Ouderenmishandeling. Ontspoorde zorg in kaart. Niek Sanderink & Daan Terhalle

Transcriptie

1 Ouderenmishandeling Ontspoorde zorg in kaart Auteurs: Opdrachtgever: Niek Sanderink & Daan Terhalle SVWO Arcon Datum: Plaats: Borne

2 Samenvatting Naar schatting worden ouderen in Nederland per jaar slachtoffer van ouderenmishandeling, Movisie (2009). Dit terwijl er slechts 662 meldingen bij een daarvoor bestemde organisatie zijn binnengekomen. Zorgwekkende cijfers, zo vond ook de provincie Overijssel. Aanleiding genoeg om een onderzoek naar het beleid ten behoeve van de bestrijding van ouderenmishandeling uit te laten voeren. In detail wil de provincie weten welk beleid er gehanteerd wordt, hoeveel signalen er binnen komen en wat deze instellingen vervolgens doen met deze signalen. Onderzoeksbureau Arcon uit Borne is gevraagd om dit onderzoek tot uitvoering te brengen. Om het onderzoek uitvoerbaar te maken is de volgende probleemstelling geformuleerd: Wat doen verschillende organisaties in Overijssel die betrokken zijn bij ouderen aan de bestrijding van ouderenmishandeling? Om antwoord op de probleemstelling te verkrijgen zijn drie hoofdvragen geformuleerd. 1. Welk beleid hanteren verschillende organisaties in Overijssel, die betrokken zijn bij ouderen, bij het signaleren van ouderenmishandeling? 2. Hoeveel signalen van ouderenmishandeling krijgen verschillende organisaties in Overijssel, die betrokken zijn bij ouderen, binnen en zijn er trends te ontdekken in deze signalen? 3. Wat doen verschillende organisaties in Overijssel, die betrokken zijn bij ouderen, met signalen van ouderenmishandeling die zij ontvangen? Antwoord op deze hoofdvragen is verkregen door het onderzoek in tweeën te splitsen. Er is een online enquête afgenomen onder beroepskrachten en professionals die met ouderen werken. Deze enquête is verspreid naar zorgcentra binnen heel Overijssel. Daarnaast zijn er interviews afgenomen met leidinggevenden uit verschillende sectoren waaronder Zorg, GGZ, Welzijn, Mantelzorgondersteuning en Veiligheid. Vooraf was bekend dat er in Twente reeds een consultatienetwerk op gebied van ouderenmishandeling en ontspoorde zorg actief was, terwijl dit in IJssel-Vecht niet het geval was. Door in beide regio s te interviewen zijn de verschillen in aanpak van ouderenmishandeling en ontspoorde zorg duidelijker geworden. De meeste organisaties in de regio IJssel-Vecht die betrokken zijn bij ouderen hanteren geen duidelijk beleid ten behoeve van het signaleren van ouderenmishandeling. Ouderenmishandeling wordt, enkele uitzonderingen daargelaten, weinig onder de aandacht gebracht waardoor men vaak niet op de hoogte is van de signalen. Doordat er weinig wordt gesignaleerd wordt er ook weinig gemeld en geregistreerd. Hierdoor is er weinig zicht op de problematiek van ouderenmishandeling in de regio IJssel- Vecht. Ook is er geen gestructureerd beleid om casuïstiek aan te pakken: organisaties werken meestal op eigen houtje, en schakelen amper kennis en expertise van externen in. Uit de gesprekken binnen de regio Twente bleek dat de aanpak in deze regio, in ieder geval op papier, een stuk beter gestructureerd is. Er zijn duidelijke afspraken gemaakt over het aanstellen van aandachtsfunctionarissen binnen ouderenzorgcentra. 2

