1 Spelen met uw kind. BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 025

Transcriptie

1 1 Spelen met uw kind Meestal vinden we de tijd die ouders besteden aan het samen spelen met hun kind, niet nuttig en niet productief. Deze opvatting over spelen komt naar voren in uitspraken als ze zit alleen maar te spelen, zit niet met je eten te spelen en op de crèche of peuterspeelzaal leren ze niks, daar spelen ze alleen maar. Tevens blijkt dit uit het feit dat ouders hun kinderen allerlei vaardigheden willen leren in plaats van gewoon lekker met ze te spelen. In een maatschappij waarin schoolprestaties, inkomen en werk steeds belangrijker worden, is het niet gemakkelijk het idee los te laten dat spelen tijdverspilling is. Toch zouden we dat moeten doen. Spelen is namelijk in vele opzichten goed voor kinderen, omdat ze door spel zoveel leren. Ze leren wie ze zijn, wat ze kunnen en op wat voor manieren ze met hun omgeving kunnen omgaan. Sommige ouders zien weliswaar deze voordelen van spelen wel in, maar hebben niet het idee dat ze daar zelf een rol bij spelen. Ze gaan er ten onrechte van uit dat spelen een vanzelfsprekend gebeuren is, het enige wat kinderen uit zichzelf kunnen zonder hulp van volwassenen. Het is zeker waar dat kleine kinderen tot op zekere hoogte uit zichzelf spelen. Maar als volwassenen er geen aandacht aan besteden, zal dit creatieve spel geleidelijk afnemen of verdwijnen. Om deze en vele andere redenen is het belangrijk dat ouders met hun kinderen spelen. Het versterkt de band en warmte tussen gezinsleden, die positieve invloed kan hebben in geval van ruzie. Door te spelen kunt u uw kinderen leren om problemen op te lossen, nieuwe dingen uit te proberen en hun fantasie te gebruiken. Evenzeer bevordert het spelen met volwassenen de taalontwikkeling, zodat kinderen leren hun gedachten, gevoelens en verlangens te verwoorden. Verder kunnen kinderen zich door spel beter ontwikkelen op sociaal gebied, ze leren bijvoorbeeld op hun beurt te wachten en rekening te houden met de gevoelens van anderen. Wellicht is het belangrijkste nog, dat ouders tijdens het spelen veel mogelijkheden hebben om de zelf- BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 025

2 26 Pittige jaren waardering en het vertrouwen in eigen vaardigheden van hun kind te vergroten. Uit onderzoek blijkt dat kinderen in het algemeen creatiever worden en minder gedragsproblemen krijgen als hun ouders van jongs af aan (fantasie)spelletjes met ze spelen. Helaas blijkt maar al te vaak, dat ouders niet met hun kinderen spelen omdat ze eenvoudigweg niet weten hoe. In dit hoofdstuk geven we enkele tips voor het spelen met kinderen en het omzeilen van veel voorkomende valkuilen hierbij. volg de leiding van uw kind Sommige ouders proberen leiding te geven aan het spel van hun kind door aanwijzingen te geven over hoe je een kasteel hoort te bouwen, een perfecte kerstkaart moet maken of een puzzel moet afmaken. Mogelijk denken ze dat ze op deze manier het nuttige met het aangename verenigen. Hiermee legt de ouder te veel nadruk op het eindresultaat. Het stellen van te veel eisen levert voor kinderen noch volwassenen iets op. We geven een voorbeeld: Lisa gaat met haar nieuwe poppenhuis spelen, samen met haar moeder. Moeder zegt: Kijk, we zetten eerst de koelkast en het fornuis in de keuken. Lisa geeft aan waar volgens haar de keuken moet zijn en moeder antwoordt: Oké, dan zetten we daar ook alle andere keukenspullen. Vervolgens zegt ze: En de woonkamerspulletjes moeten dan daar. Terwijl Lisa wat meubels in de huiskamer zet, laat haar moeder zien waar de badkamerspullen moeten staan. Al gauw houdt Lisa op met spelen, leunt achterover en kijkt hoe haar moeder alles in de goede kamers zet. Intussen is moeder de enige die nog aan het spelen is en heeft ze geen idee wat Lisa eigenlijk zelf had gewild met het poppenhuis. Als ze had afgewacht, was misschien gebleken dat Lisa een rijke fantasie had in het spel, met bedden die kunnen vliegen en huiskamermeubels in elke kamer. De eerste stap bij het spelen met uw kinderen is leren mee te gaan met de ideeën en fantasie van uw kind en uw kind het spel te laten leiden. Probeer de activiteiten niet te sturen door middel van opdrachten of instructies. Doe wat uw kind wil dat je doet, in plaats van les te geven. Al gauw zal blijken dat wanneer u zich afwachtend opstelt en uw kind de kans krijgt zijn fantasie te gebruiken, het meer betrokken, geïnteresseerd en creatiever wordt in het spel. Daarnaast groeien door deze aanpak de mogelijkheden van uw kind om zelfstandig te spelen en te denken. BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 026

