Kennisoverdracht: nu en in de toekomst

Transcriptie

1 Verslag Kennisoverdracht: nu en in de toekomst Regiebureau Natura mei Antropia, Driebergen

2 Programma Ontvangst met koffie / thee Welkom door Meine Bruinsma Het woord is aan Staatssecretaris Henk Bleker Koffie / thee Presentaties plenair: PAS algemeen Sander de Bruin, Programmadirectie Natura 2000 Water Bas Worm, Waterschap Regge en Dinkel Vaststelling beheerplan en dan? Bouke Bouwman, Provincie Zeeland Presentatie van de open-space onderwerpen en gespreksleiders. 1. Beheerplannen: inspraak, vaststelling, handhaving en toezicht Eric van der Sommen, Regiebureau Natura Beheerplannen: het proces, inclusief betrekken van maatschappelijke partners Jan Willem van der Vegte, Provincie Gelderland 3. Beoordeling beheerplannen Martine Roza, Programmadirectie Natura Eerste ervaring met PAS Fase III Marco Dekker, Programmadirectie Natura Leerpunten huidige proces t.b.v. evaluatie en volgende beheerplannen Saskia van den Brink, Programmadirectie Natura Vergunningverlening: Wanneer is beheerplan voldoende basis voor vergunningverlening Moniek Overes, Directie Regionale Zaken 7. Inwinnen gegevens: het gebruik van de Nationale Databank Flora en Fauna en protocollen Ruud Bink, Gegevensautoriteit Natuur 8. Landelijke monitoring en meetnetten: Kan het met de bestaande meetnetten? Mark van Roomen, SOVON 9. Communicatie - branding Natura 2000 Evert Jan van Veen, Regiebureau Natura Communicatie - Quick Wins Corine Steenwijk, Regiebureau Natura Natuurwetgeving; voor al uw juridische vragen Maurice Weststeijn, Programma Juridisch Instrumentarium Natuur en Gebiedsinrichting 12. Bestuurlijke samenhang rijk en provincies Jeroen Huneker, IPO 13. Kennis delen na 2011 Meine Bruinsma, Regiebureau Natura 2000 Lunch e ronde open space e ronde open space Intermezzo Koffie / thee / fris Impressies uit open space sessies Kennis delen na 2011 door Henri Kool Afsluiting door Meine Bruinsma Borrel en hapjes Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 2

3 Welkom door Meine Bruinsma directeur van interbestuurlijk, onafhankelijk, Regiebureau Natura 2000 Meine heet alle aanwezigen van harte welkom en is blij dat men in grote getale gekomen is. Ook een welkom aan staatssecretaris Bleker. Vandaag is de vierde grote conferentie die door het Regiebureau / Steunpunt is georganiseerd. Het is begonnen met een startbijeenkomst in het Kurhaus in Deze werd gevolgd door een conferentie in Antropia, waar net als vandaag, veel onderwerpen de revue hebben gepasseerd. Het hoofdthema op die dag was kennisleemten. Vorig jaar is de Waterdag georganiseerd waar de Strategie Water en Natura 2000 is vastgesteld. Daarnaast heeft het Regiebureau / Steunpunt nog tal van andere bijeenkomsten georganiseerd waar het ging over begrippen zoals bestaand gebruik, significantie, cumulatie en externe werking. Vanuit al deze begrippen zijn we gekomen tot een gezamenlijke taal. Vandaag is de laatste kennisbijeenkomst van het Regiebureau. Dit jaar volgen nog enkele kleinere bijeenkomsten over bijvoorbeeld monitoring en instandhoudingsdoelen. Hierna is het, voor wat betreft het Regiebureau, gedaan met het organiseren van dergelijke gelegenheden. De conferentie van vandaag staat in het teken van kennisoverdracht, kennisdelen en kennis geven. Eén van de laatste, maar zeker niet onbelangrijkste taak van het Regiebureau is om te zorgen dat de kennis en de kennisoverdracht geborgd wordt. Maar het gaat hierbij ook om nieuwe kennis die we vandaag met elkaar delen. De onderwerpen die plenair behandeld worden gaan over de PAS, water en vaststellen beheerplanen. Hiernaast worden in een open space setting nog 13 andere thema s besproken die vooraf zijn aangemeld door de deelnemers aan de enquête. Vandaag kan ook getwitterd worden met #kcn2000, de tweets worden op schermen in de foyer geprojecteerd. Dagvoorzitter is Henk Smit van Wing uit Wageningen. Meine geeft het woord aan Staatssecretaris Henk Bleker en hoopt dat hij iets van de actualiteiten over de februaribrief zal vertellen. Het woord is aan Henk Bleker Staatssecretaris van het ministerie van EL&I Goedemorgen. Meine Bruinsma en ik kennen elkaar al ongeveer 20 jaar uit de tijd dat ik nog een zelfstandig bureau had en Meine mijn opdrachtgever was. Ik ben blij hier te zijn. Gisteren sprak ik over megastallen, nu gaat het over Natura Ik heb bij sommigen misschien het imago van de breker, de sloper. Tegen imago s kan je niet strijden maar ik kan wel proberen u te vertellen wat ik echt vind. Ik woon in Westerwolde, een gebied in Oost-Groningen. Westerwolde is dooraderd met natuur in het beekdal Wester Aa. Persoonlijk ben ik betrokken bij particulier natuurbeheer in dit gebied omdat ik betrokken ben bij dit gebied en hier natuurwaarden kan realiseren. Op ongeveer twee kilometer afstand ligt het Lieftinghsbroek. Dit is al 20 jaar bekend bij mij en hier heb ik warme gevoelens bij. Ik fietste daar bijna elke zondag langs totdat ik Staatssecretaris werd. Toen ging het fout met het Lieftinghsbroek, het bleek niet zo maar een bos te zijn maar het is een Natura 2000-gebied! Over Natura 2000-gebieden word ik, in het algemeen, niet met warmte aangesproken in mijn maatschappelijke omgeving; het gaat Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 3

