Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag"

Transcriptie

1 Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag Werkgroep geisersanering Den Haag - Gemeente DSO - Gemeente OCW - GGD - Tempus - Vestia - Haag Wonen - Staedion Opsteller Plan van Aanpak: de Haas & Partners In opdracht van: Gemeente Den Haag Datum: 26 januari 2011

2 Inhoudsopgave PLAN VAN AANPAK 1 GEISERVERVANGING DEN HAAG 1 INHOUDSOPGAVE 2 COLOFON 2 1 INLEIDING 3 2 DOEL WAAR HEBBEN WE HET OVER? WIE ZIJN ER BIJ BETROKKEN? INVENTARISATIE GEISERS Den Haag Landelijk AUTONOME ONTWIKKELING 4 3 WAT IS ER AL BEREIKT GEMEENTE DEN HAAG (DSO/ OCW) GGD WONINGCORPORATIES TEMPUS 7 4 VERSNELLEN 8 5 WAT ZIJN DE SPEERPUNTEN 8 6 ACTIES DIE SANERING VERSNELLEN OF RISICO S BEHEERSBAAR MAKEN EENDUIDIGE COMMUNICATIE VERANTWOORDELIJKHEDEN VERDUIDELIJKEN / BENADRUKKEN / NEMEN FINANCIËLE DREMPELS OVERWINNEN KENNISOPBOUW ORGANISATIE EN MONITOREN 14 7 ACTIEMATRIX 16 BIJLAGE 1. CONTACTPERSOON 17 BIJLAGE 1. CONTACTPERSOON 18 BIJLAGE 2. WETTELIJK KADER 19 COLOFON Opgesteld door de werkgroep geisersanering Den Haag - Gemeente DSO - Gemeente OCW - GGD - Tempus - Vestia - Haag Wonen - Staedion Bij het opstellen ondersteund door: Foto voorblad van: de Haas & Partners Tempus Den Haag 26 januari 2011 Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 2

3 1 Inleiding Het Plan van Aanpak (PvA) Geiservervanging Den Haag laat zien wat er op dat gebied in Den Haag al gebeurd is, wie er actief zijn, welke resultaten er al gehaald worden en welke acties mogelijk en nodig zijn om een versnelling van de geiser sanering tot stand te brengen. Het Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag is opgesteld door de werkgroep geisersanering Den Haag, waarin corporaties, gemeentelijke diensten, GGD en de grootste geiser verhuurder hebben samengewerkt. De kracht van het Plan van Aanpak is de afstemming en samenwerking van de actoren om het saneren van de afvoerloze geisers in Den Haag te versnellen, met de intentie de afvoerloze geisers binnen 10 jaar te vervangen door veiligere warmwatertoestellen. Door het, anno 2011, onvoldoende beschikbaar zijn van financiële middelen zal de financiële drempel die een belangrijke belemmering vormt, niet geslecht kunnen worden en zal die termijn van 10 jaar, waarschijnlijk niet gehaald worden. De intentie om te komen tot een versnelling blijft. 2 Doel Open verbrandingstoestellen, met name keukengeisers zonder afvoer, veroorzaken een verhoogd gezondheidsrisico voor de bewoner van de woningen waarin die toestellen voorkomen. Gemeente Den Haag wil daarom dat deze toestellen versneld worden vervangen door gesloten- of elektrische warmwatertoestellen. 2.1 Waar hebben we het over? Een keukengeiser zonder rookgasafvoer geeft de verbrandingsgassen af aan de opstellingsruimte. In veel gevallen is dat de keuken. Het binnenmilieu wordt daardoor belast met diverse voor de gezondheid schadelijke gassen, NO x, CO 2, fijnstof en vocht. Indien de geiser niet goed is afgesteld of vervuild is en de opstellingsruimte niet goed geventileerd wordt, kunnen schadelijke concentraties CO gas in de woning optreden. Deze belasting van het binnenmilieu veroorzaakt gezondheidsrisico s. Langdurige blootstelling aan lage concentraties CO leidt tot chronische CO-vergiftiging. Er overlijden in Nederland jaarlijks ca. 12 mensen aan CO-vergiftiging. Er vindt geen centrale registratie plaats van CO-ongevallen, dus dit aantal kan ook hoger liggen. Het aantal licht- en zwaargewonden is een veelvoud daarvan. Onderzoek onder leden van UNETO-VNI suggereert incidenten en circa geconstateerde risicovolle situaties door technische gebreken. Dit geeft aan dat de geregistreerde incidenten slechts het topje van de ijsberg vormen. Keukengeisers met afvoer voeren in principe de verbrandingsgassen af via een rookgaskanaal. Indien echter de woning kierdicht is, of door de bewoner is voorzien van een afzuigkap, is het risico aanwezig dat de rookgassen toch in de opstellingsruimte terechtkomen en daarmee het binnenmilieu belasten met de hiervoor beschreven risico s. Omdat kierdichting steeds vaker regel is dan uitzondering, is een keukengeiser als open verbrandingstoestel, om gezondheidsredenen niet meer acceptabel. Het vervangen van de keukengeiser door gesloten, of elektrische toestellen dient daarom hoge prioriteit te krijgen, te beginnen in die situaties waar de woning kierdicht is en de ventilatie gebrekkig is. Het verhoogde risico op verbrandingsgassen in de woning bij een keukengeiser met afvoer, geldt in principe voor alle open-verbrandingstoestellen, zoals haarden, moederhaarden en de oudere CV-ketels. Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 3

4 2.2 Wie zijn er bij betrokken? Het opstellen van het Plan van Aanpak wordt gefaciliteerd door gemeente Den Haag. Het plan van aanpak sanering geisers is als speerpunt opgenomen in de gemeentelijke nota gezondheid en milieu (2006) en onderdeel van het gemeentelijk plan van aanpak koolmonoxide intoxicatie (2008). In het plan wordt naast het saneren van geisers ook ingegaan op het geven van voorlichting en training aan burgers en intermediairen zoals huisartsen, apothekers, thuiszorg etcetera. Daarnaast komen de onderdelen onderzoek, signalering (gezamenlijk meetprotocol) en het oprichten van een gemeentelijk meldpunt aan bod. Het Plan van Aanpak sluit aan op eerdere initiatieven vanuit DSO en vanuit de aanpak van de Krachtwijken. De projectgroep geisersanering is al enkele jaren actief met het stimuleren van de sanering van afvoerloze geisers. De projectgroep bestaat uit vertegenwoordigers vanuit gemeente Den Haag (DSO, OCW en GGD), de drie grote Haagse woningcorporaties Haag Wonen, Staedion en Vestia plus Tempus, de grootste geiserverhuurder in Den Haag. 2.3 Inventarisatie geisers Den Haag Op basis van diverse bronnen wordt er vanuit gegaan dat in Den Haag nog ca geisers in gebruik zijn. Ca geisers zijn in beheer bij Tempus. Deels in corporatiewoningen (Haag Wonen ca stuks, Staedion en geisers bij Vestia) en deels bij particulierverhuur en deels bij eigenaar bewoners. Uit onderzoek van DSO blijkt dat er in particuliere woningen van voor 1985 nog ca geisers in gebruik zijn. Alleen al de investering voor het vervangen van de geisers in de corporatiewoningen wordt geschat op ca. 42 miljoen Euro ( 2.680,- per woning) Landelijk In 2001 werd het aantal keukengeisers in heel Nederland geschat op ca. één miljoen. Recent onderzoek laat zien dat dit aantal aan de lage kant is geweest. Volgens de huidige cijfers moeten het er toen ca. 1,7 miljoen zijn geweest. Door autonome ontwikkelingen is dat aantal inmiddels wel teruggelopen tot ruim één miljoen in 2008, wat bevestigd wordt door een studie uitgevoerd in opdracht van UNETO-VNI Inventarisatie open gassystemen (EIM 2009). Het onderzoek Inventarisatie open gassystemen van Uneto-VNI, februari 2009, welke tot stand is gekomen door inventarisatie bij verhuur- en servicebedrijven, komt tot de conclusie dat ca. 75% van de geisers niet voorzien zijn van een rookgasafvoer. Tempus gaat er vanuit dat voor Den Haag 85% tot 90% van de geisers niet voorzien is van een rookgasafvoer. 2.4 Autonome ontwikkeling Het HOME onderzoek (EnergieNed, 2008) laat een structurele autonome afname van het aantal geisers in Nederland zien (grafiek 1). Als deze afname lineair wordt doorgetrokken, zijn alle geisers in 2018 vervangen. Dit geldt echter niet voor elk woningtype. Voor de etage/flat woningen zal die situatie theoretisch pas in 2034 optreden. Tegenover deze afname staat een structurele toename van het percentage HR-combiketels. Ook elektrische boilers, stadsverwarming en collectieve 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% geiser huur woning geiser koop woning combiketel huur woning combiketel koop woning Grafiek 1: Onderscheid naar aanwezigheid van geisers en combiketels in huur- of koopwoningen Plan van Aanpak Geiservervanging (SenterNovem, Den 2008) Haag 4