3 1 Spelen met uw kind 27 laat uw kind het tempo bepalen Kleine kinderen herhalen in hun spel vaak steeds opnieuw dezelfde handeling. Hoe vaak zien we niet een jonge peuter alsmaar een doos vullen en legen? Hoe vaak hebben we niet stiekem zuchtend hetzelfde verhaaltje telkens opnieuw voorgelezen? Het is begrijpelijk dat dit de meeste ouders al gauw verveelt en dat ze vaak in de verleiding komen het tempo wat op te voeren door een nieuw idee te opperen of op een ingewikkelder manier met het speelgoed om te gaan. Het probleem is echter, dat kinderen er behoefte aan hebben een nieuwe handeling te blijven oefenen en herhalen totdat ze het werkelijk onder de knie hebben en zelf een goed gevoel hebben over hun vaardigheid. Wanneer kinderen op een enigszins dwingende manier worden overgehaald om iets te doen, kunnen ze zich onzeker gaan voelen. Ze kunnen er gefrustreerd door raken en niet meer met hun ouders willen spelen vanwege de te hoge eisen. Uiteindelijk krijgen ze het gevoel dat ze niet in staat zijn aan de verwachtingen van hun ouders te voldoen. Houd dus bij het spelen het tempo aan van uw kind. Geef het voldoende tijd om zijn fantasie te gebruiken. Jaag uw kind niet op, alleen omdat u zich verveelt. Wacht tot het uit eigen beweging besluit iets anders te gaan doen. Vergeet niet dat kinderen veel langzamer van het ene idee op het andere overschakelen dan volwassenen. Door een laag tempo kan uw kind leren zijn aandacht langer vast te houden en wordt het aangemoedigd zich een tijdlang te concentreren op één ding. let op de signalen van uw kind Soms bieden ouders hun kind een spel of speeltje aan dat, gezien zijn ontwikkelingsniveau, te moeilijk is voor het kind. Een vader kan bijvoorbeeld denken dat zijn driejarige dochter al toe is aan een spelletje boter-kaas-en-eieren of een moeilijke puzzel. Als ze bij de uitleg echter weerstand vertoont, komt dat vaak doordat ze nog niet toe is aan het spel en gefrustreerd raakt doordat haar iets gevraagd wordt dat ze nog niet snapt. Let dus bij het spelen op de signalen die uw kind geeft. Toont uw kind geen interesse voor het maken van een puzzel of het leren van een spelletje, stap dan over op iets wat uw kind wél wil. Met tussenpozen kunt u een nieuw spel aanbieden en op het moment dat uw kind er interesse voor toont, een helpende hand bieden. Het belangrijkste is dat uw kind de tijd krijgt na te denken, te ontdekken en ervaring op te doen. Het is niet erg als het boter-kaas-en-eieren of een kaartspelletje BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 027