4 altijd over problemen. Hoe kan dit, ik fiets al een paar decennia langs dit bos en nu is het opeens een probleem? Mijn ambitie is dat we over één jaar zover zijn dat ik langs het Lieftinghsbroek kan fietsen en weet dat het bos geen probleem meer is. Daarom is dit jaar zo van belang. Aan de beheerplannen wordt hard gewerkt en dat moet doorgaan, laten we vooral niet wachten met de beheerplannen. Er moeten wel nog een paar dingen goed geregeld worden dit jaar, vooral de PAS. Hier zijn nu al mensen mee bezig, die hier vandaag dan ook niet zijn. In feite hangt van de PAS mijn politieke lot af, want ik heb gezegd dat dit jaar de PAS effectief moet zijn. Met de PAS moeten we een systeem realiseren dat draagvlak heeft bij zowel ondernemers, natuurorganisaties als overheden. Wat leidt tot een traject tot normale houdbare vergunningverstrekking in de omgeving van Natura gebieden; normale organische ontwikkelingen in deze gebieden zoals we die al 30 jaar kennen. Dit moet kunnen, hier moeten we geen gedoe over hebben, want dit zijn ontwikkelingen die in alle tijden zo zijn geweest. Daarnaast zijn er extreme ontwikkelingen, dat zijn incidenten waarvan we allemaal weten dat het niet mogelijk is, dat begrijpen burgers ook. Normale ontwikkelingen rond een Natura 2000-gebied moet met de PAS fatsoenlijk worden gefaciliteerd, dat is mijn doel. Het bijzondere is dat we dit kunnen; we hoeven niet grootschalig te schrappen in de gebieden. Ik heb in de februaribrief een aantal gebieden aangegeven waarvan we ons moeten afvragen wat de toegevoegde waarde van Natura 2000 is en welke last het op de omgeving legt. Dit moeten we met de Eurocommissaris overleggen. Het generieke probleem willen we oplossen met de PAS en goede beheerplannen. In mei/juni spreek ik hierover met de Eurocommissaris, niet om als Nederlandse regering een beetje sneaky onder de EUverplichting en -doelstellingen uit te komen, dat willen we niet. Het is juist andersom, we willen juist de huidige stagnatie wegwerken om aan de slag te kunnen. In Nederland hebben we veel kennis over het systeem; het totaal systeem. Ook veel kennis over de juridisch condities. Er zijn oproepen gedaan om informatie uit het ministerie te lekken om hiermee naar een advocaat te gaan. Natura 2000 is Najura 2000 geworden. Dit is erg, dat het in deze context is geplaatst. Najura 2000 in plaats van Natura We hebben alle kennis nog nodig; de systeemkennis en de plankennis. We zullen onderzoek moeten blijven doen naar biodiversiteit. Maar ik hoop dat het kennisaccent de komende 1 à 2 jaar verlegt gaat worden. Ik merk dat men in het debat denkt dat, als er een gebied is bepaald en dit gebied heeft al een beheerplan, het goed komt. Maar dit is niet waar, nu komt het precieze werk om de hoek kijken. We komen in een fase dat we meer moeten investeren en communiceren over kennis zoals deze ook in de tuinbouw is. Glastuinbouwondernemers investeren enorm in kennisontwikkeling, gezamenlijke research en kennisuitwisseling. Ik hoop dat er een verschuiving komt van de juridische- en systeemkennis naar kennis waar de mensen in het groene pak nog meer mee gediend worden. Ik hoop ook dat de verhouding tussen mensen in het groene pak en mensen met de witte boord ook verandert. Het is voor je carrière heel interessant om eerst tot je 50e jaar met je witte boord met natuur te werken en hierna tot 75 jaar in je groene pak echt in de natuur. Dit is goed uit te houden. Dit geeft geweldig perspectief. Ik bedoel dit serieus. De klacht van mensen uit de omgeving over particuliere natuurbeheerders is dat ze met van alles bezig zijn, maar als ik daar langsloop denk ik dat het niet anders kan. Dit is ook voor het draagvlak van belang. Ik hoop dat de kennis die nu is opgebouwd, wordt benut. Maar we moeten het accent verleggen naar toepasbare kennis die voor de mensen in het groene pak houvast kan bieden om de natuur, soms met hele kleine stapjes, vooruit te helpen. In de politiek is hier nog niet veel belangstelling voor, maar dat komt wel. Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 4

5 De ecologische hoofdstructuur (EHS) In 1989 heeft Gerrit Braks het 1 e EHS-project geopend. Sindsdien is hier ongeveer 15 miljard euro gemeenschapsgeld ingestopt. Dit moeten resulteren in 2018 in ha ingerichte ecologische hoofdstructuur. Als deze regering er niet was geweest en we waren doorgegaan op de oude voet, dan hadden we de doelstelling voor 2018 niet gerealiseerd. Niet vanwege geld maar vanwege prioriteit; geven we prioriteit aan oppervlakte of maken we het gebied een keer af? Mijn ambitie is om het nu eens een keer af te maken. Laat het dan het geen ha maar ha ingericht en afgerond gebied zijn waar de mensen in het groene pak hun werk kunnen gaan doen en waar natuur zich na een jaar of 10 zich werkelijk gaat ontwikkelen. Er is geen natuurwaarde gediend met duizenden hectares niet ingerichte EHS. Mijn ambitie is om in 2018 een ingerichte EHS te hebben met daarin prioriteit voor Natura Dat is in essentie het verhaal. Stand van zaken Binnenkort vindt overleg plaats over de verstuurde februaribrief. Deze laten we nu verder uitwerken door externe deskundigen. In mei/juni vindt overleg plaats met de Eurocommissaris en dan hoop ik helderheid te hebben. Het grote werk waar u mee bezig bent hoeft niet opgehouden te worden door de februaribrief. Veel dingen kunnen door, soms met wat onzekerheid, maar ze kunnen wel door. Dit was mijn korte introductie. Ik hoop dat ik over 1 à 2 jaar langs het Lieftinghsbroek kan fietsen, zorgeloos en met een warm gevoel en dan denk aan vandaag in Driebergen waar het allemaal is begonnen. Dank u wel. Interview Staatssecretaris Bleker en Meine Bruinsma door Henk Smit Kunt u nog wat meer vertellen over wat u heeft met het bos in Lieftinghsbroek? Ik ben geboren in Westerwolde, het is het gebied uit mijn jeugd en ik hou van dat gebied. Op vrijdag vertrek ik zo vroeg mogelijk uit Den Haag en ga op weg naar Westerwolde. Ik hoop daar nog lang te kunnen leven en wil daar begraven worden. Sinds oktober is er geen dag voorbij dat het niet over Natura 2000 ging. Is het werkelijk zo n hoofdpijn dossier geworden? Wat heeft het meeste dwars gezeten? Staatssecretaris: Ik heb helemaal geen bezwaar tegen onderwerpen die regelmatig aan de orde komen, maar alle dagen met één onderwerp, met negatieve notatie, bezig te zijn is wat veel. Het is zonde want bijvoorbeeld de Waddenzee waar ik vaak kom is ook een Natura 2000-gebied en is een fantastisch en uniek gebied. Zo hebben we veel fantastische gebieden. maar toch is er iets ontstaan waardoor deze gebieden een problematische uitstraling hebben gekregen. We moeten hiermee oppassen. Meine Bruinsma: Dit is heel herkenbaar en we zijn zoekende hoe dit op te lossen. Ik heb afgelopen maanden drie keer een algemene inleiding gegeven over Natura 2000 voor gemeenten. Ik merk dan dat bestuurders druk zijn met vergunningverlening. Bestuurders zijn blij met ieder nieuw bedrijf binnen de gemeente maar met een Europees topnatuurgebied zijn ze helemaal niet blij. Hoe kunnen we gemeente bestuurders blij maken met een Natura 2000-gebied? Staatssecretaris: Dat moeten jullie regelen! Mensen moeten niet bij de eerste aanvraag van een vergunning op het gemeentehuis te horen krijgen dat ze een probleem hebben omdat de ondernemer in de buurt van een Natura 2000-gebied zit. Deze ondernemer heeft opeens een probleem omdat hij in een prachtig gebied zit. Normale organische plattelandsontwikkelingen moeten door kunnen gaan op een soepele manier. Ik begrijp ook niet waarom dat niet kan. Wat schelen 30 koeien of 10 bungalows Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 5

