldwijde web. Ook regelt het wetsvoorstel dat als je klantgegevens op straat komen te liggen de providers dit zo snel mogelijk moeten melden. IPv4-adressen worden uitgegeven zolang de voorraad strekt. Het aantal IPv6-aanvragen stijgt, maar het daadwerkelijke gebruik nog niet. Volgens de meting is het aantal eindgebruikers en het aantal websites dat IPv6 ondersteunt te verwaarlozen. Voor de duur dat de beschikbaarheid van IPv6-verbindingen en content op en diensten over IPv6 op zich laat wachten, zal dit niet snel veranderen. Verder moet de consument beter worden geïnformeerd bij de plaatsing van cookies op diens computer. De eindgebruiker moet daarvoor zelf toestemming geven. Tot slot regelt de wet dat er voor gehandicapten onder meer een beeldbemiddelingsdienst en een tekstbemiddelingsdienst komt, zodat zij eenvoudiger kunnen communiceren met bedrijven en overheden. Verder komen er regels die erin voorzien dat overstappende klanten die hun nummer porteren nooit langer dan een dag zonder internet komen 17

18 te zitten. In juni werd de nieuwe Telecomwet, inclusief de bepalingen over netneutraliteit, aangenomen door de Tweede Kamer. Prijsstijgingen mobiel internet De minister van EL&I heeft gereageerd op Kamervragen over de recente tariefaanpassing voor mobiel internet voor consumenten. De Kamer had echter het startsein gegeven voor een algemene tariefaanpassing. Maar via het onderwerp netneutraliteit iedereen moet alles kunnen via mobiel internet, los van de vraag of iedereen dat wel wil en daar bovendien voor wil betalen belandde het onderwerp weer even op de politieke agenda. De minister heeft de Kamer echter laten weten dat als er al een misstand zou zijn bij de recente tariefaanpassing, hij daarover niet gaat. Hij verwijst de Kamer terecht naar andere instanties. OPTA over netneutraliteit Ook OPTA heeft in 2011 haar opinie over netneutraliteit naar buiten gebracht. Het gaat hier in het bijzonder om mobiele datatoepassingen. De gebruiker van hoge volumes data moet volgens de toezichthouder zijn eigen rekening betalen. Dit zou dan leiden tot aanpassing van de aanbiedingsvormen van mobiele data door de mobiele aanbieders. OPTA schreef dat het Kabinet vindt dat iedere consument toegang moet hebben tot alle informatie op internet en dat dienstenaanbieders via internet hun diensten moeten kunnen aanbieden aan consumenten. Het kabinet vindt ook dat internet service providers daarbij de ruimte moeten krijgen om het internetverkeer zo te managen dat de kwaliteit van de dienstverlening voor gebruikers zo min mogelijk wordt beïnvloed door congestie op het netwerk. De toezichthouder onderstreepte dat het belangrijk is dat dat de consument moet kunnen blijven kiezen uit een gevarieerd en betaalbaar aanbod aan moderne communicatiediensten, en dat hier aanvullende regelgeving voor nodig is. Samen met collega-toezichthouders in Europa adviseert OPTA over hoe deze regels optimaal kunnen worden vormgegeven en geïmplementeerd. De groei van het mobiele internetverkeer rechtvaardigt dat providers het dataverkeer op hun netwerken zo efficiënt mogelijk willen regelen, want voor concurrerende en innovatieve diensten moet immers voldoende ruimte op het netwerk zijn. Daarom is het logisch dat differentiatie in mobiele abonnementsvormen een rol gaat spelen. De consument gaat op deze manier betalen naar gebruik en behoeften, waarbij de groep gemiddelde (mobiele) internetgebruikers niet meer meebetaalt aan de rekening van een kleinere groep grootverbruikers. Tegen het licht van deze ontwikkelingen vinden wetgevers en toezichthouders het cruciaal dat aanvullende regels gaan gelden op het vlak van transparantie voor consumenten. Alleen als de gebruiker een helder beeld heeft van welke kwaliteit en snelheid hij krijgt, kan deze een abonnement kiezen dat goed bij hem past. Ook moeten eindgebruikers gemakkelijk kunnen overstappen naar een andere aanbieder. In gevallen waar transparantie alleen niet zou volstaan, geven de nieuwe regels de mogelijkheid