5 (duurzame) installaties worden vaker toegepast. Conclusies t.a.v. de autonome ontwikkeling geisers: Structurele afname open toestellen en toename van gesloten combiketels Bij lineair extrapoleren van de afname van geisers, zal theoretisch en gemiddeld de geiser in 10 jaar vervangen zijn door andere toestellen. In gestapelde bouw zal het theoretisch en gemiddeld echter nog 25 jaar duren voordat de geisers zijn vervangen door andere toestellen. In de gemeente Den Haag bestaat 77,7% van de woningvoorraad uit gestapelde bouw (etage/flat woningen). Voor de gemeente Den Haag betekent de autonome ontwikkeling dat de komende 25 jaar, met name in de gestapelde bouw, risicovolle situaties blijven bestaan of juist erger worden door de druk van vergaande energiebesparing / kierdichting. Naast de urgentie om geisers te vervangen moet in de toekomst ook gekeken worden naar de overige open verbrandingstoestellen in de woning. Het grote vermogen van gashaarden en kooktoestellen kan ook risicovolle situaties veroorzaken. In Den Haag worden afvoerloze geisers op dit moment uitsluitend vervangen op de natuurlijke momenten, zoals bij planmatig onderhoud, renovatie of indien het toestel niet meer te repareren is. Bij Tempus neemt het aantal verhuurde geisers jaarlijks zo n 8% af. Deels betreft het vervanging door een veiliger toestel, deels door vervanging van de gehele woninginstallatie tijdens renovatie, deels ook t.g.v. sloop van complexen waar geisers werden verhuurd. Nog een ander deel betreft situaties waar de bewoner de huurovereenkomst voor de geiser opzegt en zelf een nieuwe of 2 e hands geiser aanschaft en installeert. In die laatste situatie neemt het risico toe dat onderhoud en controle niet of onvoldoende plaats vindt. Corporaties vervangen jaarlijks enkele honderden afvoerloze geisers, op de natuurlijke ingreepmomenten. Deze aanpak leidt niet tot de gewenste versnelling van het uitfaseren van afvoerloze geisers. Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 5

6 3 Wat is er al bereikt Hier onder volgt een opsomming van activiteiten die de leden van de Werkgroep Geiservervanging nu al uitvoeren of uitgevoerd hebben. Deze acties zijn deels gericht op het verkleinen en beheersen van de risico s en deels dragen ze al bij aan de sanering van geisers in Den Haag, zij het dat ze nog niet leiden tot de gewenste versnelling van sanering. 3.1 Gemeente Den Haag (DSO/ OCW) DSO faciliteert en coördineert de totstandkoming van het Plan van Aanpak voor sanering van afvoerloze geisers. Dit plan is gekoppeld aan de totale gemeentelijke aanpak rondom koolmonoxide, dat door de GGD wordt gecoördineerd. Beleidsmatig valt het Plan van Aanpak onder de nota gezondheid en milieu (OCW). In het ISV-2 was geld beschikbaar ter ondersteuning van duurzaam bouwen projecten en ingrepen in de bestaande woningvoorraad. Maatregelen die leiden tot vervanging van de keukengeiser vielen onder deze subsidieregeling. Deze subsidie liep nog enkele jaren door, echter het budget is inmiddels uitgeput. Vanuit het programma Samen Gezond: Gezondheid en Sport in de Haagse Krachtwijken wordt het Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag gefinancierd. (coördinatie OCW) De gemeente (DSO) kan handhavend optreden bij onveilig gebruik van woningen. Als de brandweer een niet goed functionerend verbrandingstoestel aantreft laten zij een schriftelijke "kennisgeving verbod gebruik installatie" achter en wordt het betreffende toestel uitgeschakeld. De brandweer meldt het incident bij de gemeente (DSO) die voor verdere handhaving zorgdraagt. Als herstel van het toestel niet afgewacht kan worden of uitblijft, wordt met toepassing van bestuursdwang (evt verzegeling) het toestel uitgeschakeld. Registratie van het opleggen van een stookverbod is niet centraal geregeld. 3.2 GGD GGD coördineert het gemeentelijke Plan van aanpak Koolmonoxide, als onderdeel van de nota Gezondheid en Milieu. Dit is de kapstok voor hieronder opgesomde activiteiten. GGD heeft de voorlichtingscampagne gezond wonen in de wijken Regentesse Valkenbos, Transvaal, Laak, Schilderswijk en Escamp georganiseerd. Deze campagne is gericht op vocht, ventileren en koolmonoxide en wordt uitgerold naar de andere wijken van Den Haag. Woningcorporaties, Tempus, brandweer en andere partijen werken mee aan deze campagne. Deze campagne wordt opgeschaald. Verzorgt jaarlijks persberichten in de lokale media over koolmonoxide Verstuurt jaarlijks brieven over koolmonoxide inclusief folders aan huisartsen en hogescholen in Den Haag. Verstuurt in het kader van de voorlichtingscampagne ook CO folders naar allerlei andere intermediaire in de wijk zoals apothekers, buurthuizen en gezondheidscentra. Bij elk woningbezoek door een GGD-medewerker, ongeacht de aanleiding, wordt ook gekeken naar risicovolle situaties t.g.v. keukengeisers en CO metingen verricht. Ontwikkelt een e-learning module waarmee partijen zoals medewerkers van corporaties, medewerkers van Tempus, thuiszorgmedewerkers getraind kunnen worden in het herkennen van gevaarlijke CO situaties en het adequaat handelen. Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 6

7 Coördineert de werkgroep metingen koolmonoxide. Doel is met de partijen die in Den Haag woningen bezoeken en CO metingen uitvoeren tot een gezamenlijke meetprotocol, actieprotocol en een centraal meldpunt te komen. De deelnemende partijen zijn brandweer, GGD afdeling Leefomgeving, politie, ambulancedienst, Tempus enz. 3.3 Woningcorporaties De drie grote Haagse corporaties werken aan de sanering van de keukengeiser. De aanpak is verschillend: o Haag Wonen heeft het uitfaseren van de geiser beleidsmatig verankerd in het SVB (strategisch voorraadbeleid). Bij grootonderhoud wordt de geiser vervangen door een gesloten toestel. Als de woningen binnen tien jaar worden gesloopt worden de geisers niet vervangen, maar worden voorzorgsmaatregelen getroffen. Door het op orde brengen van de bouwkundige randvoorwaarden, lucht toevoer en rookgas afvoer. o Vestia vervangt keukengeiser projectmatig, gekoppeld aan natuurlijke momenten. o Staedion benut alle mogelijke momenten om binnen 10 jaar keukengeiser vrij te zijn. Staedion en Haag Wonen gaan actief op zoek naar alarmerende situaties. Staedion hanteert daarbij een checklist (Checklist open-verbrandingstoestellen) en Haag Wonen neemt het mee bij de opname t.b.v. het SVB. Risicovolle situaties worden met voorrang gesaneerd. Wanneer de bewoner niet ingaat op het aanbod voor een veilig warmwater toestel, laat Haag Wonen de bewoner een document tekenen waarin de bewoner de verantwoordelijkheid neemt voor het bezit en gebruik van de keukengeiser. 3.4 Tempus Tempus heeft in Den Haag ca geisers in onderhoud. Bij ca (15%) blijft dat onderhoud echter achterwege, omdat de monteur geen toegang tot de woning krijgt. Bij handhaving van een keukengeiser, wordt een CO melder opgehangen. Technische medewerkers worden geschoold om breder te inspecteren dan alleen het toestel. Bijvoorbeeld via KIWA, Vaillant en in de toekomst de GGD e-learning. Tijdens onderhoudswerkzaamheden worden de bouw- en installatietechnische randvoorwaarden geïnventariseerd (GAVO), CO gemeten en CO melders geplaatst. De monteur heeft de plicht een veilige situatie achter te laten. In bepaalde omstandigheden wordt er ingegrepen door het toestel te verwijderen en / of de gaskraan af te sluiten. De monteur kan een advies uitbrengen naar de gemeente voor een stookverbod, maar Tempus is niet een keurende instantie (anders bestaat het risico dat bewoners de monteurs niet meer binnen laten). Sinds januari 2009 plaatst Tempus geen nieuwe geisers meer. Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 7