3 Deze aandachtsfunctionarissen hebben als taak bekendheid te geven aan het onderwerp binnen de eigen organisatie door middel van trainingen en voorlichtingen. Daarnaast is de aandachtsfunctionaris het eerste aanspreekpunt voor beroepskrachten bij een geval van ontspoorde zorg of ouderenmishandeling. De aandachtsfunctionaris is expert op gebied van ouderenmishandeling en kan daarom de melder in eerste instantie zelf voorzien van advies. Bij complexe casuïstiek kan de aandachtsfunctionaris ervoor kiezen om een consultatieteam met experts bij elkaar te laten komen om zo tot een gezamenlijk advies te komen. Elke casus die wordt besproken wordt vervolgens gemonitord en wanneer er geen verbetering optreedt kan er een nieuw advies worden gegeven. Daarnaast worden alle meldingen geregistreerd en doorgegeven aan het Landelijk Platform Bestrijding Ouderenmishandeling. Dit zijn echter slechtst de afspraken zoals deze op papier zijn vastgelegd. De werking van het consultatienetwerk in Twente (OMOZ-T) en de naleving van de gemaakte afspraken zijn wegens tijdsdruk niet nader onderzocht. Het is aan te bevelen om de bestrijding van Ouderenmishandeling/ontspoorde zorg in de regio IJssel-Vecht te verbeteren. Dit kan bereikt worden door meer bekendheid te geven aan het onderwerp waardoor professionals en vrijwilligers beter op de hoogte zijn met de signalen van ouderenmishandeling. Ook zou de samenwerking tussen betrokken organisaties en de registratie van meldingen verbeterd moeten worden. Een vervolgonderzoek naar de werking van het consultatienetwerk ouderenmishandeling en ontspoorde zorg in Twente kan inzicht geven in de mate waarin deze aanpak eventueel geschikt zou zijn voor IJssel- Vecht. 3

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding Doel van het onderzoek Leeswijzer Begrippenlijst Onderzoeksmethode Probleemstelling Hoofdvragen Dataverzameling Onderzoekseenheden Dataverwerking Onderzoeksresultaten Resultaten enquête Respons op de enquête Introductie Beleid Beleid deel 2 het protocol / stappenplan Signalen Onderzoeksresultaten interviews Conclusie en aanbevelingen Beleid in Overijssel Signalen en trends Aanpak signalen Eindconclusie Aanbevelingen Bronvermelding Bijlagen Onderzoekseenheden interviews Onderzoekseenheden enquête

5 1. Inleiding Aanleiding In 2008 zijn in Nederland naar schatting ouderen (1 op de 20!) slachtoffer geworden van ouderenmishandeling, terwijl er in slechts 662 van de gevallen melding is gemaakt bij een daarvoor bestemde instantie. Movisie(2009). Deze cijfers geven aan dat er een kloof zit tussen het daadwerkelijke aantal gevallen van ouderenmishandeling en het aantal meldingen dat binnen komt bij de daarvoor bestemde organisaties. Naar aanleiding van vragen in de Provinciale Staten van Overijssel is besloten tot een onderzoek naar ouderenmishandeling en ontspoorde zorg en dan vooral naar de manier waarop diverse organisaties een beleid hanteren om dergelijke gevallen te voorkomen. De provincie Overijssel heeft Arcon uit Borne de opdracht gegeven om dit onderzoek tot uitvoering te brengen. Arcon is een onderzoeks en adviesbureau dat onafhankelijk sociaal en maatschappelijk onderzoek uitvoert in opdracht van gemeenten, provincies, zorginstellingen en andere organisaties in Overijssel. Demografische & politieke ontwikkelingen in Nederland De demografische ontwikkelingen in Nederland spelen een belangrijke rol in het relatief hoge aantal gevallen van ouderenmishandeling en ontspoorde zorg: door de vergrijzing stijgt het aantal ouderen dat zorg nodig heeft. Dit betekent ook dat de kosten voor deze zorg stijgen. Het beleid van de centrale overheid is, mede vanwege bezuinigingen, gericht op zelfredzaamheid van ouderen. Hierdoor blijven ouderen langer op zichzelf wonen en worden verzorgd door hun partner, familie of naasten (mantelzorgers). Het voordeel dat ouderen hierbij hebben is dat ze in hun eigen vertrouwde omgeving met hun eventuele partner kunnen blijven wonen. Naarmate deze ouderen fysiek en/of geestelijk achteruit gaan wordt de fysieke en psychische last voor de mantelzorger in veel gevallen steeds zwaarder. Wanneer de draaglast groter is dan de draagkracht, is er sprake van overbelasting van de mantelzorger. Deze overbelasting van de mantelzorger is vaak aanleiding tot het ontsporen van zorg en/of mishandeling van de oudere. De mantelzorger kan er bijvoorbeeld voor kiezen opzettelijk een te hoge dosis medicijnen te geven om zo de oudere rustig te houden en zichzelf hierdoor te ontlasten. Mantelzorg en beroepskrachten in Nederland In 2008 telde Nederland 3,5 miljoen mantelzorgers. Van deze 3,5 miljoen mantelzorgers voelen mantelzorgers zich ernstig belast. Zij ervaren dat de zorg teveel op hun schouders komt te rusten, dat hun zelfstandigheid in de knel raakt, dat de zorgverlening ten koste gaat van hun gezondheid en/of conflicten oplevert op het werk of in de thuissituatie (Oudijk, Boer de, Woittiez, Timmermans en Klerk de, 2010). Ook binnen zorginstellingen komen ouderenmishandeling en ontspoorde zorg voor. Overbelasting, een te hoge werkdruk of te weinig tijd voor goede verzorging zijn mogelijke oorzaken hiervan. Beroepskrachten hebben bijvoorbeeld niet altijd de tijd om ouderen te voeden, ze te helpen bij toiletbezoeken of om ze ondersteunen bij het douchen. Naast het niet opzettelijk mishandelen komt ook het opzettelijk mishandelen van ouderen voor. Deze vorm van mishandeling komt vooral voor in huiselijke kring wanneer bijvoorbeeld 5