6 op de totale wereld emissie? Dat snapt helemaal niemand. We moeten met de PAS, of op een andere manier, hier sluitende oplossingen voor vinden. Lukt dit niet dan gaat het gewoon helemaal niet meer lukken. Meine Bruinsma: Dit is ook een zaak van goede communicatie en goede voorbeelden. Geroepen wordt er ook nogal wat in dit land, bijvoorbeeld door Kamerlid Koopmans over de korhoen; Wat moeten we met deze stresskip?. Haal broedparen uit Rusland hier naar toe! of Alle plannen moeten opnieuw. Dit doet ook wat voor de communicatie! Staatssecretaris: Tja, dat doet geen goed. De korhoenders hebben tot de jaren 60 in Nederland gezeten, toen was er een bepaalde biotoop waar ze mee uit de voeten konden. Maar deze biotoop is naar de knoppen gegaan. Ik vind het zeer de moeite waard om zo n soort weer terug te krijgen. Hiervoor is een fokprogramma nodig met jonge dieren en een korhoenvriendelijke biotoop. De korhoen is een soort die binnen de Nederlandse traditie past. Wat is mooier om te proberen de korhoen weer te introduceren nu we toch met natuur bezig zijn. Als er weer een korhoenkoppel wordt los gelaten staan daar duizenden mensen bij om dit te fotograferen. Dit geeft een positief effect van natuurmaatregelen. Verder ga ik niet in op uitspraken van een Kamerlid, daarop moet ik in de Kamer reageren. Henk Smit: We zijn aan het worstelen met de vraag hoe Natura 2000 werkbaar te maken. We hebben de Europese richtlijn en deze mensen hebben erg hun best gedaan om het werkbaar te maken. Maar toch krijgt u er buikpijn van; het moet anders. Moeten we het minder juridisch maken of moeten we handiger met de juridische regels omgaan, of moeten we de doelen verlagen, of meer pragmatisme? Staatssecretaris: ik ben niet voor verlagen van de doelen, een beetje verlagen helpt ook niet echt. Je kunt de tijd nemen om stap voor stap te faciliteren, dus er is geen reden om de doelen te verlagen. We hebben ons soms een beetje verkeken op wat er nog was. Als je een doel stelt voor wat er niet is en wat er ook niet kan komen dan maakt dat de doelstelling onmogelijk. Mijn essentie is om met de PAS de problematiek in generieke zin op te lossen. Als dit gaat lukken dan maken we een geweldige stap voorwaarts. Het is ook belangrijk dat de gelden voor de komende 7 jaar uit de herijking van de EHS ondersteunend zijn voor het realiseren van de Natura 2000-doelen. We hoeven dus niet bang te zijn dat door de decentralisatie en herijking van de EHS de beheergelden voor de Natura 2000-gebieden onder druk komt te staan? Prioriteit is inrichting en niet uitbreiding en verwerving van EHS-gronden. Als je nog nieuwe gronden verwerft, doe je dat door andere gronden te verkopen, met name grond gekocht als ruilgrond buiten de EHS-gebieden. En de inrichting van de Natura 2000-gebieden, welke omgeven worden door EHS, te versterken. De kwaliteit van de inrichting en Kaderrichtlijn Water-doelen zijn ondersteunend voor Natura 2000-doelen. Verder willen we op 15 juni met de provincies overleggen. Ook staat in het rapport van het Plan Bureau voor de Leefomgeving een interessante passage waarin gesteld wordt dat wat je ook doet en hoeveel geld je ook hebt, de komende jaren de bestuurlijke en organisatorische aanpak voor het organiseren van natuurdoelen moet veranderen. Er moet een aanpak zijn waarbij meer bestuurlijke moed, meer bestuurlijke regie en meer precisiewerk nodig is. Ook het Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 6

7 uiterste instrument van onteigening is in uitzondering in te zetten. We moeten het lef hebben om dit zware instrument van onteigening te durven gebruiken. Het is niet populair maar hoort bij precisiewerk. We moeten tot 2018 met militaire precisie de gebieden inrichten. Niet met een dikke zak geld gaan uitkopen, dit werkt niet; de boeren lachen je dan uit want ze denken dat we nooit overgaan tot onteigening. We zijn tot nu toe te lief geweest. We kunnen van het kabinet, samen met de provincies dus bestuurlijke moed verwachten? Staatssecretaris: In de krant stond een ingezonden stuk van een Alterra onderzoeker dat ik de ecologen de schuld zou geven. Dat doe ik niet, ik heb in het Kamerdebat gezegd dat wij als gedeputeerde ook wel erg makkelijk bezig zijn geweest. Wij waren ook bang om het instrument van onteigening te gebruiken. Het is meer een oproep aan onszelf, aan de politiek en de bestuurders om meer bestuurlijk precisiewerk te doen. Meine Bruinsma: Systeemdiscussies moeten een keer eindigen. Wat zijn je verwachtingen ten aanzien van aanwijzigingsbesluiten? En de beheerplannen? Iedereen heeft nog 3 jaar de tijd maar er zit een ongelofelijk ongelijkheid in tempo. Hoe zit je daar in? Staatssecretaris: Ik vind niet dat je altijd op anderen hoeft te wachten. Als je in gebieden zit waar je kan afronden wacht dan nog even tot alles in Brussel is beklonken maar voor het overige kan je wel verder. Waar wacht je dan met aanwijzingsbesluit op? Omdat ik zekerheid wil over de PAS. Wil je over alle 135 gebieden zekerheid? In ieder geval over de PAS gevoelige gebieden, en dat zijn ze allemaal. Daar waar de PAS essentieel is om een normale organische ontwikkeling in het gebied mogelijk te maken. Er komen nieuwe discussies bij de afweging van het aanwijzen over haalbaar/betaalbaar. Behalve het beperkt aantal gebieden die we niet moeten aanwijzen heb ik nu niet het idee dat er nog meer gebieden zijn die afgezonderd moeten worden, dus moeten er beheerplannen komen. Dat is de invalshoek die ik heb. Ten aanzien van de gebieden die ik niet wil aanwijzen: er zijn zowel bestuurlijke als ecologische argumenten waarom je je moet afvragen wie ermee gediend is dat je dit doet. Denk niet dat ik nog een hele lijst met gebieden heb die het niet hoeven te doen. Henk Smit: Het opstellen van beheerplannen is een uitermate interactief proces met stakeholders. Soms blijkt dat een bepaald gebied afgesloten moet worden voor bijvoorbeeld de broedvogels etc. Je moet zo min mogelijk impopulaire maatregelen nemen maar dan kan er toch wel een verbodsbord geplaatst worden. Men vraagt zich af of we impopulaire maatregelen moeten vermijden of wordt het: als het moet, moet het. Hoe staat u hierin? Staatssecretaris: Als het moet, moet het! We moeten dit niet alleen op Natura 2000-gebieden betrekken. Het landelijk gebied, ook buiten de EHS-gebieden, moet toegankelijk zijn maar je moet het niet overdrijven. Wanneer wordt overdreven? Ik heb wel eens gedacht dat het goed is dat het geld voor fietspaden, schelpenpaden en wandelpaden op is, want we maken er wel een drukke boel van. Laten we dit in een parkachtige omgeving doen maar laten we het landelijk gebied een beetje landelijk laten. Ik hou wel van een beetje maat houden in het landelijk gebied. Het is wel zo dat het Lieftinghsbroek ook gesloten is, ik durf er als Staatssecretaris ook niet meer in. Maar je kan er wel inkijken en ziet mooie dingen. Ik heb er niet zoveel moeite mee dat ik er niet in kan. Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 7

