Kinder. rechten. Besnijdenis meisjes. Uit huis geplaatst. Syrië. Seks met kinderen. Armoede in Nederland. Milouska Meulens.

Transcriptie

1 Zelfstandige bijlage, oplage Uitgave van Mona van den Berg Photography Kinder rechten Deze krant is mede mogelijk gemaakt door: Augeo, Dokters van de Wereld, Ikea Foundation, Liliane Fonds, MIVA, Save the Children, Simavi, SOS Kinderdorpen, Stichting Kinderpostzegels, Unicef Nederland, UNHCR, VluchtelingenWerk Nederland en ZOA. Besnijdenis meisjes Wanneer stopt het? Syrië Generatie zonder onderwijs Uit huis geplaatst Mijn moeder al vijf maanden niet gezien Armoede in Nederland Leven van 20 euro per week Seks met kinderen Ik was zo bang Milouska Meulens Ik gooi nooit eten weg Kinderen in azc s Vergeet ze niet Foto Mona van den Berg (Westbank Palestina, Narmen)

2 Fotografie Mona van den Berg Column Myrthe Hilkens Verhuizen is stóm! Hoe help je een gevlucht kind onbezorgd slapen, als zijn leven één grote nachtmerrie is? Wat je later zal worden, wie je later zal zijn, het begint in je kindertijd. Maar waar is dat begin als je moet vluchten om te overleven? Bij UNICEF zetten we ons in voor alle kinderen en helpen hen met bijvoorbeeld het verwerken van hun traumatische ervaringen. Maar dat kan alleen met uw hulp. We willen elk kind eerlijke kansen geven, om te overleven en om zich te ontwikkelen. Kijk op unicef.nl en word donateur. ZOVEEL BEGINT BIJ EEN KIND Een dagje Artis met papa en mama, dat lijkt de Syrische zusjes wel wat. Even afleiding van herinneringen aan oorlog en de gevaarlijke vlucht naar Europa. Dus daar gaan ze, hand in hand met een vriend van mij die zich als vrijwilliger over het gezin heeft ontfermd. Ajax speelt. Wachtend op de metro hoort het gezelschap het rumoer in en rond het stadion. Vuurwerk. Een van de meisjes huilend op het perron. Bij het horen van de knallen poept ze in haar broek. Voor mijn kinderen betekenen die knallen feest Mam, beloof je echt dat je me om twaalf uur wakker maakt? voor deze kinderen gevaar. Aan het einde van de dag brengt mijn vriend het gezin terug naar de vluchtelingenopvang. Mogen we hier voorlopig blijven?, vragen de meisjes zich af. Hun ouders weten het niet. Mijn vriend weet het niet. De medewerkers van het COA weten het niet. De meisjes vinden het moeilijk. Ze willen hier niet weg. Opa, oma, vrienden, klasgenoten, ze hebben zoveel mensen achtergelaten. Nu willen ze opnieuw beginnen, niet nog meer verliezen. Vluchtelingen, en dus ook kinderen, worden van hot naar her verplaatst. Kinderen die al langer in ons land verblijven maar nog wel in procedure zijn, verhuizen gemiddeld een keer per jaar. Kinderen die vandaag arriveren nog veel vaker. Het belang van het kind moet voorop staan, staat in het Kinderrechtenverdrag. Ofwel het met grote regelmaat verplaatsen van kinderen ze weghalen uit een omgeving die ze kennen, waar ze vriendjes hebben gemaakt, waar ze onderwijs krijgen en de docenten bekenden zijn dient op een of andere mysterieuze wijze het belang van het kind. Ofwel ook ons land neemt de rechten in het meest geratificeerde verdrag ter wereld met een flinke korrel zout. Ik vraag mijn eigen kinderen drie en zes jaar of ze willen verhuizen. Mijn dochter kijkt me verbaasd aan. Natuurlijk niet. Ze wil juf Joke niet missen en haar beste vriend, de buurjongen, al helemaal niet. En mijn zwemles dan? Mijn zoon besluit: Verhuizen is stóm. Myrthe Hilkens Voormalig Tweede Kamerlid PvdA en freelance-journalist Kinderrechtenverdrag Op 20 november 2015 vindt voor de 26ste keer de Internationale dag van de rechten van het kind plaats. Het Verdrag voor Kinderrechten van de VN werd op 20 november 1989 aangenomen. Het is inmiddels door 195 landen waaronder Nederland geratificeerd. De VS hebben het als enige land nog niet officieel bekrachtigd. De landen die het verdrag geratificeerd hebben, zijn verplicht zich aan de 54 artikelen te houden. Er is de afgelopen 26 jaar veel gebeurd, maar er moet ook nog steeds veel gebeuren. Het blijft belangrijk om stil te staan bij de rechten van het kind. Kinderrechten Elk kind heeft recht op: 1. onderwijs 2. bescherming tegen kinderarbeid 3. familie 4. bescherming tegen mishandeling en geweld 5. spel en ontspanning 6. speciale zorg bij handicap 7. een gezond leven 8. bescherming bij een oorlog 9. een naam en nationaliteit 10. water en voedsel 11. bescherming als vluchteling 12. een eigen mening Millenniumdoelen In het jaar 2000 maakten alle lidstaten van de Verenigde Naties afspraken voor een gezamenlijke aanpak van de grootste wereldproblemen, waaronder armoede en kindsterfte. Hiervoor stelden ze acht doelen op, de zogenoemde Millenniumdoelen. Binnen elk doel spelen kinderrechten een grote rol. Eind 2015 lopen de Milleniumdoelen af. Ze worden dan opgevolgd door de Sustainable Development Goals ofwel Werelddoelen. 3

3 TEKST Annemiek Verbeek Fotografie Mona van den Berg Wint borst van fles? TEKST en fotografie IKEA Foundation Van kindbruid tot Ikea Foundation vakvrouwikea Foundation helpt Indiase vrouwen aan eigen inkomen Borstvoeding is in álle landen rijk en arm de beste start voor baby s. Maar tussen wens en werkelijkheid gaapt soms een enorm gat; wereldwijd blijven borstvoedingscijfers laag door slechte voorlichting, gebrekkige zorgverlening, maatschappelijke druk en agressieve marketing. Ik ben tien minuten later, appt Cynthia Ormskerk (35) vlak voor de afspraak in een Amsterdams café. *Pling* nog een bericht. S. ligt nog even aan de borst. Hij heeft doorgeslapen, dus hij is nog flink aan het tanken. Als Cynthia even later binnenstapt, ligt haar zoontje Seven tevreden in de draagdoek te slapen. Dochtertje Twiggy (2) is mee, de andere vier kinderen zitten op school. Drie maanden is hij nu, maar als het aan Cynthia ligt, zal Seven minstens een jaar borstvoeding krijgen, net als zijn vijf oudere broers en zussen. Mijn moeder was verpleegkundige en directeur van een kraamcentrum, dus ik wist al vroeg hoe gezond borstvoeding is. Daarnaast vind ik het gewoon ideaal, je hoeft nooit Art. 24 Elk kind heeft recht op een zo goed mogelijke gezondheid en op de best mogelijke gezondheidszorg. wat mee te nemen, nergens over na te denken. Het aantal Nederlandse vrouwen dat na een half jaar nog borstvoeding geeft, is de afgelopen jaren meer dan verdubbeld tot 39 procent (in 2010 was dat nog maar 18 procent). Maar een jaar borstvoeding geven is voor Nederlandse begrippen vrij lang. In Suriname, het thuisland van Cynthia s vader, is het echter een unicum: daar krijgt na drie maanden nog geen drie procent van de baby s nog moedermelk, een van de laagste cijfers ter wereld. Tot voor kort was het daar bijvoorbeeld toegestaan gratis poedermelk uit te delen in ziekenhuizen, en dat werd dan ook massaal gedaan. Er bestaat in Suriname nog steeds een overheidssubsidie op kunstvoeding, al staat die op dit moment ter discussie. Agressieve marketing In Europa zijn ze streng; daar mag je niet zomaar reclame maken voor poedermelk voor baby s jonger dan zes maanden. In heel veel andere landen nemen ze het daar niet zo nauw mee, zegt Mark Wijne van Unicef. De organisatie voert wereldwijd campagne om de borstvoedingscijfers op te krikken. Unicef heeft hetzelfde uitgangspunt als de Wereldgezondheidsorganisatie WHO: tot zes maanden is exclusief borstvoeding voor alle baby s het beste, daarna blijft moedermelk tot twee jaar de beste keuze. Helaas zijn door de agressieve marketingactiviteit van poedermelkfabrikanten generaties opgegroeid met het idee dat kunstmatige zuigelingenvoeding beter is dan moedermelk. Het tij keert nu langzaam, en dat is ook hard nodig. Het stimuleren van borstvoeding is de goedkoopste, meest effectieve manier om kindsterfte te voorkomen. Zeker in landen waar hygiëne en schoon drinkwater niet vanzelfsprekend zijn, betekent moedermelk in veel gevallen het verschil tussen leven en dood. Borstvoeding kan mogelijk achthonderdduizend dode kinderen onder de vijf jaar voorkomen, dat is dertien procent van de totale kindsterfte. Parasieten en bacteriën in verontreinigd water kunnen diarree, tyfus, dysenterie en cholera veroorzaken. Dit zijn ziektes die voor baby s en peuters dodelijk kunnen zijn. Maar ook in rijke landen vergroot borstvoeding de overlevingskans aanzienlijk: borstgevoede kinderen hebben een zes keer hogere kans de eerste drie maanden te overleven dan baby s die opgroeien met poedermelk. Gedoe Kinderen hebben het recht op een gezonde start, stelt artikel 24 van het Kinderrechtenverdrag. Borstvoeding is daar onderdeel van. Dat betekent niet dat moeders een plicht hebben om borstvoeding te geven, zegt Wijne, maar wel dat overheden en zorgverleners zich maximaal moeten inspannen om het mogelijk te maken dat vrouwen hun baby s zelf willen en kunnen voeden. Concreet betekent dat ook empathische zorgverlening, strikte regels voor reclame voor poedermelk en initiatieven om werk en borstvoeding makkelijker te combineren. In het café begint kleine Seven smakgeluidjes te maken. Honger! Zijn moeder Cynthia maakt zich op om naar huis te gaan, naar een rustig plekje om te voeden. Nog even over Suriname: Eten is een belangrijk onderdeel van onze cultuur. We willen kinderen het liefst zíén groeien. Ik denk dat flesvoeding daarom voor veel Surinaamse ouders aantrekkelijk is, dan weet je tenminste zeker dat er genoeg in gaat. Bovendien staan veel vrouwen er alleen voor, terwijl ze voltijds werken. Zelfstandigheid is heel belangrijk, dat leren meisjes al heel jong. Dat wringt met een baby die maandenlang afhankelijk van jou alleen is. Veel vrouwen vinden borstvoeding ook gewoon te veel gedoe. Daarin verschillen ze dan weer niet met Nederlandse vrouwen. Ik werd uitgehuwelijkt op mijn vijftiende. Ik heb nooit de mogelijkheid gehad om een vak te leren. Aan het woord is Saroj (31). Zij groeide op in in een boerengezin met zes kinderen in een arm dorp in de Indiase staat Uttar Pradesh. Na het basisonderwijs moest Saroj van school. Geld om door te leren was er niet. Als kind ging ik naar school. Ik was gelukkig, herinnert Saroj zich. Ik had heel veel vrienden. Vanaf het moment dat ze trouwde en bij haar echtgenoot in huis ging Al mijn kinderen gaan naar school. Mijn droom is dat ze het ver zullen schoppen in het leven wonen, werden haar vrijheid en mogelijkheden beperkt. Mijn man leerde het vak van tapijtenwever en had slechts sporadisch werk. Het weinige geld dat hij verdiende, gaf hij aan zijn vader en broers. Saroj kreeg uiteindelijk vier kinderen, maar ze kon niet voor een inkomen zorgen. Daarvoor miste ze de vaardigheden. Ook gaf haar man haar geen toestemming om haar eigen brood te verdienen. Beter leven Sarojs toekomstperspectieven veranderden toen een emancipatieprogramma voor vrouwen door IKEA Foundation gefinancierd in haar dorp werd geïntroduceerd. Zij kreeg hiermee de kans nieuwe vaardigheden te leren. De mensen van het emancipatieprogramma maakten groepen van twaalf vrouwen en vertelden ons dat we zouden leren borduren en naaien. Mijn man en andere familieleden verboden me het huis te verlaten. Ze zeiden dat het allemaal leugens waren. Maar ik zei: Nu deze kans voorbijkomt, grijp ik hem, of het nu juist is of niet. Ik negeerde de weerstand die ik thuis kreeg. Haar vastberadenheid werd beloond. Dankzij het programma werd Saroj lid van Rangsutra, een onderneming met een langdurige samenwerking met het IKEA-initiatief Next Generation voor sociale ondernemers. Saroj is nu in dienst als handwerkster. Ze maakt woonaccessoires voor limited-editioncollecties die exclusief verkocht worden in een aantal IKEA-winkels. Vanaf de herfst van 2016 zal een van deze handgemaakte collecties ook verkrijgbaar zijn in een select aantal Nederlandse IKEA-winkels. Ik hoop dat ik meer werk kan doen zoals ik nu doe voor IKEA, zegt Saroj. Haar belangrijkste wens is uitgekomen. Met het geld dat ze verdient, kan ze haar kinderen iets meegeven dat ze zelf nooit had: Al mijn kinderen gaan naar school. Mijn droom is dat ze het ver zullen schoppen in het leven, dat ze gaan studeren en vooruitkomen en kunnen worden wat ze willen. Nieuw programma IKEA Foundation wil veel meer vrouwen als Saroj helpen hun toekomst in eigen hand te nemen, zodat ze een vast inkomen verdienen voor hun familie. En zodat hun kinderen naar school kunnen gaan en niet hoeven te werken. Daarom heeft IKEA Foundation vorige maand een nieuw programma in India aangekondigd om kwetsbare jonge vrouwen te helpen een waardevol vak te leren en hun kansen op een baan te vergroten. Door vrouwen handvatten te geven waarmee ze hun eigen toekomst vorm kunnen geven, verbeteren de kansen van kinderen op een goede gezondheid, opleiding en toekomst. Wat kunt u doen? Ook u kunt bijdragen aan beter onderwijs voor kinderen in arme gemeenschappen. In de IKEA-winkels loopt nu de Pluchen Speelgoedactie voor beter onderwijs. Jaarlijks doneert IKEA Foundation voor elke knuffel die verkocht wordt in november en december 1 euro. De donaties gaan naar Save the Children en Unicef, en worden besteed aan onderwijsprojecten in Azië, Afrika en Europa. Ik hoop dat ik meer werk kan doen zoals nu voor IKEA Het stimuleren van borstvoeding is de goedkoopste, meest effectieve manier om kindsterfte te voorkomen 4 Kinderrechten Cynthia voedt haar negen maanden oude zoontje. 5