6 kinderen van deze ouderen uit wraak, hebzucht of het zien van financieel gewin ouderen mishandelen (Toolkit Ouderenmishandeling, 2010). Melden & Signaleren Ouderen maken uit schaamte, onwetendheid of angst vaak geen melding wanneer ze slachtoffer worden van mishandeling, of wanneer ze niet de zorg krijgen die ze nodig hebben. Een belangrijke rol voor de signalering, preventie en de bestrijding van ouderenmishandeling is daarom weggelegd voor betrokken organisaties die veel met deze ouderen te maken hebben zoals verzorgingstehuizen, thuiszorg en steunpunten voor huiselijk geweld & mantelzorg. 1.1 Doel van het onderzoek Zoals eerder vermeld heeft de Provincie Overijssel Arcon opdracht gegeven onderzoek te doen naar ouderenmishandeling, met als onderzoeksdoel : Het inzichtelijk krijgen of organisaties in Overijssel, die betrokken zijn bij ouderen zoals welzijnsorganisaties en verzorgingstehuizen een beleid hanteren met betrekking tot het signaleren van ontspoorde zorg en ouderenmishandeling, hoe dit beleid inhoudelijk is vormgegeven, hoeveel meldingen dit oplevert en wat er vervolgens met deze meldingen wordt gedaan. De resultaten van het onderzoek gaan een rol spelen bij de afweging van de provincie Overijssel om wel of geen extra tijd en geld te investeren in de aanpak van ouderenmishandeling en ontspoorde zorg. 1.2 Leeswijzer Hoofdstuk 1 van deze scriptie bevat de inleiding, deze leeswijzer en een begrippenlijst. In hoofdstuk 2 wordt de onderzoeksopzet bestaande uit de probleemstelling, drie hoofdvragen, de wijze van dataverzameling en de onderzoekseenheden toegelicht. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk toegelicht hoe de verkregen data is verwerkt en geanalyseerd. Hoofdstuk 3 is het theoretisch kader van deze scriptie waarin achtergronden en theorieën van ouderenmishandeling en ontspoorde zorg worden besproken. Hoofdstuk 4 geeft de onderzoeksresultaten van de interviews en de enquête weer. In hoofdstuk 5 worden op basis van de verkregen data uit de interviews en de enquête conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan. In hoofdstuk 6 staan de gebruikte bronnen. 6