4 28 Pittige jaren opeens iets totaal anders wordt, bijvoorbeeld bioscoopkaartjes of een tekening. vermijd machtsstrijd Bent u wel eens verstrikt geraakt in een machtsstrijd met uw kind over wie er gewonnen heeft, wat de regels van het spel zijn of welke tekening het mooiste is? Dit is heel begrijpelijk: zonder dat ze het in de gaten hebben gaan veel ouders een wedstrijdje spelen met hun kinderen. Bij een gezelschapsspel kunnen ze het bijvoorbeeld belangrijk vinden dat het kind leert zich aan de spelregels te houden en tegen zijn verlies te kunnen. Bij een ander spel kan het gebeuren dat een ouder het zo goed doet dat het kind zich wel onzeker moet gaan voelen. 1.1 Vermijd onnodige machtsstrijd. Een voorbeeld: Moeder speelt met haar zoon Pieter met de blokken. Pieter gaat helemaal op in het feit dat het hem eindelijk aan het lukken is een muur voor zijn huis te maken die stevig blijft staan. Als hij vervolgens blij naar zijn moeder kijkt voor een teken van goedkeuring, ziet hij dat ze inmiddels al een heel huis heeft gebouwd. Pieter voelt zich tekortschieten en krijgt bovendien het gevoel dat hij op de één of andere manier in een concurrentiestrijd met zijn moeder verwikkeld is die hij onmogelijk kan winnen. Op dat moment kan hij plotseling stoppen met spelen of op een andere manier proberen de situatie naar zijn hand te zetten, bijvoorbeeld door een driftbui. Het belangrijkste doel is dat het kind zich er zeker en onafhankelijk bij BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 028

5 1 Spelen met uw kind 29 voelt en dat het zich in een situatie bevindt waarbinnen het een controlerende of bepalende rol mag hebben. Bij de omgang met volwassenen krijgen kleine kinderen weinig gelegenheid hiervoor. Het spel is de enige activiteit waarin ze dingen zelf mogen bepalen en tot op zekere hoogte zelf hun eigen regels mogen bedenken. Peuters en jonge kleuters begrijpen de regels van gezelschaps- en kaartspelletjes nog onvoldoende. Pas met zeven à acht jaar laten kinderen zien tot op zekere hoogte in staat te zijn tot samenwerking en zelfs op die leeftijd kan hun begrip van regels nog wat vaag zijn. Toch kunnen ze wel plezier hebben in een gezelschapsspel met volwassenen, op voorwaarde dat er geen echte competitie en regels zijn. Laat uw kind zijn eigen regels verzinnen waardoor het kan winnen. U hoeft niet te vrezen dat uw kind daardoor niet leert tegen zijn verlies te kunnen (dat leert hij door vele andere ervaringen van het leven) en als u bij spelletjes de regels en leiding van uw kind accepteert, dan is uw kind meestal meer geneigd in andere situaties de regels van u te volgen. prijs de ideeën en fantasie van uw kind en moedig deze aan Volwassenen begaan vrij gemakkelijk de fout kinderen te verbeteren bij hun spel. Hoe vaak horen we onszelf niet zeggen: Nee, deze moet dáár of Nee, dat moet zó? Door dergelijke kritiek of correctie verliest een kind uiteindelijk de zin om zijn eigen ideeën uit te proberen. Ook wordt hierdoor vaak een gevoel van hulpeloosheid opgeroepen, omdat de aandacht van de volwassenen en ouders gericht is op wat het kind niet goed doet in plaats van wat het wel kan. Hiermee geven de ouders de boodschap dat het eindresultaat perfect moet zijn, en wordt het creatieve proces niet aangemoedigd. Beoordeel het niet, corrigeer het niet en spreek het niet tegen als uw kind speelt. Verkennen en ontdekken is het doel, niet het uiteindelijke product. Onthoud dat het spel van een kind niet logisch of zinnig hoeft te zijn in de ogen van een volwassene. Auto s kunnen vliegen en paarden kunnen praten. Tijdens het spel moet u zich richten op het gewenste gedrag van uw kind, door dingen te zeggen als Dat is mooi. Dat is een mooie rode giraffe, of O wat leuk, jij maakt er een heel nieuw spel van! Bedenk manieren om het kind te prijzen voor zijn ideeën, gedachten en zijn gedrag. Er zijn veel verschillende vaardigheden die aangemoedigd kunnen worden, zoals concentratie, volharding, probleemoplossend vermogen, creativiteit, uitdrukking van gevoelens, samenwerking, motivatie en zelfvertrouwen. Om het aanmoedigen in de vingers te krijgen, kunt BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 029

