Level up Hoe patiënten en ergotherapeuten staan tegenover gamification binnen fysieke revalidatie

Transcriptie

1 Level up Hoe patiënten en ergotherapeuten staan tegenover gamification binnen fysieke revalidatie Studiegebied Gezondheidszorg Opleiding Bachelor in de Ergotherapie Academiejaar Module Bachelorproef Promotor De heer Jovanny Braet Hoofdergotherapeut Student Sien Roose

2 2

3 Level up Hoe patiënten en ergotherapeuten staan tegenover gamification binnen fysieke revalidatie Studiegebied Gezondheidszorg Opleiding Bachelor in de Ergotherapie Academiejaar Module Bachelorproef Promotor De heer Jovanny Braet Hoofdergotherapeut Student Sien Roose 3

4 WOORD VOORAF Deze bachelorproef gaat hand in hand met het bedanken van enkele belangrijke schakels in het verwezelijken ervan. Op de eerste plaats een woord van dank aan Anne Dejager, de interne begeleider van dit werk. Het talloze mailverkeer en de eindeloze feedback hebben hun vruchten afgeworpen. Bedankt om altijd bereikbaar te zijn en je rechtvaardige, bekwame zelve te wezen in de goede en kwade dagen tijdens het realiseren van dit project. Voorts bedankt aan Jovanny Braet, hoofdergotherapeut van het AZ Sint-Jan Brugge en tevens promotor van deze bachelorproef. Tussen vergaderingen en talloze taken door altijd bereid feedback te geven over zaken waar ik over twijfelde. Bovenal een woord van dank gericht aan alle ergotherapeuten van het AZ Sint-Jan Brugge. Nergens een aangenamere plaats om kwaliteitsvolle ervaring in het werkveld op te doen dan bij jullie. Als laatste ook een bedanking aan mijn ouders, vriend en vrienden voor de steun en bemoedigende woorden. Sien Roose, Jabbeke, 21 mei

5 ABSTRACT Titel Level Up! Hoe patiënten en ergotherapeuten staan tegenover gamification binnen fysieke revalidatie. Student Sien Roose Opleiding bachelor in de ergotherapie (Howest) Academiejaar Promotor Jovanny Braet Interne begeleider Anne Dejager Dienst waar de bachelorproef werd uitgewerkt AZ Sint-Jan campus Brugge, dienst ergotherapie revalidatie Meshtermen ergotherapie gamification fysieke revalidatie patiënten therapeuten - tevredenheidsenquête Problematiek De effectiviteit van gamification met het oog op een doeltreffend revalidatieprogramma is in verscheidene studies reeds aangetoond, maar wat in het ongewisse blijft is hoe ontvankelijk patiënten en therapeuten staan tegenover dit idee. Aangezien motivatie één van de invloedrijkste componenten is om patiënten vlot te laten revalideren en therapietrouw te houden, dient men na te gaan of gamification ook effectief de motivatie versterkt en of patiënten en therapeuten open staan voor dit concept. Eveneens de manier waarop gamification is geïmplementeerd binnen de setting heeft invloed op de mate waarin patiënten het als doeltreffend gaan ervaren. Methodologie Patiënten en therapeuten van het AZ Sint-Jan ziekenhuis Brugge worden ondervraagd middels een (verschillende) tevredenheidsenquête. De te beoordelen stellingen, worden gehaald uit de voor- en nadelen van gamification zoals beschreven in de literatuur. Ook de verschillende game-elementen die terugkomen binnen gamification werden afgetoetst naar mate van invloed op patiënten. Resultaten Niet alle game-elementen, geïntegreerd in de revalidatietoestellen, hebben een motiverend effect op de patiënten. De wijze waarop gamification geïmplementeerd is binnen de setting is, wanneer we ons baseren op de M³ methode, op alle drie de vlakken succesvol. Tussen subgroepen (leeftijd en geslacht) zijn weinig opmerkelijke verschillen in meningen ondervonden. Hoofdconclusie(s) We kunnen stellen dat patiënten en therapeuten zeer ontvankelijk tegenover het concept staan. Beiden vinden het een meerwaarde in een revalidatieprogramma. Ondanks het feit dat volgens therapeuten revalidatietoestellen betrouwbare, bruikbare feedback verschaffen, vinden patiënten zichzelf te weinig op de hoogte van de progressie die ze maken. Laat dat nou net het aspect zijn waar ze het meest belang aan hechten. 5

6 INHOUDSOPGAVE WOORD VOORAF... 4 ABSTRACT... 5 INHOUDSOPGAVE INLEIDING Probleemstelling: situatieschets Wat is gamification? Game-elementen... 9 Punten... 9 Badges... 9 Leaderboard Progress bars en performance graphs Quests Meaningful stories Avatars en profile development Opmars en implementatie Opmars Implementatie Binnen gezondheidszorg Wat is revalidatie? Revalidatietoestellen Silverfit BTE primus RS Amadeo E-link biometrics Samenvatting Effectiviteit Voordelen van gamification binnen de gezondheidszorg Motivatie Emotionele ervaringen Focus van de therapeut Thuis revalideren Cognitief stimuleren Nadelen van gamification geïmplementeerd binnen revalidatie

7 1.6.1 Gamification vs. Games Open staan voor games Afleiding Valsspelen/negatieve uitkomst METHODE Hoofdonderzoeksvraag Deelvragen Populatie Deelnemende patiënten enquête Inclusie- en exclusiecriteria Onderzoekssetting Onderzoeksopzet RESULTATEN Resultaten uit enquêtes A. Game-elementen B. M³ C. Focus verliezen D. Vergelijking patiënten en therapeuten E. Therapeuten DISCUSSIE EN CONCLUSIE Discussie Sterktes en zwaktes van het onderzoek Conclusie Algemeen Aanbevelingen in de praktijk en verder onderzoek LIJST MET FIGUREN EN TABELLEN BIBLIOGRAFIE BIJLAGEN Bijlage 1: Patiëntenenquête Bijlage 2: Therapeutenenquête Bijlage 3: Lijst van de deelnemende patiënten (leeftijd, geslacht, letsel) Bijlage 4: Mogelijkheden Silverfit en E-link Biometrics Bijlage 5: Opmerkingen van de ergotherapeuten bij enquête