8 Wat geeft u deze kenniswerkers als afsluiting mee? Staatssecretaris: Wees positief, ik ben het ook! Meine Bruinsma nodigt de Staatssecretaris uit om mee te kijken naar de film: Waarom en hoe Natura 2000 Film De in opdracht van het Regiebureau gemaakte film Waarom en hoe Natura 2000 wordt vertoond. De film is ook de bekijken op de website van het Regiebureau: Presentaties plenair PAS algemeen door Sander de Bruin Programmadirectie Natura 2000, ministerie van EL&I Het plan was om een algemeen verhaal over de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS te vertellen maar als ik rondkijk zie ik dat 80 à 90 procent van de mensen in de zaal de afgelopen weken meerdere malen op PAS-bijeenkomsten zijn geweest en dat zij al heel goed op de hoogte zijn. Toen ik hier kwam speelde de film en zag ik al dat de eerste sheets van mijn presentatie overbodig zijn. U heeft in het algemeen al genoeg kennis over de PAS daarom zal ik vertellen hoe in de komende tijd verder gegaan zal worden in het PAS-traject. Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 8

9 Waar staan we nu? Eind 2009 was de startbijeenkomst. Op 1 juli 2010 is het voorlopig programma (V-PAS) aanboden aan de Kamer. Dit is in de Kamer besproken in december 2010 en toen kamerbreed aanvaard; er waren geen moties! V-PAS liet zien dat de stikstofdepositie gedaald is en verder zal dalen, alle sectoren leveren hieraan een bijdrage. Het voorlopig programma geeft ook een heldere richting voor vervolg en geeft zicht op de werking van het systeem, borging en monitoring. Vanaf het moment van aanbieding aan de Kamer is de PAS samen met provincies, gemeentes en maatschappelijke organisaties het traject ingegaan van uitwerking van de V-PAS op weg naar het Definitief Programma (D-PAS). Deelproducten Het hart van de Programmatische Aanpak zijn de herstelstrategieën om in ieder Natura 2000-gebied daling van stikstofdepositie te realiseren. De herstelstrategieën zijn vorige maand gereed gekomen en worden ontsloten via een internettool waar men de toegespitste herstelstrategieën kan downloaden. Er is één uniform model in Nederland om de stikstofdepositie te berekenen en inzichtelijk maken. Het rekeninstrument hiervoor is gereed: Aerius 1.0. Op dit moment worden de rijksmaatregelen verder uitgewerkt en geconcretiseerd. In 5 à 6 provincies is men het provinciaal beleid verder aan het uit werken. Ontwikkelruimte; met alle maatregelen die we nemen op basis van 2,5 procent economische groei realiseren we een daling. Hier bovenop komt ook nog het effect van aanvullend beleid. Rekentool Aerius 1.0 maakt dit inzichtelijk. Financiering: er moeten financiële afspraken gemaakt worden. Het kabinet profiteert van de uitvoering van de PAS, hiervoor is nu 120 miljoen euro uitgetrokken. Om tot een uniform beheerplan te komen is nu een heldere handleiding en instructie opgeleverd; er zijn heldere kaders en handvatten zodat we een transparant plan hebben als we voor de rechter staan. In de afgelopen periode december tot en met maart hebben we het stappenplan in de praktijk uitgewerkt Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 9

10 om te kijken of we op de goede weg zijn. De Staatssecretaris heeft al aangegeven dat het belangrijk is dat de PAS straks ook echt gaat werken in de praktijk. FASE III: Fase III laat zien of de PAS ook daadwerkelijk werkt. Het is een technische exercitie; er vindt geen besluitvorming plaats, maar op 15 juli zal blijken of we voor ieder Natura 2000-gebied in staat zijn om een herstelstrategie te formuleren. Eindbeeld: In het definitief programma staan de afspraken en inhoudelijke analyses. Deze zijn het kader voor de uiteindelijke beheerplannen zodat niet ieder beheerplan opnieuw het wiel behoeft uit te vinden. We hopen zodra de D-PAS er is, na de zomer te kunnen starten met het vlot trekken van de beheerplannen en de vergunningverlening. We willen een duidelijk verhaal hebben voor de ondernemer over wanneer wel en wanneer geen vergunning nodig. Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 10

11 Complexiteitsparadox Het is gewoon een lastig en ingewikkeld onderwerp. Soms heb je verdere complexiteit nodig om uiteindelijk het implementatieproces te vereenvoudigen. Het is ingewikkeld, het is veel werk maar uiteindelijk moet het vereenvoudiging op leveren. Vraag Sander, waarvan krijg jij de meeste buikpijn de komende maanden? We zijn nu in 134 gebieden de PAS aan het uitwerken, het is een ontzettende berg werk. Het is spannend of de uitwerking van fase III het gevoel gaat geven dat de PAS echt gaat werken. Het is een heel belangrijk moment of de uitwerking half juli het beeld geeft dat het echt werkt. Water Bas Worm, Waterschap Regge en Dinkel Vorig jaar heeft het Regiebureau drie bijeenkomsten georganiseerd over water. We hebben toen een aantal regielijnen ontwikkeld en hiermee is men aan het werk gegaan. We willen nu weten hoe het gaat in de praktijk. Het Regiebureau kwam uit bij Waterschap Regge en Dinkel en Bas Worm gaat vertellen wat hij in de praktijk meemaakt. Bas zit precies op het kruispunt van Natura 2000 en KRW en ook op het kruispunt van bestuur en uitvoering. Er is een nauwe relatie tussen Natura 2000 en Kaderrichtlijn Water 17 Gebieden: 1 in Gelderland en 16 in Overijssel Ik heb geprobeerd de KRW en Natura 2000 uit te leggen aan een Duitser. Zijn reactie was: Lieber Bas, ihr redet alles Tot. Is dit de Duitse vertaling van ons poldermodel? Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 11