4 TEKST Somajeh Ghaeminia Fotografie Mona van den Berg Te veel kinderen overlijden te jong Tekst Suzannah Vree Fotografie Geert Snoeijer Voorkómen is beter Tienerzwangerschappen en kindhuwelijken SIMAVI Meisjes hebben het recht zelf keuzes te maken over seks en zwangerschap. Ook hebben ze recht op de juiste informatie, goede gezondheidszorg en onderwijs. Simavi werkt in Noord-Ghana samen met de lokale bevolking aan deze zaken. Daardoor is de zorg verbeterd en nemen tienerzwangerschappen, kindhuwelijken en moeder- en kindsterfte af. Op het afgelegen platteland in Noord- Ghana hebben tieners vaak geen idee hoe meisjes zwanger worden. Maar uiteraard hebben ze, net als alle jongeren wereldwijd, af en toe een afspraakje. Tienerzwangerschappen komen dan ook veel voor, net als kindhuwelijken. De helft van de meisjes trouwt voor haar achttiende. De moeder- en kindsterfte is groot. De klinieken zijn namelijk ver weg en men is gewend thuis te bevallen, onder begeleiding van traditionele vroedvrouwen zonder opleiding en accurate kennis van complicaties. Daarnaast hebben vrouwen toestemming nodig van hun man om naar een controle in de kliniek te gaan. Vrouwen die voor het eerst zwanger zijn, mogen dit pas na vijf maanden bekendmaken. Voor die tijd kunnen ze dus niet openlijk een kliniek bezoeken. Dromen kapot Balchisu Adam (16) vertelt: Ik ging uit en kwam een jongen tegen die vroeg of ik met hem wilde gaan. Ik zei ja, maar raakte later in verwachting. Ik wist niet hoe een vrouw zwanger wordt. Ik ben er niet blij mee, want het heeft mijn leven bepaald. Mijn dromen zijn kapot. Ik zat op de middelbare school en volgde daarnaast een opleiding tot naaister. Jonge moeders in Noord-Ghana Bevalling in Saint Lucas Hospital Wolisso Ethiopië Om in rap tempo de gewenste daling van kindsterfte te bereiken, is veel meer investering in de gezondheidszorg in arme landen nodig Dankzij de Millenniumdoelen en ondanks de bevolkingsgroei, is de kindsterfte wereldwijd met grote sprongen teruggedrongen. Stierven in 1990 nog 90 op de 1000 kinderen per jaar voor hun vijfde verjaardag, in 2015 zijn dat er 43 per Tot zover het goede nieuws. Want Millenniumdoel 4 dat bepaalt dat kindsterfte in 2015 teruggedrongen moet zijn tot 25 kinderen op de 1000 is niet gehaald. De kindsterfte zou eind dit jaar met twee derde verminderd moeten zijn ten opzichte van Die daling is nu 53 procent. In dit tempo zullen we in 2030 ook het Millenniumdoel niet halen, zegt Pauline Neefjes van Unicef Nederland. Om in rap tempo de gewenste daling te bereiken, is veel meer investering in de gezondheidszorg in arme landen nodig. De kindsterfte kan blijvend verminderen door nog sterker in te zetten op de zorg rond zwangerschap en geboorte, en met bewezen ingrepen om kinderziektes en veelvoorkomende infecties denk aan longontsteking, diarree, malaria te voorkomen. Het grootste deel van de kinderen dat voor het vijfde levensjaar sterft, woont in Sub-Sahara-Afrika en Zuid-Azië. Daar is een behoorlijke winst geboekt; stierven er vier jaar geleden in Sierra Leone nog 185 op de 1000 kinderen, dit jaar zijn dat er 120 op de Desondanks liggen de kindsterftecijfers in de westerse landen aanzienlijk lager dan in onderontwikkelde landen. Nederland kent een kindsterfte van 4 op de 1000 levensgeborenen. Opvallend is dat de Verenigde Staten op nummer zeven staan van de landen waar relatief veel kinderen voor hun vijfde jaar overlijden. Volgens Neefjes komt dit door het hoge aantal immigranten in de VS. Velen hebben niet dezelfde rechten als Amerikaanse burgers en geen goede toegang tot de gezondheidszorg. Opvallend is dat de Verenigde Staten op nummer zeven staan van de landen waar relatief veel kinderen voor hun vijfde jaar overlijden Kind en Soldaat Eén op de tien soldaten wereldwijd is een kind. In bijna twintig landen moeten kinderen meevechten met het regeringsleger of andere gewapende groepen. In Afrikaanse landen zijn meer dan kindsoldaten. Nu zit ik thuis en doe het huishouden. En ook al ben ik getrouwd en heeft mijn man de zwangerschap geaccepteerd, hij besteedt verder geen aandacht aan me. Aanpak Simavi Simavi heeft zich tot doel gesteld de gezondheid en rechten van meisjes en vrouwen in de afgelegen dorpen in Noord- Ghana duurzaam te verbeteren. Hiervoor is het nodig dat de lokale bevolking anders gaat aankijken tegen kindhuwelijken, tienerzwangerschappen en de positie van meisjes. Seksuele voorlichting, voorbehoedsmiddelen, veilige zwangerschappen en bevallingen en veilige en legale abortus moeten geaccepteerd en mogelijk gemaakt worden. Simavi wil dit bereiken door: het versterken van gemeenschappen door voorlichting, bewustwording en training. het creëren van een omgeving die positief staat ten opzichte van de gezondheid en rechten van meisjes en vrouwen. Hiervoor betrekt Simavi religieuze en politieke leiders, mannen uit de gemeenschap, overheidsinstanties en bedrijven vanaf het begin bij het project. kwalitatief goede zorg waar meisjes en vrouwen ook daadwerkelijk gebruik van kunnen en mogen maken. Discussiegroepen Baako Nindoo (50) is dorpshoofd van Zamzugu. In ons dorp zijn er discussiegroepen waarin we spreken over seksualiteit, voortplanting, tienerzwangerschappen en seksueel geweld, zegt hij. In tegenstelling tot vroeger vinden we het nu een belediging als je een tiener zwanger maakt. En als een vrouw zwanger is, is het de verantwoordelijkheid van de man geld te verzamelen om de kliniek te kunnen bezoeken. Verder zijn de opvattingen over het gezin anders geworden. We dachten altijd: als je heel veel kinderen hebt, dan ben je een geweldige man. Maar nu ben je een goede man als je kinderen naar school kunnen. De rol van de traditionele vroedvrouwen is ook veranderd. Als zij zien dat een vrouw het tijdens de bevalling moeilijk heeft, nemen ze contact met mij op voor hulp om haar naar het ziekenhuis te verwijzen. Foto-expositie Ghana Fotojournalist Raymond Rutting, bekend van zijn werk in de New York Times en National Geographic, reisde op uitnodiging van Simavi door Ghana. Ter gelegenheid van het negentigjarige bestaan van de organisatie heeft hij daar op pakkende wijze de impact van het werk van Simavi vastgelegd. Ruttings foto s zijn tot en met 31 januari 2016 te bezichtigen in Fotogalerie De Gang in Haarlem, 6 Kinderrechten Dorpshoofd Baako Nindoo 7

5 Tekst Sabine Copinga fotografie Chris de Bode In actie voor kinderen Save the Children Tekst Minou op den Velde fotografie Mona van den Berg Hoogleraar Kinderrechten Ton Liefaard: Ik geloof in regionalisering Save the Children zet zich al bijna honderd jaar in voor de rechten van kinderen. Nog elke dag komen de medewerkers in actie voor kinderen die in de knel zijn gekomen door de schending van hun rechten. Zoals voor de Syrische Bashira, die in een vluchtelingenkamp in Jordanië woont. Bashira is pas 11 jaar, maar in haar ogen valt te lezen dat ze al heel wat heeft meegemaakt. Ze is met haar ouders, broertjes en zusjes de oorlog in Syrië ontvlucht. We hebben alles moeten achterlaten. Nu wonen we in Za atari, het grootste vluchtelingenkamp in het Midden-Oosten. Dat is best zwaar. Ik mis mijn school en mijn vriendinnen. Het liefst zou ik teruggaan naar Syrië, maar dat kan niet. Bashira zit in de knel, net als de duizenden andere kinderen in het vluchtelingenkamp. En net als vele anderen vóór haar. Ik ben ervan overtuigd dat we Foto s Mona van den Berg kinderen rechten moeten geven, zei de Britse Eglantyne Jebb, die in 1919 aan de basis stond van Save the Children. Daarom schreef zij een Verklaring voor de Rechten van het Kind. Die vormde, vele jaren later, de basis voor het huidige VN- Kinderrechtenverdrag. Bescherming Inmiddels is Save the Children uitgegroeid tot de grootste onafhankelijke kinderrechtenorganisatie van de wereld. Save the Children zet zich in om kindsterfte te voorkomen, geeft kinderen de mogelijkheid om te leren en biedt hun bescherming. Zo richt de organisatie in vluchtelingenkampen veilige opvangplekken voor kinderen in. Ook Bashira is daar elke dag te vinden. Ik mis mijn nichtjes in Syrië met wie ik altijd speelde. Gelukkig heb ik hier Rahaf, Aya en Najmah leren kennen. Ook kan ik naar school en heb ik te eten. En het allerbelangrijkste: ik voel me weer veilig. Bashira uit Syrië: En het allerbelangrijkste: Ik voel me weer veilig Kinderen over hun rechten Naam: Terra Woont in: Tienhoven, Nederland Leeftijd: 10 jaar Het belangrijkste recht voor mij: dat iedereen in de wereld gelijk is en dat iedereen zijn mening mag geven. Naam: Dz Woont in: Skoje, Macedonië, in een SOS-kinderdorp Leeftijd: 12 jaar Het belangrijkste recht voor mij: dat ik kan zijn wie ik ben, soms een jongen en soms een meisje. Professor Ton Liefaard (37) houdt zich als Unicef-hoogleraar Kinderrechten aan de Universiteit van Leiden fulltime bezig met de rechten van kinderen. Ik geef Nederland een 7 voor het naleven van kinderrechten. Als hoogleraar Kinderrechten scant u dagelijks het nieuws. Wat baart u de meeste zorgen? Wat het nieuws volledig beheerst, zijn de grote vluchtelingenstromen richting Europa. Het gaat nu in de media vooral om basisbehoeften en opvang. Natuurlijk zijn die zaken belangrijk, maar stap twee is hoe je gaat zorgen dat gevluchte kinderen hun trauma s kunnen verwerken. Zo ver zijn we nog lang niet. Overheden, maar ook de internationale gemeenschap, laten burgers gigantisch in de kou staan. Het Kinderrechtenverdrag benadrukt het belang van internationale samenwerking. Maar het conflict in Syrië, daar wil de internationale gemeenschap niet uitkomen. Voor de individuele burger en het individuele kind duurt dit veel te lang. Ik heb nooit goed begrepen waarom het kabinet zo krampachtig omgaat met het kinderpardon. De enige verklaring die ik ervoor kan geven, is dat het politiek een zeer beladen onderwerp is Bij de schending van kinderrechten denken we vaak aan landen ver van ons bed. Maar welk cijfer geeft u Nederland voor het naleven van kinderrechten? Hm... een 7. Dat is helemaal niet zo n fijn cijfer, maar de lat ligt voor een rijk land als Nederland hoog. Kinderen zijn hier over het algemeen veilig en gelukkig. Maar als je bijzondere zorg nodig hebt, heb je het ook in ons land zwaar. Sinds de economische crisis is het erop of eronder geworden. Jeugdzorg werd Jeugdhulp en is richting de gemeente gedecentraliseerd. Dat ging gepaard met grote bezuinigingen. Er zijn zorgen geuit, door onder meer de Kinderombudsman en het VN- Comité voor de Rechten van het Kind, over de kwaliteit van de zorg en de toegankelijkheid. Je kunt op je klompen aanvoelen dat er grote verschillen gaan ontstaan tussen gemeentes. Ook immigrantenkinderen blijven een gevoelig politiek thema. Dat heeft een negatieve invloed op hun positie. Inmiddels worden gezinnen met kinderen niet meer gedetineerd, maar geplaatst in gezinslocaties. Op die gezinslocaties is echter ook kritiek geweest door verschillende kinderrechtenorganisaties, want ze zouden te vrijheidsbeperkend zijn, en de voorzieningen onder de maat. Ik vraag me af: vinden we wel dat immigrantenkinderen dezelfde rechten hebben als kinderen die hier geboren zijn? U denkt van niet? Ik vind dat wij in Nederland altijd erg moeilijk doen over immigrantenkinderen, terwijl de verplichting duidelijk is: elk kind dat zich op Nederlands grondgebied bevindt, heeft recht op bescherming op grond van het Kinderrechtenverdrag. De Nederlandse regering heeft een verantwoordelijkheid voor al die kinderen. Zo heb ik nooit goed begrepen waarom het kabinet zo krampachtig omgaat met het kinderpardon. De enige verklaring die ik ervoor kan geven, is dat het politiek een zeer beladen onderwerp is. Ik merk dat u zich opwindt. Ik ben hier inderdaad gepassioneerd over. Nederland heeft op mensenrechtengebied altijd een voorbeeldfunctie gehad. We moeten oppassen dat we die voortrekkersrol niet verspelen. De Verenigde Staten hebben het Kinderrechtenverdrag getekend maar weigeren ratificatie, als enige land ter wereld. Hoe beoordeelt u de situatie daar? Het gaat te ver om te zeggen dat de Verenigde Staten een slechte plek voor kinderen zijn. Maar er zijn grote zorgen. Het Kinderrechtenverdrag zegt dat je moet voorkomen dat kinderen worden gedetineerd, want dat is aantoonbaar schadelijk. Toch sluiten de Verenigde Staten enorme groepen jongeren op. De VS is een van de weinige landen waar kinderen levenslang worden opgesloten zonder mogelijkheid tot vervroegde vrijlating. Dat betekent dat je kinderen opgeeft. Ook als je ze twintig jaar vastzet is re-integratie kansloos. En die re-integratie is juist het uitdrukkelijke doel van het verdrag. Kinderen zijn hier over het algemeen veilig en gelukkig. Maar als je bijzondere zorg nodig hebt, heb je het ook in ons land zwaar Het Kinderrechtenverdrag lijkt soms een westerse creatie. In hoeverre zijn kinderrechten universeel, gelet op culturele diversiteit? Het verdrag is destijds op VN-niveau ontwikkeld, maar er was vrij snel kritiek vanuit het Afrikaanse continent dat het te westers zou zijn. Dat is in de loop der jaren veranderd. Dat zie je doordat het Afrikaanse continent zijn eigen Kinderrechtenverdrag heeft ontwikkeld, het African Charter on the Rights and the Welfare of the Child. Dat komt opvallend genoeg in grote lijnen overeen met het Kinderrechtenverdrag. Maar er is meer aandacht voor de gemeenschap waarin een kind opgroeit, en de verplichtingen van het kind naar de gemeenschap toe. In Afrika is daarna veel wetgeving ontwikkeld die de definitie van kind-zijn heeft aangescherpt. Alle personen onder de 18 moeten beschouwd worden als kinderen. Dat zet culturele praktijken als kindhuwelijken direct onder druk. Inmiddels kun je niet meer zeggen dat het Kinderrechtenverdrag een westers idee is dat wordt opgelegd aan het Afrikaanse continent. Het wordt omarmd door Afrika zelf. Het Kinderrechtenverdrag biedt eigenlijk een kader dat je nader kunt invullen binnen de lokale context. Ik geloof in die regionalisering. Daarmee krijg je een mooie gelaagde aanpak die het draagvlak vergroot, ook in andere regio s. 8 Kinderrechten 9