6 30 Pittige jaren 1.2 Moedig fantasiespelletjes aan. u proberen elke twee tot drie minuten uw kind te prijzen voor iets wat het aan het doen is. moedig verbeelding en fantasiespel aan Sommige ouders spelen niet graag fantasiespelletjes omdat ze zich een beetje opgelaten voelen als ze over de grond moeten kruipen en treingeluiden maken of een sprookje moeten naspelen. Met name vaders vinden het vervelend om met poppen of verkleedkleren te spelen met hun kinderen. Ook zijn er ouders die denken dat fantasie een teken is van een emotionele afwijking. Het aanmoedigen van net-alsofspel van kinderen is niet alleen belangrijk voor het opbouwen van de fantasiewerelden van kinderen, het creatieve denken en het vertellen van verhaaltjes, maar het helpt ook kinderen bij het leren hoe ze hun emoties onder controle kunnen houden en hoe ze gevoelens kunnen delen. Als kinderen een fantasiespelletje spelen ofwel doen alsof, dan leren ze waar dingen voor kunnen staan. De meeste kinderen doen dat vanaf een jaar of drie, maar sommigen al vanaf anderhalf jaar. Vierjarigen hebben vaak een ingebeeld vriendje. Fantasiespelletjes nemen toe tot halverwege de schoolleeftijd en verdwijnen daarna. Het is belangrijk deze vorm van spelen aan te moedigen, omdat kinderen er veel van leren, op het vlak van hun denken, voelen en BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 030

7 1 Spelen met uw kind 31 sociale vaardigheden. Sta dus toe dat dozen en stoelen, huizen en kastelen worden en dat de poppen opeens familie, vrienden of een favoriet tekenfilmfiguurtje zijn. Door fantasie leren kinderen onderscheiden wat werkelijkheid is en wat niet. Door rollenspellen leren ze zich in te leven in de gevoelens van anderen, zodat ze begrijpende en invoelende mensen kunnen worden. Moedig het gebruik van poppen, verkleedkleren, namaaktelefoons, nepgeld en gesprekken over ingebeelde figuren aan. Kinderen zijn eerder geneigd om pijnlijke of angstige gevoelens met ouders te delen door middel van een pop of een fantasiespel. wees een enthousiast publiek Belangrijk is dat ouders een goed publiek vormen tijdens het spelen met hun kinderen. Sommige ouders gaan zodanig op in het spel dat ze hun kinderen even vergeten of het spel van ze overnemen. Uiteindelijk zit het kind dan toe te kijken terwijl de ouder speelt. Denk maar aan de moeder van Lisa of aan Pieter die zich uiteindelijk tekort voelde schieten en gefrustreerd raakte omdat hij niet even goed kon bouwen als zijn moeder. Probeer bij het spelen met kinderen de aandacht te richten op uw kinderen en niet te zeer op te gaan in wat u aan het doen bent. Spel is één van de weinige mogelijkheden voor kinderen om de leiding te hebben zolang ze zich fatsoenlijk gedragen. Ook is het één van de weinige gelegenheden waarbij ze op uw enthousiasme mogen rekenen zonder dat er allerlei regels en beperkingen aan te pas komen. Tracht als ouder een enthousiast publiek te zijn, leun lekker achterover, kijk naar wat uw kind doet en prijs enthousiast het spel (en wie toch echt zijn eigen fantastische lego-kasteel wil bouwen of zijn artistieke meesterwerk wil maken met die 48-delige potlodenset, die heeft daarvoor alle gelegenheid als de kinderen naar bed zijn!). beschrijf wat er gebeurt Ouders hebben soms de neiging veel vragen te stellen aan het spelende kind: Wat is dat voor een dier?, Hoeveel vlekjes heeft hij?, Wat is dat voor vorm?, Waar moet deze?, Wat ben je aan het maken?. Het doel van die vele vragen is dat het kind ervan leert. Maar vaak heeft dit een tegenovergesteld effect; het kind trekt zich terug, wordt stil en heeft geen zin meer om vrij te spreken. In feite zijn deze vragen verhulde opdrachten, omdat van het kind een prestatie verwacht wordt. BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 031