7 1.3 Begrippenlijst In deze paragraaf worden de belangrijkste begrippen besproken die u tijdens het lezen van deze scriptie tegen komt. Definitie Omschrijving Bron Beleid Doelbewust en doelgericht handelen, gericht op het bereiken van bepaalde doelen met bepaalde middelen. Effectief Het daadwerkelijk bereiken van de beleidsdoelen van betrokken actoren, met behoud van morele kwaliteit en macht en orde Bestuurskunde in Hoofdlijnen, 1995, J.H. de Baas p. 16 Bestuurskunde in Hoofdlijnen, 1995, J.H. de Baas p. 243 Organisaties Structureel werkverband Bestuurskunde in Hoofdlijnen, 1995, J.H. de Baas p. 158 OMOZ-T Afkorting die wordt gebruikt om het Consultatienetwerk Ouderen Mishandeling Ontspoorde Zorg Twente aan te duiden. Convenant ouderenmishandeling en ontspoorde zorg, 2008, M van den Hout p. Oudere Verzorger Pleger ouderen mishandeling / In ouderenbeleid wordt geen strikte grens gegeven van het begrip oud. Vaak worden groepen ouderen gedefinieerd afhankelijk van het beleidsterrein. Gaat het over de kansen voor ouderen op de arbeidsmarkt, dan worden mensen van jaar bedoeld, bij AOWgerechtigden worden mensen vanaf 65 jaar bedoeld en bij het gebruik van voorzieningen gaat het vooral om 75-plussers Persoon die zorg voor een ander op zich neemt. Dit kan zowel in professionele als in een persoonlijke relatie zijn. Iemand die zich bewust of onbewust schuldig maakt VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Plan van aanpak Visie op vergrijzing en het integrale ouderenbeleid Mevr. van t Oever, preventiemedewerker bij Kadera mondeling op 9 februari 2011 Mevr. van t Oever, preventiemedewerker bij Kadera mondeling op 9 februari

8 ontspoorde zorg Mantelzorg Mantelzorger SHG GGZ SIZ aan ouderenmishandeling ontspoorde zorg. Mantelzorg is zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie. Iemand die zorg geeft aan een hulpbehoevende uit diens directe omgeving Afkorting die wordt gebruikt om Steunpunt Huiselijk Geweld aan te duiden. Afkorting die wordt gebruikt om Geestelijke Gezondheidszorg aan te duiden Afkorting die wordt gebruikt om Steunpunt Informele Zorg aan te duiden Nationale raad van volksgezondheid. Geraadpleegd op 14 april Basisboek zorg om ouderen, Maritza Allewijn & Bere Miese, geraadpleegd op 7 februari geraadpleegd op 7 februari geraadpleegd op 7 februari

9 2. Onderzoeksmethode Dit onderzoek is een descriptief onderzoek. Bij dit onderzoek wordt gekeken naar welk beleid diverse organisaties in Overijssel hanteren bij het signaleren van ouderenmishandeling. In de volgende paragrafen worden de probleemstelling, hoofdvragen en onderzoekseenheden besproken. Deze zijn in nauw overleg met het SHG van Kadera tot stand gekomen. 2.1 Probleemstelling De probleemstelling die voor dit onderzoek is geformuleerd luidt als volgt: Wat doen verschillende organisaties in Overijssel die betrokken zijn bij ouderen aan de bestrijding van ouderenmishandeling? 2.2 Hoofdvragen Om de probleemstelling te beantwoorden zijn drie hoofdvragen geformuleerd. 1. Welk beleid hanteren verschillende organisaties in Overijssel, die betrokken zijn bij ouderen, bij het signaleren van ouderenmishandeling? 2. Hoeveel signalen van ouderenmishandeling krijgen verschillende organisaties in Overijssel, die betrokken zijn bij ouderen, binnen en zijn er trends te ontdekken in deze signalen? 3. Wat doen verschillende organisaties in Overijssel, die betrokken zijn bij ouderen, met signalen van ouderenmishandeling die zij ontvangen? 2.3 Dataverzameling Om antwoord te krijgen op de probleemstelling en onderzoeksvragen is het onderzoek opgesplitst in twee deelonderzoeken Kwalitatief onderzoek: Er zijn 10 face-to-face vraaggesprekken met vertegenwoordigers van de domeinen zorg, GGZ, welzijn, veiligheid, religie, overheid, wonen, financiën, mantelzorgondersteuning en vrijwilligersorganisaties gevoerd. Bekend is dat de regio Twente reeds over een netwerk met betrekking tot ouderenmishandeling/ontspoorde zorg beschikt, daarom zijn er binnen de regio Twente twee face-to-face gesprekken gevoerd om dit netwerk in kaart te brengen. De overige faceto-face gesprekken zijn in de regio IJssel-Vecht gevoerd omdat deze regio niet beschikt over een dergelijk netwerk. Door middel van de gesprekken in de regio IJssel-Vecht is duidelijk geworden welke verschillen er bestaan ten aanzien van het beleid dat organisaties voeren om ouderenmishandeling en ontspoorde zorg te signaleren (hoofdvraag 1), hoeveel signalen dit oplevert (hoofdvraag 2) en wat er met deze signalen wordt gedaan (hoofdvraag 3) 9