8 1. INLEIDING 1.1 Probleemstelling: situatieschets Dit onderzoek wordt uitgevoerd binnen het AZ Sint-Jan Brugge campus Sint-Jan, binnen de afdeling ergotherapie revalidatie. De vraag naar de uitwerking van deze bachelorproef kwam er door de aankoop van een BTE primus binnen deze stageplaats. De link met gamification werd hierna snel gelegd. Aangezien dit een relatief nieuw begrip is die aan een grootse opmars bezig is, is onderzoek binnen België nog niet gebeurd maar blijkt het wel noodzakelijk. De intentie van deze bachelorproef is een enquête af te nemen bij ergotherapeuten en revaliderende patiënten om te zien hoe zij staan tegenover gamification binnen de fysieke revalidatie. Uit de resultaten van de meting zullen onder andere volgende factoren vergeleken worden: - leeftijd en geslacht van de patiënten - neurologische en orthopedische patiënten - therapeuten en cliënten 1.2 Wat is gamification? Gamification; de kunst om alle ontspannende en verslavende elementen van een game toe te passen op hedendaagse, productieve activiteiten. Het is een concept dat op weg is om één van de grootste technologische trends te worden van deze tijd. Één van de vele reden hiervoor is omdat het idee kan worden toegepast in nagenoeg iedere context en setting (Pereira, Duarte, Rebelo, & Noriega, 2014). Een duidelijk verschil dient gemaakt te worden tussen gamification en video games. Die laatste richten zich puur op entertainment, wat inhoudt dat de gebruiker een spel speelt om zich te ontspannen, met verder geen diepere reden of doelstellingen. Gamification daarentegen maakt enkel gebruik van de game-elementen en designs van een game, maar neemt de eigenlijke speltechnologieën niet over. De game-elementen worden als het ware geïmplementeerd in een andere, niet-game gerelateerde context (Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013). Wanneer we jongeren (video)games zien spelen, dient niet gezegd te worden hoe eindeloos ze kunnen opgaan in het spel en welke motivationele en emotionele componenten binnen het lichaam in hoge mate worden aagesproken. Het basisidee van gamification is om de motivationele kracht van deze games te gebruiken voor andere doeleinden, niet uitsluitend op vlak van entertainment. Dit idee, oorspronkelijk afkomstig van de marketingsector, is uitgebreid naar andere contexten zoals de bedrijfs- en educatiewereld. Gamification principes worden momenteel reeds toegepast met uiteenlopende doelen als het beïnvloeden van het gedrag inzake milieu, motivatie tot meer lichaamsbeweging, leergedrag van studenten of veilig autorijden (Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013). 8

9 Het gebruiken van game design elementen in een niet-game context. De definitie, omschreven door Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013 kan opgesplitst worden in vier componenten en zo duidelijker verklaard worden. Game: deze term wordt geacht om volgende aspecten te bevatten: een doel die bereikt moet worden, specifieke regels die bepalen hoe je het doel bereikt, een feedbacksysteem dat informatie verschaft over je vooruitgang naar het doel toe, en het feit dat deelname aan het spel vrijwillig is. Design: het woord design verwijst naar het gebruik van spel-ontwerpen, echter de speltechnologieën die eraan verbonden zijn achterwege laten. Element: deze term helpt om het concept van gamification te onderscheiden van zogenaamde serious games. Enerzijds zijn serious games volwaardige spellen voor non-entertainment doelen. Anderzijds verwijst gamification naar het expliciete gebruik van specifieke elementen uit games in een niet-game context. Deze elementen worden verder uitgelegd onder hoofdstuk Game-elementen. Niet-game context: het kader waarin gamification gebruikt kan worden is zeer breed. Om te vermijden dat deze definitie bepaalde contexten uitsluit, wordt deze term gebruikt. Deze brede definitie helpt ons om gamification te onderscheiden van andere concepten gerelateerd aan gaming. Het geeft ons tevens een basis voor deze bachelorproef zonder het concept te begrenzen. Ondanks het feit dat gamification vooral geassocieerd wordt met digitale technologie is dit niet de enige voorkomende vorm, ook niet-digitale verwezelijkingen zijn mogelijk Game-elementen Game-elementen zijn de hoofdingrediënten van gamification. Ze beschrijven de specifieke en karakteristieke componenten van games, die kunnen worden gebruikt binnen gamification. Er werden reeds verscheidene pogingen ondernomen om een zo volledig mogelijke lijst op te stellen van deze game-elementen, maar telkens moet worden besloten dat deze opsomming eindeloos is. We bespreken diegene die terug te vinden zijn in het wetenschappelijk artikel van Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, Punten Punten kunnen verdiend worden bij het uitvoeren van bepaalde activiteiten. Ze maken deel uit van de basis van game-elementen. Het puntensysteem is heel eenvoudig en komt ook zeer frequent voor. Ondanks het heel simpel lijken op het eerste zicht, spreekt het toch verscheidene motivatiemechanismen aan. Punten functioneren namelijk als directe, positieve aanmoedigingen en kunnen gezien worden als virtuele beloningen voor ondernomen acties. Het puntensysteem spreekt daarom vooral de motivatie aan van mensen die van nature gericht zijn op beloningen en feedback (Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013). Badges Badges zijn visuele representaties van prestaties die kunnen worden verzameld. Dergelijk badgesysteem kan op verschillende niveaus van complexiteit worden uitgewerkt. De motivatiemechanismen die hier hoofdzakelijk worden aangesproken zijn vooral terug te vinden bij mensen die zich focussen op macht, prestatie en succes. Badgen worden door hen dan ook gezien als een virtueel status symbool en vervullen hun nood aan succes. Deze kunnen het gevoel van competentie bij de 9