om minimale kwaliteitseisen aan aanbieders te stellen, aldus OPTA. Kostenontwikkeling premium sms-diensten OPTA publiceerde eind maart nieuwe regels voor zogenaamde premium sms-diensten. De regels zijn bedoeld om de consument te beschermen. Lidorganisaties zijn natuurlijk geen consument, maar sommige zakelijke mobiele bellers gedragen zich wel als zodanig. Op enkele onderdelen kan een organisatie naar deze nieuwe regels verwijzen wanneer zij een einde wil maken aan premium sms-gebruik of dit beperken. Het gaat dan vooral om het (kosteloos) blokkeren van premium smsdiensten, een mogelijkheid die aanbieders beschikbaar hebben via het sms-dienstenfilter. Technisch gezien is er geen enkele reden waarom het blokkeren alleen via dit filter zou kunnen, gebruikers kunnen ook gewoon hun complete bestand in één keer aanleveren. Daarnaast moeten aanbieders kunnen aantonen dat een organisatie heeft verklaard bereid te zijn de kosten van premium smsdiensten te betalen. 18

19 In oktober 2010 bracht BTG de kostenontwikkeling van mobiele verkeerssoorten in de periode onder de aandacht van haar leden. In 2010 bleken de gefactureerde bedragen voor sms-informatiediensten met 532 procent te zijn gestegen in verhouding tot Deze stijging kan deels worden verklaard door een in 2006 nog beperkt aanbod van dit soort diensten. Interessanter was dat tien procent van de aansluitingen meer dan de helft van de kostenstijging veroorzaakte. Onderzoek naar 0800-nummers In opdracht van OPTA heeft SEO de 0800-markt onderzocht. Het gaat dan om de kosten van 0800-diensten. Het gebruik van 0800 is, onder voorwaarden, kosteloos voor de beller, de nummergebruiker krijgt dan de niet geringe rekening gepresenteerd. Dit laatste is al jaren een bron van irritatie vooral omdat niet altijd duidelijk is waar de hoge kosten vandaan komen. Actie door OPTA kon daarom niet uitblijven. Dat resulteerde in het rapport Kopersmacht bij afname gespreksopbouw naar 0800-nummers, dat in maart 2011 het licht zag. Naast een aantal individuele leden heeft ook BTG bijgedragen aan dit onderzoek. Het ministerie van EL&I heeft laten weten met maatregelen op 0800-gebied te komen. Waarin deze maatregelen concreet resulteren, is afwachten. Ontwerpbesluit marktanalyse vaste telefonie Medio juli publiceerde OPTA een ontwerpbesluit vaste telefonie. De toezichthouder beschrijft in dit besluit dat KPN aangewezen blijft als partij met aanmerkelijke marktmacht. Voor KPN brengt dat met zich mee dat OPTA in het ontwerpbesluit beschrijft wat, en onder welke voorwaarden, KPN moet leveren aan concurrerende bedrijven in de markt indien deze daarom vragen. Die bedrijven zijn dan aanbieders met of zonder infrastructuur. Evenals in het verleden vinden we ook in dit ontwerpbesluit de niet te volgen formules voor de berekening van welvaartseffecten en consumentensurplus. Bij beide kan BTG zich niets voorstellen voor wat betreft vaste telefonie. BTG heeft in augustus gereageerd op dit ontwerpbesluit. Marktanalysebesluit OPTA teruggedraaid Het College van Beroep voor het bedrijfsleven heeft eind september 2011 uitspraak gedaan over het OPTA-marktanalysebesluit vaste telefonie van 19 december De toezichthouder heeft in dat besluit geoordeeld dat KPN aanmerkelijke marktmacht heeft en heeft KPN verplichtingen opgelegd. BT/Colt/Online/UPC business/verizon, Vodafone, KPN, Tele2/Pretium en UPC waren echter tegen dit besluit in beroep gegaan. In het besluit uit 2008 oordeelde OPTA onder meer dat het niet meer nodig is om in aanvulling op de wholesaleverplichtingen residentiële retailverplichtingen (verplichtingen voor consumententelefonie) aan KPN op te leggen. De toenemende concurrentie door de groei van voiceover-broadband (marktaandeel ongeveer 50 procent) ten koste van pstn en isdn (marktaandeel samen ongeveer 50 procent) en de substantiële positie van alternatieve aanbieders, zoals de kabelbedrijven, waren hiervoor de belangrijkste redenen. Het CBb volgde deze analyse van OPTA en oordeelde dat de intrekking van de retailregulering voor consumententelefonie rechtmatig was. Het CBb was het echter niet eens met OPTA over het intrekken van de retailregulering voor de zakelijke telefoniemarkt op 1 januari Het college was er niet van overtuigd dat deze markt binnen afzienbare tijd concurrerend is. OPTA zou op dit oordeel reageren met een nieuw besluit over de instandhouding van de zakelijke retailverplichtingen. Daarnaast zou OPTA beoordelen in hoeverre deze uitspraak invloed heeft op het ontwerpbesluit vaste telefonie van 14 juli