8 32 Pittige jaren Nu gooit Pieter de rode in de mand en nu de gele. Jááá! Jimmy heeft alle potloden in de doos gedaan! 1.3 Beschrijven van gedrag lijkt op het commentaar van een sportverslaggever. beschrijven van gedrag lijkt op het commentaar van een sportverslaggever Een verzoek aan het kind om aan te geven wat het aan het maken is, wordt vaak al gesteld voordat het kind ook maar heeft nagedacht over het eindproduct of de kans heeft gehad zijn ideeën uit te proberen. De nadruk komt daardoor te liggen op het product in plaats van op het spel. Als de vragen wel worden beantwoord, reageren ouders hierop vaak niet of moedigen dit niet aan, waaruit het kind kan opmaken dat de ouder niet echt geïnteresseerd of enthousiast is. U kunt uw interesse in het spel van uw kinderen tonen door eenvoudig te beschrijven wat zij aan het doen zijn en hen op die manier ondersteunen. U kunt bijvoorbeeld zeggen O, je zet de auto in de garage, en nu ga je tanken, enzovoort. Al gauw zal blijken dat uw kinderen dit spontaan overnemen. Daarop kunt u hun inzet om dingen te leren prijzen en zullen ze zelf enthousiast worden over hun vooruitgang. Beschrijven is dus doorlopend vertellen wat de kinderen doen. Het BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 032

9 1 Spelen met uw kind 33 klinkt vaak als een sportverslaggever die een wedstrijd becommentarieert. Omdat het voor de meeste mensen een nieuwe vorm van communiceren is, kan het in eerste instantie wat onwennig aanvoelen. Door dit in verschillende situaties uit te proberen zal die onwennigheid wel afnemen. Ouders die volhouden zullen merken dat hun kinderen deze vorm van aandacht heerlijk vinden en dat hun woordenschat hierdoor vergroot wordt (merkt u op dat het nadoen van geluiden als het kwaken van een kikker, het blaffen van een hond of het knorren van een varken ook een vorm is van beschrijven)! Als u toch vragen stelt, kunt u het aantal vragen het beste beperkt houden. Wanneer u een vraag stelt, reageert u positief en niet bekritiserend op het antwoord van het kind. Wanneer een kind initiatief toont moet het hiervoor geprezen worden en de mogelijkheid krijgen om te reageren, zonder dat u ingrijpt. Op bijvoorbeeld uw vraag Welk dier is dat? kan uw kind antwoorden Een giraf, waarna u kunt zeggen O, een giraf. Jij hebt echt verstand van dieren hè? En het is niet zomaar een giraf, maar nog een paarse ook! Uw positieve reactie moedigt uw kind aan om moeite te doen een antwoord op uw vraag te geven; uw reactie sluit aan op het antwoord door er informatie aan toe te voegen. help uw kind schoolrijp te worden In tegenstelling tot beschrijven van wat uw kinderen doen tijdens hun spel, kunt u ook de kenmerken van de verschillende objecten beschrijven waarmee ze spelen, zoals de kleuren, vormen, afmetingen (lang, kort, smal, smaller dan) en de posities (hoog, laag, naast, vlakbij, achter). U kunt bijvoorbeeld zeggen: Je zet het blauwe blokje vlakbij het gele vierkant, en de paarse driehoek bovenop de grote rode rechthoek. Deze woorden helpen kinderen de verschillende begrippen te begrijpen en de woordenschat die ze voor school nodig hebben wordt hierdoor uitgebreid. U kunt uw kind ook gedurende zijn spel aanmoedigen hardop te denken, goed te luisteren, zelfstandig te werken, een moeilijke taak vol te houden en aanwijzingen op te volgen. Dit kan met name nuttig zijn voor het leren vasthouden van de aandacht en het zich richten op wat langer durende activiteit. gebruik woorden voor gevoelens De methoden om kinderen emoties te leren zijn te vergelijken met de methoden om kinderen schoolse vaardigheden te leren. Herken, benoem en beschrijf in eerste instantie de gevoelens van uw kinderen wanneer u met ze speelt. Merk het op en geef commentaar wanneer ze BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 033