10 speler verhogen. Het samenhorigheidsgevoel kan hier ook worden gestimuleerd, omdat verschillende spelers eenzelfde ervaring delen en dezelfde activiteiten dienen uit te voeren binnen het spel (Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013). Leaderboard Een leaderboard is een verzameling van alle spelers, meestal gerangschikt naar succes. Ze verschaft info over het succes van de spelers. Wanneer we ons richten op motivatie kan dit een kritiek gameelement zijn. Het feit dat slechts enkele spelers aan de top van zo n leaderboard kunnen staan, brengt met zich mee dat de meeste andere spelers, waarschijnlijk gedemotiveerd, onderaan de ladder zullen terechtkomen. Ondanks dit alles kunnen leaderboards ook enkele motivatie-mechanismen aanspreken, zoals het bevorderen van de competitie. Diegenen aan de top van de leaderboards ervaren dan weer een stijging van hun competentiegevoel (Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013). Progress bars en performance graphs Progress bars verschaffen informatie over de huidige status van de speler en waar die zich bevindt op weg naar zijn doel toe. Performance graphs verschaffen informatie over de geleverde prestaties van de spelers, in vergelijking met eerdere prestaties. Ze focussen zich elk op de individuele speler en zijn vooruitgang en bieden feedback over de prestaties. Progress bars geven duidelijke doelen weer, terwijl performance graphs focussen op de verbeteringen in vergelijking met vorige spellen, wat motiverend werkt voor de speler (Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013). Quests Quests zijn kleine taken of uitdagingen die de speler moet vervullen binnen het spel. Ze tonen gebruikelijk de beloningen die eraan verbonden zijn. Dit bevordert de transparantie van een mogelijk succes na een goede prestatie. Ook deze quests zorgen voor duidelijke doelen, wat motiverend werkt. Ze tonen tevens duidelijk de consequenties van een doel en benadrukken het belang van de acties die een speler onderneemt in bepaalde situaties (Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013). Meaningful stories Activiteiten zijn vaak gesitueerd binnen meaningful stories, dit betreft specifiek de setting waarin de speler zich bevindt in het spel. Deze context, voorgesteld in verhaalvorm, kan raakvlakken hebben met de interesses van de speler en zo een motivatie zijn. Het gevoel van autonomie kan hier ook ontstaan door het aanbieden van verschillende van deze verhalen en meningvolle keuzes die erin verwerkt worden. Inspirerende settings kunnen alsnog een verhoogd gevoel van positieve emoties aanwakkeren (Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013). Avatars en profile development Avatars en profile development verwijzen naar een speler zijn visuele representatie van een gekozen karakter. Hij kan deze zelf samenstellen wat duidt op enige vorm van autonomie. Positieve gevoelens kunnen hieraan verbonden worden en emotionele banden kunnen ontstaan met de avatar (Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013). Deze game-elementen zijn eveneens te vinden bij de gamification-toestellen op de revalidatiedienst waar deze bachelorproef zal plaatsvinden. 10

11 1.3 Opmars en implementatie Opmars Figuur1. Gartner Hype Cycle (Stamford, 2014) Bovenstaande grafiek, de Gartner Hype Cycle, is een rapport dat jaarlijks wordt opgemaakt door de research firma Gartner en nieuwe, opkomende technologieën (zoals spraaktechnologie, 3D printen ) en de fasen van hun impact op de huidige markt weergeeft. De Hype Cycle voor opkomende technologieën is een trouwe bron geworden voor allerhande professionals, van IT managers, verkopers tot ondernemers (Tadej, 2011). Terwijl in 2010 gamification nog niet was opgenomen in de grafiek, kon het begrip in 2011 reeds terug te vinden worden aan het begin van de fase Peak of Inflated Expectations, de fase waar de massa media hype begint, op weg naar de piek van zijn impact op de markt. Nu, in 2014, bevindt gamification zich in de fase Trough of disillusionment, de fase waarin de vernieuwende hype van het begrip voorbij is. Gartner schat dat het concept gamification er 5 tot 10 jaar zal over doen om het eindplateau van productiviteit te bereiken (Tadej, 2011). In 2009 hadden meer dan 50 universiteiten een opleiding in game-design. Ondertussen, in 2014, zijn dat er reeds meer dan 200. Deze opleidingen doelen niet enkel op entertainment, het is veel meer dan het ontwerpen van plezier- en ontspanningsgames. Games gericht op revalidatie vragen enige kennis betreft gezondheid en lichamelijke aandoeningen. Games worden momenteel ontworpen met heel specifieke pathologieën in het achterhoofd gehouden. Op dit vlak is echter nog veel potentieel mogelijk (Loria, 2014). 11

12 1.3.2 Implementatie By 2014, more than 70 percent of Global 2000 organizations will have at least one gamified application. (Gartner, 2011) Verschillende analisten beschouwen gamification als één van de belangrijkste technologische trends van het moment. Het concept kan worden toegepast in nagenoeg iedere context en setting, aangezien het plezier creëert en gebruikers transformeert tot spelers (Pereira, Duarte, Rebelo, & Noriega, 2014). Terwijl de huidige status van het begrip gamification vooral beïnvloed is door zijn vernieuwing en de hype errond, is men er algemeen mee eens dat het een uiterst invloedrijke trend zal worden in de komende 5 jaar. Wel wordt gewezen op het feit dat goed moet overwogen worden hoe de gamification precies geïmplementeerd wordt een context. Om het meest doeltreffende resultaat te bekomen, dienen 3 sleutelelementen aanwezig te zijn: motivation, momentum and meaning (M³). Het merendeel van de gamified applicaties van vandaag mist minstens één van deze aspecten, of deze worden niet correct toegepast, wat het risico verhoogt dat de applicatie niet meer gebruikt zal worden, eens de hype voorbij is (Gartner, 2011). Motivation wijst op het aanbieden van extrinsieke en intrinsieke beloningen die directe veranderingen in het gedrag teweeg brengen. Extrinsieke beloningen komen van buiten de persoon zelf, zoals geld of punten. Intrinsiek komt dan weer vanuit de individu zelf, zoals interesses en plezier. Een correcte mix tussen deze extrinsieke en intrinsieke motivaties is van uiterst belang. Momentum wordt gecreërd binnen games door een juiste balans te vinden tussen de moeilijkheidsgraad van het spel en de vaardigheden van de spelers. Wanneer spelers de games te gemakkelijk vinden, gaan ze snel afhaken. Wanneer het echter te moeilijk is, raken ze gefrustreerd. Hier kan tevens gebruik gemaakt worden van de basis game-elementen (zoals punten, badges, ) om de spelers geëngageerd te houden. Meaning gaat erom de spelers een breed doel te geven. Gamification moet beloningen geven die betekenisvol zijn voor de spelers. Dit kan afhankelijk zijn van speler tot speler, maar donaties geven aan goede doelen, gewicht verliezen of een specifieke vaardigheid verwerven wordt door velen algemeen gewaardeerd (Gartner, 2011). 12