8 4 Versnellen De autonome ontwikkeling leidt tot een afname van het aantal keukengeisers. Het vervangen door een veiligere warmwatervoorziening gebeurt veelal op de natuurlijke momenten, zoals bij renovatie, groot onderhoud en bij het onbruikbaar worden, of afkeuren van toestellen. Omdat de renovatiecyclus voor corporatiewoningen ongeveer 25 jaar is, zou het nog 25 jaar duren voor de sanering is afgerond. In de huidige economische situatie zal die periode zelfs toenemen. Voor het versnellen van de sanering zijn meerdere scenario s mogelijk: - Projectmatig saneren in complexen waar het gezondheidsrisico hoog is. Dit vraagt onrendabele investeringen van de corporaties. - Versneld afbouwen geiserbestand van Tempus, te beginnen met de geisers die een verhoogd gezondheidsrisico opleveren. Zo n versnelde afbouw heeft dan alleen betrekking op huurgeisers, zowel in huurwoningen als bij eigenaarbewoners - Sanering bij particulieren die eigenaar van een geiser zijn. Voorwaarden voor een dergelijke versnelling zijn: - Risicoperceptie bij alle betrokkenen en verantwoordelijken - Slechten van financiële drempels - Beleid, gericht op stimuleren of verplichten. 5 Wat zijn de speerpunten Op basis van het voorgaande zijn voor het Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag vier speerpunten benoemd, te weten: eenduidige communicatie, verantwoordelijkheden verduidelijken en benadrukken, financiële drempels overwinnen en kennisopbouw. Aan deze vier speerpunten zijn de acties gekoppeld. Door de gezamenlijke aanpak van deze acties moet het proces van de sanering van afvoerloze geisers versnellen. Eenduidige communicatie - De communicatie op elkaar afstemmen, zodat de boodschap eenduidig is en ook herkenbaar is als één gezamenlijke boodschap van verschillende zenders. Verantwoordelijkheden verduidelijken en benadrukken - Duidelijk in beeld brengen waar de risico s t.a.v. geisers zich bevinden en wie daar in Den Haag de verantwoordelijkheid voor neemt of voor moet nemen. Financiële drempels overwinnen - Oplossingen zoeken voor de financiële belemmeringen. Kennisopbouw - Ontwikkelen en delen van de kennis. Dit kan betrekking hebben op technische oplossingen, meer duurzame oplossingen, kostenbeheersing en juridische zaken. Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 8

9 6 Acties die sanering versnellen of risico s beheersbaar maken Natuurlijk verloop betekent voor de gemeente Den Haag dat er de komende 25 jaar, door de aanwezigheid van keukengeisers, risicovolle situaties blijven bestaan. Door acties beschreven in dit Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag zullen de deelnemende partners zich inzetten voor een versnelde afname. De lopende activiteiten van de deelnemende patijen leiden min of meer tot de autonome ontwikkeling. Daarom zijn op basis van de discussies met DSO, OCW, GGD, Tempus, Vestia, Staedion en Haag Wonen, aangevulde nieuwe acties ontwikkeld. De acties zijn verdeeld naar de vier genoemde speerpunten. Door deze acties is de versnelling mogelijk naar een verkorte risicoperiode. In die periode zullen nog risicovolle situaties blijven voorkomen. Om deze risico s te kunnen beheersen zijn er naast acties gericht op sanering ook acties gericht op het beheersen van die risico s en het verkomen van ongevallen. Grafiek 2: Typering van de aanpak. Een periode van geisersanering impliceert dat in die periode ook ingezet moet worden op risicobeheersing en voorkomen van ongevallen bij de toestellen die nog niet zijn gesaneerd.. Naast nieuwe acties, zijn in het navolgende overzicht ook acties opgenomen die eerder al zijn afgesproken, maar die wel essentieel zijn voor het Plan van Aanpak. Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 9

10 6.1 Eenduidige communicatie Bewoners zijn zich onvoldoende bewust van de gezondheidsrisico s die verbonden zijn aan het gebruik van keukengeisers. Met behulp van eenduidige communicatie zal de bewoner bewust gemaakt moeten worden van de risico s van een keukengeiser. De voorlichting moet de sanering stimuleren en bij eventuele handhaving van de keukengeiser zal de voorlichting zich richten op het zo veilig mogelijk gebruiken van de keukengeiser. Eenduidigheid, herkenning en herhaling zijn belangrijke aspecten. Actie C.1. Voorlichtingsmateriaal (eerder al afgesproken) Eenduidige voorlichting door Tempus, GGD en woningverhuurders. Communicatiemateriaal op elkaar blijven afstemmen en voor zover mogelijk gebruik maken van bestaand materiaal. De folders en DVD s van GGD zijn al op voorraad in bezit van de corporaties en het VvE loket. Vooral gericht op risicobeheersing, maar zet ook aan tot vervangen. Actie:Tempus gaat na of zij ook gebruik kunnen maken van de GGD folders. Actie C.2. Voorlichting over gebruik geiser tijdens contactmomenten (eerder al afgesproken) Afspraken maken tussen GGD, Tempus en woningverhuurders over het laten trainen (elearning) van de medewerkers op het herkennen van gevaarlijke situaties, de juiste actie ondernemen en bewoners voorlichten over juist gebruik van een geiser. De e-learning module, die de GGD heeft ontwikkeld, kan hiervoor ingezet worden. De servicemonteurs, niet alleen gericht op het toestel, maar ook op de omgeving en het bewonersgedrag (ventilatie). Scholing van wijk teams & technisch personeel van de woningcorporaties Vooral gericht op risicobeheersing. Trekker: GGD Actie C.3. GGD loket (eerder al afgesproken) Vergroten zichtbaarheid van de GGD.als partij waar bewoners advies kunnen krijgen. Ondersteunt het proces van versneld vervangen. Trekker: GGD Actie C.4. Benutten vertrouwenspositie GGD Bewoners zijn soms argwanend tegenover de corporatie voor geisersanering (en evt kosten). In deze gevallen kan de GGD worden uitgenodigd op een bewonersavond om een toelichting te geven op de risico s van verbrandingsapparaten zoals geisers. Ondersteunt het proces van versneld vervangen. Trekkers: Haag Wonen, Vestia en Staedion Actie C.5. Communicatie instructies Tempus monteurs a. Geeft in alle situaties waarin een keukengeiser voorkomt informatie en voorlichting aan de bewoners. b. Informeert (overtuigt) de bewoners over de mogelijkheden van een gesloten toestel binnen hun woning. c. Geeft voorlichting aan gebruiker over het gebruik van het toestel en de opstellingsruimte (ventilatie). d. Bij een onveilige situatie wordt er een afspraak gemaakt met een Tempus, voor het plaatsen van een alternatieve warmwater voorziening. Vooral gericht op risicobeheersing, maar zet ook aan tot vervangen. Trekker: Tempus Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 10

11 Actie C.6. Melding geen toegang onderhoud Toestelverhuurder die voor onderhoudswerkzaamheden geen toegang tot een woning krijgt, meldt dit bij DSO afdeling handhaving en de woningverhuurder. Vooral gericht op risicobeheersing. Trekker: Tempus Actie C.7. Melden onveilige situaties Indien geiserverhuurder een onveilige situatie aantreft t.g.v. niet voldoen aan GAVOvoorschriften, dit doorgeven aan DSO-handhaving en de woningverhuurder. Vooral gericht op risicobeheersing. Trekker: Tempus Actie C.8. Eenduidige procedure handhaving ondeugdelijke verbrandingstoestellen Opstellen van een eenduidige procedure bij aanschrijven, handhaven en registreren van incidenten met ondeugdelijke verbrandingstoestellen. Vooral gericht op risicobeheersing. Trekker: DSO-handhaving Actie C.9. Instellen meldpunt voor registratie CO-incidenten Onderdeel van de bij C.8 genoemde procedure is een meldpunt die zorgt voor doorkoppeling naar de relevante instantie, zoals de corporatie indien het een huurwoning betreft. Dit meldpunt wordt ingericht bij de GGD. Trekker: GGD 6.2 Verantwoordelijkheden verduidelijken / benadrukken / nemen In het verleden werden huurwoningen opgeleverd zonder warmtapwatervoorziening en zonder verwarmingsinstallatie. Dit betekent dat geisers in huurwoningen vaak eigendom zijn van de bewoner, of gehuurd worden van een toestelverhuurder. Eigenaarbewoners met een keukengeiser, hebben het toestel of in eigendom, of hebben het toestel gehuurd van een toestelverhuurder. De eigenaar van de geiser is verantwoordelijk voor onderhoud en keuring. Dit wil niet zeggen dat bij huurwoningen waarvan de toestellen niet in eigendom zijn van de corporatie, corporaties geen verantwoordelijkheid dragen wat betreft veiligheids- en gezondheidsrisico s in relatie tot die toestellen. Zeker de eisen wat betreft opstellingsruimte vallen onder de verantwoordelijkheid van de woningverhuurder. Waar geen regels zijn gesteld, fungeert de zorgplichtbepaling zoals genoemd in artikel 1a van de Woningwet als vangnet. Volgens die bepaling dient de verhuurder ervoor zorg te dragen dat geen gevaar voor de gezondheid of veiligheid ontstaat, dan wel dat een gevaarlijke situatie niet voortduurt. Wettelijk kader Een wettelijk kader voor het beheersen van de risico s van open-verbrandingstoestellen is te vinden in de Warenwet, het Bouwbesluit (met verwijzingen naar NEN-bladen), de Huurwetgeving, het Gebruiksbesluit en de Wet publieke gezondheid. In bijlage 2 staat een beknopte beschrijving. Actie V.1. Weten waar de geisers zich bevinden Inventarisatie van de woningen waar zich afvoerloze geisers bevinden. Data van Tempus en de corporaties koppelen aan woningkenmerken zoals die bij de gemeente en corporaties beschikbaar zijn. Dit resulteert ook in een eerste globale risico-indicatie. Vooral gericht op risicobeheersing. Trekker: Gemeente Den Haag DSO Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 11