10 34 Pittige jaren kalm, gelukkig, nieuwsgierig, ontspannen, opgewonden, zeker, trots, gefrustreerd of gespannen zijn. Dit is een erg nuttige manier om kinderen te leren hun gevoelens te koppelen aan de woorden die er daarvoor zijn en het vergroot hun woordenschat. Uiteindelijk zullen ze in staat zijn onafhankelijk hun gevoelens tegenover anderen te uiten. Voor kinderen met één overheersend gevoel (bijv. boosheid, angst of verdriet) kan het helpen hun kennis van gevoelens uit te breiden door ze meer bewust te maken van de momenten waarop ze rustig zijn of plezier hebben en zich goed voelen. Het kan ook helpen om negatieve gevoelens te koppelen aan positieve opmerkingen. Bijvoorbeeld: Je lijkt gefrustreerd door de blokken die gevallen zijn, maar ik zie dat je rustig blijft en dat je het opnieuw probeert. Ouders kunnen ook hun eigen gevoelens van geluk delen met hun kinderen. Dit versterkt de band tussen u en uw kinderen. Daarnaast geeft u met het delen van emoties het goede voorbeeld aan uw kinderen om gevoelens op een goede manier te uiten. wees een coach bij het samenspelen met andere kinderen Hoewel het heel waardevol is om één op één met uw kind te spelen, zijn er ook voordelen van spelen met twee of drie kinderen. Als uw kind broertjes/zusjes heeft of vriendjes die komen spelen, kunt u dat moment aangrijpen om de sociale vaardigheden van uw kind aan te moedigen. U kunt het sociale gedrag als delen, beurten nemen, wachten, de ander helpen, dank je wel zeggen, vragen of je ergens mee mag spelen, en het geven van een vriendelijke tip beschrijven. Deze aanpak versterkt de vriendschappen van uw kind. U kunt bijvoorbeeld zeggen: Dat is aardig. Je deelt je blokken en wacht op je beurt. Of: Je hebt goed geluisterd naar de aanwijzing van je vriendje. Dat is erg aardig. U kunt ook spontaan bepaald gedrag oproepen als dank je wel zeggen, een complimentje geven en verontschuldigen. Bijvoorbeeld: Kijk eens wat je vriend gemaakt heeft. Denk je dat je hem een complimentje kunt geven? Wanneer uw kind een complimentje geeft kunt u uw kind weer daarvoor prijzen. moedig het zelfstandig problemen oplossen aan In een poging behulpzaam te zijn kunnen ouders het moeilijk maken voor hun kind om zelfstandig problemen op te lossen en te spelen. Als een klein kind bijvoorbeeld zit te jengelen omdat hij een deksel niet goed op een doos krijgt, kan zijn moeder reageren met: Kom maar, ik doe het wel voor je. Vervolgens wordt het kind boos omdat het helemaal niet wilde dat zijn moeder het zou overnemen. Hetzelfde zal BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 034