13 1.4 Binnen gezondheidszorg Wat is revalidatie? Revalidatie wordt voornamelijk beschouwd als een (continu) leerproces, gericht op het versnellen van functionaliteit, en indien mogelijk het maximaliseren ervan. Concreet dient revalidatie zodoende alle aspecten van een effectief leerproces te bevatten. Praktijkgericht betekent dit dat: De geleerde taak voor de patiënt relevant moet zijn in zijn/haar dagelijks functioneren; De intensiteit van revalidatie gedoseerd moet worden aangeboden; Het niveau van de te leren taak voor de patiënt haalbaar moet zijn; De behandeling een logische opbouw moet kennen, waarbij makkelijke taken eerst worden geleerd, voordat men met moeilijkere taken start; De training van de betreffende taak regelmatig wordt herhaald met voldoende variatie; De prestatie en de kwaliteit van de geleverde trainingstaak regelmatig aan de patiënt wordt teruggekoppeld en gestimuleerd, en daar waar nodig gecorrigeerd (Gresham, Duncan, & Statson, 1995). De link tussen deze beschouwing en gamification is terug te vinden bij de voor- en nadelen van gamification Revalidatietoestellen In volgend alinea worden vier revalidatietoestellen besproken, die frequent worden gebruikt binnen de onderzoekssetting van deze bachelorproef. De bekomen gegevens van de bijhorende enquête van deze bachelorproef baseert zich tevens op de ervaringen van patiënten met deze vier specifieke toestellen. Silverfit Silverfit maakt gebruik van virtuele therapie (virtual reality), wat betekent dat actieve oefeningen aangeboden worden door middel van computerspeltechnologie. Binnen de silverfit is een TOF (timeof-flight) camera geïntegreerd, die bewegingen van het hele lichaam in drie dimensies registreert binnen een gebied van 5x5m. Het spel reageert bijgevolg op de bewegingen die patiënten maken. Het toestel is ontworpen met het oog op revalidatie en kan in principe alle grofmotorische bewegingen trainen. De mogelijkheid tot graderen is sterk aanwezig binnen de silverfit, wat het trainen van patiënten met verschillende aandoeningen en op verschillende niveau s mogelijk maakt. De oefeningen worden onderverdeeld in zeven categorieën, waaronder telkens verschillende spellen beschikbaar zijn (elk op zich aanpasbaar aan het niveau van de gebruiker). De zeven categorieën zijn: zittende oefeningen, balansoefeningen, wandeloefeningen, oefeningen voor bovenste ledematen, rolstoeloefeningen, cardiovasculaire oefeningen en cognitieve (ADL) oefeningen (Rademaker, van der Linden, & Wiersinga, 2009). Een opsomming met extra uitleg van alle oefeningen afzonderlijk is te vinden in bijlage. 13

14 Game-elementen Binnen de oefeningen op de silverfit zien we punten die gewonnen worden wanneer bewegingen correct worden uitgevoerd. Een leaderboard is niet geïntegreerd, omdat niet tégen andere patiënten gespeeld wordt, eerder de patiënt tegen zichzelf. Na iedere oefening kan de huidige prestatie vergeleken worden met vorige oefensessies aan de hand van een performance graph. Het aantal punten wordt zo vergeleken (dit is echter niet altijd relevant op vlak van progressie, aangezien de kwaliteit van de oefeningen of externe factoren niet geregistreerd worden). De patiënt bevindt zich tijdens de oefening altijd in een meaningful story, aangezien deze oefeningen altijd gekoppeld zijn aan een verhaalvorm (bv. het vangen van eieren, het volleyballen en dergelijke). Bij de silverfit is er tevens enigszins sprake van profile development, omdat een specifieke avatar kan gekozen worden voor de bepaalde oefeningen, afhankelijk van het geslacht en de leeftijd van de patiënt. BTE primus RS De BTE wordt door ergohterapeuten voornamelijk gebruikt om de functionele capaciteit van patiënten te evalueren of te trainen. Het is een zeer veelzijdig en functioneel toestel voor het testen van meerdere gewrichten, orthopedische revalidatie, neuromusculaire re-educatie en vergevorderde musculoskeletale training van zowel bovenste als onderste extremiteiten en de rug. Evaluaties en oefeningen kunnen uitgevoerd worden in isotonische, isometrische, isokinetische of CPM (continuous passive movement) modus. Door middel van soepele weerstand, verstelbare hoogte en een set van functioneel toebehoren kan de Primus RS taken of activiteiten uit het dagelijkse leven nabootsen. De work simulator kan zodoende ingeschakeld worden om na te gaan of patiënten nog in staat zijn hun voormalige beroep enigszins terug op te nemen (about BTE, 2014). Game-elementen Binnen de BTE zijn opvallend minder game-elementen geïntegreerd. Het meest vooraanstaande element binnen dit toestel is de combinatie van een progress bar en een performance graph (enkel aanwezig bij actieve oefeningen). Wanneer een actieve oefening wordt ingesteld, komen 2 horizontale racebanen met 2 auto s op het scherm. De onderste auto racet aan het tempo waarmee vorige oefening werd vervuld. De bovenste auto is de huidige prestatie van de patiënt tijdens het uitvoeren van de oefening. Op die manier kan telkens enige progressie vergeleken worden met vorige sessies. Andere gegevens zijn ook zichtbaar op het scherm van de BTE, echter niet aan de hand van gameelementen maar via professionele feedback. Amadeo De Amadeo is gericht op handrevalidatie. De vingers van de patiënt worden door middel van magneten aan het toestel bevestigd. Mogelijkheid tot actieve, passief-geassisteerde of passieve vinger-hand revalidatie (flexie-extensie). Iedere patiënt heeft een individueel aangepast therapieprogramma, afhankelijk van het niveau van functioneren. Enkel de actieve oefeningen zijn gamification-gebaseerd. De patiënt beweegt de avatar door zijn vingers van flexie naar extensie te brengen en omgekeerd. Mogelijkheid tot het spelen van 4 games (appels vangen, brand blussen, ballonvaart en shoot out) (Tyromotion GmbH, sd). 14

15 Game-elementen Punten worden verdiend bijvoorbeeld bij het vangen van iedere appel, een progress bar geeft weer hoeveel appels reeds gevangen zijn en hoeveel nog te gaan. De visuele representatie van een boom waar appels uitvallen wordt gezien als meaningful story. E-link biometrics De E-link biometrics combineert therapie-oefeningen met uitgebreide feedback/evaluatie. Bruikbaar voor handrevalidatie tot post-cva en orthopedische revalidatie (zowel bovenste als onderste ledematen). Mogelijkheid tot het aansluiten van een dynamometer (grijpkracht hand), pinchmeter (grijpkracht vingers), forceplate (stabiliteit en balans, aanhouden van kracht zowel bovenste als onderste ledematen) en een anglex-sensor (range of motion van individuele gewrichten). De E-link koppelt deze oefeningen aan diverse spellen, een overzicht is te vinden in bijlage (Clinical Rehabilitation Products for Evaluation & Exercise, 2015). Game-elementen Punten worden verdiend gaandeweg het spel vordert. Een klok geeft de tijd aan hoe lang de oefening nog loopt, en procentueel wordt weergegeven aan de hand van een progress bar hoe goed de patiënt scoort tijdens deze oefening. De huidige prestatie van de patiënt kan na de beëindigen van de oefening vergeleken worden in grafiekvorm met eerdere prestaties. Ook deze oefeningen situeren zich in een bepaalde meaningful story. Samenvatting Volgende tabel is een samenvatting van de game-elementen en de drie M³ aspecten. In de kolommen staat aangeduid voor welke revalidatietoestellen deze onderdelen van toepassing zijn. Silverfit BTE primus RS Amadeo E-link Biometrics Punten X X X Badges Leaderboard Progress bar X X X Performance graph X X X Quest Meaningful story X X X Profile development X Motivation X X X X Momentum X X X X Meaning X X X X Tabel 1: Samenvatting game-elementen revalidatietoestellen Effectiviteit Judith Deutsch, PT, PhD, FAPTA en professor kinesitherapie aan het departement revalidatie en bewegingsleer van de Rutgers Universiteit in New Jersey, verklaart dat ze al langer geïnteresseerd zijn in deze vorm van revalidatie, maar dat het noodzakelijk was om de effectiviteit van het gebruik van games en gamification binnen revalidatie te bevestigen. Het is van groot belang dat er bewijs is dat 15