12 Actie V.2. Agenderen op beleidsniveau Tijdens regulier overleg tussen Wethouder Wonen en het management van Vestia, Staedion, Haag Wonen en Vastgoedbelang worden de risico s van afvoerloze geisers besproken en de verantwoordelijkheden van de gemeente en de professionele verhuurders erkend en vastgelegd. Gericht op het versneld vervangen. Trekker: Gemeente Den Haag DSO Actie V.3. Prioriteiten stellen Bepaal bij welke complexen / woningen het risico het grootst is om op basis daarvan prioriteiten te kunnen stellen (hoog laag). Prioritering op basis van de volgende criteria: a. Complexen waar het risico het grootst is. Dit kan door geisers in het SVB zo op te nemen, dat bij woningopname de keukengeiser gekenmerkt wordt als een gebrek. b. Natuurlijke momenten benutten zoals bij onderhouds- en renovatieplannen en mutaties. c. Bewoners die zelf aangeven de afvoerloze geiser (openverbrandingstoestel) te willen vervangen stimuleren en faciliteren. d. Als de geiser in eigendom is van Tempus, maak dan afspraken voor een integrale aanpak over de afbouw van het geiser bestand. Gericht op het versneld vervangen. Trekker: Haag Wonen, Vestia en Staedion Actie V.4. Elk contactmoment aangrijpen Bij elk woningbezoek, ongeacht de aanleiding, ook kijken naar risicovolle situaties t.g.v. keukengeisers en dit vastleggen. Vooral gericht op risicobeheersing. Trekker: Haag Wonen, Vestia en Staedion Actie V.5. Formaliseer Woningcorporaties formuleren beleid t.a.v. sanering afvoerloze geisers, met doelstelling, planning en financiering. Dit dient als ondersteuning voor de uitvoeringsorganisaties. Gericht op het versneld vervangen. Trekker: Haag Wonen, Vestia en Staedion Actie V.6. Verhoogd risico bij kamerverhuur Inspecteren van de opstelruimte van de geiser bij kamerverhuur, vanwege dreigend verhoogd risico. Vooral gericht op risicobeheersing. Trekker: Gemeente Den Haag DSO Actie V.7. Voorwaarde bij stimuleringsregelingen Daar waar de gemeente (particuliere) woningverbetering stimuleert, dan eisen stellen aan het binnenmilieu en het vervangen van open verbrandingstoestellen als voorwaarde opnemen. Gericht op het versneld vervangen. Trekker: Gemeente Den Haag DSO Actie V.8. Ontmoedigen verkoop keukengeisers Prestatie afspraken maken met regionale leveranciers, zoals: bouwmarkt, de organisatie Meer met Minder en installateurs om geen afvoerloze geisers meer binnen de Haagse Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 12

13 gemeentegrenzen te verkopen en/of plaatsen. Stimuleer die bedrijven om duurzame, goede alternatieve producten aan te bieden. Gericht op het versneld vervangen. Trekker: Gemeente Den Haag DSO Actie V.9. Verbeteren wettelijk kader Bij elke gelegenheid die zich voordoet, bij VROM aandringen op landelijke regelgeving sanering / verbod (afvoerloze) keukengeisers. Gericht op het versneld vervangen. Trekker: Gemeente Den Haag DSO / OCW Actie V.10. Proactief vervangingsbeleid geiserverhuurder Als verhuurder van keukengeisers, de bewoners adviseren om versneld voor een veiliger toestel te kiezen. Gericht op het versneld vervangen. Trekker: Tempus Actie V.11. Afbouwen geiserverhuurder Tempus en de corporaties maken afspraken t.a.v. het saneren van afvoerloze geisers. Gericht op het versneld vervangen en het veilig beheren en onderhouden van de nog te handhaven geisers. Trekker: Tempus, Haag Wonen, Vestia en Staedion 6.3 Financiële drempels overwinnen Financiën zijn een belangrijke belemmering bij het kunnen vervangen van keukengeisers. - Huurders willen / kunnen niet meer woonlasten betalen. - Investeringen zijn hoog en deels niet terug te verdienen. - Het split incentive (corporatie de lasten en bewoners de baten) - Hoge (voor)investering in gestapelde bouw voor voorzieningen voor de afvoer van rookgassen. De sanering is dan ook te stimuleren door extra financiële middelen beschikbaar te stellen / vrij te maken. In principe kan dat door de corporaties, maar ook in de vorm van subsidie door de gemeente of de rijksoverheid. De eerste stappen worden al gezet: Haag Wonen heeft geisersanering opgenomen in het SVB en de kosten worden gereserveerd en uitgezet in de tijd. Vestia hanteert een projectmatige aanpak en wil de kosten doorberekenen in de huur. Loopt daarbij wel tegen grenzen en een onrendabele top aan. Staedion berekent geisersanering deels door. Onrendabele top is voor rekening van Staedion. Actie F.1. Inzicht in geldstromen Opstellen financieringsplan: a. Welk type toestel toe te passen in welke situatie (complex afhankelijk) en tegen welke kosten; investeringskosten, waarde ontwikkeling, exploitatie termijn, onrendabele top, huurverhoging, WWS, overlast bewoners en comfort verbetering. b. Daarbij ook de variant van een gesloten combiketel te plaatsen zonder aansluiting op radiatoren. Bij mutatie alsnog radiatoren plaatsen en opnemen in de nieuwe huur. Gericht op het versneld vervangen. Trekker: Haag Wonen, Vestia en Staedion Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 13

14 Actie F.2. Lobby Lobby voor het tot stand komen van een landelijke subsidieregeling Gericht op het versneld vervangen. Trekker: Gemeente Den Haag DSO / OCW, Haag Wonen, Vestia en Staedion 6.4 Kennisopbouw Er moet voor elke situatie een goed alternatief voor de keukengeiser beschikbaar komen, die wat betreft kosten, comfort (debiet) en veiligheid kan concurreren met de keukengeiser (zuinig, goedkoop, nooit leeg) Dit kan individueel of collectief. In het draaiboek Geiservervanging uit 2007 zijn oplossingen beschreven, die in verschillende situaties toegepast kunnen worden. Staedion hanteert deze informatie bij het ontwikkelen van plannen. Vestia en Haag Wonen hebben behoefte aan pilots voor een aantal veel voorkomende Haagse woningtypes. Ervaring opdoen met bepaalde technieken en het kunnen evalueren op uitvoerbaarheid, investeringskosten, comfort, waarde ontwikkeling, exploitatiekosten, al of niet onrendabele top, huurverhoging, WWS, CO2 reductie (Aedes), overlast voor en acceptatie door bewoners. Technieken die genoemd zijn: zonne-energiesystemen, portiek-oplossingen, collectieve oplossingen, afvoer op de gevel (en meten aan de (toelaatbare) verdunning). Gezondheidsrisico s t.g.v. keukengeisers zijn een gedeelde verantwoordelijkheid tussen bewoner, woningverhuurder, toestelverhuurder en gemeente. Het is onduidelijk wat in de verschillende situaties voor de betrokken partijen de juridische aansprakelijkheid is bij calamiteiten. Dit uitzoeken is van belang voor alle partijen. Gezamenlijke kennisopbouw is efficiënt en kan een versnelling opleveren. Actie K.1. Periodieke woningkeuring (eerder al afgesproken) APK methodiek ontwikkelen. Dit is een van de afspraken die gemaakt zijn voor de krachtwijkenaanpak. Vooral gericht op risicobeheersing. Trekker: Haag Wonen, Vestia en Staedion (i.s.m. GGD / DSO / Tempus) Actie K.2. Pilots voor nieuwe, innovatieve, duurzame technieken Inventariseer welke technieken vragen om toepassing als leerobject in een Pilot. a. Stel protocol op voor opzetten van een pilot en de wijze waarop opgedane ervaring en kennis wordt geïnventariseerd en ontsloten voor de andere deelnemers. b. Spreek af wie welke Pilots / technieken gaat toepassen en evalueren. c. Inventariseer welke projecten al zijn uitgevoerd, die als Pilot getypeerd kunnen worden. d. Evalueer en documenteer ervaringen met Pilots / technieken en ontsluit deze kennis Gericht op het versneld vervangen. Trekker: Haag Wonen, Vestia en Staedion 6.5 Organisatie en monitoren Het plan van Aanpak beoogt te resulteren in een versnelling van de geiservervanging. Jaarlijks dient gemonitoord te worden of die gewenste versnelling inderdaad optreedt. Zoniet, dan dienen acties mogelijk bijgesteld te worden. Het is dan ook van belang dat de Werkgroep Geiservervanging periodiek bij elkaar komt, de voortgang bespreekt en indien nodig, aanvullende acties uitzet. Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 14

15 Actie O.1. Periodiek overleg Organiseren van een periodiek (2 maal per jaar) overleg van de werkgroep geisersanering. Op de agenda staan het bespreken van de voortgang van acties, successen en knelpunten, mogelijk gezamenlijk op te pakken acties om knelpunten aan te pakken. Trekker: Gemeente Den Haag DSO Actie O.2. Monitoren Opzetten monitoor voor de voortgang van de geisersanering (particulieren en corporaties). Afspraken maken over wie, welke gegevens, waar aanlevert en hoe die te verwerken. Trekker: Gemeente Den Haag DSO Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 15