10 Kwantitatief onderzoek: Er is een digitale vragenlijst (enquête) afgenomen onder professionals uit heel Overijssel. De resultaten van deze vragenlijst geven inzicht in de mate waarin professionals binnen heel Overijssel bekend zijn met ouderenmishandeling & ontspoorde zorg en of men weet hoe er mee omgegaan dient te worden. De enquête geeft antwoord op de hoofdvragen 1 en 2. Door de resultaten van de enquête te vergelijken met de resultaten van de interviews kan mogelijk een verschil worden aangetoond tussen het beleid dat leidinggevenden (interviews) zeggen te hanteren en de mate waarin dit eventuele beleid bekend is onder de beroepskrachten(enquête). 2.4 Onderzoekseenheden De onderzoekseenheden voor interviews zijn geselecteerd op basis van domein en functie. Er is bewust gekozen om binnen verschillende domeinen te interviewen omdat aangenomen mag worden dat dit een breder en vollediger beeld oplevert dan wanneer de interviews binnen één domein worden afgenomen. De functies die de onderzoekseenheden bekleden zijn voornamelijk leidinggevende functies omdat aangenomen mag worden dat deze op de hoogte zijn van,of mede bepalend zijn op gebied van, het beleid van de desbetreffende organisatie. Bijlage 1 geeft een overzicht van de onderzoekseenheden per domein & functie. De enquête is verspreid door middel van een mailing aan zorgcentra binnen Overijssel. Binnen Arcon is gebruik gemaakt van een bestaande mailinglijst van zorgcentra. Op deze mailinglijst staan vooral info adressen. Om er voor te zorgen dat deze mailing door het spamfilter van de desbetreffende organisatie zou komen is gebruik gemaakt van een invoegtoepassing in Outlook, die binnen Arcon vaker wordt gebruikt bij grote mailingen. Daarnaast heeft het SHG van Kadera een belangrijke rol gespeeld in het verkrijgen van respons op de enquête namelijk door het verspreiden van de enquête binnen haar netwerk en het plaatsen van de enquête op de homepage. Bijlage 2 geeft een overzicht van zorginstellingen per plaats die via de mailing benaderd zijn voor het invullen van de enquête. In paragraaf is meer informatie te vinden over de respons op de op de enquête. 2.5 Dataverwerking Verwerking enquête Arcon heeft toestemming gegeven en een account aangemaakt om in te loggen op de website Deze website biedt een online toolkit voor het maken van een enquête. Ook is het via deze website mogelijk om de respons te verwerken in een grafiek, tabel of diagram. 10

11 Verwerking interviews Tijdens het afnemen van de interviews is (in overleg met de geïnterviewde) gebruik gemaakt van een laptop. Alle interviews zijn in duo-vorm afgenomen waardoor er altijd een notulist beschikbaar was. Omdat de interviews soms te snel gaan om alles letterlijk te notuleren zijn, waar nodig, slechts steekwoorden en opvallende zaken direct genoteerd. Vooraf is afgesproken dat de afgenomen interviews nog dezelfde dag verwerkt werden zodat er geen belangrijke informatie kon worden vergeten. Na afloop van elk interview is aan de geïnterviewde gevraagd of hij/zij het verslag van het interview nog wilde inzien voordat de antwoorden definitief gemaakt worden. 11

12 3. Onderzoeksresultaten In dit hoofdstuk worden de onderzoeksbeperkingen, onderzoeksbedreigingen (validiteit en betrouwbaarheid) en de onderzoeksresultaten besproken. 3.1 Resultaten enquête In deze paragraaf worden de enquêteresultaten weergegeven. Met behulp van tabellen en diagrammen worden de resultaten zo duidelijk mogelijk weergegeven en, waar nodig, toegelicht Respons op de enquête In totaal is de enquête in de periode van 7 maart t/m 15 april keer ingevuld waarvan 109 keer volledig en 78 keer niet volledig. Sector 49,2% van de respondenten is afkomstig uit de zorgsector, gevolgd door de sectoren welzijn (23%) en GGZ (14,%), zie figuur 4. Figuur 4: verdeling naar sector. 12