16 toont dat games en gamification de therapeutische doelen invult net zoals reguliere revalidatie dat doet, of misschien zelfs beter (Deutsch, et al., 2001). Om dit te kunnen bewijzen, werden games vergeleken met andere oefeningen die uitgevoerd worden binnen revalidatie. Er kon geconcludeerd worden dat de motorische vaardigheden van patiënten na een beroerte positief verbeterd waren door de gamification methodes (Deutsch, et al., 2001). Een andere studie onderzocht het gebruik van de Wii bij de revalidatie van een adolescent met CP (cerebrale parese). Deze resultaten toonde een significante verbetering van het functioneel niveau van de patiënt (Deutsch, et al., 2001). Nog een ander onderzoek analyseerde het gebruik van Kinect Adventures! 1 bij mensen met Parkinson. Er kon geconcludeerd worden dat training gebaseerd op de Kinect veilig en haalbaar is voor deze doelgroep en dat de game progressie teweeg brengt op vlak van evenwicht en gangpatroon, lichaamsfuncties als dat van het hart en de longen, en algemeen op de kwaliteit van leven (Loria, 2014). 1.5 Voordelen van gamification binnen de gezondheidszorg Het ligt voor de hand dat mensen voor- en nadelen ondervinden binnen gamification. De voornaamste plus- en minpunten beschreven in de literatuur, worden hieronder opgesomd Motivatie Motivatie verwijst naar de psychologische processen die ervoor zorgen dat we actie ondernemen om vooropgestelde doelen te bereiken en dit ook volhouden. Binnen motivatie vinden we zes verschillende perspectieven: karakter, gedrag, cognitie, vrije wil, interesse en emotie. Deze zes perspectieven spreken elkaar niet noodzakelijk tegen, ze concentreren zich eerder op verschillende componenten. Persoonlijkheden die zich bijvoorbeeld vooral focussen op beloningen en feedback (gedragstypes), zullen bijgevolg meer gemotiveerd worden door een punten- en badgensysteem dan mensen die vooral belang hechten aan het terug vinden van hun interesses in het spel (interessetypes) (Sailer, Hense, Mandl, & Klevers, 2013) Emotionele ervaringen Gamification kan emotionele ervaringen van een speler positief beïnvloeden, zoals zijn nieuwsgierigheid, optimisme, trots, identiteitsgevoel, sociale positionering Het helpt hen tevens om te leren omgaan met negatieve emotionele ervaringen en deze zelfs om te zetten naar positieve ervaringen (Pereira, Duarte, Rebelo, & Noriega, 2014) Focus van de therapeut Aangezien een therapeutische game (zoals de BTE primus) details kan verschaffen over de tijd die de oefening vergde, de efficiëntie van bewegingen, en veel meer dan dat, dient de therapeut niet zozeer 1 Meest verkochte spel van Microsoft s Kinect op de Xbox 360. Het spel bestaat uit 5 mini spellen waarin spelers dienen bewegingen na te doen van op het scherm zoals hurken, springen, 16

17 gefocust te zijn op het afnemen van de test, maar kan hij zijn aandacht meer richten op het observeren van handelingen van de patiënt (Loria, 2014) Thuis revalideren Volgens Sheryl Flynn, doctor in de kinesitherapie, is het perfect mogelijk om na een verblijf in het ziekenhuis verder thuis te revalideren aan de hand van de games. Stel nu, een patiënt gaat naar huis na een heupoperatie en dient te werken op evenwicht. De therapeut geeft hem een game mee. Als hij zijn oefenprogramma thuis correct uitvoert, dient hij geen twee maal per week een bezoek te brengen aan het ziekenhuis, waardoor hij tijd én geld uitspaart. De therapeut blijft op de hoogte en merkt negatieve resultaten in de revalidatie snel op (van op afstand, vb. a.d.h.v een tracking system). Indien dit het geval is, kan gemakkelijk opnieuw een afspraak gemaakt worden met de patiënt om het probleem te indentificeren en bij te sturen waar nodig. (Flynn, Palma, & Bender, 2007) Cognitief stimuleren Cognitie wordt tijdens het spelen van de games ook getraind, aangezien complexe spelregels de speler vaak aan het denken zet en aan de hand van actief experimenteren verschillende zaken ontdekt worden in het spel (Pereira, Duarte, Rebelo, & Noriega, 2014). Ook vanuit het perspectief van ergotherapeuten ondervindt men voordelen, omdat sommige game-technologieën het cognitief leervermogen faciliteren en zo de denk- en leerprocessen trainen. (Loria, 2014) 1.6 Nadelen van gamification geïmplementeerd binnen revalidatie Gamification vs. Games Naast de principes van gamification wordt, binnen de revalidatiesetting, ook vaak gebruik gemaakt van gewone games als de Wii, Xbox Deze games zijn vaak een effectief revalidatiemiddel (zie hoofdstuk 1.2) maar hebben volgens EyeToy 2 ook negatieve kanten. De moeilijkheidsgraad tussen de verschillende levels van het spel bijvoorbeeld, verhoogt te snel voor personen met een fysieke beperking, waardoor de game spoedig te moeilijk wordt. Deze games bieden tevens niet de juiste gegevens voor therapeuten om mee te werken klinkt het, behalve een simpele score van het spel. De feedback die het spel verschaft aan de spelers is ook vaak negatief van aard, met termen die een therapeut nooit zelf zou gebruiken. We are honest, but positive (Loria, 2014) Open staan voor games Het is algemeen geweten dat kinderen vaak sneller de neiging hebben om zich tot games te keren en dat zij hiervoor ook de geschikte mentale en fysieke vaardigheden hebben. Eenmaal ze getraind en gemotiveerd zijn, leren kinderen zeer snel. Niet verrassend is dan ook dat zij de groep zijn die de hoogste scores behalen alsook het meest enthousiast zijn over spel-gerelateerde activiteiten (Pereira, Duarte, Rebelo, & Noriega, 2014). 2 De EyeToy is vergelijkbaar met een webcam, die kan aangesloten worden op een playstation. Deze technologie laat de speler zelf in het spel meespelen. 17