12 Hoogveen, beekdalen, hogere zandgronden. stuwwalgebieden en een mengeling hiervan. We hebben lang de u vraagt, wij draaien -houding gehad maar er kwamen ook additionele vragen die belangrijk zijn om te bepalen wat de maatregelen zijn. Mijn stelling is: Herstel van Natura 2000-gebieden is herstel van watergebieden. De grote onbekende is grondwaterkwaliteit. Moeten we niet eerst weten hoe het is of gaan we toch aan de slag? Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 12

13 Verbeterd model; gevoel hiermee vooruit te kunnen. Maatregelen bedenken en effecten inzichtelijk maken. Links de Natura 2000-begrenzing. Aan de hand van stroombanen kom je uit in een woongebied van Oldenzaal. Wel in systemen blijven denken. Rechts: Hier waren we al mee bezig voordat het Natura 2000-gebied was. Op het plaatje staan onze waterlichamen. Als we Natura 2000 intekenen dan zie ik het verband tussen Natura 2000 en KRW niet. In de praktijk is de koppeling er eigenlijk niet. Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 13

14 Als wij als waterbeheerder de optimale toestand willen bereiken dan is 10 cm meer niet beter; optimaal is optimaal. Herstelstrategie is voor waterbeheer lastig te gebruiken. We blijven met praktische vragen zitten. Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 14

15 Oproep: laten we wat gaan doen voor water! Ga aan de slag met hydrologische maatregelen. Vaststelling beheerplan en dan? Bouke Bouwman, Provincie Zeeland Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 15

16 Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 16

17 Vraag Kan je als het beheerplan klaar is dit ook gaan uitvoeren? Als het goed is zal het uitvoeringsplan gelijktijdig klaar zijn met het beheerplan. Maar we moeten jaarlijks bij elkaar blijven komen om te bespreken wat er gedaan moet worden. Wij konden na het vaststellen van de beheerplannen direct aan de slag. Open Space - kennisdelen In de middag wordt kennis gedeeld rond open space onderwerpen. De onderwerpen zijn door de deelnemers zelf aangedragen maar ook het Regiebureau heeft enkele onderwerpen gekozen. Er is weinig geregeld tijdens de open space sessies. Ieder onderwerp heeft een gespreksleider die een inleiding geeft over het onderwerp. Ieder kan bij een onderwerp aanschuiven en brengt of haalt kennis. Het zijn geconcentreerde plekken voor kennisdeling. Ieder onderwerp heeft een rapporteur die de conclusie(s) van het gesprek zal beschrijven. In bijlage I zijn alle conclusies van de open space gesprekken per onderwerp opgenomen. De open space begint en het eindigt wanneer men klaar is. Het kan met 15 mensen tegelijkertijd maar ook met maar 3 personen kan het mooiste gesprek ontstaan. Presentatie gespreksleiders en nadere duiding inhoud open space onderwerpen 1. Inspraak, vaststelling, handhaving en toezicht van beheerplannen. Gespreksleider: Eric van der Sommen - Regiebureau Natura 2000 Hoe gaat de inspraak en vaststelling van de beheerplannen en hoe regel je de uitvoering, handhaving en toezicht? Hoe kom je tot uitvoering? Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 17

18 2. Het beheerplanproces en de maatschappelijke organisaties. Gespreksleider Jan Willem van der Vegte provincie Gelderland Hoe betrek je de maatschappelijke organisaties bij het beheerplanproces en hoe werk je samen? Hoe houd je het praktisch? 3. Beoordeling beheerplannen. Gespreksleider Martine Roza Programmadirectie Natura 2000 Waaraan moeten beheerplannen voldoen om goed te zijn? En hoe wordt deze beoordeling georganiseerd? 4. Eerste ervaringen met de gebiedsgerichte uitwerking (Fase III). Gespreksleider: Marco Dekker Programmadirectie Natura 2000 Op dit moment wordt de PAS gebiedgericht uitgewerkt. Wat betekent dit voor het beheerplan? Wat zijn de eerste ervaringen? Hoe werken herstelstrategieën en rekentool in de praktijk? 5. Leerpunten huidige proces tbv evaluatie en volgende beheerplannen. Gespreksleider Saskia van den Brink Programmadirectie Natura 2000 Wat zijn de goede ervaringen die we mee kunnen nemen voor het opstellen van de volgende beheerplannen? Wat kan beter? 6. Vergunningverlening. Gespreksleider Moniek Overes Directie Regionale Zaken In een vastgesteld beheerplan is veel (bestaand) gebruik geregeld. Wat is nodig in het beheerplan om de vergunningverlening soepel te laten verlopen voor die activiteiten die nog niet geregeld zijn of kunnen worden in het beheerplan? Wanneer heeft het beheerplan voldoende basis voor vergunningverlening? 7. Inwinnen gegevens: het gebruik van de Nationale Databank Flora en Fauna en protocollen Gespreksleider Ruud Bink Gegevensautoriteit Natuur Wat is het belang van het gebruik van de juiste gegevens? Hoe kom je aan die gegevens en wat is daarbij het nut van de Nationale Databank Flora en Fauna? 8. Landelijke monitoring en meetnetten Gespreksleider Marc van Roomen - SOVON Kan monitoring georganiseerd worden met de bestaande meetnetten? Wat is nog meer nodig voor een goede monitoring van de Natura 2000-gebieden? 9. Communicatie - Branding Natura Gespreksleider Evert Jan van Veen Regiebureau Natura 2000 Is een goed beheerplan de beste reclame voor Natura 2000? Of is er meer nodig om het Natura beleid succesvol te vermarkten? Discussieer mee over hoe we de biodiversiteitsdoelstelling breed kunnen promoten. Branding Natura 2000; het is een A-merk met EU topnatuur. Beeldvorming is niet optimaal. 10. Communicatie - Quick Wins. Gespreksleider Corine Steenwijk Regiebureau Natura 2000 Hoe kunnen we snel en adequaat Natura 2000 positief in het licht zetten? Wat zijn daarin concrete voorbeelden? De wet twee weten meer dan één introduceren. Quick wins: waar kunnen we vandaag mee beginnen? 11. Natuurwetgeving; voor al uw juridische vragen rond Natura 2000 en de Nb-wet. Gespreksleider Maurice Weststeijn Programma Juridisch Instrumentarium en Gebiedsinrichting Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 18

19 12. Bestuurlijke samenhang rijk en provincies. Gespreksleider Jeroen Huneker IPO Wie is verantwoordelijk voor de uitvoering van een vastgesteld beheerplan? Wat is de taakverdeling tussen Rijk en provincies bij het uitvoeren? Delen van recente inzichten. Wie is waar verantwoordelijk voor? 13. Kennis delen na Gespreksleider Meine Bruinsma Bruinsma Regiebureau Natura 2000 Welke taken moet het Regiebureau Natura 2000 na 2011 overdragen en aan wie? Wat is daarvoor de beste vorm? Lunch Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 19