11 1 Spelen met uw kind 35 waarschijnlijk een vader overkomen die een puzzel afmaakt voor zijn dochter omdat hij niet kan aanhoren hoe ze gefrustreerd raakt wanneer het niet lukt. Door te veel hulp of het overnemen van een activiteit, neemt het zelfvertrouwen van het kind af en leert het zich afhankelijk op te stellen van volwassenen. Omdat kinderen een strijd voeren tussen zelfstandigheid en afhankelijkheid, geven ze soms tegenstrijdige boodschappen aan hun ouders, omdat ze zelf niet precies weten wat ze willen. Aan de ene kant willen ze hulp, maar aan de andere kant kunnen ze boos worden als ze het krijgen. Daardoor kan het lastig zijn om in te schatten wanneer als ouder te reageren en wanneer niet. Tijdens het spelen kunt u uw kind aanmoedigen om zelfstandig na te denken, problemen op te lossen en te spelen. In plaats van het spel over te nemen en de puzzel voor uw kind af te maken, kunt u aanbieden om het samen te doen. Geef uw kind voldoende complimentjes, aanmoediging en hulp zodat het blijft werken aan de puzzel, maar niet zo veel dat uw kind er het gevoel aan overhoudt niets bereikt te hebben. Voorzeggen of helpen mag, als uw kind maar zelf iets bereikt. Als uw kind bijvoorbeeld moeite heeft met het aandraaien van moeren met een sleutel, kunt u zeggen: En als ik hem nou eens hier vasthoud terwijl jij hem aandraait. Op die manier heeft uw kind het toch zelf gedaan. De kern is dat u uw kind helpt zonder het helemaal over te nemen en dat u uw kind aanmoedigt om zelf problemen op te lossen. Onthoud dat kinderen soms hulp vragen zonder dat ze die echt willen. Ze willen dan enkel aandacht. Het enige wat ze nodig hebben is dat u rustig blijft zitten en de boodschap overbrengt zeker te weten dat ze het zelf kunnen oplossen. besteed aandacht aan het spelen Als kinderen rustig spelen, maken ouders meestal van de gelegenheid gebruik iets voor zichzelf te doen: het avondeten maken, een brief schrijven of lezen. Op die manier kunnen ouders wellicht vergeten het kind te laten weten hoe zeer dat zelfstandig spelen gewaardeerd wordt. Zodoende krijgen kinderen het gevoel dat ze genegeerd worden als ze rustig, netjes en zelfstandig spelen, en dat ze alleen aandacht krijgen als ze luidruchtig zijn of expres iets doen om aandacht te trekken. Zo leren ze dus dat ze zich moeten misdragen om aandacht te krijgen. Een kind zal altijd zijn best doen om aandacht van anderen te krijgen, vooral van de ouders, of dat nu positieve aandacht is (complimentjes) of negatieve aandacht (een standje of kritiek). Als een kind geen positieve aandacht krijgt voor gewenst gedrag, dan zal het zijn best BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 035

12 36 Pittige jaren Wat goed! Je hebt alle stenen netjes op elkaar gezet en nu is het een enorme toren geworden! 1.4 Positieve aandacht voor het spel van uw kind geeft uw kind zelfvertrouwen. doen om negatieve aandacht te krijgen door zich te misdragen. Dit principe ligt ten grondslag aan een groot aantal veel voorkomende gedragsproblemen. Laat merken dat u het waardeert wanneer uw kind op een gewenste manier speelt, neem actief deel aan spelactiviteiten met uw kind. Als u aandacht besteedt aan gewenst spel, zullen uw kinderen minder behoefte hebben om door middel van ongewenst gedrag een reactie van u uit te lokken. Veel ouders merken dat wanneer ze een half uur per dag met hun kinderen spelen, ze daarna de kans krijgen wat tijd voor zichzelf te nemen. Als kinderen weten dat ze regelmatig aandacht krijgen van hun ouders, hoeven ze geen ongewenste manieren te bedenken om die aandacht op te eisen. Pas op Wees erop voorbereid dat kinderen bij tijd en wijle op ongewenste manieren spelen of zich misdragen door te jengelen, te schreeuwen, met speelgoed te gooien of zich op andere wijze storend te gedragen. Besteedt u, als het enigszins kan, geen aandacht aan dat gedrag door u BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 036