13 Geslacht In totaal hebben 111 respondenten, zie figuur 5, zijn of haar geslacht ingevuld. Maarliefst 100 respondenten zijn vrouw, slechts 11 respondenten zijn man. Het geringe aantal mannelijke respondenten is te verklaren doordat er veel vrouwen in de zorg werken. Figuur 5: verdeling naar geslacht. Gemiddelde leeftijd De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 46 jaar. Functie 39% van de respondenten heeft een zorgverlenende functie, zie figuur 6. Dat mensen, werkzaam in een zorgverlenende functie, het grootste aandeel hebben in de enquete was te verwachten aangezien de mailing die is gedaan naar veel zorginstellingen binnen Overijssel is gestuurd. Figuur 6: verdeling naar functie. 13

14 Intramurale of extramurale functie Op de vraag of de respondent een intramurale, extramurale of zowel intra- als extramurale functie bekleedt geven maar liefst 116 respondenten geen antwoord, zie figuur 7. De reden voor de lage respons op deze vraag is wellicht de begripsonbekendheid bij de respondent. Figuur 7: intramurale of extramurale zorgfunctie. Aantal jaren werkzaam in huidige functie Op de vraag hoeveel jaar de respondent al werkzaam is binnen zijn of haar huidige functie, antwoorden 62 respondenten (33%) 10 jaar of langer. Het aantal respondenten dat minder dan 1 jaar actief is binnen de huidige functie is 12 (6%), zie figuur 8. Dit geeft aan dat de respondenten over het algemeen ervaren werknemers uit de zorgsector zijn geweest. Figuur 8: aantal jaren werkervaring in huidige functie. 14

15 3.1.2 Introductie Bekend met ontspoorde zorg 93 respondenten geven aan bekend te zijn met het begrip ontspoorde zorg. 43 personen zijn niet bekend met het begrip ontspoorde zorg. Praten over ontspoorde zorg Slechtst 5 respondenten geven aan dat er binnen hun organisatie vaak gesproken wordt over ontspoorde zorg. 30 respondenten geven aan dat er nooit over ontspoorde zorg wordt gesproken, zie figuur 9. Figuur 9: spreken over ontspoorde zorg. 15

16 3.1.3 Beleid Op de vraag Bent u in 2010 benaderd door iemand uit de organisatie waar u werkt, met de vraag of u betrokken bent geweest, of signalen heeft gekregen van ontspoorde zorg? antwoorden 85 respondenten negatief. Slechts 37 respondenten, zie figuur 10, geven aan door iemand binnen de organisatie te zijn benaderd. Figuur 10: benadering vanuit organisatie. Door wie bent u benaderd De 37 respondenten die bij de vorige vraag aangaven benaderd te zijn, is gevraagd door wie ze benaderd zijn. Het overgrote deel is door collega s aangesproken. Slechts in 5 gevallen gaf de respondent aan door een leidinggevende te zijn benaderd, zie figuur 11. Figuur 11: door wie bent u benaderd. 16

17 Stelt u het op prijs De 36 respondenten die positief antwoorden op Bent u in 2010 benaderd door iemand uit de organisatie waar u werkt, met de vraag of u betrokken bent geweest, of signalen heeft gekregen van ontspoorde zorg? is gevraagd of zij het op prijs stelden dat ze benaderd zijn. 1 respondent gaf aan dat hij/zij het niet op prijs stelt, de overige 36 respondenten gaven aan het wel op prijs te stellen, zie figuur 12. Figuur 12: stelt u het benaderen op prijs. 85 respondenten antwoorden negatief op de vraag Bent u in 2010 benaderd door iemand uit de organisatie waar u werkt, met de vraag of u betrokken bent geweest, of signalen heeft gekregen van ontspoorde zorg?. Deze 85 respondenten is gevraagd of ze vinden dat de organisatie waarvoor zij werkzaam zijn hun wel zou moeten benaderen. Deze vraag is door 69 respondenten beantwoord. Van deze 69 respondenten vinden er 40 dat ze wel benaderd zouden moeten worden, 29 respondenten vinden dit niet noodzakelijk, zie figuur 13. Figuur 13: zou u benaderd moeten worden? 17

18 De 40 respondenten die aangaven niet benaderd te zijn, maar die wel graag benaderd zouden willen worden, is gevraagd door wie ze benaderd zouden willen worden. Van deze 40 respondenten geven 21 respondenten aan dat ze deze taak zien weggelegd voor hun leidinggevende, zie figuur 14. Figuur 14: door wie zou u benaderd willen worden? Beleid deel 2 het protocol / stappenplan Alle respondenten is de volgende vraag gesteld. Wordt er binnen de organisatie waar u werkzaam bent op dit moment een protocol gebruikt waarin staat beschreven welke stappen u moet nemen wanneer u een situatie van ontspoorde zorg waarneemt?. Vooral de categorie Weet ik niet die door 57 respondenten is gekozen, is opvallend, zie figuur 15. Figuur 15: is er een protocol? 18

