REVOLUTIE IN DE DOOR ALIEKE BRUINS

Transcriptie

1 REVOLUTIE IN DE De digitale weg wordt de hoofdweg. Dat is een van de belangrijke doelen van het wetsvoorstel vereenvoudiging en digitalisering van het procesrecht. Het wetsvoorstel wil de rechtspraak toegankelijker maken en zorgen voor een eenvoudiger rechtsgang in het burgerlijk en het bestuursprocesrecht. Op hoofdlijnen liggen de plannen vast, nu de uitwerking nog. The devil is in the details, DOOR ALIEKE BRUINS

2 z DIGITAAL PROCEDEREN RECHTSPRAAK., 12 ÇD w 0 L) 0 1- Lii 1-1-

3 DIGITAAL PROCEDEREN V an Groningen tot Maastricht: Wilfried Derksen en zijn collega s reizen wat af. Derksen is binnen het project KEJ (Kwaliteit en Innovatie Recht spraak) verantwoordelijk voor de vernieuwing van de civiele en bestuursrechtelijke procedures. In het hele land informeert hij advocaten over de geplande modernisering van het procesrecht en het digitaal procederen de twee onderdelen van het KEI-project en over de gevolgen van het wetsvoorstel ver eenvoudiging en digitalisering van het burgerlijk procesrecht (zie kader op deze pagina). Dit wetsvoorstel beoogt gerechtelijke pro cedures eenvoudiger, begrijpelijker en sneller te maken en digitaaï toegankelijk. Zo komt er één eenvoudige basisprocedure in het civiele recht en bestuursrecht, die via de computer gestart en gevolgd OVERAL IN HET LAND ZULLEN DI G ITALE ZITTI NGZALEN WORDEN INGERICHT kan worden. Burgers kunnen ervoor kiezen dit digitaal te doen; voor professionele partijen, zoals advocaten, deurwaarders, bestuursorganen en rechtspersonen, wordt digitaal procederen verplicht. De nieuwe wetgeving heeft grote gevolgen voor de rechtspraak. Er komen nieuwe pro cesreglementen, werkprocessen en oplei dingsprogramma s voor rechters en juridi sche en administratieve medewerkers van de gerechten. Om goed met het nieuwe di gitale systeem te kunnen werken krijgen zij verbeterde apparatuur. Overal in het land zullen digitale zittingzalen worden gericht. Ongeveer tweehonderd medewer kers van de Rechtspraak houden zich voor een deel van hun tijd met het project bezig, vertelt Derksen in een vergaderruimte van de Raad voor de rechtspraak in Den Haag. in WETSVOORSTEL VEREENVOUDIGING EN DIGITALISERING PROCESRECHT - Wat houdt, kort samengevat, het wetsvoorstel vereen- Daarnaast wijst de Raad erop dat de