16 7 Actiematrix Planning Acties Gemeente DSO Gemeente OCW GGD Woningcorporaties Tempus Eenduidige communicatie C.1 Voorlichtingsmateriaal x x x C.2 Voorlichting gebruik tijdens contactmomenten x x C.3 GGD loket C.4 Benutten vertrouwenspositie GGD x C.5 Communicatie instructies Tempus monteurs x C.6 Melden onveilige situaties x C.7 Melding geen toegang onderhoud x x C.8 Eenduidige procedure handhaving stookverbod C.9 Meldpunt CO incidenten Verantwoordelijkheden verduidelijken / nemen V.1 Weten waar de geisers zich bevinden x x V.2 Agenderen op beleidsniveau x V.3 Prioriteiten stellen V.4 Elk contactmoment aangrijpen V.5 Formaliseer beleid V.6 Verhoogd risico bij kamerverhuur V.7 Voorwaarde bij stimuleringsregelingen V.8 Ontmoedig verkoop afvoerloze geisers V.9 Verbeteren wettelijk kader v V.10 Proactief vervangingsbeleid geiserverhuurder V V.11 Versneld afbouwen geiserverhuurder x v Financiële drempels overwinnen F.1 Inzicht in geldstromen F.2 Lobby Kennisontwikkeling K.1 Periodieke woningkeuring x x x K.2 Pilots voor nieuwe, innovatieve, duurzame technieken x Organisatie en monitoren O.1 Terugkomdagen x x x x O.2 Monitoren x x x Trekker Medewerking Tabel 1: Overzicht van alle acties ter bevordering van de geiservervanging Den Haag De dertig acties zijn onder te verdelen in acties gericht op sanering en acties gericht op verkomen van incidenten, in de perioden dat er nog keukengeisers in Den Haag voorkomen. In de grafiek 4. is deze verdeling van activiteiten grafisch weergegeven. Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 16

17 Grafiek 3: Verdeling van acties Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 17

18 Bijlage 1. Contactpersoon Partners Gemeente Den Haag DSO Gemeente Den Haag DSO Gemeente Den Haag DSO Gemeente Den Haag BSD/ Stadsdeel Centrum Gemeente Den Haag OCW GGD GGD Haag Wonen Vestia Den Haag Zuid West Vestia Den Haag Zuid-Oost Staedion Tempus (toestel verhuur) Contactpersoon Henk Bakker Joost van Oosterwijk Anjo Hoogendoorn Annette de Graaf Marjolein Mol Janneke Mikkers Jessica Kwekkeboom Henk Schomaker Ronald Hamakers Jan Beelo Fattah Habbaj Piet de Vries Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 18

19 Bijlage 2. Wettelijk kader Geisers in woningen vallen binnen meerdere wettelijke kaders. Deze worden hier op hoofdlijnen behandeld. Eisen aan het toestel / Warenwet Gastoestellen vallen binnen de warenwet onder het Besluit Gastoestellen. Het besluit is in 1992 in werking getreden en bevat eisen op het gebied van veiligheid en het energieverbruik van stooktoestellen en hun toebehoren, zoals beveiligings-, controle- en regelapparatuur. Om aan de eisen van het Besluit Gastoestellen te voldoen, moet voldaan worden aan specifieke geharmoniseerde Europese normen (CE markering). Toestellen die aan deze normen voldoen, mogen in heel Europa worden verkocht. De warenwet biedt de mogelijkheid om aanvullende eisen te stellen met betrekking tot bijvoorbeeld opschriften op de openverbrandingstoestellen die de gebruiker kunnen attenderen op de gezondheidsrisico s. Toestelfabrikanten zijn volgens het Besluit Gastoestellen verplicht om in hun onderhoudsvoorschriften de omvang en frequentie van het onderhoud te vermelden. De veiligheid voor de gebruiker is alleen gewaarborgd bij het in de praktijk uitvoeren van dit door de fabrikant omschreven onderhoud. De gastoestellen moeten door de fabrikant zijn voorzien een CE-markering (Europese markering). Verder dienen gastoestellen te zijn voorzien van een opschrift waarop staat vermeld: 1. naam van de fabrikant of zijn identificatieteken, 2. het fabrieksmerk, 3. de toestelcategorie, 4. de laatste 2 cijfers van het jaar waarin de CE-markering is aangebracht. Eisen aan opstellingsruimte, ventilatie en rookgasafvoer conform Bouwbesluit 2003 Voor bestaande bouw hebben de voorschriften in het Bouwbesluit 2003 betrekking op de onderwerpen veiligheid, gezondheid en bruikbaarheid. In diverse voorschriften wordt voor de bepaling van de genoemde prestatie verwezen naar van toepassing zijnde NEN -normen en/of kwaliteitsverklaringen. In de Regeling Bouwbesluit 2003 staan alle normen vermeld die rechtstreeks in het Bouwbesluit 2003 zijn aangewezen en van kracht zijn, met jaartal en eventuele wijzigingen of correcties. Voor het thema van deze publicatie zijn de volgende afdelingen uit het Bouwbesluit 2003 relevant: - afdeling 3.10 (ventilatie); verwijzing naar NEN 8087 en NEN 1087; - afdeling 3.13 (toevoer van verbrandingslucht); verwijzing naar NEN 8087 en 1087; - afdeling 3.14 (afvoer van rookgassen); verwijzing naar NEN 2757; - afdeling 4.16 (opstelplaats stooktoestellen); - afdeling 4.17 (opstelplaats warmwatertoestellen bij nieuwbouw). Bij deze bepalingen blijven de opstelplaatsen voor kooktoestellen en warmwatertoestellen met een nominale belasting van minder dan 15 kw buiten beschouwing. Privaatrechtelijke afspraken In Nederland wordt gebruikgemaakt van zogenaamde Nederlandse Praktijklijnen. Deze NPR s geven praktische oplossingen/aanwijzingen voor de uitvoering van de genoemde NEN-normen van het Bouwbesluit. De belangrijkste NPR s voor open verbrandingstoestellen zijn: - NPR 1088 Ventilatie van woningen en woongebouwen, aanwijzingen voor en voorbeelden van de uitvoering van ventilatievoorzieningen; - NPR :1999 nl Praktijkrichtlijn gasinstallaties Deel 20: Blokkenvuurtoestellen; Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 19

20 - NPR :2008 nl Praktijkrichtlijn gasinstallaties Sectie afvoersystemen Deel 45: Werken aan de voorziening voor de afvoer van rook van verbrandingstoestellen en het beoordelen van de consequenties van wijzigingen aan de bestaande ventilatie en infiltratie van het gebouw Leidraad bij NEN 2757 en NEN NPR 3378 geeft voorbeelden die gevolgd kunnen worden om aan de prestatie-eisen van het Bouwbesluit te voldoen. De basis van deze NPR s wordt gevormd door GAVO-richtlijnen. Een NPR-eis is bijvoorbeeld dat een open toestel niet mag hangen in ruimte kleiner dan 10 m3. Een open toestel (geiser) mag ook niet in een badkamer hangen en er moet minimaal twee deuren zitten tussen de geiser en de badkamer. De in de NPR s genoemde eisen zijn dus niet verplicht, maar indien er niet aan wordt voldaan wordt dat in de praktijk wel gezien als risico verhogende factor. Daarom worden ze zowel in de Risico checklist, als in bijlage 1 (Risicovolle situaties) genoemd. Verder zijn er beoordelingsrichtlijnen (BRL) die de relevante nationale en internationale normen, praktijkrichtlijnen en overige voorschriften bevatten die betrekking hebben op het betreffende product of dienst. Een BRL is primair bedoeld als onderdeel van een certificatieregeling. Relevantie beoordelingsrichtlijnen ten aanzien van de toepassing van open verbrandingstoestellen: - BRL Gasinstallaties en gasverbrandingstoestellen < 130 kw van individuele woningen. - BRL specifiek voor onderhoud van gasverbrandingstoestellen <130 kw). Huurwetgeving met betrekking tot verbrandingstoestellen (Burgerlijk Wetboek Boek 7 Titel 4) Bij huurwoningen doen zich twee situaties voor: a. verhuur van woonruimte inclusief verbrandingstoestel; b. verhuur van woonruimte zonder verbrandingstoestel, in welk geval het verbrandingstoestel veelal wordt gehuurd van een gastechnisch bedrijf of eigendom is van de bewoner. Indien een woning inclusief verbrandingstoestel wordt verhuurd, is de verhuurder verantwoordelijk voor reparaties, controle en vervanging. Het zo nodig vegen van schoorstenen, afvoer- en ventilatiekanalen voor zover deze voor de huurder bereikbaar zijn, is voor rekening van de huurder. Ook is de verhuurder verplicht, na melding door de huurder, gebreken te verhelpen tenzij dit onmogelijk is of zulke hoge investeringen vergen, dat die in de gegeven omstandigheden redelijkerwijs niet van de verhuurder zijn te verlangen. In (bijlagen bij) huurovereenkomsten kunnen ten aanzien van gebruik, beheer en onderhoud van open verbrandingstoestellen de wederzijdse verplichtingen worden opgenomen. Alles wat niet wordt gerekend tot kleine herstellingen, die tot de verantwoordelijkheid van de huurder behoren, moet tot de verantwoordelijkheid van de verhuurder worden gerekend. In de situatie dat de huurder zelf een verbrandingstoestel heeft aangeschaft of rechtstreeks van een bedrijf heeft gehuurd, heeft de verhuurder geen onderhoudsverplichting voor dat verbrandingstoestel. De verhuurder heeft namelijk alleen een onderhoudsverplichting voor de verhuurde zaak. De huurder of de verhuurder van het verbrandingstoestel zijn in dat geval onderhoudsplichtig. Zorgplicht, toezicht en handhaving / Woningwet Naast het voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit, dient ingevolge artikel 1a van de Woningwet, eenieder die een bouwwerk in eigendom heeft, bouwt, gebruikt, laat gebruiken of sloopt, er zorg voor te dragen dat geen gevaar voor de gezondheid of veiligheid ontstaat dan wel voortduurt. Deze zorgplicht fungeert als een kapstok voor alle gevallen waarin bij of Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 20