6 Tekst en fotografie Annemiek Tigchelaar Levensreddende MIVA Tekst Femke Joordens fotografie Andrew McConnell UNHCR motor Onbezorgd kind zijn Dr. Christian in actie op de motorambulance 40 kilometer lopen naar het ziekenhuis als je op het punt staat te bevallen? In Nederland is het ondenkbaar. In het binnenland van Congo is het realiteit. Auto s en openbaar vervoer zijn er niet. De zandwegen zijn moeilijk begaanbaar en de afstand tot het ziekenhuis is soms enorm. In veel gevallen bereiken zwangere vrouwen het ziekenhuis niet op tijd. Dr. Christian voor zijn ziekenhuis Dokter Christian leidt een van de moeilijk bereikbare ziekenhuizen. Samen met zijn team wil hij niets liever dan gezonde baby s ter wereld brengen. Doordat de afstanden zo groot zijn, kwam het vaak voor dat baby s en soms ook moeders onderweg overleden, aldus de dokter. Dankzij donateurs van MIVA uit Nederland staat er nu een levensreddende motorambulance bij het ziekenhuis. Deze stevige motor met brancard zorgt ervoor dat zwangere vrouwen wél op tijd het ziekenhuis kunnen bereiken. En dat hun baby s de kans krijgen op een leven. Dokter Christian: Het sterftecijfer is flink gedaald sinds de komst van de motorambulance Dr. Christian bij Mireille en kind De 28-jarige Mireille heeft dankzij de motorambulance het ziekenhuis op tijd gehaald, waar een keizersnede volgde. Haar gezonde dochter werd geboren op 30 september Dáár doet MIVA het voor. En dat doen we heel graag samen met u. Want samen kunnen we in Congo en de rest van de wereld mensen als dokter Christian helpen met vervoersmiddelen. Zodat zij hun bestemming kunnen bereiken. Tekst Janneke Juffermans Fotografie Mona van den Berg Armoede wereldwijd De stand van zaken Art. 27 Elk kind heeft recht op een levensstandaard die toereikend is voor zijn lichamelijke, geestelijke, intellectuele, morele en maatschappelijke ontwikkeling. Volgens Milleniumdoel 1 moet eind 2015 de armoede gehalveerd zijn, en het aantal mensen dat honger lijdt met de helft teruggebracht. Dit doel is gehaald. Al in 2012 was het aantal mensen dat minder dan 1 dollar 25 per dag heeft te besteden, gehalveerd ten opzichte van Toen leefde 47 procent van de wereldbevolking in extreme armoede, ofwel twee miljard mensen. Nu geldt dat voor veertien procent, ongeveer 836 miljoen mensen. Een enorme vooruitgang dus! De grootste winst is geboekt in China en India. In China ging het percentage extreme armen van 60 naar 4 en in India van 52 naar 17. Vrouwen meer risico Maar de daling in veel Afrikaanse landen onder de Sahara en in zuidelijk Azië is veel lager. In beide regio s leeft nog ongeveer 80 procent van de inwoners onder de armoedegrens van 1 dollar 25 per dag. Vooral vrouwen, en dan met name gescheiden vrouwen, weduwen en alleenstaande moeders, lopen hier het risico in extreme armoede te leven. Mustafa, 15 jaar oud, woont met zijn oom, tante en zusje in Zarqa, Jordanië. Mustafa s oom is gemarteld in Syrië. Hij kan daardoor niet langer dan een paar minuten rechtop staan en heeft geen kans om werk te vinden. Daarom is Mustafa broodwinner. Hij werkt zeven dagen per week in een schoenenwinkel voor 7 dollar per dag. Mustafa is een van de in totaal 2.7 miljoen Syrische vluchtelingkinderen die niet naar school gaat, een kind dat geen kind kan zijn en lange uren moet werken voor weinig geld. Kinderen zijn op verschillende manieren slachtoffer van de oorlog in Syrië: veel Syrische kinderen worden eropuit gestuurd om te bedelen en soms worden meisjes noodgedwongen uitgehuwelijkt. Tevens worden veel vluchtelingkinderen bij hun geboorte niet geregistreerd. Of zij verkrijgen geen nationaliteit en dreigen dus staatloos te worden. UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, doet er alles aan om deze generatie van getraumatiseerde vluchtelingkinderen te beschermen, waar ze ook zijn. Ze verdienen extra bescherming en een toekomst. Ze verdienen het om kind te mogen zijn. (advertentie) IN DEZE F Veel Syrische kinderen moeten bedelen en soms worden meisjes noodgedwongen uitgehuwelijkt MILIE WORDT GELACHEN EN GEHUILD GELEERD EN GELUMMELD GEDANST EN GEVOCHTEN GETROOST EN GEFEEST GESPROKEN EN GEZONGEN ONTDEKT EN BEWONDERD IN DEZE FAMILIE WORDT VAN ELKAAR GEHOUDEN IN DEZE FAMILIE ZIJN WIJ THUIS Ontmoet dokter Christian, Mireille en haar dochter in de video op De opvolgers van de Millenniumdoelen, de Sustainable Development Goals richten zich onder andere op het volledig uitbannen van armoede, het opheffen van grote inkomensongelijkheid binnen landen, en gelijke kansen voor beide seksen. 10 Kinderrechten 11

7 Fotografie Mona van den Berg Armoede in Nederland Naam: Paulien de Vries Kinderen: Kayleigh (10) en Cathy (6) Inkomen: 1545 euro (bijstand en alle toeslagen) Schulden: 6500 euro Aflossing per maand: 475 euro Huishoudgeld per week: 20 euro Creatieve oplossingen: Voedselbank, weggeefhoeken op Facebook (ook voor eten), ruilen met kennissen, zelf verjaardagscadeautjes maken van bijvoorbeeld oude spulletjes. Als mijn dochter een feest heeft, dan heb ik maar wat minder huishoudgeld, maar zij gaat daarnaartoe. Kliekjes heb ik altijd in de vriezer. Mijn kinderen kiezen voor Sinterklaas het goedkoopste, omdat ze weten dat ik geen geld heb. Ik zou ze meer willen bieden De Voedselbank is geweldig! We krijgen veel vers voedsel en andere spullen. Het is genoeg om de week mee door te komen De cijfers Ook in Nederland komt armoede voor: een op de negen kinderen leeft onder de armoedegrens. Volgens artikel 27 van het Kinderrechtenverdrag hebben alle kinderen recht op een levensstandaard die toereikend is voor een goede lichamelijke, geestelijke, intellectuele, zedelijke en sociale ontwikkeling. De primaire verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de ouders of anderen die verantwoordelijk zijn voor het kind. Als zij onvoldoende in deze levensstandaard kunnen voorzien, moet de overheid helpen dit recht van het kind te verwezenlijken. Het gaat dan om materiële bijstand voor voeding, kleding en huisvesting. (Bron: Kinderrechtenmonitor 2014) 12 Kinderrechten 13

8 Tekst Andreas Vagias en Yvonne Polman fotografie Giorgos Moutafis DOKTERS VAN DE WERELD Medische zorg voor kinderen Mag nooit een privilege worden! Een groeiend aantal kinderen in Griekenland ontvangt geen medische zorg. Doordat werkloze ouders geen zorgverzekering meer kunnen betalen, zijn ook hun kinderen onverzekerd. Wanneer kinderen ziek zijn, tandzorg nodig hebben of vaccinaties moeten krijgen, zijn ouders gedwongen dit volledig uit eigen zak te betalen. Met geld dat er simpelweg niet is. Een op de drie kinderen in Griekenland leeft inmiddels onder de armoedegrens en meer dan kinderen worden niet meer gevaccineerd. Het risico op eenvoudig te voorkomen maar levensgevaarlijke ziekten groeit met de dag. Daarom helpt Dokters van de Wereld met grootschalige, gratis toegankelijke vaccinatieprogramma s. Want wij vinden, net als u, dat kinderen gezond moeten kunnen opgroeien. Maar zonder financiële middelen staan wij machteloos. Help ons daarom vandaag nog en maak uw gift over via onze website of met een overboeking. RekeningnummeR: nl11 ABnA t.n.v. DokteRs van De WeReLD o.v.v. kinderen griekenland. Alle Griekse kinderen een prik De laatste vijf jaar heeft de crisis in Griekenland de meest kwetsbaren harder geraakt dan ooit. Het gevolg is dat een groot aantal mensen buiten het reguliere zorgsysteem valt en is aangewezen op steun van Dokters van de Wereld. De Nederlandse afdeling van deze organisatie ondersteunt de projecten van de Griekse financieel. Dit geldt ook voor het vaccinatieproject voor kinderen. Naar schatting Griekse kinderen uit arme gezinnen hebben geen toegang tot het nationale zorgsysteem. Een ernstig gevolg is dat zij de noodzakelijke vaccinaties niet krijgen. Toegang tot zorg is een fundamenteel recht in onze grondwet. Maar dat basisrecht wordt momenteel niet gewaarborgd, zegt Tassos Yfantis. Hij is maatschappelijk werker bij de Griekse afdeling van Dokters van de Wereld. Om de ergste nood te verhelpen, is Dokters van de Wereld een humanitair programma gestart, gericht op het vaccineren van kinderen. Dat is van groot belang voor de volksgezondheid, want hoe minder kinderen gevaccineerd worden, hoe groter het risico op terugkeer van besmettelijke ziekten. Giorgos Tomaras, kinderarts bij Dokters van de Wereld, zegt: Helaas gaan we terug in de tijd. Er komen steeds meer besmettelijke ziekten voor in Griekenland. We beginnen te lijken op landen waar besmettelijke ziekten nog steeds veel voorkomen. Wanneer kinderen niet beschermd zijn tegen ziekten als meningitis, waterpokken en pneumokokkeninfecties, keren deze ziekten terug in de populatie. Kinderen kunnen voor een vaccinatie naar de klinieken in bijvoorbeeld Athene, Thessaloniki of Patras, maar ook zoekt de organisatie scholen en instituten op die zich ontfermen over achtergestelde kinderen. In amper zestien maanden tijd kregen zo n kinderen de noodzakelijke vaccinaties. Tomaras: Ik oefen mijn beroep uit in de wetenschap dat als wij niet voor deze kinderen zorgen, ze nergens anders naartoe kunnen. De werkloosheidscijfers in Griekenland behoren tot de hoogste van alle landen in de eurozone. Zonder baan is een verzekering onbetaalbaar en er zijn in Griekenland geen gratis voorzieningen voor mensen zonder zorgverzekering. De laatste jaren is er enorm gekort op het zorgsysteem, vertelt Yfantis. Daardoor, en door de economische recessie, is het aantal Grieken dat een beroep doet op onze hulpverlening gestegen van tien naar veertig procent. Naast de vaccinaties bieden we ook andere zorg aan kinderen: we delen preventieve medicatie uit, volgen de groeiontwikkeling en behandelen psychologische en motorische problemen. Wereld van verschil De 28-jarige Stratos leerde Dokters van de Wereld een paar jaar geleden kennen als donateur. Hij had medicijnen over en bracht deze naar een kliniek. Nu is hij zelf hulpontvanger. Stratos is namelijk al meer dan drie jaar werkloos en toen hij en zijn vrouw een kind verwachtten, konden ze de zorg rond zwangerschap en bevalling niet betalen. Stratos: Dokters van de Wereld heeft de kosten op zich genomen voor de verloskundige in het ziekenhuis en alle andere medische kosten van de bevalling. Ik weet niet hoe het zou zijn afgelopen als zij er niet waren geweest. Dokters van de Wereld betaalt momenteel ook mijn elektriciteitsrekeningen, zodat we niet worden afgesloten van stroom. Dat zou echt rampzalig zijn met een baby in huis. Iedere vijftien dagen krijgen we een tegoedbon van honderd euro om boodschappen te doen. Hier in de kliniek krijgen we babymelk en luiers. Dat maakt een wereld van verschil. Iedere dag is Stratos op zoek naar werk. Er zijn dagen dat ik met niemand wil praten. Ik voel me verschrikkelijk omdat ik vaak word afgewezen bij sollicitaties. Ik ben te ervaren en daarom te duur. Of werkgevers wijzen me af omdat ik een gezin heb. Ze moeten namelijk premies betalen voor het hele gezin. De winter is in aantocht en ik maak me veel zorgen over het moment dat mijn kind haar eerste stappen gaat zetten. De houten vloeren zijn gebroken in meerdere kamers van ons huis. Het is er erg vochtig en de verwarming is kapot. Ons kind gaat ongetwijfeld vaak ziek worden. Dokters van de Wereld onderneemt ook actie op politiek niveau. Yfantis: Lokale autoriteiten vragen ons regelmatig hen te ondersteunen, vaak in lastig te bereiken gebieden. We bezoeken dan het gebied met mobiele klinieken en bieden hulp. Daarnaast oefenen we druk uit op autoriteiten en proberen hen bewust te maken van de problemen, zodat zij hun verantwoordelijkheid nemen. Tijdens zo n bezoek met een mobiele kliniek stuitte Tomaras op een treurige, maar niet zeldzame gebeurtenis in zijn carrière als dokter. Er kwam een moeder met haar vijftien maanden oude baby. Het kind was meer dan twee kilo afgevallen. Toen ik zijn moeder vroeg naar de oorzaak, antwoordde zij: Ik heb geen geld om hem te voeden. Wat doe je dan als dokter? Gelukkig zijn de meeste mensen erg tevreden over de hulp die wij bieden. Het mooiste van mijn werk vind ik baby s die ik vanaf hun eerste dag onder mijn hoede heb. Ik zie hoe ze groeien, leren lopen en lachen. Het voelt geweldig als zo n kind naar je toe komt rennen en je omhelst, ondanks dat ze weten dat je ze een pijnlijke injectie gaat geven. Helaas gaan we terug in de tijd. Er komen steeds meer besmettelijke ziekten voor in Griekenland 15