13 1 Spelen met uw kind 37 af te wenden en met iets te gaan spelen dat aantrekkelijk lijkt. Als uw kind zich weer fatsoenlijk gedraagt, kunt u zich weer terugdraaien. Is het gedrag echter agressief, dan moet het speelmoment direct worden onderbroken met een eenvoudige uitleg, zoals Als je met de blokken gaat gooien, spelen we niet verder. Soms hebben ouders weinig zin om met hun kinderen te spelen vanwege de teleurstelling en reactie die ze verwachten als ze er weer mee willen stoppen. De oplossing is hier uw kind voor te bereiden op het einde van een speelmoment. Vijf minuten voordat u ermee ophoudt kunt u zeggen: Over een paar minuutjes moet ik ermee stoppen. Belangrijk is hierbij alle vormen van protest of discussie te negeren en uw kind proberen af te leiden door de aandacht op iets anders te richten. Als de vijf minuten voorbij zijn zegt u eenvoudig: Nu moet ik stoppen, ik vond het erg leuk om met jou te spelen. Loop dan weg en geef geen aandacht aan smeekbedes. Als de kinderen eenmaal weten dat u niet over te halen bent om langer te blijven spelen, zal het protest afnemen. En als ze door krijgen dat er elke dag een vast speelmoment is, zullen ze minder behoefte voelen om te protesteren omdat ze weten dat ze morgen weer de gelegenheid krijgen met u te spelen. Samenvattend...» Belangrijk is dat ouders waarde hechten aan spel en tijd vrijmaken om met hun kinderen te spelen. Bovendien kunnen ze manieren van spelen leren die de zelfwaardering van het kind bevorderen evenals hun sociale, emotionele en cognitieve ontwikkeling. Door de tips uit dit hoofdstuk voor gewenst speelgedrag op te volgen, kunt u een steunende omgeving creëren waarin uw kinderen hun fantasie kunnen uitproberen, onmogelijke en rare dingen kunnen verkennen, nieuwe ideeën kunnen uitproberen, fouten kunnen maken, problemen kunnen oplossen en geleidelijk steeds meer vertrouwen krijgen in hun eigen gedachten en ideeën. In een sfeer van steun en goedkeuring krijgen kinderen de mogelijkheid hun hoop én hun frustraties te uiten. Kinderen leven in een wereld waarin ze maar weinig zelf kunnen bepalen en middelen hebben om op een gepaste wijze hun gevoelens te uiten. Door op een goede manier met hun ouders te spelen krijgen kinderen de kans gevoelens van boosheid, angst en tekortschieten te verminderen en doen ze ervaringen op die gevoelens van controle, succes en plezier bevorderen. Door een soepele benadering van spel kunnen ouders de druk verminderen op de omgang met hun kinderen en wordt elk BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 037

14 38 Pittige jaren kind aangemoedigd zich te ontwikkelen tot een uniek, creatief en zelfverzekerd persoon. Onthoud:» Volg de leiding van uw kind.» Pas u aan het tempo van uw kind aan.» Verwacht niet te veel: gun uw kind de tijd.» Ga geen strijd aan met uw kind.» Prijs en stimuleer ideeën en creativiteit van uw kind; geef geen kritiek.» Speel mee in rollenspelen en fantasiespel van uw kind (gebruik poppen, poppenhuis e.d.).» Wees een aandachtig en enthousiast publiek.» Beschrijf wat er gebeurt in plaats van vragen te stellen.» Gebruik verantwoord coachen om het leren lezen op school aan te moedigen.» Gebruik emotionele aanmoediging om emotionele woordenschat aan te moedigen.» Het coachen van positief spel tussen leeftijdgenoten.» Houd uzelf in bedwang als u te veel hulp wilt bieden; stimuleer het eigen probleemoplossend vermogen van uw kind.» Beloon rustig alleen spelen met uw aandacht.» Lach en heb plezier en deel uw gevoelens van geluk en plezier. BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Pittige jaren Pre Press Zeist 07/03/2007 Pg. 038