20 Open space Eerste ronde tot uur. Tweede ronde tot uur. Gespreksconclusies in Bijlage I Intermezzo Majoor Lia van Houten, van het Leger des Heils - afdeling Rosse buurt Amsterdam komt binnen fietsen. Wat een leuke sfeer is het hier: is Henk Bleker geweest of zo? Ik kom geen kennisdelen maar kennismaken! Ik ben verantwoordelijk voor de PAS bij ons in de buurt: Problematische Aanpak Seksuele contacten. Er zijn veel overeenkomsten tussen ons rayon en jullie bij Natura 2000: ook wij hebben een grote biodiversiteit. En ook wij zijn altijd uit op een quick win. Ik ben voor deze ploeg ook een beetje steun; ik zorg dat ook iedereen dezelfde taal spreekt. Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 20

21 Bij ons in de Rosse Buurt komt een vaste ploeg van jullie op bezoek; Ger Koopmans maakte al een paar keer ruzie; hij wil 50% korting en noemt ons Thaise meisje een stresskip Heel populair bij ons is Mister PAS: Sander de Bruijn. De meisjes zijn gek op Henri Kool hij neemt altijd een wijntje mee. De Bleker komt wel minder de laatste tijd Op de Engel van Natura 2000, Meine Bruinsma, zijn we allemaal stapelgek. Hij is lekker snel klaar en is altijd in voor een babbeltje. Hij wil altijd zelf het stuur vasthouden en hij neemt de hele regieploeg mee. Meine Bruinsma heeft de laatste afspraak op 30 november. Hij zegt; ik ben aan het afbouwen, het is voorbij, het is geweest! Ik zeg: maar de klus is nog niet af! Linea rectaal lopen Meine Bruinsma en Anne-Marie op mij af. Ze zeggen dat ze een gat in het programma van de kennisconferentie hebben en vragen of ik iets weet wat haalbaar en betaalbaar is? Volgend jaar organiseren wij de conferentie. Dus tot volgend jaar allemaal. Maar hé, Henkie, jou zie ik toch wel eerder hè? Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 21

22 Impressies uit de zaal op de open space sessies. Communicatie - Quick Wins Corine Steenwijk, Regiebureau Natura 2000 Was er een leuke quick win? Het meest concrete was het aanbod van KNVvL om een twee pagina groot artikel te plaatsen in hun blad. Een ander idee zijn de Natura 2000-gadgets. Gadgets zijn succesvol en iedereen neemt ze mee naar huis. En misschien volgend jaar een Boer zoekt natuur met presentatie door Yvon Jaspers. Landelijke monitoring en meetnetten: Kan het met de bestaande meetnetten? Mark van Roomen, SOVON We weten heel veel over de verspreiding van dieren en planten in Nederland maar dit zouden we ook moeten weten over mensen; hoeveel mensen zijn er in de natuur, hoe zijn ze verspreid? Dit is een nieuw hoofdstuk; mensen monitoring. - de intentie bestaat om te bekijken hoe we de monitoringsnetwerken kunnen ombouwen zodat deze geschikt zijn voor Natura Bestaande netwerken op beleidsniveau ombouwen tot Natura 2000-netwerken - netwerken doen nog geïsoleerd van elkaar monitoring, deze moeten we meer samen brengen. Kennis delen na 2011 Meine Bruinsma Bruinsma, Regiebureau Natura 2000 Dominant in de gespreken was aanwezig dat het kennisdelen door moet gaan na Ook is het helder dat er regie moet blijven. Maar hoe dan? Hierover was wel wat discussie, ook over wat de kennis is die gedeeld moet worden. Bureau mag er af maar regie moet blijven. Alle gerapporteerde conclusies worden in Bijlage I weergegeven. Kennis delen na 2011 door Henri Kool Directeur Programmadirectie Natura 2000, ministerie van EL&I De hele dag vraag ik me al af wat moet ik doen om ook zo n mooi Natura 2000-speldje te krijgen zoals Bouke Bouman gaf aan de Staatssecretaris. Bouke Bouman: Zelf heb ik een speldje, Meine Bruinsma heeft er ook één en nu heeft ook Henk Bleker een speldje gekregen. Ik heb lang nagedacht over hoe ik Henk Bleker kan stimuleren om een positief verhaal te vertellen over Natura Ik heb hem ook gevraagd of hij het speldje wil dragen de volgende keer dat hij bij de DWDD zit zodat we kunnen zien waar hij voor staat. Maar Henri Kool hoeft niet positief te zijn over Natura 2000 want als directeur van de Programmadirectie Natura 2000 ben je dat al. Maar Henri moet dat natuurlijk zeker uitstralen dus krijgt hij ook een speldje. Maar ik heb wel een vraag: Kan hij als directeur de spelregels van Natura 2000 alsjeblieft niet voortdurend aanpassen want dit is in ons werk heel vervelend. Zorg voor rust in de tent en laat ons de beheerplannen gewoon afmaken! Afsluiting door Henri Kool: Veel weten en veel kennis maakt niet altijd gelukkig maar is vaak wel erg praktisch. De PAS is één en al kennis die er nog niet is maar die we wel nodig hebben en daarom duurt het zo lang. Alternatieven voor minder kennis zijn hele draconische maatregelen maar dit past niet in de Nederlandse traditie waar we elkaars belang zolang mogelijk in de benen te houden. Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 22

23 Frans Evers heeft het boekje Het kan wel! geschreven wat bij iedereen die bezig is met gebiedsprocessen is aan te bevelen. Na het lezen van dit boekje weet je tot waar je kunt polderen en wanneer keuzes gemaakt moeten worden. Kennis is vaak een sleutel om maatwerk te leveren en om tot oplossingen te komen, in ieder geval om belangen zo lang mogelijk overeind houden. Kennis is in Nederland niet alleen bij het maken van natuurbeleid een belangrijke sleutel. Vandaag is laatste grote bijeenkomst in de traditie van de Kennisdagen van het Regiebureau. Het Regiebureau heeft een belangrijke rol vervuld bij het organiseren en het delen van kennis. Het Regiebureau gaat weg maar niet de kennis en ook niet de regie; we kunnen niet zonder kennis bij zo n bijzonder onderwerp als Natura 2000; kennis actualiseren, delen, ervaringen uitwisselen, gebruik maken van slimme lessen van de buurman. We kunnen nog veel leren. We zitten in de fase van het afmaken van de beheerplannen. Er is nog veel te leren, ook van elkaar zelfs als we het heel goed doen. Ook kennisontwikkeling gaat door ook na sluiten van het Regiebureau. Maar we moeten goed nadenken over hoe we dit gaan borgen. Meine Bruinsma gaat straks samen met zijn mensen het stokje overdragen. Hem kennende heeft hij meerdere stokjes en wij zorgen dat wat Meine heeft opgebouwd niet door het putje zal gaan. Terugkijkend naar deze dag De Rotterdamse mentaliteit van de Staatssecretaris heeft mij vandaag verrast; mouwen opstropen, vooruit met die geit; vermoeid maar nog met energie om nu aan de slag te gaan. Er is weinig nodig om partijen in de benen te krijgen. Maar tegelijkertijd hebben we nog wel wat hordes te nemen: 1. De PAS moet in de praktijk echt gaan werken. Stikstof is de echte showstopper in het Natura 2000-traject. We hebben nu een prototype van de ontstopper en ik begrijp dat Sander de Bruijn hoopvol kijkt naar de afloop van fase III. We verwachten dit instrument echt toepasbaar te maken op gebiedsniveau. 2. Financiering van maatregelen moet geregeld worden. Rijk en provincie zijn in stevig debat. 3. Praktische invulling: voordurende discussies over het systeem en vermeende koppen of we strenger zijn dan strikt nodig is. Dit achtervolgt ons al 2,5 jaar en legt de boel stil/lam. De Staatssecretaris is een poging aan het doen met de februaribrief, Brussel in mei/juni. We varen scherp aan de wind en wat we doen moet. We hopen hiermee de discussies te stoppen. We werken met z n allen heel hard: rijk, provincie en NGO s in het land. Economische ontwikkelingen moeten door en we moeten hier uitkomen. Als dat zo is, wat ik hoop, dan nemen we in 2011 de aanwijzingsbesluiten zodat het duidelijk is wat de doelen zijn in de gebieden. We willen helderheid scheppen. Dan pas kan vermoeidheid plaats maken voor mouwen opstropen en aan de slag. We bieden zo snel mogelijk duidelijkheid aan burgers, ondernemers, wegbeheerders, enz. Het zou geweldig zijn om dit jaar met z n allen al zover te komen. Het hangt heel erg van jullie af of de beheerplannen snel komen. Ik heb tegen de Staatssecretaris gezegd dat het publiek van vandaag bestaat uit mensen die zorgen voor oplossingen en niet voor problemen. Ik hoop dat we straks tegen elkaar kunnen zeggen dat ook na de beheerplannen er nog een leven bestaat. Meine Bruinsma heeft altijd nog het laatste woord en ik wil Meine en zijn mensen bedanken voor het organiseren van deze dag. Applaus voor Meine Bruinsma en zijn team! Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 23