9 Tekst Guido van Diepen fotografie Mona van den Berg Generatie zonder onderwijs Veel Syrische kinderen kunnen niet naar school Tekst Rebecca Hagen fotografie Dingena Mol Niet naar school Art. 2 Elk kind heeft recht op onderwijs. Een hele generatie kinderen die niet kan rekenen of schrijven, laat staan de kennis en kunde in huis heeft om een land in puin op te bouwen. Dat scenario dreigt waarheid te worden in Syrië en omstreken. Als de bel gaat om de schooldag uit te luiden in de Turkse steden en de scholieren naar buiten rennen, staan Syrische kinderen geduldig te wachten om in de late middaguren hetzelfde gebouw te betreden. Vrijwilligers, onder wie gevluchte studenten, basisschoolleraren en universitaire docenten, geven na Turkse schooltijd tijdens de zogeheten second shifts vakken als wiskunde, techniek, aardrijkskunde en geschiedenis aan gevluchte Syrische kinderen. Het Turkse Ministerie van Onderwijs geeft zelfs erkende diploma's af aan vluchtelingen die slagen voor de examens. De second shift wordt momenteel georganiseerd op drie scholen in Ankara en rond 140 scholen in Turkije. Maar de druk op de scholen is te groot, zegt adjunct-directeur Lieke van de Wiel van Unicef. Door het intensieve gebruik worden de lokalen viezer en rommeliger. Ondertussen neemt het aantal vluchtelingen alleen maar toe. Meer dan de helft van de jonge Syrische vluchtelingen gaat momenteel niet naar de lagere school. We moeten snel uitbreiden naar andere steden en scholen. Sommige ouders moedigen hun kinderen aan om te bedelen of pakjes zakdoekjes te verkopen langs de weg Volgens ontwikkelingswerker Rabi Bana, die in Libanon twee scholen heeft opgericht voor Syrische vluchtelingen, werken de Turkse autoriteiten goed mee. Dat is anders in Libanon, waar drie kwart van de gevluchte kinderen niet naar school kan. Ten eerste is er een tekort aan scholen en leraren, zegt Bana. De Libanese scholen barsten uit hun voegen en vaak wordt in het Engels lesgegeven, een taal die maar weinig Syrische kinderen beheersen. Sommige organisaties huren leegstaande ruimtes voor veel geld en bieden de Syrische lesstof in het Arabisch. Maar de Libanese autoriteiten erkennen het onderwijs momenteel niet in de vorm van diploma's. Dus voor de enkelen die wel les krijgen, is er geen doorstroom naar het hoger onderwijs. Miljoenen mensen leven al jaren onder de meest erbarmelijke omstandigheden in kampen, leegstaande gebouwen, kleine kamers en in provisorische hutjes op straat, zegt directeur Tineke Ceelen van Stichting Vluchteling. Eerst moeten basisbehoeften als voeding en medische zorg op orde. School is vaak niet eens een optie voor ouders. Door geldgebrek hebben ze geen andere keus dan hun kinderen de straat op te sturen om geld te verdienen. Sommige ouders moedigen hun kinderen aan om te bedelen of pakjes zakdoekjes te verkopen langs de weg. En dat is helaas niet zonder risico's. Zeker meisjes zijn kwetsbaar alleen op straat. Er kan makkelijk misbruik van ze worden gemaakt. Verloren Ook zorgelijk is de toename van kindhuwelijken, volgens Ceelen. Als ouders geen zorg en school kunnen betalen, zie je dat ze sneller kiezen om hun dochter van twaalf of dertien uit te huwelijken. Met de bruidsschat kunnen ze economisch gezien even vooruit. En de dochter is veilig ondergebracht bij de nieuwe familie. In tijden van crisis worden de kindbruiden jonger en gaan de eisen voor de bruidsschat omlaag. Jongens die geen scholing en perspectief hebben, kiezen eerder voor actie, zegt Ceelen. Voor hen is het aantrekkelijk zich aan te sluiten bij gewapende milities. Je hoort regelmatig dat jongens voor een paar maanden verdwijnen, om vervolgens terug te keren zonder te willen zeggen waar ze zijn geweest. Reken maar dat sommige jongeren liever vechten dan jarenlang in ledigheid vast te zitten in een kamp. Syriërs zijn gewend om naar school te gaan, zegt Bana. In Syrië zijn gezondheidszorg en onderwijs gratis voor iedereen. De geletterdheid van de Syriërs is een van de hoogste van het Midden- Oosten. Maar dat gaat nu verloren. Vijftigduizend leraren zijn gevlucht. Een op de vier scholen ligt in puin. En de buurlanden hebben geen capaciteit. Als we niet oppassen, mist een hele generatie Syriërs elementair onderwijs. Vijftigduizend leraren zijn gevlucht. Een op de vier scholen ligt in puin Rebecca Hagen (16) maakt zich hard voor onderwijs voor alle kinderen, met name meisjes. Toch gaat zij zelf momenteel niet naar school. Hoe dat kan? Rebecca is ziek, en hoewel ze recht heeft op passend onderwijs, krijgt ze dit niet. Haar verhaal. Ik ben een stoere meid die graag wil leren. Veel wil leren. Sinds mijn elfde ben ik bezig met vraagstukken waar mijn leeftijdgenoten zich meestal verre van houden. Samen met mijn scoutinggroep ging ik naar een nagebootst kindervluchtelingenkamp op het Malieveld, georganiseerd door de Europese Commissie. Het was een van de strengste winters en s nachts was het kouder dan min 10 graden. Wij werden, net als vluchtelingkinderen, geregistreerd. Ook werden we voorgelicht over hoe zij onderwijs kregen in de kampen. Gedreven als ik was, heb ik alle meewerkende organisaties gevraagd veel informatie op te sturen. Die heb ik gebruikt voor mijn spreekbeurt in groep 7. Een uur lang mocht ik vertellen hoe erg de situatie in het vluchtelingenkamp was. Toen Malala en haar vriendinnen werden neergeschoten vanwege het simpele feit dat zij onderwijs wilden volgen, heb ik in mijn woonplaats Wassenaar en in mijn klas een actie met beterschapskaarten opgezet. Deze heb ik overhandigd aan de Pakistaanse ambassadeur in Nederland. Hierop werd ik uitgenodigd om te spreken in het Huis van Europa. Dat was op 10 december 2014, de dag dat Malala hoorde dat zij de Nobelprijs voor de Vrede had gewonnen. Vele ambassadeurs en andere hoge belangstellenden waren aanwezig. Ik heb gesproken en kreeg een staande ovatie. Alleen maar omdat ik vond dat iedereen recht op onderwijs heeft, en dat mannen een belangrijke rol spelen bij het mogelijk maken hiervan. Ook nu hou ik me nog bezig met de rechten van kinderen op onderwijs en met name voor meisjes. Al vanaf het begin ben ik druk met aandacht vragen voor de meisjes die ontvoerd zijn door Boko Haram. Ik heb met verschillende organisaties over de wereld contact, en probeer dagelijks via de social media een berichtje de wereld in te sturen om te zorgen dat de meisjes niet worden vergeten. Smalle trekdeuren Ik vind onderwijs belangrijk en toch ga ik zelf niet naar school. Hoe dat zit? Mijn hele leven heb ik al het Syndroom van Ehlers-Danlos, net als mijn moeder. Het is een bindweefselaandoening waardoor mijn ledematen gemakkelijk uit de kom schieten. Ik ben lekker flexibel, zeg maar. Sinds vorig jaar april is daar ook de chronische vorm van het Complex Regionaal Pijnsyndroom (CRPS) bij gekomen. Dit gaat gepaard met veel pijn. Soms voelt het of ik zonder verdoving word opengesneden of dat er ijswater met azijn door mijn aderen loopt. Het is geen psychische aandoening. Ik zit in 5 havo. Ik weet dat ik recht heb op onderwijs, maar hoe krijg ik dit als ik door mijn ziektes niet naar de lessen kan? Op goede dagen zijn de toegankelijkheid en veiligheid binnen en buiten de school de enige uitdagingen. De school heeft bijvoorbeeld smalle trekdeuren. Daardoor kan ik het gebouw niet zelfstandig binnengaan en ben ik altijd afhankelijk van anderen. De lokalen zijn erg vol met tafeltjes waar ik niet aan kan zitten. Ik zit immers in een scootmobiel. De veiligheid is ook een probleem. Want hoe kom ik bij brand van twee hoog naar de verzamelplek beneden? De lift die al krap is mag op zo n moment niet gebruikt worden, en ik zie de andere leerlingen of docenten niet even een scootmobiel naar beneden tillen. Sombere toekomst Op goede dagen kan ik kleding aan mijn onderlijf verdragen voor de duur van enkele uren. Op slechte dagen gaat dat niet. Ik lig dan vaak in bed met een dekensteun, zodat zelfs de deken mijn been niet raakt. Want ook dat doet dan veel pijn. Wel ben ik op zulke momenten in staat om te leren. Maar ik krijg helaas geen afstandsonderwijs. Al een jaar vraag ik daarom, zodat ik op de slechte dagen en uren gewoon in kan loggen en niets hoef te missen. Helaas vindt de school dat er te weinig bewijs is voor mijn ziektes om dure vormen van onderwijs in te zetten. Dit terwijl zij die bewijzen gezien hebben! De oplossing van school is dat ik maar vijf lesuren per week kom. Als ik te ziek ben om te komen, kan ik geen toetsen en proefwerken maken, ook niet thuis onder toezicht van een docent. In opdracht van de schoolleiding weigeren docenten ook mijn ingestuurde schoolwerk na te kijken of te becijferen. De schoolleiding vindt het mijn eigen keuze om thuis te blijven. Het voelt alsof de school mij elke vorm van succes wil afpakken. Zo kan ik dus nooit mijn havodiploma halen en beginnen aan de hbo-studie Sociaal Pedagogische Hulpverlening. Mijn toekomst zie ik hierdoor heel somber in. Dit is al meer dan een jaar aan de gang. De beloftes van passend onderwijs en maatwerk zijn niet waargemaakt. Het voelt alsof ik elke dag moet vechten voor iets wat normaal hoort te zijn. Alsof chronisch zieke en gehandicapte jongeren niet evenveel waard zijn als gezonde jongeren en snel weggewerkt moeten worden. Ik hoor op school mee te doen op goede dagen en onderwijs via internet te volgen op slechte dagen. We leven toch in de 21ste eeuw? De cijfers Volgens de Kinderombudsman waren er aan het begin van het schooljaar zo n 1180 thuisblijvers. Vanwege foute registraties is dit een schatting. In datzelfde schooljaar behaalde 77 procent van de schoolverlaters een startkwalificatie. Bijna jongeren (12-23 jaar) gingen van school zonder diploma leerlingen van 17 jaar en jonger verlieten voortijdig het onderwijs. (bron: Kinderrechtenmonitor) De school heeft smalle trekdeuren. Daardoor kan ik niet zelfstandig naar binnen en ben ik altijd afhankelijk van anderen Het voelt alsof ik elke dag moet vechten voor iets wat normaal hoort te zijn' 16 Kinderrechten Vluchtelingenkamp Suruc Turkije 17

10 Sundus, Noha en Hasn in de speeltuin van het lege AZC-terrein Tekst Somajeh Ghaeminia Fotografie Mona van den Berg Kinderen in azc s niet vergeten In de overvolle opvangcentra voor asielzoekers kunnen kinderen gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Speciaal voor hen worden de komende tijd activiteiten georganiseerd. Om te herstellen van alles wat ze hebben meegemaakt, hebben de kinderen structuur nodig. Wie opgroeit in een oorlog is blij met alles wat er is in een veilig land, vindt de familie Abu Salem uit Syrië. In asielzoekerscentrum Luttelgeest is dat voor de vier kinderen van het echtpaar vooral: een sobere bungalow die ze met een andere familie delen, naar school gaan en buitenspelen op het veilige terrein van het centrum. In het weekend komen de gezinsleden wel eens buiten het azc. Dan maken ze een wandeling naar het dorp. Het volledige gezin Abu Salem woont sinds drie maanden in Nederland. Vader Nachat vluchtte eerst. Via een gezinsherenigingsprocedure werd hij na acht Art. 22 Aan elk kind dat de vluchtelingenstatus heeft of wenst te verkrijgen, zal speciale bescherming worden geboden. maanden herenigd met zijn vrouw Hanin, en hun op het eerste oog stralende kinderen: dochters Chahed (13) en Sundus (10), zoon Hasn (8) en de vrolijkste van het stel: Noha (4 jaar). Blij waren Chahed en Sundus niet meteen, vertellen ze via een tolk aan de eettafel. De eerste dagen in Nederland was ik alleen maar aan het huilen. Ik miste mijn vrienden in Syrië, zegt Chahed beleefd en met een verlegen glimlach. Nu gaat het beter. De tijd helpt mij om te wennen. Haar zusje Sundus was blij haar vader weer te zien. Maar tegelijkertijd miste ze haar grootouders, die in Syrië bij hen in huis woonden maar niet mee mochten naar Nederland. Ook bij haar rolden de tranen dagelijks. Broertje Hasn zegt niets. Kinderen in asielzoekerscentra eind september waren het er ruim zijn een kwetsbare groep. Verschillende (kinderrechten)organisaties en de Kinderombudsman vragen er al jaren aandacht voor. Na de dikwijls traumatische ervaringen en vele verhuizingen staan de rechten van deze kinderen vrijwel altijd onder druk. In vergelijking met Nederlandse kinderen hebben zij bovendien minder toegang tot hulp. Hoewel betrokken organisaties aandacht blijven vragen voor de behoeftes van deze kinderen, dreigen hun belangen de laatste maanden weer ondergesneeuwd te raken, zegt Karin Kloosterboer. Zij is kinderrechtendeskundige bij Unicef en voorzitter van de Werkgroep Kind in azc. Hierin participeren Unicef Nederland, Defence for Children, Stichting Kinderpostzegels Nederland, Kerk in Actie en VluchtelingenWerk Nederland. Door de relatief hoge instroom van vluchtelingen heeft het regelen van voldoende opvangplekken bij de overheid nu de hoogste prioriteit, ziet Kloosterboer. Dat is heel begrijpelijk. Toch dringen we er bij de staatssecretaris op aan om de kinderen niet te vergeten. Om te herstellen van alles wat ze hebben meegemaakt, hebben zij structuur nodig. Ze moeten zo snel mogelijk naar school en onbevangen kunnen spelen. Hoe langer we daarmee wachten, hoe meer de kinderen worden beschadigd. Dat is slecht voor hun ontwikkeling, het is onnodig en op de langere termijn kost het de samenleving veel geld. De problemen van deze kinderen verdwijnen namelijk niet vanzelf, maar worden juist groter. Taartjes versieren Vanwege de urgentie nemen verschillende organisaties nu zelf het initiatief om (proef)projecten uit te voeren. Naast de leden van Werkgroep Kind in azc sluiten andere organisaties zich aan. Zo zijn er plannen voor sportactiviteiten en maatregelen om te zorgen dat kinderen in azc s toegang krijgen tot een laptop en internet. Er is een speciale website ontwikkeld Tell-me.nl waar kinderen, hun ouders en professionals informatie kunnen vinden over bijvoorbeeld de asielprocedure. VluchtelingenWerk Nederland biedt in asielzoekerscentra het project Eigen-Wijs aan (zie kader). Verschillende internationale organisaties voor kinderen in oorlogsgebieden onderzoeken hoe ze hun expertise dichter bij huis kunnen inzetten, in asielzoekerscentra in Nederland. Het gezin Abu Salem heeft een verblijfsvergunning en wacht op een woning. Daar zien de dochters best een beetje Deze kinderen hebben structuur nodig. Ze moeten zo snel mogelijk naar school en onbevangen kunnen spelen. Hoe langer we daarmee wachten, hoe meer de kinderen worden beschadigd tegen op. Ik vind het heel fijn dat we straks een huis hebben voor onszelf. Maar dan moet ik wel weer mijn vriendinnen achterlaten, zegt Chahed. Na schooltijd spelen de kinderen vaak buiten of gaan ze naar de activiteiten die in het centrum voor de kinderen worden georganiseerd. Knutselen, tekenen of taartjes versieren, vertelt de tienjarige Sundus. Vol trots laat ze de activiteitenruimte zien. Er is een leeshoek, een tafeltennistafel, twee computers, een tafel met stiften en kleurpotloden. De achtjarige Hasn slaat meteen aan het tekenen. In stilte zoeken zijn grote ogen steeds bevestiging. Hij tekent een jongetje met een geruite jas. Zijn armen wijd gespreid, midden in de wereld. Chahed (13): De eerste dagen in Nederland was ik alleen maar aan het huilen. Ik miste mijn vrienden in Syrië Eigen-wijs VluchtelingenWerk Nederland heeft alle projecten voor vluchtelingkinderen gebundeld in Eigen-Wijs. Projectleider Alma van Steenbergen vertelt: Onze programma s zijn informerend en gericht op empowerment. Zo biedt Eigen-Wijs kinderen in de centrale opvanglocaties muziekactiviteiten. Daarmee kunnen ze de wereld om hen heen even vergeten. Ruim tweeduizend vluchtelingkinderen deden de afgelopen jaren bijvoorbeeld mee met het project Samenspel. Ze kregen muzieklessen op school, om daarna op te treden met een echt orkest. Van Steenbergen: We organiseren ook kinderspreekuren waarin we de kinderen een luisterend oor bieden. Verder worden ze geïnformeerd over hun verblijf in Nederland, de asielprocedure en kinderrechten, zodat ze meer grip hebben op hun situatie. Speciaal voor de kinderen is de informatieve website gelanceerd. Doordat VluchtelingenWerk samenwerkt met De Kindertelefoon, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers, scholen en andere organisaties, wordt het netwerk en vangnet rond deze kwetsbare kinderen versterkt. Eigen- Wijs wordt mede mogelijk gemaakt door het Europese Asiel-, Migratie- en Integratiefonds van de Europese Unie. 18 Kinderrechten Noha bij haar moeder op schoot BOVEN Sundus en haar zus Chahed Sundus ONDER Noha en Hasn in hun kamer 19