20 Aanvullend ontwerpbesluit marktanalyse vaste telefonie 2011 In vervolg op de uitspraak van de CBb van september heeft OPTA een aanvullend ontwerpbesluit op de marktanalyse vaste telefonie 2011 opgesteld. Betrokken marktpartijen kregen tot begin 2012 de gelegenheid te reageren. De bestaande regulering voor vaste telefonie in de retail-markt wordt gecontinueerd tot in Het ontwerpbesluit heeft betrekking op isdn2- en isdn30-diensten waarvoor de regulering wordt voortgezet. Intrekking van retail-regulering voor de zakelijke telefoniemarkt is helaas voorlopig niet aan de orde. BTG heeft in december 2011 gereageerd op dit ontwerpbesluit. Besluit wholesale mobiele afgiftetarieven teruggedraaid Medio 2010 informeerde BTG haar leden over het OPTAbesluit inzake wholesale afgiftetarieven voor vaste en mobiele netwerken voor de periode tot juni Dit besluit is echter aangevochten door de aanbieders T-Mobile, Vodafone, KPN, Schiphol Telematics, UPC, Hilf Telecom, Ziggo, Tele2, Lycamobile en BT, die uiteenlopende bezwaren hebben geuit. Uiteindelijk is de gang van zaken geëindigd bij het CBb. Voor BTG-leden is van belang dat het wholesale mobiele afgiftetarief (MTA) per 1 september 2012 niet 1,2 cent zal bedragen maar het dubbele. Dat zal worden gereflecteerd in het vast-mobiel tarief voor de retailmarkt. Onderzoek naar voip-licentiekosten In vervolg op het CBb-besluit inzake vaste en mobiele gespreksafgiftetarieven heeft OPTA laten weten onderzoek te doen naar mogelijke onduidelijkheden in en de omvang van voip-licentiekosten. De aanbieders KPN, Ziggo, UPC, BT, Tele2, T-Mobile, Verizon en Vodafone moesten informatie aan OPTA verstrekken. De licentiekosten zijn van belang voor de vaststelling van de kosten voor vaste gespreksafgifte. Meld- en informatieplicht voor aanbieders? Het ministerie van EL&I heeft in oktober het Besluit continuïteit openbare elektronische communicatienetwerken en -diensten geconsulteerd. Dit besluit is een uitvoeringsregeling van de artikelen 11a.1 en 11a.2. van de Telecommunicatiewet, zoals deze zal luiden na de inwerkingtreding van het wetsvoorstel ter implementatie van de herziene telecommunicatierichtlijnen. Het doel van deze bepalingen is om de continuïteit van de openbare elektronische communicatienetwerken en -diensten te waarborgen en om de effecten van inbreuken op gebruikers en onderling verbonden netwerken zo gering mogelijk te houden. Het conceptbesluit bevat een nadere uitwerking van de in het wetsvoorstel opgenomen verplichtingen voor aanbieders van de bovengenoemde netwerken en diensten om passende technische en organisatorische maatregelen te nemen om de continuïteit te waarborgen. Daarnaast bevat dit besluit een uitwerking van de verplichting voor deze aanbieders om relevante inbreuken op hun netwerken en diensten te melden bij Agentschap Telecom van het ministerie van EL&I. Bijna zou de indruk ontstaan dat het hier gaat over de beschikbaarheid van netwerken. Dat is niet het geval. Het waarborgen van de continuïteit heeft voornamelijk van doen met de bescherming van persoonsgegevens, in het bijzonder wat daarmee mis kan gaan. Met dit besluit wordt geregeld dat aanbieders een continuïteitsplan moeten samenstellen en dat jaarlijks evalueren. Het zou niet onverstandig zijn wanneer de overheid dat ook gaat doen. BTG is van mening dat deze regeling hooguit een symbolische waarde heeft en weinig toevoegt aan de bestaande praktijk en heeft dan ook niet gereageerd op deze consultatie. 20