18 Echter niet alle patiënten staan open voor het spelen van video games, vooral dan de oudere patiënten vinden vaak dat games geen échte therapie zijn en nemen dit dan ook niet serieus. Zij hebben tevens een beperkte ervaring met technologie, waardoor het moeilijk wordt om hen te motiveren. Aan de andere kant staan ook niet alle therapeuten open voor het gamification-idee. Steven Wolf, doctor kinesitherapie aan de Universiteit Geneeskunde Emory, verklaart dat aangezien meer en meer game-technologieën gebruikt worden in het dagelijkse leven en binnen de revalidatie, het nodig is dat therapeuten, zowel jong als oud, dienen op de hoogte te zijn van hoe alles in elkaar zit. Aangezien de patiënten van later de generatie is van nu die opgroeit met games, zullen zij dan ook verwachten die game-principes terug te vinden in de toekomst. Het vraagt wat tijd om als therapeut volledig op de hoogte te zijn van de games. Optimaal zou zijn, volgens Flynn, dat ze zelf de games spelen die ze voorschrijven aan hun patiënten, om zo beter te weten wat het precies inhoudt (Flynn, Palma, & Bender, 2007) Afleiding Gamification kan zorgen voor afleiding, zowel op de werkvloer als binnen de revalidatie. Mensen zouden uiteindelijk niets anders doen dan games spelen en zouden zich niet meer focussen op de reden waarom ze er zijn. Dit is één van de aanleidingen waarom managers niet geheel open staan voor het integreren van dit idee binnen hun bedrijf (Pereira, Duarte, Rebelo, & Noriega, 2014). Ook de graphics van de games zijn soms zo overweldigend dat ze patiënten afleiden van de focus van hun revalidatieprogramma (Loria, 2014) Valsspelen/negatieve uitkomst Frauderen en bedriegen is een begrip van alle tijden. Ook binnen het gamification-principe is dit gevaar reëel, wegens een verminderde controle en opvolging. Zonder duidelijke instructies en regels is er een mogelijkheid tot valsspelen en kan een gevoel van misnoegendheid de kop op steken. Het gebruiken van game-mechanismen om een gebrekkig eindproduct van een proces te camoufleren gebeurt ook, maar uiteindelijk haalt dit op vlak van revalideren niets uit (Pereira, Duarte, Rebelo, & Noriega, 2014). Game-mechanismen kunnen een heel sterk en positief effect hebben op ons gedrag, maar kunnen tevens nefaste consequenties inhouden wanneer ze het verkeerde gedrag versterken (Butler, 2014). Beeld je een revalidatie-app in voor patiënten met een frozen shoulder. Op zich klinkt dit als een productief gebruik van gamification. Maar de gevolgen die het kan inhouden wanneer een patiënt zijn schouder overbelast of te grootse bewegingen maakt om een game optimaal te willen uitvoeren, kunnen nefast zijn voor het revalideren en het fysiek functioneren in de toekomst De taak van de therapeut is aldus om alert te blijven en deze voorvallen te voorkomen. 18

19 2. METHODE 2.1 Hoofdonderzoeksvraag Hoe staan patiënten en ergotherapeuten tegenover gamification binnen fysieke revalidatie? P: patiënten en ergotherapeuten op de revalidatiedienst van AZ Sint-Jan Brugge die gebruik maken van toestellen die vallen onder de term gamification, zijnde de Silverfit, BTE primus RS, Amadeo en E-link Biometrics. I: gamification, het gebruik van spelprincipes en game-elementen in een niet-spelcontext met een ander doel dan ontspanning. C: / O patiënten: verslavend aspect, therapeutisch doel inzien, motivationeel aspect, kwaliteit van feedback, meerwaarde van game-elementen, prestatiedrang, belang progressie zien, wens thuis te revalideren, gradaties, ontvankelijkheid t.o.v. het concept, afleiding, valsspelen, afhaken. O therapeuten: bekendheid begrip, kwaliteit van feedback, vervullen therapeutische doelen, betere mogelijkheid observeren, gradaties, ontvankelijkheid t.o.v. het concept, kennis van mogelijkheden toestellen, ervaren van de motivatie patiënt, mogelijkheid thuis revalideren, verschil revalidatietoestellen en revalidatie games. 2.2 Deelvragen Zijn ergotherapeuten genoeg op de hoogte van de mogelijkheden van gamification-toestellen? Ondervinden ergotherapeuten en patiënten een meerwaarde van gamification binnen (hun) revalidatieprogramma? Heeft gamification in een niet-spelcontext ook een verslavend effect? Worden patiënten door de game-elementen in de revalidatietoestellen gemotiveerd tijdens hun revalidatie? Worden aspecten als groepsgevoel, een verhaal rond de oefeningen en andere game-elementen ervaren als een meerwaarde? Is gamification ook inzetbaar bij patiënten met een cognitieve aandoening? Is een verschil merkbaar tussen de subgroepen (leeftijd, geslacht, )? 2.3 Populatie Deelnemende patiënten enquête Patiënten zullen ondervraagd worden aan de hand van een enquête. De opzet is om evenveel mannen als vrouwen te ondervragen, en om zowel neurologische als orthopedische patiënten te betrekken. Wanneer de gemiddelde leeftijd van de patiënten kan bepaald worden, zullen op die manier 2 leeftijdcategorieën ontstaan die onderling met elkaar vergeleken zullen worden. Binnen de aandoeningen van de deelnemende patiënten kan een onderscheid gemaakt worden tussen neurologische (CVA, acute sensoriële neuropathie, dwarlaesie) en orthopedische letstels (wijsvingertrauma, frozen shoulder, amputatie, prothese, CRPS hand, elleboogfractuur, subtallaire 19