19 Alle respondenten is gevraagd Weet u waar u terecht kunt met signalen en vermoedens van ontspoorde zorg?. Het merendeel van de respondenten weet waar hij/zij met signalen en/of vermoedens van ontspoorde zorg terecht kan, zie figuur 16. Figuur 16: Weet u waar u terecht kunt met signalen? Alle respondenten is gevraagd Is het voor u voldoende duidelijk wat er met een door u gemaakte melding van ontspoorde zorg wordt gedaan? 65 respondenten gaven aan niet voldoende te weten wat er met een melding van ontspoorde zorg wordt gedaan. 43 respondenten zijn hier wel van op de hoogte, zie figuur 17. Figuur 17: is het duidelijk wat met een melding wordt gedaan? 19

20 3.1.5 Signalen 133 respondenten hebben de vraag Heeft u in 2010 signalen opgemerkt of ontvangen waardoor u vermoedde dat er sprake was van ontspoorde zorg? beantwoord. Van deze 133 gaven 70 respondenten een positieve respons, 63 respondenten antwoorden negatief, zie figuur 18. Figuur 18: heeft u in 2010 signalen opgemerkt? De 70 personen die aangaven signalen opgemerkt te hebben is gevraagd, hoe vaak zij deze signalen opgemerkt hebben in Van deze 70 personen hebben 62 personen de vraag beantwoord. Het gemiddeld aantal keren dit deze 62 personen signalen hebben opgemerkt is 5,6 keer. Daarna is gevraagd of deze personen deze signalen zelf hebben opgemerkt. 65 personen gaven antwoord op deze vraag: 44 keer hebben deze personen zelf opgemerkt, 21 keer zijn de signalen door iemand anders opgemerkt, zie figuur 19. Figuur 19: heeft u de signalen zelf opgemerkt? De respondenten die aangeven de signalen niet zelf te hebben opgemerkt is gevraagd wie deze signalen dan wel heeft opgemerkt. Deze vraag is door 21 respondenten ingevuld. 6 van deze respondenten gaf aan deze signalen van familie te hebben ontvangen. 15 respondenten kregen signalen van collega s. 5 respondenten kozen de categorie anders en vulden daar zelf een antwoord in ( professionals, vrijwilligers(2x),buurvrouw, consulentouderenmishandeling) 20

21 Alle respondenten is gevraagd: Bent u in 2010 getuige of direct betrokken geweest bij een situatie van ontspoorde zorg? zie figuur 20. Figuur 20: bent u getuige, of direct betrokken geweest. De respondenten die iets anders dan JA antwoordden op de vraag of er binnen de organisatie waarin hij/zij werkzaam is een protocol wordt gebruikt, is gevraagd : Zou een protocol, waarin beschreven staat wat u kunt doen bij een vermoeden of situatie van ontspoorde zorg, helpen om sneller en vaker een melding te maken?. Van de 69 respondenten die deze vraag beantwoorden, gaven 55 respondenten aan dat een protocol hem/haar zou helpen, zie figuur 21. Figuur 21: kan een protocol u helpen? 21

22 Figuur 22: op welke manier kan een protocol u ondersteunen? Deze 55 respondenten is gevraagd op welke manier(en) zou een dergelijk protocol u kunnen ondersteunen bij het signaleren en het maken van een melding van ontspoorde zorg?. Bij deze vraag was het kiezen van meerdere antwoorden toegestaan. De meest gekozen antwoordcategorie is dat een protocol beter inzicht geeft in wat professionals moeten doen en bij wie ze terecht kunnen, zie figuur 22. Alle respondenten die aangaven met een protocol te werken is gevraagd hoe men op de hoogte is gebracht van de inhoud van het protocol. De meeste respondenten geven aan geïnformeerd te zijn over het protocol tijdens een teamvergadering of voorlichting, zie figuur 23. Figuur 23: hoe bent u geïnformeerd over het protocol? 22