24 Afronding door Meine Bruinsma Ik heb inderdaad het laatste woord. Dank voor je woorden, Henri! Ook dank aan de mensen van Wing. Anne-Marie de Wee van het Regiebureau heeft al deze conferenties vijf jaar lang met veel enthousiasme, energie en passie voorbereid, zowel logistiek als organisatorisch. Zij is echt een steunpunt van het Regiebureau. Ik vraag een groot applaus voor Anne-Marie de Wee! We zijn nog niet weg als Regiebureau en we dragen alles netjes over. Uiteraard wordt ook dit jaar weer een verslag met daarin de plenaire presentaties en de resultaten uit de verschillende open space sessies opgesteld en verspreid, per en uiteraard ook op onze website in te zien. Tegen inlevering van de badges hebben wij beneden nog een klein geschenkje voor iedereen ter herinnering aan deze dag. Het is een sleutel waarmee veel kennis kan worden ontsloten. 8 Gigabyte om precies te zijn. Verder wil ik iedereen hier aanwezig hartelijk danken voor zijn/haar bijdrage. Het was een dag van veel geven en ik hoop ook veel nemen. Volgend jaar zien we elkaar weer. Dank jullie wel! Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 24

25 BIJLAGE 1 Open Space rapportages uit INO laptops Inspraak, vaststelling, handhaving en toezicht van beheerplannen Een maatregeltabel hoeft niet alleen een het resultaat te zijn, maar kan ook een instrument zijn om de verdeling van maatregelen bespreekbaar te maken! Door middel van bijvoorbeeld een uitvoeringsprogramma kan je er voor zorgen dat je beter om kan gaan met veranderende omstandigheden zonder de beheerplanprocedure weer helemaal te moeten doorlopen. De regie op de uitvoering van het beheerplan is iets anders dan de bestuurlijke verantwoordelijkheid. In een beheerplan moet worden afgesproken wie regie voert en daarbij moet je tegelijk ook mandaat vastleggen. De maatschappelijke organisaties moeten minimaal vóór de evaluatie van het beheerplan betrokken worden. Regievoering op de naleving van de afgesproken maatregelen moet in het beheerplan worden geregeld. Daarbij is de voortouwnemer misschien de eerste, maar zeker niet de enige mogelijkheid. Het beheerplanproces en de maatschappelijke organisaties Maak gebruik van thema/doelgroep-bijeenkomsten voor grote gebieden. Ga niet alleen zenden maar kom ook met hulpvragen, breng feitelijkheid in proporties terug. Er zijn verschillende manieren om het proces te organiseren, met meerdere schalen/niveaus (niet 'one best way' van organiseren). Besef dat deelnemers met een verschillend kennisniveau beginnen aan het proces. Zorg voor goede, leesbare producten. Informeer het publiek in verschillende fases van het proces. Beoordeling beheerplannen Wees duidelijk en eerlijk in je beheerplan, ook als je een doel eventueel niet haalt. Focus in het beheerplan moet uitgaan naar concrete maatregelen en borging daarvan voor het keren van neerwaartse trends en wegnemen eventuele Sense of Urgencies. Met de ervaring opgedaan bij de beheerplannen 1.0 zou je moeten streven naar meer uniformiteit bij de beheerplannen 2.0, met daarbij ruimte voor maatwerk en couleur locale. Algemene oproep werd gedaan om de beheerplannen 1.0 zo snel mogelijk af te ronden en de stap naar betere en meer uniformiteit in de beheerplannen vorm te geven voor de vólgende generatie beheerplannen. Er is draagvlak voor een beoordeling in de vorm van een soort van peer review. Dus niet meer een beoordeling alleen door EL&I. Dat betekent dan een aparte expertcommissie voor toetsing van beheerplannen waar alle bevoegde gezagen in vertegenwoordigd zijn (vaste bezetting). Wel de vraag wanneer je dit door gaat voeren. Beheerplannen zijn soms prima in de beschrijving van hoe de doelen worden gehaald, maar schieten te kort als kader voor de vergunningverlening. Meenemen in het streven naar meer uniformiteit bij beheerplannen 2.0 (volgende generatie). De checklist geldt ook voor de beheerplannen waarvoor RWS voortouwnemer is: de checklist is van ons allen (alle bevoegde gezagen)!. En deze plannen zullen dus ook door EL&I worden beoordeeld net als door de andere betrokken bevoegde gezagen. Althans, voor zover anderen ook deels bevoegd gezag zijn. Merendeel van de deelnemers was de mening toegedaan dat beheerplannen flexibel dienen te worden ingericht om aan tussentijdse wijzigingen (wetgeving/beleid) tegemoet te kunnen komen; flexibiliteit voorkomt juridisering van beheerplan. Dit zou betekenen een light Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 25