modernisering van voudiging en digitalisering van het procesrecht in, dat de rechtspraak aanzienlijke investeringen van de ge 20 oktober 2014 is ingediend bij de Tweede Kamer? rechten vraagt. Geadviseerd wordt om het wetsvoorstel samenvoeging van dagvaarding en verzoekschrift in te voorzien van een adequate beschrijving van de finan civiele zaken tot één nieuwe procesinleiding, het ver- ciële gevolgen en de daarvoor noodzakelijke dekking. zoekschrift, waarmee de nieuwe vereenvoudigde ba- Het loskoppelen van inhoudelijke vernieuwing van sisprocedure start: rechtspraak en verplicht digitaal procederen is onver opheffing van verplichting tot het betekenen van de standig, schrijft minister van Veiligheid en Justitie Op huidige dagvaarding; stelten in zijn reactie van 23 oktober 2014 op het advies. meer wettelijke termijnen voor het verrichten van Als dit zou gebeuren moeten Rechtspraak, advocaten, specifieke processtappen; gerechtsdeurwaarders en andere organisaties hun ma grotere regierol voor de rechter tijdens de zitting; nier van werken tweemaal in korte tijd verand ren. mogelijkheid voor burgers om ook in het burgerlijk Dat is niet efficiënt en zou bovendien leiden tot het procesrecht procedures digitaal te starten en tijdens zwaarder belasten van organisaties dan nodig is. de procedure digitaal stukken in te dienen; voor pro fessionele procespartijen wordt dit verplicht. Hoger beroep Kern van de basisprocedure is de mondelinge behande Aanpassing van de civiele wetgeving met betrekking ling. tot de procedure in hoger beroep en cassatie is in een apart wetsvoorstel vastgelegd, dat voortborduurt 01) het Advies Raad van State eerste wetsvoorstel. I)it wetsvoorstel over hoger beroep Hoewel de Raad van State de strekking van het - ets- en cassatie is in oktober 2014 voor advies voorgelegd voorstel onderschrijft, heeft de Raad twijfels over het aan de Afdeling advisering van de Raad van State. I)e verplicht stellen van digitaal procederen, schrijft de Afdeling bestuursrechtspraak en de Hoge Raad ontwik Raad in zijn advies van 26juni Dit verplicht stellen kelen een eigen webportaal. Dit zal in grote lijnen aan - acht de Raad in combinatie met de vereenvoudiging en sluiten op het webportaal dat door KEI Rechtspraak uniformering van het procesrecht niet noodzakelijk, wordt ontwikkeld. Mr 1/2 201S / 67