23 Alle respondenten die aangaven met een protocol te werken is gevraagd hoe het werken met het protocol hen bevalt. Deze vraag is door 31 respondenten beantwoord. Geen enkele respondent gaf aan dat het werken met het protocol hem/haar slecht tot zeer slecht bevalt. Deze antwoordcategorie stond wel in de enquête, maar daarom niet in de resultaten, zie figuur 24. Figuur 24: hoe bevalt het werken met een protocol? Alle respondenten is gevraagd wat hij/zij doet bij een vermoeden van een geval van ontspoorde zorg. Het is voor respondenten mogelijk geweest om meerdere antwoord categorieën te kiezen. De meeste respondenten kiezen er voor om contact op te nemen met iemand binnen de eigen organisatie. De overige categorieën zijn gespreid gekozen, zie figuur 25. Figuur 25: wat doet u bij een vermoeden van ontspoorde zorg? 23

24 Alle respondenten is gevraagd wat hij/zij doet bij een zeker geval van ontspoorde zorg. Het is voor respondenten mogelijk geweest om meerdere antwoord categorieën te kiezen. Opnieuw kiezen de meeste respondenten ervoor om contact op te nemen met iemand binnen de eigen organisatie, zie figuur 26. Figuur 26: wat doet u bij een zeker geval van ontspoorde zorg? 24

25 3.2 Onderzoeksresultaten interviews. In dit hoofdstuk zijn de uitkomsten van de interviews terug te lezen. Per interview zijn de vragen toegespitst op de functie en het domein van de geïnterviewde. Er is gekozen om op basis van de verkregen informatie per hoofdvraag een samenvattend oordeel te vormen. 1. Welk beleid hanteren verschillende organisaties in Overijssel, die betrokken zijn bij ouderen, bij het signaleren van ouderenmishandeling? IJssel-Vecht Uit de interviews komt naar voren dat de meeste organisaties in IJssel-Vecht geen duidelijk beleid hebben om ouderenmishandeling en ontspoorde zorg te signaleren. Om ouderenmishandeling of ontspoorde zorg te signaleren is het allereerst zaak om een dergelijk geval te herkennen. Om gevallen te herkennen moeten beroepskrachten op de hoogte zijn van de signalen die kunnen duiden op ontspoorde zorg of ouderenmishandeling. Dit is lang niet altijd het geval omdat beroepskrachten hierover amper voorlichting krijgen. Dit komt mede omdat er binnen veel organisaties geen aandachtsfunctionarissen op gebied van ouderenmishandeling zijn, waardoor het onderwerp binnen deze organisaties minder onder de aandacht wordt gebracht. Wel heeft het SHG van Kadera posters en foldermateriaal verspreid naar ouderenzorginstellingen in Overijssel, informatie over ouderenmishandeling en ontspoorde zorg verspreid via nieuwsbrieven en zijn er trainingen gegeven. Daarnaast wordt er weinig gebruik gemaakt van signaleringskaarten en/of protocollen. Logisch gevolg hiervan is dan ook dat de meeste organisaties weinig signaleren en registeren. De schaarse signalen die wel binnenkomen worden vooral intern bespreekbaar gemaakt. Beroepskrachten gaan in gesprek met het slachtoffer, de dader en met eventuele familie, kennissen en vrienden in de hoop zo het probleem op te lossen. Hulp, kennis en expertise van externe specialisten op dit gebied wordt weinig ingeschakeld. Een uitzondering is de politie IJsselland, waar wel een structureel beleid wordt gevoerd, namelijk door elke melding en elk signaal door te geven aan het SHG van Kadera. Zij kan vervolgens met haar interne kennis en externe netwerk een meerwaarde zijn om de casus op te lossen. Ook de notaris die meegewerkt heeft aan dit onderzoek gaf aan landelijk vastgestelde protocollen na te leven bij ongebruikelijke financiële transacties of verdachte testamentswijzigingen. De rol van de gemeente bij het bestrijden van ouderenmishandeling en ontspoorde zorg is beperkt. De meeste organisaties geven aan weinig tot nooit contact te hebben met ambtenaren op gebied van huiselijk geweld. Ook is het oprichten van een netwerk omtrent ouderenmishandeling, gepoogd door Dimence en de gemeente Zwolle, niet van de grond gekomen. Slechts SIZ (steunpunt informele zorg) in Zwolle geeft aan veel samen te werken en veel contact te hebben met de ambtenaren op gebied van Huiselijk Geweld van de gemeente Zwolle. 25