11 Tekst Evelien Vehof Illustraties Ineke de Groen Tekst Heiba Targhi Bakkali fotografie Mona van den Berg Kindhuwelijken Acteurs brengen discussie op gang in Malawi Kindhuwelijken zijn de wereld nog niet uit. In Malawi zetten acteurs zich in om mensen over dit onderwerp te laten nadenken. Acteur Alick Gayisi: Men gelooft dat een meisje van vijftien klaar is om te trouwen. Sommige meisjes trouwen zelfs al op hun twaalfde of dertiende jaar. Ik ken jonge meisjes die hun bevalling niet hebben overleefd. Hun lichaam was er nog niet klaar voor. Sommigen waren mijn schoolvriendinnen, zegt Getrude Mulangali (21) over de gevaren van kindhuwelijken die ze om zich heen heeft gezien. Mulangali besloot haar acteertalent in te zetten om te voorkomen dat andere meisjes hetzelfde lot wacht. Ze is een van de ruim duizend acteurs die voor de lokale mensenrechtenorganisatie Youth Net and Counceling (Yoneco) werken om Art. 19 De staat zal het kind beschermen tegen elke vorm van mishandeling door ouders of door een derde die de zorg over het kind heeft. kindhuwelijken tegen te gaan. In het project Theatre for Development vormen de acteurs theatergroepen die langs dorpen gaan om op te treden met hun stuk. Met haar fijne gelaatstrekken en verlegen glimlach vervult Mulangali de hoofdrol van een jong meisje dat liever naar school wil blijven gaan dan gedwongen in een huwelijk te stappen met een oudere man. Ze is voor het eerst van haar leven in Nederland, samen met haar tegenspeler Alick Gayisi (34), die de rol van boze vader op zich neemt. Normaal spelen we met veel meer acteurs, zegt Gayisi. Ons toneelstuk is interactief. Het publiek velt het oordeel of ze moet trouwen of naar school moet. Gayisi en Mulangali zijn op uitnodiging van de Nederlandse partnerorganisatie Simavi in Nederland. Voor de gelegenheid hebben ze uit dezelfde groene stof een traditionele jurk en een overhemd laten maken, met daarin hun boodschap verwerkt over mensenrechten. Het twintig minuten durende openluchttoneelstuk van Yoneco is vooral bedoeld om Malawianen aan het denken en praten te krijgen over kindhuwelijken, vertelt oprichter Macbain Mkandawire, die ook te gast is in Nederland. Verandering moet van onderaf komen en na het toneelstuk volgt een programma waarbij de mensen worden voorgelicht. Wakker schudden De Malawiaanse regering heeft de minimumleeftijd voor een huwelijk dit jaar opgeschroefd van vijftien naar achttien jaar. Toch staat Malawi wereldwijd op de negende plaats van landen waar kindhuwelijken het meest voorkomen, laten cijfers van Unicef zien. Uit deze cijfers blijkt ook dat de helft van alle jonge Malawiaanse vrouwen voor haar achttiende getrouwd is. De kindhuwelijken worden in Malawi onder andere gesloten uit armoede; een getrouwde dochter betekent een mond minder om te voeden. Naast gevaarlijke zwangerschappen is bij kindhuwelijken ook dikwijls sprake van seksueel en fysiek geweld. De kansen van de meisjes op de arbeidsmarkt verkleinen. Gayisi: Dat meisjes jong trouwen met een oudere man is nog altijd traditie. Dat verandert niet zomaar met een wetswijziging. Men gelooft dat een meisje van vijftien klaar is om te trouwen. Sommige meisjes trouwen zelfs al op hun twaalfde of dertiende jaar. De oprichter van het rondreizende theater is Macbain Mkandawire. Hij werd geïnspireerd door een talentvolle scholiere die van haar vader moest trouwen. Mkandawire, destijds scheikundedocent op een middelbare school, ging de discussie met de vader van deze scholiere aan. Het was zo zonde, ze had het in zich om wetenschapper te worden. Het was destijds, in 1992, nog beleid dat meisjes van school af moesten als ze zwanger werden. Jaren later werd Mkandawire aangesteld als hoogleraar bij de Universiteit van Malawi, waar hij op een dag iemand zijn naam hoorde roepen in de gang. Ik draaide me om en kon mijn ogen niet geloven. Zij was het en ze was tweedejaarsstudent, zegt Mkandawire met een twinkeling in zijn ogen. In de daaropvolgende twintig jaar wierf Mkandawire internationale fondsen voor zijn organisatie. Inmiddels zijn er vijfduizend vrijwilligers bij Yoneco aangesloten. Ik wil de mensen wakker schudden, het kan me niet snel genoeg gaan. Ik doe dit voor de volgende generatie. Dat meisjes jong trouwen met een oudere man is nog altijd traditie Arm gezin Kindhuwelijken komen vooral voor in ontwikkelingslanden. In de meeste gevallen gaat het om minderjarige meisjes die met een oudere man trouwen. Volgens cijfers van International Center for Research on Women is de kans twee keer groter dat een meisje voor haar achttiende moet trouwen als ze uit een arm gezin komt. Trouwen voor het vijftiende levensjaar gebeurt in een op de negen gevallen. Uit cijfers van Unicef blijkt dat vooral landen in de zuidelijke helft van Afrika een hoog percentage kindhuwelijken hebben. Ook Bangladesh, India en Nepal scoren hoog. Scholing van meisjes, het tegengaan van armoede en voorlichting aan de gemeenschap zijn speerpunten om kindhuwelijken tegen te gaan. Tekst Tirza de Fockert Besnijdenis van meisjes Hobbels op de weg naar totale afschaffing Wereldwijd worden jaarlijks zo n 3,6 miljoen meisjes besneden. Dat aantal moet over vijftien jaar teruggebracht zijn tot nul, besloten de Verenigde Naties afgelopen september in de Sustainable Development Goals. Hoe staat het met de strijd tegen meisjesbesnijdenis? Wat is meisjesbesnijdenis en waar komt deze traditie voor? Meisjesbesnijdenis of vrouwelijke genitale verminking is het deels of geheel wegsnijden van de clitoris en/of schaamlippen. In de ergste vorm wordt de vagina bijna helemaal dichtgenaaid, en pas weer opengeknipt tijdens de huwelijksnacht. Dit wegsnijden gebeurt meestal voor een meisje vijftien is geworden, vaak zelfs voor het vijfde levensjaar. De praktijk is onderdeel van diepgewortelde culturele tradities in grote delen van Afrika en het Midden-Oosten. Ook in Iran, Indonesië en Maleisië worden meisjes veelvuldig besneden. Als gevolg van massamigratie gebeurt het zelfs in Amerika en Europa. Volgens de Verenigde Naties zijn er wereldwijd ruim 135 miljoen meisjes en vrouwen besneden. Wat zijn de gevaren van besnijdenis? Besnijdenis wordt over het algemeen uitgevoerd zonder verdoving, met onhygiënische (scheer)mesjes of stukken glas. Naast enorme pijn kan besnijdenis gepaard gaan met hevige bloedingen, ontstekingen en soms de dood. Besneden vrouwen kunnen levenslang last houden van ernstige gezondheidsproblemen, zoals chronische infecties aan de urinewegen, zware complicaties bij bevallingen en onvruchtbaarheid. Bovendien maakt genitale verminking seks tot een moeizame en pijnlijke aangelegenheid. Waarom laten ouders hun dochters besnijden? De redenen om meisjes te besnijden zijn legio. Ze variëren van het onderdrukken van de vrouwelijke lusten tot het geloof dat de clitoris een gevaarlijk, mannelijk orgaan is. Voor weer andere gemeenschappen is besnijdenis een belangrijk ritueel om vrouw te worden, dat al duizenden jaren onderdeel is van de culturele identiteit. Het belangrijkst is echter de overtuiging dat een onbesneden meisje niet rein is, niet kan trouwen en riskeert uitgestoten te worden. De angst geen toekomst te hebben binnen de gemeenschap is groot. Wat wordt er tegen meisjesbesnijdenis gedaan? De afgelopen decennia heeft de aandacht voor genitale verminking een grote vlucht genomen, variërend van kleine projecten in de gemeenschappen zelf tot grote internationale bewustwordingscampagnes. Een van de grootste projecten om meisjesbesnijdenis uit te bannen is van Unicef en VN-Bevolkingsfonds UNFPA, begonnen in 2008 en inmiddels uitgebreid naar zeventien landen. Kern van de strategie is de sociale norm rond meisjesbesnijdenis vanuit de gemeenschap zelf te veranderen. Door jonge meiden die zich verzetten tegen besnijdenis te ondersteunen. Door bewustwordingscampagnes te faciliteren. Maar ook door samen te werken met religieuze leiders, gezondheidspersoneel op te leiden, en op nationaal niveau te lobbyen voor wetgeving. Neemt meisjesbesnijdenis af? In veel landen is genitale verminking tegenwoordig verboden. In Jemen, Egypte en Burkina Faso zijn daadwerkelijk uitvoerders van besnijdenissen vervolgd. In diverse landen heeft het verbod al geleid tot een forse afname. In Kenia en Tanzania was de kans om als meisje besneden te worden dertig jaar geleden drie keer zo hoog als nu. In Irak, Liberia en Nigeria is die kans gehalveerd. Maar in Somalië, Egypte en Djibouti, waar meer dan negentig procent van de vrouwen besneden is, neemt de praktijk ondanks de intensieve campagnes slechts mondjesmaat af. Bovendien ligt een ander gevaar op de loer: nergens groeit de bevolking zo sterk als in deze landen. Ook als de huidige afname van besnijdenissen doorzet, zullen er in 2050 nog altijd jaarlijks 4,1 miljoen meisjes worden besneden, tegenover 3,6 miljoen in Gloort er hoop voor de toekomst? Besnijdenis wordt in stand gehouden door enorme sociale druk. De grootste en moeilijkste stap is het veranderen van een sociale norm die al eeuwenlang diep in een gemeenschap verankerd zit. Pas als de meerderheid van een groep (mannen én vrouwen) ervan overtuigd raakt dat het beter is meisjes niet te besnijden, zal het gebruik daadwerkelijk in onmin raken. Onderzoek van Unicef en UNFPA in 29 besnijdenislanden stemt in ieder geval hoopvol: daaruit blijkt dat twee derde van de bevolking de praktijk het liefst af zou schaffen. Kinderarbeid Aan het werk voor onze luxe Kleding Een tanktop uit Turkije, een skinny jeans uit Bangladesh en schoenen uit Italië. Nederlanders hebben gemiddeld tussen de zeventig en honderd kledingstukken in de kast hangen. Kennen we het geheim achter ons prinsen- en prinsessengedrag? Hoe weten we of onze kleding niet door kinderen geproduceerd is? Geen enkel kledingstuk is al honderd procent schoon en gegarandeerd kinderarbeidvrij. In het goedkopere segment is ZARA meermalen in opspraak geraakt omdat minderjarigen aan de kleding werkten. Maar ook een duur merk is geen garantie voor eerlijke kleding. Hugo Boss en Tommy Hilfiger bijvoorbeeld, blijven achter als het gaat om arbeidsomstandigheden bij productie in lagelonenlanden. De Schone Kleren Campagne (SKC) brengt verschillende organisaties samen om de arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie te verbeteren. Op de site van SKC staan tips voor een zo eerlijk mogelijke kledingkast: Telefoon Art. 32 Elk kind heeft recht op bescherming tegen iedere vorm van arbeid die schadelijk is voor zijn gezondheid, scholing en ontwikkeling. Cijfers van het onafhankelijke Telecompaper laten zien dat 81 procent van de Nederlanders van achttien tot tachtig jaar in het bezit is van een smartphone. Maar hoe wordt onze telefoon eigenlijk geproduceerd? In een mobiele telefoon zitten meer dan dertig verschillende grondstoffen die uit verschillende werelddelen komen. Deze worden vaak handmatig gewonnen, ook door kinderen. Jonge jongens in verschillende Afrikaanse landen duiken soms wel honderd meter diep de grond in om onder erbarmelijke omstandigheden goud te delven. De grondstoffen coltan en tin komen veelal uit Oost-Congo. In Congo is echter al jarenlang een oorlog gaande. Gewapende groepen bezetten de mijnen en gaan er met de buit vandoor om het conflict te financieren. En zo zijn de mobiele-telefoongebruikers overal ter wereld een onderdeel van het gewapende conflict geworden. Prinsessengedrag en het geheim Duiken in de mijnen - zwemmen in mobieltjes 20 Kinderrechten Acteurs Gertrude Mulangali en Alick Gayisi 21