20 arthrodese, hyperlaxiteit, afruktrauma). 4 patiënten hebben te kampen met een neurologisch letsel, de andere 16 hebben een letsel van orthopedische aard. Voor beide soorten letsels is een andere aanpak in revalidatie vereist. Neurologische patiënten worden volgens de ontwikkelingsneurologische benadering benaderd, terwijl orthopedische volgens de biomechanische. Een logisch gevolg hiervan is dan ook dan gamification op een verschillende manier zal worden geïmplementeerd binnen het revalidatieprogramma van beide groepen. Eveneens worden ergotherapeuten van het AZ Sint-Jan Brugge (revalidatiedienst) bevraagd. Ook hier wordt geprobeerd zowel mannen als vrouwen te ondervragen. Na het bepalen van de gemiddelde leeftijd kan ook hier een onderscheid gemaakt worden tussen 2 leeftijdscategorieën Inclusie- en exclusiecriteria - Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen acute en chronische patiënten. De patiënten moeten echter minstens een week actief zijn met de gamification-toestellen. - Voorwaarde dat de patiënten zelf de enquête kunnen invullen (met oog op cognitief functioneren). Patiënten met een ernstig cognitief letsel zullen dus niet deelnemen aan dit onderzoek. - Ondervraagde patiënten moeten meerderjarig zijn. 2.4 Onderzoekssetting Het onderzoek wordt uitgevoerd op de ergotherapie revalidatiedienst van AZ Sint-Jan Brugge. 2.5 Onderzoeksopzet Deze bevraging vindt plaats tussen 9 februari en 15 mei Aan de hand van een tevredenheidsenquête zullen zowel de patiënten als de therapeuten van de revalidatiedienst van AZ Sint-Jan Brugge bevraagd worden naar hun ervaringen omtrent het gebruik van gamification binnen revalidatie. Deze patiëntenenqûete is gebaseerd op de Likertschaal. Het bestaat uit stellingen waarbij patiënten een antwoordmogelijkheid aanvinken. Patiënten geven hiermee aan of de stellingen al dan niet voor hen van toepassing zijn. Deze antwoordmogelijkheden zijn bij iedere stelling dezelfde zodat de verwerkingstijd beperkt kan worden (Mertens, 2010). Omdat het belangrijk is patiënten zo weinig mogelijk in het midden te laten scoren, word geopteerd om een oneven aantal antwoordmogelijkheden te kiezen (Aaker, Kumar, & Day, 2000). De twee componenten van de Likertschaal zijn het itemcomponent en de evaluatiecomponent. Het itemcomponent vertaalt zich binnen de bachelorproef als stellingen omtrent gamification (voor- of nadelen uit de literatuur). De evaluatiecomponent zijn de antwoordmogelijkheden, zijnde: - Helemaal niet waar - Meestal niet waar - Meestal waar - Helemaal waar (Aaker, Kumar, & Day, 2000) 20

21 De ergotherapeuten worden tijdens de tweede week na aanvang van de stage (zonder verdere uitleg over de bachelorproef) bevraagd, zodat sociaal wenselijke antwoorden kunnen voorkomen worden. De ergotherapeutenenquête is eveneens gebaseerd op de Likertschaal. De patiënten worden éénmalig bevraagd bij aanwezigheid in de revalidatiezaal. Deze bevraging vinden plaats tussen de 6 e en 10 e week van de stageperiode. 21

22 3. RESULTATEN Over de ganse lijn zijn twintig patiënten ondervraagd. Deze twintig vallen binnen de leeftijdsspanne tussen 30 en 75 jaar oud, met een gemiddelde leeftijd van 52 jaar. Deze waarde werd dan ook genomen als grenswaarde om de jonge leeftijdscateggorie (30 tot 52 jaar) te onderscheiden van de oudere leeftijdscategorie (53 tot 75 jaar). Binnen de eerste groep bevinden zich 11 mensen, binnen de tweede groep 9. Wanneer we het geslacht nemen als differentiatiefactor, onderscheiden we 7 vrouwen en 13 mannen. Eveneens werden 8 ergotherapeuten van het AZ Sint-Jan Brugge (revalidatiedienst) bevraagd met een enquête. Deze 2 mannen en 6 vrouwen hebben allen een leeftijd tussen de 25 en 50 jaar, met een gemiddelde leeftijd van 38. Ook hier werden de deelnemers in twee leeftijdscategorieën opgedeeld, de 25 tot 37 jarigen en de 38 tot 50 jarigen. Bij het weergeven van de resultaten wordt het onderscheid tussen de vragen van de patientenenquêten en die van de therapeutenenquête gemaakt aan de hand van een * terug te vinden bij de vragen van de therapeuten, bv. vraag 3*. De vragen van de beide enquêtes werden gebundeld per onderwerp dat ze behandelen en de antwoorden worden hieronder weergegeven. Iedere vraag wordt zowel vanuit leeftijds- als geslachtsstandpunt weergegeven en tevens onderling vergeleken. Resultaten met een beduidend opvallend karakter worden weergegeven in tabelvorm. Alle resultaten zijn in tabellen terug te vinden in bijlage. De opmerkingen die therapeuten bij de vragen noteerden, worden hieronder eveneens opgesomd. 3.1 Resultaten uit enquêtes A. Game-elementen Een weergave van de resultaten in welke mate de patiënten volgende game-elementen als meerwaarde of motivatie ervaren. De punten en het scorebord moedigen mij aan om nog beter mijn best te doen. Game-element: punten & leaderboard Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar 2 Helemaal waar Tabel 2: Resultaten game-elementen 1. 22

23 Ik wil graag beter presteren dan de anderen en voel me goed als dat het geval is. Game-element: leaderboard Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar Helemaal waar Tabel 3: Resultaten game-elementen 2. Ik vind het groepsgevoel belangrijk, ik zou het leuk vinden om samen te spelen met anderen en zo samen punten te verdienen. Game-element: badges Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar Helemaal waar Tabel 4: Resultaten game-elementen 3. Ik vind het belangrijk om mijn vooruitgang te zien en zo te weten of ik goed bezig ben. Game-element: progress bar & performance graph Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar Helemaal waar 0 Tabel 5: Resultaten game-elementen 4. Ik vind het belangrijk dat er een verhaal aan het computergestuurd oefentoestel verbonden is, dat het niet gewoon oefeningen zijn. Game-element: meaningful story Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar Helemaal waar Tabel 6: Resultaten game-elementen 5. 23