4 DIGITAAL PROCEDEREN PORTUGESE TOESTANDEN Voorafgaand aan het project is eerst gekeken hoe andere landen digiralisering hebben aangepakt. We hebben ge keken in landen als Estland, Finland, Noorwegen en Po len, vertelt Derksen. Vooral geïnspireerd waren we door wat we zagen in Estland. Het systeem daar lijkt op wat wij voor ogen hadden, met één belangrijk verschil: waar hun systeem is gemaakt door her ministerie geven bij ons rech ters sturing aan de ontwikkeling. Verstandig en belangrijk, deze case studies, vindt Jeroen Wolthuis. Wolthuis is auteur van Digi taal procederen. De praktische betekenis van her conceprwersvoorsrel vereen voudiging en digiralisering van het burgerlijk proces- INVESTERINGEN Ook voor advocaten en deurwaarders ver andert er veel. De Ko ninklijke Beroepsor ganisatie van Gerechtsdeurwaar ders allesbehalve ge lukkig met het ver dwijnen van de dagvaarding, liet zij in een manifest te gen het conceptwets voorstel weten. We tenschappelijk zal nooit afzijn. onderzoek waaruit blijkt dat de dagvaar ding beter kan worden afgeschaft ontbreekt volgens de be roepsorganisatie. In het wetsvoorstel is rekening gehou den met de kritiek. Niettemin staat de beroepsgroep van gerechtsdeurwaarders een onzekere tijd te wachten. De Nederlandse Orde van Advocaten steunt het streven naar efficiëntere procesvoering die aansluit bij de huidige stand van de techniek, maar acht het van het grootste be lang dat dit gebeurt op een wijze die conti nuïteit van de rechtsgang en de toegang tot het recht waarborgt. Zorgen zijn er onder meer bij vreemdelingenadvocaten, vooral over de voor de digitalisering noodzakelijke investeringskosten, Volgens Derksen zullen die meeval len. Om digitaal te kunnen procederen moeten advocaten minimaal een computer met internetverbinding hebben, waarmee pdf s kunnen worden gemaakt. Daarnaast moet men beschikken over een kleurenscanner en printer, en een tablet of laptop waarmee digitale processtukken tij dens zittingen geopend kunnen worden. En men moet be veiligd kunnen inloggen, wat geen probleem zal zijn om dat elke advocaat een Advocatenpas heeft. De nieuwe regelgeving treedt gefaseerd in werking, naar verwachting vanaf zes maanden na publicatie in het Sraatsblad. De implemenrarie van digitaal procederen zal tussen 2015 en zoi8 stapsgewijs en per rechtsgebied uitgerold worden. We beginnen met één ressort in het oosten van het land. Kinderziektes die zich voordoen zul len we verhelpen, daarna breiden we uit volgens een daartoe opgesteld schema. De gefaseerde aanpak zorgt er voor dat partijen ervaring kunnen opdoen en zich kun nen voorbereiden. IN DE RECHTBANKEN ZAL STRAKS GEEN PAPIEREN DOSSIER MEER TE VINDEN ZIJN Vanaf april 2015 is het voot advocaten in asiel- en bewa ringszaken mogelijk om digitaal te procederen, op vrij willige basis. Handelsadvocaren zullen als eerste groep verplicht digitaal moeten procederen. BEVEILIGD WEBPORTAAL Om het digitaal aanbrengen van zaken mogelijk te maken laat de Rechtspraak door eigen IT-deskundigen één bevei ligd webportaal ontwikkelen voor alle rechterlijke instan ties die onder de Raad voor de rechtspraak vallen: Mijn- Zaak. Via dit online portaal, dat onderdeel is van de website rechrspraak.nl, communiceren rechters en grif fiers met procespartij en. Hier worden stukken ingediend, zittingsdata gekozen en verhinderingen doorgegeven. Ook uitspraken worden via dit portaal beschikbaar gesteld. In de rechtbanken zal straks geen papieren dossier meer te vinden zijn, zegt Derksen. De fax schaffen we af en , een onveilig middel, slaan we over. Er zal één authentiek di gitaal dossier zijn, waarvan de Rechtspraak eigenaar is. Ad vocaten hebben een eigen bewaarplicht en moeten dus wel een eigen dossier bij houden Ook cliënten zullen toegang hebben tot hun dossiers. Is procesvertegenwoordiging niet verplicht, dan bepaalt het procesreglemenr of de cliënt zelf stukken kan toevoegen en met de rechtbank kan communiceren. Naast het webportaal van de Rechtspraak wordt een automatische systeemkoppeling ontwikkeld (system-to-system), waarmee de digitale systemen van grote ketenpartijen zoals de IND, rechtsbijstandsverzekeraars en deurwaarders, kunnen worden gekoppeld aan het digi rale systeem van de gerechten, mits aan bepaalde voor waarden is voldaan, schrijft minister Opsrelren van Vei ligheid en Justitie in zijn voortgangsrapporrage over KEI van 28 oktober 2014 aan de Tweede Kamer. Mr, 1/ / 69