12 Tekst Renate van der Zee Fotografie Mona van den Berg Seks met kinderen is verboden Art. 34 De staat zal kinderen beschermen tegen elke vorm van seksuele exploitatie of seksueel misbruik. Xandra (23): Ik was zo bang dat ik niets durfde te weigeren Ik was vijftien en er was op school een groepje leerlingen dat heel populair was. Ik wilde daar zo graag bij horen. Ze ontmoetten elkaar elke dag achter de school en dan zorgde ik dat ik erbij was. Op een keer zeiden ze tegen me: We willen je aan iemand voorstellen. Hij moet een jaar of dertig zijn geweest. Laat ik hem Jim noemen. Jim kwam langsrijden in zijn auto en hij leek heel goed bevriend met mijn nieuwe vrienden. Het duurde niet lang voor ik erachter kwam dat hij een drugsdealer was en dat zij drugs voor hem bezorgden. Omdat ik er zo graag bij wilde horen, ging ik dat ook doen. Je kunt er altijd mee stoppen, zei Jim. Ik wist dat het fout was en op een gegeven moment realiseerde ik me ook dat het gevaarlijk was. Dus na niet al te lange tijd zei ik tegen Jim dat ik ermee wilde stoppen. Ik zei dat je kon stoppen met drugs bezorgen, antwoordde hij, maar je kunt nooit stoppen met voor mij werken. Dus nu ga je op een andere manier geld verdienen voor me. Ik begreep wat hij bedoelde en ik zei dat ik dat nooit ging doen. Toen sleurde hij me in zijn auto. Hij sloeg me en daarna verkrachtte hij me. Ik was nog maagd. Vanaf dat moment was ik in zijn macht. Ik was zo ontzettend bang voor hem dat ik niets durfde te weigeren. Ik wist zeker dat hij me anders zou vermoorden. Een paar keer per week sms te Jim me en dan moest ik naar een plek komen waar hij me oppikte. Dan bracht hij me naar een parkeerplaats, waar ik seks moest hebben met vreemde mannen. In de auto. Jim wachtte voor het portier. Ik kon er niet aan ontsnappen. Het was vreselijk. Mijn ouders voelden wel dat er iets aan de hand was, maar ze wisten niet wat. Ik vertelde niets. Als Jim sms te, zei ik dat ik naar een vriendin ging. Ik voelde me zo verloren en eenzaam. Ik dacht altijd dat zoiets mij nooit zou gebeuren. Maar het gebeurde toch. Na ongeveer een half jaar verdween Jim opeens. Ik hoorde niets meer van hem. Misschien was hij opgepakt door de politie, ik weet het niet. Opeens was ik vrij. Maar ik voelde me niet vrij. Ik was nog steeds bang. Ik at niet meer, ik was al mijn zelfrespect kwijt en ik had zulke erge nachtmerries dat ik s nachts niet durfde te slapen. Maar ik wist niet dat het ergste nog zou komen. Een paar jaar later ontmoette ik een jongen via internet. Hij was heel lief voor me. Ik vertelde hem mijn verhaal en hij troostte me. Hij zei dat hij van mij hield, dat ik hem moest vertrouwen, dat niet alle mannen seks wilden. Hij werd mijn vriend. Een tijdlang ging het goed, maar op een dag veranderde er iets. Hij begon te vertellen over zijn ervaringen met drugs en vroeg of ik het ook eens wilde proberen. Ik zei ja. Waarom niet? Ik gaf niets meer om mijn lichaam. Hij nam me mee naar het huis van een vriend, waar we drugs gebruikten. Toen ik heel stoned was, zei die vriend opeens dat hij seks met me wilde voor geld. Ik bood geen verzet. Ik was te stoned. En bovendien, wat was ik nog waard na alles wat Jim met me had gedaan? Wat maakte het nog uit? Ik was al gebroken. Vanaf die dag nam mijn vriend me regelmatig mee naar dat huis. Hij dwong me seks te hebben met allerlei mannen, terwijl hij beneden wachtte. Het geld hield hij. Hij zei dat alles wat er met mij was gebeurd, mijn eigen schuld was. En ik geloofde hem. Ik kon niet meer normaal denken. Hij begon me te slaan en dwong me te breken met mijn vrienden. Hij zorgde ervoor dat ik ruzie maakte met mijn ouders. Uiteindelijk had ik alleen nog maar mijn beste vriendin over. En op een dag zei hij tegen me: Het is zij of ik, je moet kiezen. Toen knapte er iets in me. Ik zei tegen hem: Haar wil ik niet kwijt. Hij bracht me naar een parkeerplaats, waar ik seks moest hebben met vreemde mannen Hij antwoordde: Donder dan maar op. Hij dacht dat ik het nooit zou doen, maar ik deed het toch. Ik ging bij hem weg. Ik keerde terug naar mijn ouders en vertelde wat er was gebeurd. Ze waren diep geschokt en heel verdrietig, maar ze deden alles om me te helpen. Mijn ex-vriend heeft verschillende malen geprobeerd me te vinden. Tevergeefs. Ik woon nu in een opvanghuis voor slachtoffers van mensenhandel, waar ik de hulp krijg die ik nodig heb. Eerst was het heel moeilijk. Ik wilde zelfmoord plegen, ik dronk. Maar het gaat nu beter. Ik probeer een nieuw leven op te bouwen, maar makkelijk is dat niet. Als iemand me had verteld dat dit met mij zou gebeuren, had ik het nooit geloofd. Henk (35): Er zaten echte schoften tussen, en ook smerige kerels Ik was een sleutelkind. Mijn moeder was chronisch ziek en mijn vader altijd aan het werk. Ik kreeg thuis weinig liefde en geborgenheid. Dus toen ik op jonge leeftijd door een neef misbruikt werd, ervoer ik dat gek genoeg niet eens als onprettig. Ik vond het fijn dat iemand aandacht aan me besteedde. Maar achteraf gezien denk ik dat het me toch heeft beschadigd. Het heeft, denk ik, de drempel verlaagd voor wat later gebeurde. Ik wist al vrij jong dat ik homo was. Op mijn twaalfde begon ik naar het plaatselijke COC te gaan. Mijn ouders wisten van niets. Als zij sliepen, sloop ik stiekem het huis uit. Rond die tijd was ook mijn vader ernstig ziek geworden en moest hij zijn bedrijf opgeven. We werden thuis heel arm. Dus als ik uitging, had ik weinig te besteden. De jongens uit mijn vriendengroep hadden wel geld, en ik ontdekte al snel hoe dat kwam. Ze namen me mee naar een park dat bekend stond als een homo-ontmoetingsplaats, en ze zeiden: Je kunt tien gulden verdienen als je je hier laat pijpen. Zij deden dat allemaal. Ik wilde erbij horen, dus ik ging erin mee. Ik deed het gewoon, maar als ik er nu aan terugdenk, dan grijpt het me aan. Sommige van die jongens werkten ook in een seksclub. Ik ging hen daar wel eens ophalen. Na een tijdje vroegen ze: Is het niets voor jou? Ik was dertien toen. Ik dacht dat het een makkelijke manier was om geld te verdienen. Die jongens deden het toch ook? Zij waren de enige vrienden die ik had, dus er was niemand om me te waarschuwen. De bordeelhouder wilde mij eerst goedkeuren. Daar betaalde hij natuurlijk niet voor. Ik was naïef; ik zag het allemaal als aandacht en die kwam ik thuis immers te kort. Maar sommige van die klanten behandelden me als een stuk vuil. Er zaten echte schoften tussen, en ook smerige kerels. Ik heb zelfs een klant gehad die onder de schaamluis zat. Ik moest hem toch aftrekken. De walging die ik toen voelde, is altijd bij me gebleven. De klanten betaalden 225 gulden aan de baas en daarvan gaf hij er 100 aan mij. Je moest goed bijhouden hoeveel klanten je had gehad, anders betaalde hij je te weinig. Een deel van het geld dat ik verdiende, gaf ik aan mijn ouders; zij verwachtten dat ik een bijdrage leverde aan het inkomen. Ze hadden natuurlijk geen idee wat ik deed. Ik zei dat ik bij een bakkerij werkte. Die bordeelhouder was heel manipulatief; hij wist precies hoe hij je onder druk moest zetten. Overdag moest ik natuurlijk naar school, maar als hij te weinig jongens in huis had, zei hij: Je moet Ik moest het ook regelmatig met de baas doen. Gratis natuurlijk hier blijven. Als je nu naar school gaat, hoef je nooit meer terug te komen. Dus dan bleef ik maar. De baas bezat ook een studio waar hij pornofilms maakte en hij zei dat ik daaraan mee moest werken. Ik weigerde eerst, maar toen dreigde hij: Als je het niet doet, hoef je niet meer bij me te komen werken. Dus ik deed het. Per film kreeg ik 25 gulden. Ik moest het ook regelmatig met hem doen. Gratis natuurlijk. Dat moesten we allemaal. En toch, op een bepaalde manier, was dat bordeel ook een thuis voor me. Het was de enige plek waar ik erbij hoorde. Op een dag, ik was toen zeventien, zag mijn moeder mij die club binnengaan. Toen ze me daarmee confronteerde, zei ik dat ik er iets moest afleveren voor de bakkerij. Ik denk niet dat ze me geloofde, maar ze heeft er nooit met me over gepraat. Het enige wat ze zei, was: Jongen, als je maar lang genoeg op de deur van de duivel klopt, doet hij vanzelf open. Ik zie nog haar opgestoken vinger. Op mijn negentiende kreeg ik een relatie met een klant en door hem ben ik uit de prostitutie gestapt. Maar we werden niet gelukkig samen. Mijn jaren in de prostitutie hebben iets in me kapot gemaakt. Ik heb geen zelfrespect meer. Die klanten zagen mij alleen maar als een gebruiksvoorwerp. Ik heb me vaak ook heel vies gevoeld. Dat heb ik nog steeds. En dan kan ik tien keer douchen, maar dan nog voel ik me vies. Ik durf nu geen relatie meer aan te gaan, want dan moet ik weer het hele verhaal vertellen en ik praat er moeilijk over. Bovendien: bij een relatie komt seks kijken en dat kan ik niet meer. Ik associeer seks met prostitutie en niet met plezier. Dat is van me afgenomen. Als hoer leer je je emoties weg te stoppen. Je leert toneelspelen. Dus ik heb altijd een masker op. Als iemand vraagt hoe het gaat, zeg ik: goed. Want degenen die van mijn diensten gebruikmaakten, interesseerde het niets hoe het met mij ging. In feite was ik niet meer dan een flesje drinken. En als het flesje leeg was, gooiden ze het weg. 22 Kinderrechten 23