21 krachtens de Woningwet geen normen zijn gesteld. Deze zorgplicht geldt dus zowel voor woningverhuurders als voor de eigenaarbewoners. De gemeente is belast met het toezicht en de handhaving en kan op grond van artikel 13 van de Woningwet, om redenen van veiligheid of gezondheid, de woningeigenaar verplichten om aanvullende bouwkundige voorzieningen aan te brengen. Het toezicht op de naleving van de zorgplicht (artikel 1a Woningwet) en overigens ook de andere voorschriften uit het Bouwbesluit en de gemeentelijke bouwverordening, is gelegd bij het college van Burgemeester en Wethouders. Omdat het in het geval van openverbrandingstoestellen en koolmonoxide gaat om gezondheids- en/of veiligheidsrisico s is artikel 1a van toepassing en heeft het niet alleen betrekking op het toestel, maar ook op gebruik en onderhoud van die toestellen, de opstelplaats en de voorzieningen voor ventilatie en afvoer van verbrandingsgassen. Naast het toezicht (controles, voorlichting, advisering e.d) bestaan de handhavingmogelijkheden uit bestuursdwang of het opleggen van een last onder dwangsom. Gebruiksbesluit Het 'Gebruiksbesluit brandveilige bouwwerken', kortweg het Gebruiksbesluit genoemd, bevat voorschriften voor het brandveilig gebruik van bouwwerken. Een aantal voorschriften heeft betrekking op verbrandingstoestellen en steeds vanuit het oogpunt van brandveiligheid. Artikel handelt over toestellen en installaties. Lid 3. van dat artikel stelt de verplichting dat een opening ten behoeve van de toevoer van verbrandingslucht (rooster of klepraam) of de afvoer van rook niet afgesloten mag zijn tijdens het gebruik van een daarop aangewezen verbrandingstoestel. Dus anders dan voorheen in de GAVO, wordt niet gesproken over niet afsluitbare openingen, maar de openingen dient geopend te zijn tijdens gebruik van een toetstel. Het handhaven van deze eis vraagt min of meer om het op heterdaad betrappen. Lid 4 van het artikel eist dat een rookgasafvoervoorziening alleen gebruikt mag worden wanneer de voorziening: doeltreffende is gereinigd; na brand voldoende is gereinigd en hersteld; bij gebruik geen gevaar voor de veiligheid van de personen oplevert. Er worden in dit kader dus geen eisen gesteld aan het reinigen van rookgasafvoervoorziening op zich, maar wel mag een toestel alleen gebruikt worden als de afvoer doeltreffend is gereinigd. Wet publieke gezondheid In de Wet publieke gezondheid (Wet pb) zijn de taken en verantwoordelijkheden van de gemeente ten aanzien van collectieve preventie op het gebied van volksgezondheid vastgelegd. De gemeenten brengen de hieruit voortvloeiende werkzaamheden over het algemeen onder bij de GGD. Een van de deelterreinen binnen de Wet pb is de collectieve preventie. Voor openverbrandingstoestellen relevante taken van de gemeente op dit terrein zijn: - verwerven van inzicht in de lokale gezondheidssituatie van de bevolking; - bijdragen aan preventieprogramma's; - bevorderen van medisch-milieukundige zorg; - bevorderen van technische hygiënezorg. Ervoor zorgen dat een risico-inventarisatie plaatsvindt en dat voorlichting wordt gegeven, kunnen tot die taken gerekend worden. Plan van Aanpak Geiservervanging Den Haag 21

Cijfers voortgang uitfasering open-verbrandingstoestellen

Cijfers voortgang uitfasering open-verbrandingstoestellen Cijfers voortgang uitfasering open-verbrandingstoestellen In opdracht van: Ministerie van BZK Uitgevoerd door: Cijfers voortgang uitfasering open-verbrandingstoestellen In opdracht van: Ministerie van

Nadere informatie

Amsterdamse aanpak koolmonoxide

Amsterdamse aanpak koolmonoxide 10 oktober 2013 Amsterdamse aanpak koolmonoxide Baltie Teeuwen Inhoud Inleiding... 3 1 Risicogebieden koolmonoxide... 4 2 Open geisers en cv-ketels vervangen door gesloten systemen... 5 2.1 Corporatiewoningen...

Nadere informatie

Rapportage Compliance-Assistance-activiteiten stimulering vervanging open verbrandingstoestellen. Datum 15 september 2010

Rapportage Compliance-Assistance-activiteiten stimulering vervanging open verbrandingstoestellen. Datum 15 september 2010 Rapportage Compliance-Assistance-activiteiten stimulering vervanging open verbrandingstoestellen Datum 15 Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Bouwen aan kwaliteit Rijnstraat 8 Postbus

Nadere informatie

GEZONDHEID EN VENTILATIE IN WONINGEN IN VATHORST

GEZONDHEID EN VENTILATIE IN WONINGEN IN VATHORST BIJLAGE 1 Rapport: GEZONDHEID EN VENTILATIE IN WONINGEN IN VATHORST; onderzoek naar de relatie tussen gezondheidsklachten, binnenmilieukwaliteit en woningkenmerken. [GGD Eemland - september 2007] 9. AANBEVELINGEN

Nadere informatie

Met vriendelijke groet, de burgemeester van Groningen, namens deze, concerndirecteur Groningen, namens deze,

Met vriendelijke groet, de burgemeester van Groningen, namens deze, concerndirecteur Groningen, namens deze, Ruimtelijke Ordening en Economische Zaken Afdeling Bouw- en Woningtoezicht Bezoekadres Gedempte 98 Zuiderdiep Aan de bewoner(s) van dit woongebouw Postadres Postbus 7081 9701 JB Groningen Datum Informatie

Nadere informatie

Cijfers voortgang uitfasering open-verbrandingstoestellen

Cijfers voortgang uitfasering open-verbrandingstoestellen Cijfers voortgang uitfasering open-verbrandingstoestellen 22 november 2016 In opdracht van: Ministerie van BZK Uitgevoerd door: Cijfers voortgang uitfasering open-verbrandingstoestellen In opdracht van:

Nadere informatie

Kwaliteit bezit. kwaliteit woningen. Uitgaven onderhoud. 28,8 mln 26,8 mln. Niet planmatig. 55,6 mln. Nieuwbouw huur 18,5 mln

Kwaliteit bezit. kwaliteit woningen. Uitgaven onderhoud. 28,8 mln 26,8 mln. Niet planmatig. 55,6 mln. Nieuwbouw huur 18,5 mln 5 Kwaliteit bezit Visie en doelstellingen kwaliteit bezit De kwaliteit van de woning is cruciaal voor het thuisgevoel van de bewoners. We zetten in op verduurzaming van het bezit onder de voorwaarde dat

Nadere informatie

Impact wetgeving op onderhoudsbeleid corporaties. Kennisplatform Moeten en Willen 8 februari 2017

Impact wetgeving op onderhoudsbeleid corporaties. Kennisplatform Moeten en Willen 8 februari 2017 Impact wetgeving op onderhoudsbeleid corporaties Kennisplatform Moeten en Willen 8 februari 2017 Juliska Grahame Teamleider Projectbureau Veilig Verwarmen Aanleiding: Levensgevaarlijk Aanleiding: Koolmonoxidegevaar

Nadere informatie

Ongevalsrapportage 2017

Ongevalsrapportage 2017 Ongevalsrapportage 2017 gasongevallen na de meter Hella Rijpkema, 13 november 2018 Kiwa Technology Trust Quality Progress Gegevens vanaf 1952 uitsluitend aardgas, na de gasmeter = in huis 2 Hella Rijpkema,

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag

Nadere informatie

Samenvattend overzicht bod corporaties reactie gemeente

Samenvattend overzicht bod corporaties reactie gemeente Samenvattend overzicht bod corporaties reactie gemeente In deze bijlage wordt per thema aangegeven wat gezamenlijk en daarnaast wat afzonderlijk door de corporaties dan wel de gemeente (aanvullend) is

Nadere informatie

Handreiking Vervanging openverbrandingstoestellen

Handreiking Vervanging openverbrandingstoestellen Dit is een publicatie van: Ministerie van VROM Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag www.vrom.nl Handreiking Vervanging openverbrandingstoestellen voor corporaties en andere professionele verhuurders VROM 9250