24 Ik vind het belangrijk dat ik zelf keuzes kan maken binnen het spel (bv. een eigen mannetje kiezen om mee te spelen, zelf kiezen welke oefening ik eerst doe, ). Game-element: avatar & profile development Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar 1 Helemaal waar Tabel 7: Resultaten game-elementen 6. Eens ik met het computergestuurd oefentoestel begonnen ben, kan ik moeilijk stoppen. Ik vind het verslavend. Geen specifiek game-element van toepassing Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar 0 2 Helemaal waar Tabel 8: Resultaten game-elementen 7. Besluit Meer dan de helft van de patiënten geeft aan gemotiveerd te worden wanneer punten kunnen verdiend worden en een scorebord wordt weergegeven. Wanneer we de prestatiedrang van de patiënten bekijken, zien we dat de meeste patiënten negatief antwoorden (helemaal niet), maar in vele gevallen (bijna de helft) tot enigszins sprake is van een drang om beter te presteren dan anderen. Het groepsgevoel is voor een minderheid van de patiënten een motiverende factor, en ook het koppelen van een verhaal (meaningful story) aan de oefeningen is niet voor iedere patiënt noodzakelijk. Patiënten hechten over het algemeen geen belang aan eigen keuzes (profile development) binnen hun oefeningen en volgen de raad van therapeuten op. Bijna alle patiënten geven mee dat gamification binnen fysieke revalidatie niet verslavend werkt. 24

25 B. M³ Volgende stellingen, die een verband hebben met de M³ (motivation, momentum, meaning), werden afgetoetst bij de patiënten en beoordeeld naargelang de mate ze voor hen van toepassing zijn. Ik zie niet altijd het therapeutisch doel van de computergestuurde oefentoestellen, mij lijkt het niet zo nuttig. M³: meaning Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar Helemaal waar 0 Tabel 9: Resultaten M³ De computergestuurde oefentoestellen motiveren me, ik vind het leuker dan gewone oefeningen uitvoeren. M³: motivation Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar Helemaal waar Tabel 10: Resultaten M³ Helemaal niet waar De spellen op de computergestuurde oefentoestellen wordt soms snel te moeilijk (een hoger level) waardoor ik soms moet afhaken. M³: momentum 2 1 Meestal niet waar Meestal waar Helemaal waar Tabel 11: Resultaten M³ 3. 25

26 11 Wanneer het spel op de computergestuurde oefentoestellen te moeilijk is, haak ik snel af. M3: momentum 4 4 Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar 1 Helemaal waar Tabel 12: Resultaten M³ 4. Wanneer het spel op de computergestuurde oefentoestellen te gemakkelijk is, raak ik snel verveeld. M³: momentum Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar Helemaal waar Tabel 13: Resultaten M³ 5. Besluit Op vlak van motivation zien we dat met meer dan 75% van de antwoorden een grote meerderheid van de patiënten gemotiveerd wordt door gamification. Bij momentum (een goede verhouding tussen moeilijkheidsgraad van de oefening en mogelijkheden van een patiënt) zien we dat patiënten de oefeningen niet als te moeilijk ervaren. Het gevaar is echter wel bestaande dat patiënten zouden afhaken wanneer oefeningen te moeilijk of gemakkelijk zijn. Dan weer 90% van de patiënten zegt het therapeutisch doel van de oefeningen in te zien, wat de meaning van gamification ten goede komt. C. Focus verliezen Enkele van de stellingen uit de enquête bevragen de patiënten over het verliezen van hun focus tijdens het oefenen met de gamification-revalidatietoestellen. - De spellen op de computergestuurde oefentoestellen zijn soms zo ingewikkeld, ik kan er moeilijk mee overweg. - Ik ben soms zodanig bezig met het spel op de computergestuurde oefentoestellen dat ik de oefening niet meer helemaal correct aan het uitvoeren ben. - Ik heb al eens valsgespeeld (te veel oefeningen, te weinig oefeningen, verkeerde beweging, ). - Het spel is soms zodanig druk en overweldigend dat ik mijn focus verlies en mij moeilijk kan concentreren. 26

27 Deze tabel vat bovenstaande vier stellingen samen. Deze kan dus geïnterpreteerd worden als het algemeen verliezen van de focus van de patiënten tijdens het oefenen met de gamification-revalidatietoestellen. 68,75% 13,75% 10% 7,50% Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar Helemaal waar Tabel 14: Resultaten focus verliezen. Besluit Dit punt behandelt vier stellingen die werden samengevoegd. In het algemeen kan besloten worden dat patiënten de focus zeker niet verliezen door de gamification-aspecten die geïntegreerd zijn in de revalidatietoestellen. Afzonderlijk kan gesteld worden dat 90% van de patiënten gamification niet te ingewikkeld vinden. 75% van hen zegt niet of niet snel verdronken te zijn in het spel en zo de oefening verkeerd uit te voeren. Ook 80% van de patiënten zegt nog nooit of zelden valsgespeeld te hebben bij de oefeningen. Als laatste zeggen 85% van de patiënten de focus niet te verliezen of de gamification nie als druk of overweldigend te ervaren. D. Vergelijking patiënten en therapeuten Enkele van de stellingen uit de enquête kwamen zowel terug bij de patiënten als bij de therapeuten (enigszins in een andere vraagstelling). Hieronder worden de antwoorden op deze stellingen vergeleken. 87,50% Helemaal niet waar 25% 15% 40% 20% ,50% Meestal niet waar Meestal waar Helemaal waar patiënten therapeuten Tabel 15: Resultaten vergelijking 1. Ik krijg goede feedback van de computergestuurde oefentoestellen en weet wat ik goed en minder goed deed. (patiënten) De computergestuurde oefentoestellen geven ons als therapeut goede feedback. (therapeuten) 27

28 37,50% 37,50% 25% 25% 25% 20% 30% Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar 0 Helemaal waar patiënten therapeuten Tabel 16: Resultaten vergelijking 2. Ik zou deze oefeningen/spellen ook thuis plichtsbewust uitvoeren en zou het een meerwaarde vinden om op die manier thuis te kunnen revalideren en niet telkens naar het ziekenhuis te moeten komen. (patiënten) Het lijkt me mogelijk dat patiënten deze oefeningen thuis kunnen uitvoeren (vb op de wii) en zo op het zelfde niveau thuis kunnen revalideren. (therapeuten) 75% 55% Helemaal niet waar Meestal niet waar 20% 20% 25% Meestal waar 5% 0 0 Helemaal waar patiënten therapeuten Tabel 17: Resultaten vergelijking 3. Ik sta niet helemaal open voor het idee van de computergestuurde oefentoestellen, geef mij maar reguliere oefeningen. (patiënten en therapeuten) 62,50% 40% 45% 37,50% Helemaal niet waar Meestal niet waar Meestal waar 10% 5% 0 0 Helemaal waar patiënten therapeuten Tabel 18: Resultaten vergelijking 4. De spellen op de computergestuurde oefentoestellen wordt soms snel te moeilijk (een hoger level) waardoor ik soms moet afhaken. (patiënten) Ik ervaar dat de moeilijkheidsgraad te snel verhoogt bij de therapeutische oefentoestellen (vb bij de Silverfit). (therapeuten). 28