13 Tekst Annemiek Verbeek Fotografie Dingena Mol Een nieuw thuis Art. 25 Tekst Irene Gouwens Fotografie Allard de Witte Mijn Andere Thuis Een stem voor kinderen die niet thuis kunnen wonen Kinderpostzegels Ieder kind dat door de staat voor verzorging, bescherming of behandeling uit huis wordt geplaatst, heeft recht op een regelmatige evaluatie van deze plaatsing. Over het precieze aantal uithuisplaatsingen van kinderen in Nederland is geen eenduidigheid. Wat we wel weten: het zijn er veel. Extra pleeggezinnen zijn nodig, hoewel terughoudendheid volgens sommigen geboden is: In verreweg de meeste gevallen is het kind binnen zijn eigen gezin beter af. Kim (15) was drie jaar oud toen haar ouders uit elkaar gingen. Een paar jaar na de langslepende vechtscheiding vertrok haar moeder naar Duitsland. Kim en haar broer Tim (17) groeiden bij hun vader op. Tot vader in 2012 overleed aan kanker. De kinderen gingen tegen de wil van hun moeder bij hun oom en tante wonen. Kim: Dat was erg fijn, op een grote boerderij, met veel rust en ruimte. Maar mijn moeder vond het niets, die wilde dat we bij haar kwamen wonen. Door alle ruzies konden we niet meer op de boerderij blijven en kwamen we in een leefgroep terecht, een soort internaat. Het was gek om ineens met zoveel andere kinderen te wonen, met vreemde mensen die je zeggen wat je wel en niet mag doen. Nu wonen we alweer negen maanden bij Daphne en Marcel, onze pleegouders, samen met hun twee eigen kinderen van 4 en 8 jaar oud en nog een pleegzoon van 13. Zorgen Kinderen als Kim zijn er steeds meer; in 2014 woonden kinderen in Nederland voor korte of langere tijd bij pleegouders. Sinds 2005 is dat aantal met bijna zeventig procent gestegen. Die forse groei kan Pleegzorg Nederland niet met de huidige pleegouders opvangen. Het gevolg: kinderen blijven langer hangen in de crisisopvang voordat ze naar een vast pleeggezin kunnen. Er is grofweg een tweedeling te maken. Enerzijds is er de groep kinderen die, zoals Kim en haar broer, geen ouders hebben die voor ze kunnen of willen zorgen. Anderzijds is er de groep die door Jeugdzorg bij de eigen ouders wordt weggehaald omdat de thuissituatie onveilig is. Kinder- en jeugdpsychiater Robert Vermeiren maakt zich zorgen over de explosieve toename van het aantal kinderen dat noodgedwongen niet bij de eigen ouders woont, vooral als het om de allerkleinsten gaat. Het eerste levensjaar is cruciaal voor de emotionele ontwikkeling van een kind. Het uithuisplaatsen van een baby of klein kind zou alleen in uiterste noodzaak mogen gebeuren. In verreweg de meeste gevallen is het kind in zijn eigen gezin beter af. Een kind blijft doorgaans loyaal aan zijn ouders, ook als er sprake is geweest van misbruik of verwaarlozing. Weghalen heeft op zo n moment grote consequenties; het is en blijft een breuk in de relatie met de eigen ouders. Er zijn gelukkig mooie voorbeelden, in bijvoorbeeld Rotterdam en Amsterdam, waar veel minder uithuisplaatsingen zijn dan een jaar terug. Ondersteuning van een gezin, gericht op het thuisblijven van kinderen, moet altijd de voorkeur hebben. Diana: Thuis is daar waar ik een vaste plek heb. Een eigen plek aan tafel, op de bank of een laatje voor mijn spullen We hebben onze moeder al vijf maanden niet gezien en amper gesproken Vermeiren doelt hier op de nieuwe aanpak van de William Schrikker Groep, een landelijke hulpinstantie die er in korte tijd in geslaagd is het aantal uithuisplaatsingen van kinderen in probleemgezinnen met een derde te laten dalen. Nieuw in de werkwijze is dat de omgeving van een kind intensiever betrokken wordt bij de zorg en bij het inschatten en wegnemen van risico s. Zo houden buren, familie en ouders van vriendjes vaker een oogje in het zeil. Gewoon gezin Op dit moment zijn er niet genoeg permanente pleeggezinnen om kinderen langdurig te kunnen opvangen. Pleegzorg zoekt daarom actief naar maar liefst 3500 nieuwe pleeggezinnen. Orthopedagoog Mariëlle Beckers ondervond zelf hoe lang het soms kan duren voordat kleine kinderen een nieuw gezin toegewezen krijgen. Beckers en haar man vingen als pleegouders in tien jaar tijd dertien baby s van maximaal één jaar oud op. We hadden bewust voor crisisopvang gekozen, omdat we de intensieve zorg niet langdurig konden bieden. We hebben zelf zeven kinderen en ieder een eigen bedrijf. Toch liep de periode van maximaal zes weken opvang bijna altijd uit. Je voelt je onder druk gezet, want je wilt niet dat een baby wéér naar een andere crisisopvang moet. Dus zeg je ja. Eén keer hebben we een baby bijna een half jaar bij ons gehad. Het was voor zowel dat kindje als ons eigen gezin enorm traumatisch toen zij weer bij ons weg moest. Kim en haar broer Tim kunnen gelukkig wel wortel schieten in hun nieuwe huis. Onze moeder vindt het moeilijk te accepteren dat we niet bij haar zijn en heeft het contact verbroken. We hebben haar nu al vijf maanden niet gezien en amper gesproken. Ik hoop wel dat ze binnenkort weer belt en dat we elkaar weer af en toe kunnen zien, zegt vwo-scholiere Kim. We kunnen in ieder geval bij Daphne en Marcel blijven tot we volwassen zijn, dat is een hele opluchting. Een eigen plek met altijd dezelfde mensen om ons heen, zonder al die drukte. Gewoon een gezin, eigenlijk. Elk kind heeft het recht op te groeien in een veilige gezinssituatie. Op een plek waar hij of zij gezien en gewaardeerd wordt en echte aandacht krijgt. Een plek waar duidelijkheid is over de toekomst. Helaas is dit voor veel kinderen niet vanzelfsprekend. Als kinderen niet meer thuis bij hun ouders kunnen wonen, is dat heel ingrijpend. Er worden op dat moment beslissingen genomen voor hun bestwil, maar vaak mogen ze zelf niet meedenken. Stichting Kinderpostzegels Nederland zet zich in voor kinderen die voor korte of langere tijd niet thuis kunnen wonen. De stichting maakt zich hard voor een fijne plek in een gezin, bij familie, vrienden of in een pleeggezin. Zodat deze jongeren gezond en veilig kunnen opgroeien. Gemeenten willen hulp bieden die goed aansluit bij de behoeften van jongeren. Maar wat zijn die behoeften? Kinderpostzegels wil dat aan de jongeren zelf vragen. Daarom heeft de organisatie, samen met een groot aantal partners uit het jeugdhulpveld, Mijn Andere Thuis ontwikkeld. Dit instrument bestaat uit een app, een film en een website, en helpt gemeenteambtenaren zich te verplaatsen in de situatie van pleegkinderen. Via Mijn andere Thuis kunnen de jongeren zich uitspreken over acht thema s die voor hun leefsituatie en ontwikkeling van belang zijn. Het gaat onder meer om: continuïteit, veiligheid, duidelijkheid en school. Op de website mijnanderethuis.nl staat staat veel praktische en inhoudelijke informatie die bij de thema s aansluit. Hier is ook een film te vinden met zes portretten van jongeren die opgroeien in een pleeggezin of gezinshuis. Zij vertellen over verleden, heden en toekomst. De jongeren laten op een prachtige manier zien dat zij heel goed weten waar de eventuele pijnpunten van het opgroeien in hun situatie zitten. Anna: Ik wilde deze zomer naar mijn vader. Er moet dan veel overleg plaatsvinden. En als er een keer iets niet goed is gegaan, wordt daar continu op teruggekeken omdat het in een dossier staat Melissa: Ik wilde geen contact met mijn moeder. Jeugdzorg vond het heel belangrijk dat ik dat wél zou hebben. Ik vroeg me toen af: luister je eigenlijk wel naar me? De jongeren vullen de app anoniem in. Wel kunnen ze persoonlijk contact krijgen als ze dat willen. Als een jongere aangeeft dat er problemen zijn met hun veiligheid, reageert de verantwoordelijke jeugdhulporganisatie direct. Dit gebeurt met toestemming van de jongere. Gemeenten kunnen onder twee voorwaarden meedoen met Mijn Andere Thuis: ze moeten jongeren uitleggen wat zij doen met de informatie, en ze moeten jongeren de mogelijkheid geven verder met hen in gesprek te gaan. Experts tegen wil en dank Kinderpostzegels zet zich in voor kinderen die voor korte of langere tijd niet thuis kunnen wonen. We helpen plekken te zoeken in pleeggezinnen, en ondersteunen daartoe de campagne voor nieuwe pleegouders. Ook zijn we medefinancier van verbouwingen die het mogelijk maken dat er (extra) pleegkinderen in een gezin kunnen wonen. Kinderpostzegels geeft ook extra hulp aan pleegouders, zodat zij hun vaak ingewikkelde taak kunnen volhouden. We steunen een aantal magazijnen waar pleegouders terechtkunnen voor (gebruikte) kleding, speelgoed en meubels. Hier vinden ook wekelijkse bijeenkomsten plaats waar pleegouders elkaar steunen. Daarnaast richt Kinderpostzegels zich op een kwaliteitsverbetering van de pleegzorg. We ontwikkelen trainingen en begeleiding voor pleegouders en gaan na hoe de samenwerking tussen ouders, pleegouders en professionals kan verbeteren. We vinden het heel belangrijk dat de kinderen en jongvolwassenen hier zelf over meedenken. Zij zijn uiteindelijk de experts, ook al is dat tegen wil en dank. 24 Kinderrechten Kim op haar kamer 25

14 Het verlaten landschap. Alleen als je een motor hebt, kun je buiten het reservaat komen Tekst Annemarie Haverkamp Fotografie Mona van den Berg Rodrigo én zijn zusje gehandicapt Inteelt heel gewoon bij de Pankará en de Atikum Art. 23 Elk gehandicapt kind heeft recht op aangepaste zorg en aangepast onderwijs. Jose Souza heeft twee gehandicapte kinderen en is daarmee geen uitzondering bij de Braziliaanse Pankará-indianen. Ruim zes procent heeft een afwijking. Oorzaak: neven en nichten trouwen met elkaar. Op een dag, als Jose Souza er niet meer is, zal een van zijn zoons zijn werk overnemen. s Avonds door de met cactussen begroeide heuvels naar de geiten lopen, de dieren een voor een door het hek loodsen en ze samen met de hond in hun nachtverblijf drijven. Bij het zachte namiddaglicht de koeien voeren en als het regent de mandioca (cassave) oogsten. Die zoon zal niet Rodrigo zijn. Want Rodrigo kan niet lopen. De jongen ligt met een grote luier aan in een hangmat in het huis iets lager op de heuvel. Zijn moeder is bij hem. Rodrigo is een geschenk van God, zegt zij en ze streelt zijn weggedraaide hoofd. Souza, zijn vrouw en tien kinderen zijn Pankará-indianen. Ze wonen in het midden van niets. Daar koesteren ze de aarde, hoe droog en teleurstellend die ook mag zijn. Vader en moeder werden geboren op dit arme platteland van Noordoost-Brazilië; de oudste kinderen hebben er inmiddels hun eigen gezinnen gesticht. Eentje vertrok naar de stad, helaas. De ouders zien hun nakomelingen het liefst op indianengrond blijven. Hier is het leven goed, zegt vader Souza. Ver weg van de bewoonde wereld praat hij met zijn vee. Als het donker het huis insluit, stopt de dag. Dan gaat de familie naar bed en kruipt de pauw op zijn vaste boomtak om te slapen tot het ochtend wordt. Niet alleen zoon Rodrigo is gehandicapt. Ook zijn zusje Gabriele is niet goed. Haar oren doen het niet. Toeval? Twee kinderen in één gezin die gehandicapt zijn? De ouders zeggen van wel. Rodrigo kreeg epilepsie een paar maanden na zijn geboorte. Gabriele had een cyste op haar rug die maar bleef groeien. Na het operatief verwijderen van de bal was ze opeens doof. De nieuwe generatie is beter opgeleid. Dat betekent dat we meer bewustwording kunnen creëren Allemaal bloedverwanten Dokter Elves Irlande Freire Júnior van het ziekenhuis in Carnaubeira da Penha zo n twee uur hobbelen over belabberde wegen heeft andere gedachten over het toeval. Onder de vierduizend Pankaráindianen die in de heuvels wonen, zijn zeker 250 kinderen met een afwijking. Dat is meer dan zes procent, een schrikbarend hoog percentage. Zelf is de arts ook indiaan, maar dan van de verwante Atikum-stam. Inteelt is heel gewoon bij de Pankará en bij de Atikum. Neven en nichten trouwen met elkaar, huwelijken tussen ooms en nichtjes zijn toegestaan. Deze indianen leven heel geïsoleerd binnen hun stam. Ze zijn allemaal bloedverwanten. Dan is de kans op erfelijke afwijkingen bij het nageslacht heel groot. De indianen weten dat zelf ook, zegt de dokter. Maar ze kiezen ervoor. Gehandicapte kinderen zijn bijna net zo gewoon als de inteelthuwelijken. De tradities zijn hardnekkig. Zo gaan zwangere vrouwen meestal niet naar een verloskundigenpraktijk, maar hooguit naar een medicijnman. Ook al een reden dat er veel kinderen met afwijkingen geboren worden. En als er iets mis gaat bij de bevalling in de afgelegen bergdorpen, is er geen dokter in de buurt om assistentie te verlenen. Het overmatig alcoholgebruik van de indianen vergroot het risico op handicaps nog eens. De dokter zou het liefst zien dat de indianen chromosoomonderzoek laten doen voor ze samen een kind op de wereld zetten. De kans dat dat gebeurt, acht hij echter klein. Nu moet je daarvoor naar de hoofdstad Brasilia. Maar zelfs al waren de testen voor iedereen beschikbaar, dan nog zie ik de Pankará niet snel gaan. Het trouwen binnen de stam zit te diep verankerd in de cultuur. Voorlichting geven en de gezondheidszorg opkrikken is voor nu het hoogst haalbare, denkt de jonge arts (hij is 23 en net afgestudeerd). Veel indianen zijn ongeschoold. De nieuwe generatie is beter opgeleid. Dat betekent dat we meer bewustwording kunnen creëren. Gehooronderzoek De meervoudig gehandicapte Rodrigo heeft een rolstoel gekregen van Apae, een Braziliaanse organisatie voor gehandicapte kinderen. Maar, zegt zijn moeder, eigenlijk zit hij er nooit in. Hij is er te slap voor en heeft meer ondersteuning nodig. Het liefst hangt hij voor de tv ook al praat hij niet, zien en horen kan hij wel. Vader Souza maakt zich veel zorgen om hem. Rodrigo is om de haverklap ziek. Dan ben ik bang dat hij niet meer beter wordt, vertelt hij als hij bij het licht van een peertje voor zijn huis zit. Moeder wil graag dat haar dove dochter een gehooronderzoek krijgt. Geld heeft ze niet, en daarom overhandigt ze gehandicaptenwerker Aline Vieira van Apae een aantal kopieën. Geboortebewijs, ziekenhuispapieren. De gehandicaptenwerker, die elke week een dag bij de indianen verblijft, belooft dat ze ermee naar de burgemeester in de stad zal gaan. Ze zal vragen of hij het medisch onderzoek wil financieren. De moeder zegt dat haar dochter doof werd na het operatief verwijderen van de cyste, vertelt ze. Ik vermoed dat het kind nooit heeft kunnen horen. Waarom de moeder dan dit verhaal vertelt? Om de schuld af te kunnen schuiven. Dat is niet ongebruikelijk bij de Pankará, heeft de ervaring haar geleerd. Aline Vieira legt een hand op de arm van de moeder en belooft dat ze haar best zal doen. Bij het vallen van de avond rijdt ze met een doorgewinterde chauffeur terug naar de stad. Behalve een enkele motorfiets, zal ze de komende twee uur geen tegenligger tegenkomen. Deze indianen zijn allemaal bloedverwanten. Dan is de kans op erfelijke afwijkingen bij het nageslacht groot Kinderen niet in de kou Het Liliane Fonds helpt gehandicapte kinderen van de Pankará-indianen. Ook al weten de ouders dat ze kans lopen op een kind met een beperking, de kinderen zelf mag je niet in de kou laten staan, vindt directeur Kees van den Broek. Zij zijn slachtoffer. Hier zitten sterke culturele krachten achter. De kinderen hebben er niet om gevraagd. Alle initiatieven die er zijn om het trouwen tussen familieleden te stoppen, juicht het Liliane Fonds toe. Wij werken in Brazilië samen met een lokale partner die meer doet dan een rolstoeltje leveren, aldus Van den Broek. Rodrigo en zijn moeder 26 Kinderrechten Gabriele aan de borst van haar moeder Vader Jose Rodrigo en Gabriele 27