Nadere informatie

1.405 (doel 1.450) 7,2. 3,0 mln. 7,5 mln. 29,6 mln 25,0 mln. 54,6 mln. kwaliteit woningen. visie en doelstellingen kwaliteit bezit

1.405 (doel 1.450) 7,2. 3,0 mln. 7,5 mln. 29,6 mln 25,0 mln. 54,6 mln. kwaliteit woningen. visie en doelstellingen kwaliteit bezit 5 Kwaliteit bezit visie en doelstellingen kwaliteit bezit De kwaliteit van de woning is cruciaal voor het thuisgevoel van de bewoners. We zetten in op verduurzaming van het bezit onder de voorwaarde dat

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Bijlage 1. Risicovolle situaties 18 Bijlage 2. Wettelijk kader 20 Bijlage 3. Technische beschrijving alternatieven 23

Inhoudsopgave. Bijlage 1. Risicovolle situaties 18 Bijlage 2. Wettelijk kader 20 Bijlage 3. Technische beschrijving alternatieven 23 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2 2. Open-verbrandingstoestellen en gezondheidsrisico s 4 3. Wettelijk kader en verantwoordelijkheden 8 4. Beleidsontwikkeling en stappenplan 10 5. Alternatieven voor vervangen

Nadere informatie

Interpretatiedocument Sloopmelding m.b.t. reparatie- of mutatieonderhoudswerkzaamheden

Interpretatiedocument Sloopmelding m.b.t. reparatie- of mutatieonderhoudswerkzaamheden In welke situaties zijn reparatie- of mutatieonderhoudswerkzaamheden van toepassing? Interpretatiedocument Sloopmelding m.b.t. reparatie- of mutatieonderhoudswerkzaamheden Omgevingsdienst NL - Werkkamer

Nadere informatie

Handreiking Vervanging open-verbrandingstoestellen. voor corporaties en andere professionele verhuurders

Handreiking Vervanging open-verbrandingstoestellen. voor corporaties en andere professionele verhuurders Handreiking Vervanging open-verbrandingstoestellen voor corporaties en andere professionele verhuurders Handreiking Vervanging open-verbrandingstoestellen voor corporaties en andere professionele verhuurders

Nadere informatie

Bouwbesluit 2012. Toevoer van verbrandingslucht en afvoer van rookgas

Bouwbesluit 2012. Toevoer van verbrandingslucht en afvoer van rookgas Bouwbesluit 2012 Toevoer van verbrandingslucht en afvoer van rookgas Een groot aantal voorschriften over het (ver)bouwen, gebruiken en slopen van gebouwen en andere bouwwerken is samengevoegd in het Bouwbesluit

Nadere informatie

Van CO naar kwaliteit. Roermond, 23 november 2017

Van CO naar kwaliteit. Roermond, 23 november 2017 Van CO naar kwaliteit Roermond, 23 november 2017 Voorstellen en programma voor vandaag Even voorstellen Presentatie (s): Deel I Aanleiding Rapport Onderzoeksraad voor de Veiligheid Traject overheid Filmpjes

Nadere informatie

Meten is weten (wat te doen) Gezondheid in woningen, scholen en kinderdagverblijven. Presentatie 3e kennisdag Bouwfysica 14 mei 2009

Meten is weten (wat te doen) Gezondheid in woningen, scholen en kinderdagverblijven. Presentatie 3e kennisdag Bouwfysica 14 mei 2009 Meten is weten (wat te doen) Gezondheid in woningen, scholen en kinderdagverblijven ir. Henk Versteeg Presentatie 3e kennisdag Bouwfysica 14 mei 2009 Lichtveld Buis & Partners BV Raadgevende ingenieurs

Nadere informatie

Concept second opinion voor de Schaepmanstraat, Katwijk

Concept second opinion voor de Schaepmanstraat, Katwijk Concept second opinion voor de Schaepmanstraat, Katwijk Geert-Jan Persoon Adviseur woningkwaliteit Vereniging Nederlandse Woonbond Nieuwe Achtergracht 17 1018 XV Amsterdam 020-5517784 www.woonbond.n www.bespaarenergiemetdewoonbond.nl

Nadere informatie

water lucht energie woning keuring brand beveiliging asbest

water lucht energie woning keuring brand beveiliging asbest water lucht energie woning keuring brand beveiliging asbest strooming Strooming onderzoekt, adviseert en beheert Strooming is specialist op het gebied van onderzoek, advies en beheer aangaande water, lucht

Nadere informatie

u kunt er niet omheen

u kunt er niet omheen EPA-W Advies Het energielabel: u kunt er niet omheen Eigenaren van woningen zijn bij de verkoop of verhuur verplicht om een Energielabel te overhandigen aan de koper of huurder. Als erkend EPA-W Adviseur

Nadere informatie

Stappenplan voor het juist inrichten van uw BHV-organisatie Een essentieel onderdeel van integrale (brand)veiligheid

Stappenplan voor het juist inrichten van uw BHV-organisatie Een essentieel onderdeel van integrale (brand)veiligheid Stappenplan voor het juist inrichten van uw BHV-organisatie Een essentieel onderdeel van integrale (brand)veiligheid 2 Stappenplan voor het juist inrichten van uw BHV-organisatie: Een essentieel onderdeel

Nadere informatie

Presentatie RBO Aanpak woonoverlast/inzet Wet Woonoverlast

Presentatie RBO Aanpak woonoverlast/inzet Wet Woonoverlast Presentatie RBO 12-10-2017 Aanpak woonoverlast/inzet Wet Woonoverlast Een succesvolle aanpak van woonoverlast: 1. kenmerkt zich door een integrale aanpak, waarbij naast gemeente ook politie, corporaties

Nadere informatie

Ruud van Empel. Inspecties & Onderhoud van stookinstallaties en brandstofsystemen. Van Empel Inspecties & Advisering bv

Ruud van Empel. Inspecties & Onderhoud van stookinstallaties en brandstofsystemen. Van Empel Inspecties & Advisering bv Van Empel Inspecties & Advisering bv Postbus 31 5570 AA BERGEIJK Tel: 0497-550506 Fax: 0497-550507 E-mail: info@vanempelinspecties.com Website: www.vanempelinspecties.com Inspecties & Onderhoud van stookinstallaties

Nadere informatie

Bouwbesluit 2012, logiesfunctie, zorgplicht, handhaving, bestaande bouw, doorvoering Datum: 2 juni 2019 Status:

Bouwbesluit 2012, logiesfunctie, zorgplicht, handhaving, bestaande bouw, doorvoering Datum: 2 juni 2019 Status: Trefwoorden: Bouwbesluit 2012, logiesfunctie, zorgplicht, handhaving, bestaande bouw, doorvoering Datum: 2 juni 2019 Status: Definitief Dit advies is opgesteld voor deze specifieke casus en is niet algemeen

Nadere informatie

Raadsbrief brandveiligheid kamerbewoning

Raadsbrief brandveiligheid kamerbewoning Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Raadsbrief brandveiligheid kamerbewoning Programma BW-nummer Portefeuillehouder H.M.F. Bruls Samenvatting De 50 jaarlijkse controles die de brandweer de afgelopen 4 jaar

Nadere informatie

Specialisten in Kwaliteit, Veiligheid, Gezondheid en Milieu

Specialisten in Kwaliteit, Veiligheid, Gezondheid en Milieu Specialisten in Kwaliteit, Veiligheid, Gezondheid en Milieu Specialisten in Kwaliteit, Veiligheid, Gezondheid en Milieu Waakzaam op het gebied van Kwaliteit, Veiligheid, Gezondheid en Milieu! Certafix

Nadere informatie

Energieverspilling is zinloos

Energieverspilling is zinloos Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 Milieu - Aandacht in de tijd 2/31

Nadere informatie

Dat doen we door te isoleren en te ventileren en zelf stroom te produceren.