26 beheerplan met daarnaast aparte documenten voor monitoring, toezicht en handhaving, uitvoering. Een deelnemer pleitte voor strikte definiëring van bestaand gebruik in het kader van rechtszekerheid: staat op gespannen voet met wens van flexibiliteit. In een aantal plangebieden zou een duidelijker rolverdeling tussen bevoegde gezagen opportuun zijn. Voorstel: laat centrale medewerkers van het ministerie marginaal toetsen (juridische houdbaarheid, bijdrage van maatregelen aan doelen) en de provincies en regionale medewerkers van het ministerie op de regionale en inhoudelijke uitwerking. De checklist van het Regiebureau wordt als nuttig ervaren en aan de voorkant gebruikt voor het opstellen van de beheerplannen. Eerste ervaringen met de gebiedsgerichte uitwerking (Fase III) PAS fase III is het invullen van de maatregelen en kosten, het formuleren van de herstelmaatregelen en wat de ontwikkelruimte en de ontwikkelbehoefte is. Hierbij zouden principe-afspraken gemaakt moeten worden tussen de bestuurslagen en maatschappelijke organisaties dat een ieder zich conformeert aan de onderzoeksresultaten. Meerwaarde PAS: concreter en meer inzichten in kosten juridische kapstok. Veel maatregelen zijn al bekend uit beheerplan en de nieuwe inzichten Eigenlijk is de vraag: hoe fase drie en een half vorm te geven. Bestuurlijke afspraken van de bevoegde gezagen zullen niet mogelijk zijn zonder bestuurlijke afspraken op regionaal niveau. Hoe dat vorm te geven? Bij de beheerplanprocessen direct betrokkenen in een snelle slag betrekken. Leerpunten huidig proces ten behoeve van evaluatie en volgende beheerplannen Conclusies beide rondes: leerpunten beheerplan. Voor volgend beheerplan is heldere communicatie nodig over: speelveld; kader inhoudelijk; wat is het huiswerk, continuïteit inhoud; kader proces (continuïteit, helder kader, spelregels niet steeds veranderen); planning processen. Heldere afspraken over rollen en verantwoordelijkheden (bijv. van Stuurgroepen, klankbordgroepen). Partijen laten meegroeien in de uitvoering van het 1e beheerplan zorgt voor een goede start van het volgende beheerplan. Ervaringen op gebiedsniveau landelijk beter delen. In de 1e beheerplanperiode de relatieve rust gebruiken om zaken uit te zoeken voor het 2e beheerplan (kennishiaten etc.). Vergunningverlening Bestaand gebruik is al moeilijk genoeg om in een beheerplan te regelen. Zou beheerplan niet meer een beleidsregel moeten zijn? Zou het goed zijn om de ontwikkelruimte voor alle sectoren te regelen in het beheerplan? Inwinnen gegevens, het gebruik van de Nationale Databank Flora en Fauna en protocollen Er is een databank nodig (en monitoring) van het gebruik dat mensen maken van een Natura 2000-gebied (waar komt men, hoe vaak, hoeveel, welk gedrag). Deze kennis is heel belangrijk voor inzicht in effecten op de natuur en het treffen van maatregelen. Natura 2000 zou daartoe het initiatief moeten nemen. De data in de NDFF zijn op zich waardevol, maar kunnen alleen goed gebruikt worden na een interpretatie door een deskundige. Zonder die interpretatie kunnen data tot verkeerde conclusies leiden over de waarde van een gebied en het te voeren beheer. Voor een goede interpretatie zou het handig zijn als er goed onderbouwde kansenkaarten bestaan, die aangeven welke habitats meer of minder geschikt zijn voor een bepaalde soort. Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 26

27 Protocollen om data te verzamelen zijn vooral van waarde om gefundeerd te kunnen constateren dat een soort ergens niet zit! Landelijke monitoring en meetnetten De drie bestaande programma s (NEM, Verspreidingsonderzoek en SNL) zijn belangrijk voor zowel informatievoorziening op landelijk als op gebiedsniveau. Voor sommige gebieden zijn wel extra metingen nodig om periodiek vlakdekkende informatie te verkrijgen. Voor sommige gebieden zijn vervolgmetingen nodig omdat bestaande gegevens verouderd zijn. Er moet voor worden gezorgd dat er voldoende gegevens in de toekomst zijn om het beheerplan eens in de 6 jaar te kunnen evalueren. Afstemming tussen monitoringsorganisaties en terreinbeheerders moeten worden verbeterd wat betreft monitoringsmethodes en -ritme van de inventarisaties. Bij de metingen spelen vrijwilligers een belangrijke rol. De huidige meetnetten zijn bruikbaar voor rapportage over de landelijke trends naar Brussel. Voor rapportage betreffende gebieden moeten de meetnetten beter op elkaar afgestemd worden (methode vaststellen, rapportage-ritme, statistieken). NEM, SLN en verspreidinsgonderzoek moeten worden geïntegreerd, zodat er ook een goede basis voor Natura 2000-monitoring op gebiedsniveau ontstaat. Naast de doelsoorten van Natura 2000 behoeven de typische soorten van habitattypen meer aandacht bij het vormgeven van de monitoring. Er liggen goede kansen om deze bij de lopende monitoring mee te nemen. Er hoeft lang niet altijd sprake te zijn van additionele verplichtingen. Communicatie - Branding Natura 2000 Wees trots op Europese topnatuur. Maak daarom Natura 2000-gebieden herkenbaar door Natura 2000-informatieborden te plaatsen e.d. Beeldvorming verbetert alleen als Natura 2000 staat voor winst voor alle partijen (mutual gains approach). Laat Natura 2000 onderdeel zijn van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen van grote bedrijven. Natura 2000 kost geld, maar levert in totaliteit meer op. Communiceer dat onderbouwd met feiten. Communicatie - Quick Wins Natura 2000 als vast item in de digitale nieuwsbrief van de Programmadirectie Ruimte voor de Rivier (via Rijkswaterstaat: Annette Piepers). Speldjesregen bij afbouw Regiebureau. Wie heeft zich de afgelopen jaren op een bijzondere, opvallende wijze ingezet voor Natura 2000? Tevens persmoment en dus uitermate geschikt om Natura 2000 op een positieve wijze onder de aandacht te brengen. Staatssecretaris Bleker brengt (naar alle waarschijnlijkheid) na de zomer een bezoek aan de Nieuwkoopse Plassen --> persmoment (via Kamer van Koophandel, Frits de Jongh). Reizende Natura 2000-fototentoonstelling langs populaire (drukbezochte) plekken. Eventueel gekoppeld aan een fotowedstrijd. --> Natuur is niet alleen technocratisch, juridisch (Najura 2000), maar ook gewoon mooi. Natura 2000-bordspel (ganzenbord, maar dan anders) voor het basisonderwijs. 'Boer zoekt natuur' met Yvon Jaspers. Programma s benaderen met de vraag aandacht te besteden aan Natura 2000 en het belang van biodiversiteit. Martijn Aslander inschakelen als ambassadeur voor Natura > Inmiddels benaderd via Twitter (Jan Jansen (EL&I)). Achtergrondartikelen in bladen, zoals van de ANWB, niet alleen over natuur, maar ook over recreatie. à KNVvL biedt aan aandacht te besteden aan Natura 2000 in haar blad (oplage ). Conferentie Kennisoverdracht Regiebureau Natura Wing 27