15 Tekst Eric Alink fotografie Luc Marbun Liliane fonds Hak-hak anak op Nias Op eigen benen staan. Daar tekent zij voor. Aan de achteruitkijkspiegel wiebelt een kruisje. De Heilige Maria, die met een zuignap aan het dashboard kleeft, kijkt bezorgd naar de snelheidsmeter. Ruim 50 kilometer per uur lijkt niet hard. Maar wel op de hotseknotsweg van Sirombu naar Gunung Sitoli. De Indonesische chauffeur Pieter manoeuvreert zijn 4WD langs de kuilen. Achter in de jeep schudt Bernadette van Heel. Ze is medewerkster van het Liliane Fonds in s-hertogenbosch. Hop, weer een diepe kuil, rakelings langs een helling. Maar schietgebedjes doet Bernadette niet: het Liliane Fonds leunt niet op een religie of levensovertuiging. De enige drijfveer zijn de rechten van kinderen met een handicap. Bernadette kijkt naar buiten. Jungle, houten woninkjes, verwaarloosde rubberplantages. Biologen prijzen het eiland Nias, voor de kust van Sumatra, om zijn veelzijdige flora. Maar klavertjes vier vind je hier niet. Wel armoede, ongeletterdheid en slechte medische voorzieningen. Het eiland, tienmaal zo groot als Texel, telt ruim inwoners. Circa 93 procent van hen is christelijk. Een sterk geloof komt op Nias van pas: op tweede kerstdag 2004 overspoelde een tsunami het eiland; op tweede paasdag 2005 veroorzaakte een aardbeving kracht 8,7 op de schaal van Richter nog meer leed. Bij deze natuurrampen kwamen naar schatting in totaal 2000 mensen om het leven. Het hoofdstadje Gunung Sitoli nadert. Een kwartier later stapt Bernadette uit bij opvanghuis Susteran Alma. Op het complex, dat met financiële steun van het Liliane Fonds in 2005 is gebouwd, wonen 43 kinderen. De meeste hebben een beperking: autisme, doofheid, verlammingen door polio of het syndroom van Down. Er zijn ook weeskinderen. Zuster Erosvita (43) uit Oost-Timor, die de vermakelijkheid van haar naam allerminst weerspreekt, leidt het opvanghuis. Een stevige klus: op Nias groeien vooroordelen over handicaps harder dan bamboe. Vaak resulteert het in verstoting. Een van de slachtoffers is Rena (25). Op haar zevende kreeg ze bij een epileptische aanval kokende olie over haar rechterarm. De wonden infecteerden, amputatie volgde. Niet alleen Rena s arm is afgestompt, ook haar vertrouwen in mensen. De familie heeft haar weggepest; de tekst van het VN-Kinderrechtenverdrag ligt hier niet op ieder nachtkastje. Sinds ze in het opvanghuis woont, krijgt ze medicijnen tegen epilepsie. Maar de hersenaandoening heeft haar geheugen geperforeerd. Alles wat Rena beleeft, vergeet ze binnen vier dagen. Op één reeks oude herinneringen na: de kokende olie, de amputatie, de verstoting. Dat blijft haar geheugen stug vasthouden. Elke dag weer. Terwijl Bernadette luistert, vraagt en aantekeningen maakt, wringt Salomo (4) zich op haar schoot. In elke volwassene ziet hij een klimrek plus glijbaan. Als de speeltuin tijdelijk sluit, gaat hij tekenen. Af en toe brabbelt Salomo. Spreken gaat moeizaam; hij is met een open verhemelte geboren. Gelukkig verstaat z n omgeving hem. Twee operaties heeft hij al achter de rug. Een derde ingreep en spraaktherapie liggen in het verschiet. Tot 2013 leefde Salomo thuis. Een groot gezin: tien kinderen. Op een ochtend was het ouderlijk bed leeg. Het zou onbeslapen blijven. Dorpelingen waarschuwden het opvanghuis in Gunung Sitoli. Onderzoek leerde dat de ouders naar Sumatra waren vertrokken. Drijfveer: geldgebrek. In de klapperoliefabrieken op Sumatra valt e 4,50 per dag te verdienen. Acht kinderen werden bij familieleden ondergebracht; Salomo en zijn oudste zus Evi (17) belandden in het opvanghuis. Waar hun ouders nu wonen? De noorderzon heeft geen adres. Zuster Erosvita leidt het bezoek uit Nederland rond. Langs slaapvertrekken, een schamele fysiotherapieruimte en leslokaaltjes voor de 28 kinderen die geen regulier onderwijs volgen. Een aandoenlijke bodyguard vergezelt de zuster: de vierjarige Igo, die een goudkleurig speelgoedgeweer draagt. Aan zijn rechterhand ontbreken vingers, maar dankzij fysiotherapie is zijn zelfredzaamheid toegenomen. Igo is een vondeling. Begin 2011 is hij bij een kampong gevonden. Zonder kleren of deken, onder de mieren. Over vier jaar is Igo acht. Dan gaat Erosvita het hem vertellen: dat zij niet zijn moeder is. Ze hoopt dat hij niet gaat schieten. Tijdens het avondeten spreken Erosvita, sociaal werkers en Bernadette over de kinderrechten waar het Liliane Fonds op inzet: medische zorg, onderwijs, werk en inkomen, en inclusie oftewel het recht op meedoen. Tegen tienen valt het licht uit. Vaste prik: stroomstoring. In het duister gaat het gesprek verder. Even later klimt Salomo op schoot bij Bernadette. Misschien zal hij nooit vlekkeloos hak-hak anak oftewel kinderrechten kunnen zeggen. Maar dat hoeft ook niet. Zijn ogen hadden er al om gevraagd. Meer over het Liliane Fonds Chartine (10) is geboren zonder onderbenen. Op haar 5de is ze geopereerd, zodat ze protheses kan dragen. Bij elke groeispurt worden haar protheses aangepast. Chartine moet dan telkens opnieuw leren lopen. Dat is heel inspannend. Maar opgeven? Dat nooit. Ook niet als het om schoolwerk gaat. Want Chartine wil maar één ding: op eigen benen staan. Letterlijk en figuurlijk. Het Liliane Fonds helpt haar met protheses en revalidatie. Helpt u mee? Lilianefonds.nl Voor kinderrechten zet Salomo de deur wijd open 29

16 Tekst Minou op den Velde Fotografie Mona van den Berg Presentator Milouska Meulens Ik gooi nooit eten weg Tekst Els Sytsma Een veilige haven in de oorlog ZOA voert EU-Nobelprijsproject uit in Darfur ZOA Vroege Vogels-presentator Milouska Meulens (42) leefde als kind in twee totaal verschillende werelden. Tot haar tiende woonde ze vooral op Curaçao, daarna in Nederland. Ik heb een ander idee over wat arm en rijk is. Hoe is jouw jeugd van invloed geweest op je huidige leven? Als ik kijk naar hoe mijn kinderen opgroeien en wat ze meekrijgen, zie ik een groot verschil met mijn jeugd. Voor mijn kinderen zijn veel dingen vanzelfsprekend. Twee jaar geleden maakte ik voor Serious Request een programma op Haïti. Ik zag daar vreselijke armoede, kindermishandeling, kinderarbeid en kinderprostitutie. Toen ik thuiskwam, lag mijn dochter op de bank met onze tablet. Ze vroeg: Mama, zullen we weer eens uit eten gaan? We zijn al zo lang niet geweest! Dat was zo'n eyeopener. Eerst werd ik kwaad: hoe kom je erbij? Je bent zeven, doe normaal! Ik dacht: o jee, ze is verwend en dat heb ik gedaan. Maar zij kan er niks aan doen dat zij hier is geboren. En dat dit haar leven is. Ik ben juist blij dat zij zich vrij voelt om te zeggen wat ze denkt en met mij in discussie te gaan. Dat heb ik niet gekend. Ik ben de oudste, ik heb nog twee jongere broers en een zus. In onze tijd op Curaçao kon je als kind echt niet zomaar je mening geven. Nergens over. Mijn moeder zei altijd: Jij moet respect hebben voor je ouders. Klaar. Ik sprak ze ook aan met u. Als ik hoor hoe kinderen hier ouderen toespreken, sta ik met mijn oren te klapperen. Het gejij en gejou, soms zelfs schelden. Onbegrijpelijk! Ik accepteer dat niet. Waarschijnlijk heeft mijn moeder weleens krom gelegen met een uitkering en vier schoolgaande kinderen. Maar dat heb ik als kind niet zo ervaren moest ze al van school af rond haar tiende. School was te kostbaar en er waren thuis meer handen nodig om te helpen, want ze waren met zijn elven. Dat ze van school moest, heeft haar erg aangegrepen. Zij kon goed leren en had best wat van haar leven willen maken. Maar ze is altijd huismoeder geweest. Daar haalde ze veel eer uit, dat zag ze ook echt als werk. Maar ze zei altijd: Word niet zoals ik. Want ik zorg graag voor jullie, maar verder kan ik niks. Voor elk soort werk vragen ze naar je opleiding. Ik heb een ander idee over wat arm en rijk is Hoe deed zij dat met geld, ongeschoold en zonder het inkomen van je vader? Mijn moeder is arbeidsongeschikt, want ze is gehandicapt. Ze heeft zware astma en haar been is geamputeerd na een ontsteking. Ze kreeg een uitkering, die was niet ruim. Maar dat vonden wij wel, als kinderen. Want het was veel meer dan we op Curaçao hadden. Curaçao is een arm land. Mijn vader werkte in de haven als Natuurlijk, kinderen moeten naar school. Maar voor de kinderen in Darfur is dat bepaald geen vanzelfsprekendheid. In 2014 raakten opnieuw ruim driehonderdduizend mensen ontheemd, boven op de twee miljoen die dat al sinds het begin van het conflict in 2004 zijn. Toen de Europese Unie in 2012 de Nobelprijs voor de Vrede won, bestemde ze de geldprijs van euro voor hulp aan kinderen in conflictgebieden. ZOA voert een van die projecten uit in Darfur, vanuit de visie dat school voor kinderen in oorlogsgebieden niet alleen een opleiding betekent, maar ook de plaats waar ze gewoon kind kunnen zijn. Even geen geweld, geen spanningen en verdriet. Lekker spelen en lachen. En iemand met wie je over je angst en verdriet kunt praten. Getraumatiseerde kinderen in de klas vergen nogal wat van de leerkracht. Vaardigheden daarvoor zijn ver te zoeken bij de leerkrachten in Darfur, van wie maar zo n dertig procent een diploma heeft. ZOA besteedt daarom veel aandacht aan training van leerkrachten en ouders om psychosociale problemen van kinderen te herkennen en daar adequaat op te reageren. Vrede De EU is een uniek project dat oorlog inwisselde voor vrede en haat voor solidariteit. Zo luidde de motivatie om de Nobelprijs voor de Vrede aan de EU toe te kennen. Het is een prachtig gebaar van de EU om met deze prijs kinderen een veilige haven te bieden daar waar vrede nog ver te zoeken is. > vervolg interview Milouska Meulens arbeider. Dat was geen vetpot. Daarom waren ze ook naar Nederland gekomen. In de hoop dat het hier beter zou zijn. Waarschijnlijk heeft mijn moeder weleens krom gelegen met een uitkering en vier schoolgaande kinderen. Maar dat heb ik als kind niet zo ervaren. Al die keren dat we pannenkoeken aten, of rijst met alleen roerei erdoor, dat zal vast noodzaak zijn geweest. Maar toen vond ik dat hartstikke lekker. Ik denk dat wij als kinderen een ander idee hadden over wat arm en rijk is. Ik gooi nu ook nooit eten weg. Dat vinden mijn kinderen best irritant, haha. Na vijftien jaar Jeugdjournaal presenteer je nu Vroege Vogels op radio en tv. Waar komt jouw ambitie vandaan? Die had ik al jong. Wij kwamen begin jaren tachtig naar Nederland, midden in de crisistijd. Mijn vader ging van uitzendbureau naar uitzendbureau. Soms was er werk, soms niet. Hij pakte alles aan: lange dagen in de spoelkeuken of zwaar werk in magazijnen. Hij had een taalachterstand, dus wij kregen ingeprent dat we de taal moesten leren. Ik sprak al snel heel goed en accentloos Nederlands. Mijn vader vond het klimaat voor nieuwkomers in Nederland dusdanig hard dat hij mijn zus en mij bijna dagelijks voorhield: Je kunt het je niet veroorloven om lui te zijn! Om iets te bereiken, heb je heel veel mensen die je moet inhalen. Je moet beter zijn dan Nederlandse mannen en vrouwen, anders kom je er niet als donkere vrouw. Ik kon goed leren. Maar in 4 vwo werden wiskunde, natuurkunde en scheikunde heel pittig, en moest ik tot 's avonds laat keihard werken voor een zeventje. Maar er was geen sprake van opgeven. Ik denk dat ik er als presentator niet was gekomen met een nonchalante instelling. Ik ben heel streng op mezelf geweest, dat zeggen vrienden ook. Geen leuke dingen doen voordat het werk gedaan is. Discipline is mijn blauwdruk. Om iets te bereiken, heb je heel veel mensen die je moet inhalen. Je moet beter zijn dan Nederlandse mannen en vrouwen, anders kom je er niet als donkere vrouw Radio en TV Milouska Meulens presenteert elke zondag vanaf 7.00 uur Vroege Vogels op Radio 1. Elke dinsdag om uur presenteert ze de tv-uitzending van Vroege Vogels op NPO 2. Meulens werkt ook mee aan Nederland wordt Groen. Dit programma is te zien in aanloop naar de klimaattop in Parijs, die 30 november van start gaat. De VARA zendt het programma vanaf maandag 23 november een week lang dagelijks uit om uur op NPO 2. Colofon Wie was er vroeger thuis de baas? Mijn vader was er niet vanaf mijn dertiende, toen mijn ouders scheidden. Ik ben opgevoed door mijn moeder, een sterke vrouw die de broek aan had. Zij heeft ons altijd op het hart gedrukt hoe waardevol het is om naar school te gaan. En hoe de wereld vervolgens aan je voeten ligt. Dan kun je alles, zei ze. Zelf Deze krant is mede mogelijk gemaakt door Augeo, Dokters van de Wereld, Ikea Foundation, Liliane Fonds, MIVA, Save the Children, Simavi, SOS Kinderdorpen,Stichting Kinderpostzegels, Unicef Nederland, UNHCR, VluchtelingenWerk Nederland en ZOA. Deze krant valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van Trouw. Uitgave: november Aan deze krant werkten mee Mona van den Berg, Guido van Diepen, Tirza de Fockert, Somajeh Ghaeminia, Ineke Groen, Rebecca Hagen, Annemarie Haverkamp, Myrthe Hilkens, Janneke Juffermans, Heiba Targhi Bakkali, Evelien Vehof, Minou op den Velde, Annemiek Verbeek en Renate van der Zee. Idee, hoofdredactie, fotografie Mona van den Berg ( Eindredactie Saskia Engbers ( Grafisch Ontwerp Puck t Hart ( 30 Kinderrechten 31

17 Ik wil niet zelf in de problemen komen Straks maak ik het alleen maar erger Iedereen kan een reden bedenken om Roy niet te helpen. Ik heb zelf al genoeg aan mijn hoofd Het gaat mij niet aan Er zijn vast wel anderen die het zien Zijn daar geen professionals voor? Ik weet niet bij wie ik moet zijn Ik ken hem niet goed genoeg Wij kennen redenen om het wel te doen. In Nederland groeien zeker kinderen op onder zeer stressvolle omstandigheden. Bijvoorbeeld omdat ze mishandeld worden of hun ouders psychische problemen hebben, verslaafd zijn of verwikkeld in een vechtscheiding. Als deze kinderen steun krijgen van de mensen om hen heen, maakt dat voor hen een wereld van verschil. Maar hoe doe je dat? Hoe herken je zorgelijke signalen en bij wie moet je dan zijn? Augeo kan je helpen. Augeo is een stichting zonder winstoogmerk die een online magazine uitbrengt, innovatieve projecten opzet, onderzoek doet en samen met organisaties uit meer dan 35 sectoren online cursussen ontwikkelt. Onze cursussen zijn al door zo n mensen gevolgd. En dat zijn alleen nog maar de profes sionals. Maar gaat het welzijn van een kind van ieder kind ons niet allemaal aan? Kijk wat jij kunt doen op AUGEO VERSTERKT STEUNT SCHRIJFT VERNIEUWT VERBINDT ONTWIKKELT LEERT info@augeo.nl Hoofdstraat KD Driebergen-Rijsenburg Tel