5 StO /T Jl / OL

6 Citius, het voorlopige resultaat van pogingen in Portugal hij in augustus 2014 afstudeerde aan de Rijksuniversiteit Groningen. In zijn boek gaat Wolthuis (die aan het sollici wen volgens een recht. Dit boek is gebaseerd op de masterscriptie waarop teren is in de advocatuur) in op verschillende praktijkerva ringen in het buitenland. Hij verwijst onder meer naar meegenomen, schrijft minister Opstelten in zijn voortgangsrapportage van heeft de Rechtspraak het systeem te bou er voor gekozen om 28 oktober Zo Mr. 1/2 201E / 71 beheer van MijnZaak niet ten goede komen. voorwaarden in orde zijn, kunnen we Portugese toestan gewerkt worden in de onder de wetten val naar van en verantwoordelijk voor de technische systemen? waarvan we verwachten dat dit ook over vijftig jaar nog toegankelijk is, zegt Derksen. In een nieuwe procesre wirwar van uitbreidingen van het basissysteem te voor onder in redelijkheid bruikbare bestandsformaten. komen verdient het volgens hem aanbeveling om het sys teem vanaf het begin zo veelzijdig mogelijk te ontwer pen. De lessen die geleerd zijn bij de bouw van andere systemen binnen de overheid zijn door de Rechtspraak aangeleverd in een bestand dat het systeem waardoor een termijn wordt overschreden? Wie is verantwoordelijk voor privacybescher Over veel aspecten is nog weinig duidelijkheid. Wie is eige den verwachten. MijnZaak zal nooit af zijn, voorspelt Wolthuis. Om een LENIG SYSTEEM geval een storing niet binnen een bepaalde tijd is opge de procesregelingen. We willen een duurzaam systeem En de Rechtspraak maakt calamiteitenplannen voor het lende algemene maatregel van bestuur en geling zal onder meer vastgelegd worden wat we verstaan volgens hem de overzichtelijkheid, begrijpelijkheid en het ICT-FALEN kosten? Welke eisen gelden voor het starten les, verbeteringen en uitbreidingen van de basissoftware toegevoegd, schrijft Wolthuis. Zo n Portugese aanpak zal zal vergen. The devil is in the details. Zolang niet alle rand van een digitale procedure en het indienen van de Rechtspraak niet kan uploaden, invoering werden daar op onoverzichtelijke wijze modu nog veel variabelen heeft waarvan de uitwerking veel tijd Naar verwachting zullen veel aspecten uit Uitgewerkt wordt ook wat de gevolgen zijn van ICT-falen. om de civiele procedure te digitaliseren. In de jaren na de Zorgelijk vindt hij het dat het Nederlandse wetsvoorstel ming? Komt er een helpdesk? Wie draagt de van stukken? Wat gebeurt er als iets wordt lost. Onderdeel van dit plan is dat er altijd een back-up van gegevens wordt gemaakt. hendig, lenig ). gebouwde wordt ge dien? Dammers: Ik vrees het ergste. Maar het zal sowie Rechtspraak een veilig en goed werkend systeem afleveren. nieuwe systeem zal veiliger zijn dan voorheen.. Derksen heeft er alle vertrouwen in dat de technici van de een kernactiviteit geworden binnen de Rechtspraak. Het Veiligheids- en kwaliteitsaspecten zullen continu getoetst niek, vindt ICT-advocaat Wouter Dammers van hoe het grandioos misging. DiGiD, waarmee burgers gevens buit gemaakt worden, met alle gevolgen van VEILIGHEID Agile is een goede software projectmanagementtech worden hierbij betrokken en getoetst. Zo probeert men te en is goed te controleren. Een nadeel kan ken het tot dan toe voorkomen dat het uiteindelijke product niet aan de ver van het Amsterdamse kantoor LAWEOX. in dat om de paar we toetst bij de gebrui bruikerswensen meerjarig auditprogramma ingericht. zijn dat veel overleg en goede samenwer king nodig is. slecht werkende systemen: er zijn talloze voorbeelden wachtingen voldoet. Verder heeft de Rechtspraak een Het is een enorm ICT-project dat de rechtstaat direct raakt, zegt Dammers. Dat is straat komen te liggen of, erger, op grote schaal inlogge systeem dat zich herhaaldelijk kwetsbaar toonde. past aan de wensen vanuit de samenleving tot nu toe geen goed huwelijk. Beveiligingslekken, moeten inloggen als ze digitaal willen procederen, is een spannend, want de overheid en ICT-projecten, dat bleek menten makkelijk te onderscheppen. van de zotte. Ook ofjuist via post en zijn docu so beter zijn dan nu. Dat advocaten nog altijd faxen is Deze methode houdt Deze methode kan steeds worden aange (agile betekent be ker. Ook externe ge Wat als er straks dossiers van de rechterlijke macht op en bewaakt worden. Er komen noodscenario s. Security is HUWELIJK GEEN GOED TOT NU TOE ICT-PROJECTEN, DAT BLEEK DE OVERHEID EN nog altijd faxen is van de zotte. Wouter Dommers (LAWFQX): Dat advocaten scrum/agile methode DIGITAAL PROCEDEREN