Dat doen we door te isoleren en te ventileren en zelf stroom te produceren. Duurzaam Wonen Fijner en zuiniger wonen. Dat is waar Duurzaam Wonen om draait. De voordelen van Duurzaam Wonen op een rijtje: Lekker warm in de winter Gezonde lucht in huis Een zuiniger huis Hoe maken

Nadere informatie

Schimmelwoning biedt kans

Schimmelwoning biedt kans Schimmelwoning biedt kans Presentatie van de eerste resultaten van het WoON2018 Koen Laarman Atrivé 4 april 2019 Huishoudens met schimmelklachten naar eigendomsvorm woning 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40%

Nadere informatie

Highlights onderzoek Veiligheid

Highlights onderzoek Veiligheid Highlights onderzoek Veiligheid In opdracht van Feenstra Datum 18 januari 2017 Doelgroep NL representatief 21+ Weging De steekproef is gewogen naar Gouden Standaard op de variabelen leeftijd, geslacht,

Nadere informatie

Stook je rijk 2014. Rondetafel Energiebesparing in de Helmondse huursector. 29 Oktober 2014

Stook je rijk 2014. Rondetafel Energiebesparing in de Helmondse huursector. 29 Oktober 2014 Stook je rijk 2014 Rondetafel Energiebesparing in de Helmondse huursector 29 Oktober 2014 Programma 19.00 uur Inloop 19.30 uur Opening en aanleiding 19.40 uur Presentatie Woonbond, Robert Willé 19.50 uur

Nadere informatie

Collegebesluit Collegevergadering: 11 december 2018

Collegebesluit Collegevergadering: 11 december 2018 ONDERWERP Prestatieafspraken 2019 SAMENVATTING Gemeente, de Heemsteedse woningcorporaties Elan Wonen en Pre Wonen en hun huurdersorganisaties Bewonersraad Elan Wonen en Bewonerskern Pre streven een gemeenschappelijk

Nadere informatie

Blok voor Blok. Energiezuinigheid en binnenmilieu. Geregeld BV. Piet van Luijk

Blok voor Blok. Energiezuinigheid en binnenmilieu. Geregeld BV. Piet van Luijk Blok voor Blok Energiezuinigheid en binnenmilieu Piet van Luijk Geregeld BV September 26, 2014 Inhoud presentatie 1. Energiezuinigheid en binnenmilieu 2. Welke kwaliteitsaspecten spelen bij binnenmilieu

Nadere informatie

Bevordering naleving Ventilatie en EPC regels. Verslag uitgevoerde activiteiten 2010. Datum 13 december 2010 Status Definitief

Bevordering naleving Ventilatie en EPC regels. Verslag uitgevoerde activiteiten 2010. Datum 13 december 2010 Status Definitief Bevordering naleving Ventilatie en EPC regels Verslag uitgevoerde activiteiten 2010 Datum 13 december 2010 Status Definitief Colofon Publicatienummer VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Bouwen

Nadere informatie

Koolmonoxide door foutieve installaties

Koolmonoxide door foutieve installaties Koolmonoxide door foutieve installaties Koolmonoxide door rookgasafvoer? UNETO-VNI regionale bijeenkomsten voorjaar 2016 Programma 1. Wat is de ROGF en wat doet de ROGF 2. Uitleg over wet- en regelgeving

Nadere informatie

Klussen en verbouwen. zelf aangebrachte veranderingen

Klussen en verbouwen. zelf aangebrachte veranderingen Klussen en verbouwen zelf aangebrachte veranderingen Het motto van Intermaris is: maak van uw huis uw thuis. Hiermee geven wij aan dat wij het belangrijk vinden dat u in uw woning de vrijheid heeft om

Nadere informatie

33798 Wijziging Woningwet ivm versterken handhavingsinstrumentarium inbreng SP-fractie

33798 Wijziging Woningwet ivm versterken handhavingsinstrumentarium inbreng SP-fractie 33798 Wijziging Woningwet ivm versterken handhavingsinstrumentarium inbreng SP-fractie (1.inleiding) De leden van de SP-fractie hebben met waardering kennis genomen van het wetsvoorstel. Zij hebben sinds

Nadere informatie

HOE STUUR JE ALS RAAD OP MAATSCHAPPELIJK VASTGOED? Een leidraad en routeboek voor de juiste informatie

HOE STUUR JE ALS RAAD OP MAATSCHAPPELIJK VASTGOED? Een leidraad en routeboek voor de juiste informatie HOE STUUR JE ALS RAAD OP MAATSCHAPPELIJK VASTGOED? Een leidraad en routeboek voor de juiste informatie Rekenkamercommissie Meierijstad 21 december 2017 AGENDA Leidraad en routeboek voor de juiste informatie

Nadere informatie

Energieverspilling is zinloos

Energieverspilling is zinloos Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 2/25 3/25 1. Praktijk van het verleden

Nadere informatie

15 Jaarbericht 2015 // Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties

15 Jaarbericht 2015 // Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties Jaarbericht 2015 15 Jaarbericht 2015 // Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties Amsterdam in cijfers 2015 Deze tabellen horen bij het Jaarbericht 2015 van de Federatie. De tabellen in dit jaarbericht

Nadere informatie

PUBLICATIE NIEUWE NEN 3569; Wat zijn bouwbreed de gevolgen?

PUBLICATIE NIEUWE NEN 3569; Wat zijn bouwbreed de gevolgen? PUBLICATIE NIEUWE NEN 3569; Wat zijn bouwbreed de gevolgen? Bij het ter perse gaan van deze tweede nieuwsbrief ligt de ontwerp NEN 3569, handelend over vlakglas voor gebouwen, voor commentaar ter inzage.

Nadere informatie

Energiebesparende werkzaamheden J.W. Frisolaan 2 t/m 38 (even) J.W. Frisolaan 9 t/m 23 (oneven)

Energiebesparende werkzaamheden J.W. Frisolaan 2 t/m 38 (even) J.W. Frisolaan 9 t/m 23 (oneven) Energiebesparende werkzaamheden J.W. Frisolaan 2 t/m 38 (even) J.W. Frisolaan 9 t/m 23 (oneven) 7 februari 2018 Woningstichting Naarden telefoon 035-694 73 75 e-mail wsn@woningstichtingnaarden.nl 1 Programma

Nadere informatie

Onderhouds- en serviceabonnement

Onderhouds- en serviceabonnement Onderhouds- en serviceabonnement Zekerheid met een onderhoud- of serviceabonnement. Uw gastoestellen vragen jaarlijks om onderhoud. Dit houdt in dat deze moeten worden schoongemaakt, gecontroleerd en afgesteld.

Nadere informatie

ENERGIEAKKOORD. Gevolgen, verplichtingen en kansen THOMAS KOKSHOORN

ENERGIEAKKOORD. Gevolgen, verplichtingen en kansen THOMAS KOKSHOORN ENERGIEAKKOORD Gevolgen, verplichtingen en kansen THOMAS KOKSHOORN 2 - Wie zijn wij? - Visie Ekwadraat - Beleid - Doelstellingen - Middelen - Financiering Inhoud - Conclusies en aanbevelingen 3 INLEIDING

Nadere informatie

BELEIDSPLAN ASBEST Beleidsplan Woonstichting Gendt

BELEIDSPLAN ASBEST Beleidsplan Woonstichting Gendt BELEIDSPLAN ASBEST Beleidsplan Woonstichting Gendt Asbestbeleid Woonstichting Gendt 18-03-2013 Pagina 1 van 5 Asbestbeleidsplan Woonstichting Gendt Asbestbeleid Woonstichting Gendt heeft zich ten doel

Nadere informatie

Samenwerkingsafspraken Enschede 2014-2015 Vanuit een gedeelde visie, onderling vertrouwen en gelijkwaardigheid

Samenwerkingsafspraken Enschede 2014-2015 Vanuit een gedeelde visie, onderling vertrouwen en gelijkwaardigheid Samenwerkingsafspraken Enschede 2014-2015 Vanuit een gedeelde visie, onderling vertrouwen en gelijkwaardigheid Vastgesteld en ondertekend in het bestuurlijk overleg d.d. 26 november 2014 1 Jaarlijks terugkerend

Nadere informatie

Jet Vroege. Koolmonoxide. Programma. Programma. Probleem van wie? Ontwikkelingen binnen het dossier CO. 5 oktober 2017

Jet Vroege. Koolmonoxide. Programma. Programma. Probleem van wie? Ontwikkelingen binnen het dossier CO. 5 oktober 2017 Koolmonoxide 5 oktober 2017 Jet Vroege Dossierhouder koolmonoxide Brandweer Nederland Coördinator Publiekscommunicatie Brandweer Nederland Crisiscommunicatie CoPI/ ROT/ BT Veiligheidsregio Gelderland-Zuid

Nadere informatie

Functieprofiel: Arbo- en Milieucoördinator Functiecode: 0705

Functieprofiel: Arbo- en Milieucoördinator Functiecode: 0705 Functieprofiel: Arbo- en Milieucoördinator Functiecode: 0705 Doel Initiëren, coördineren, stimuleren en bewaken van Arbo- en Milieuwerkzaamheden binnen een, binnen de bevoegdheid van de leidinggevende,

Nadere informatie

KOMO INSTAL Procescertificaat K87437/01

KOMO INSTAL Procescertificaat K87437/01 KOMO INSTAL Proces Nummer K87437/01 Vervangt - Uitgegeven 2015-09-15 D.d. - Geldig tot 2018-09-15 Pagina 1 van 10 Installatiebedrijf den Doorn B.V. VERKLARING VAN KIWA Dit proces is op basis van BRL 6000-00

Nadere informatie

Toekomst Sluisweg verslag bewonersavond 13 mei 2014

Toekomst Sluisweg verslag bewonersavond 13 mei 2014 Toekomst Sluisweg verslag bewonersavond 13 mei 2014 Verslag van de bijeenkomst met de bewoners van de Sluisweg op dinsdag 13 mei 2014 om 19.30 uur in het EMS gebouw aan de Sluisweg 67 E. Aanwezigen: Van

Nadere informatie

Samenvatting en toelichting op de prestatieafspraken 2017 tot en met 2019 Gemeente, de federatie en Huurdersorganisaties

Samenvatting en toelichting op de prestatieafspraken 2017 tot en met 2019 Gemeente, de federatie en Huurdersorganisaties Bijlage 2 Samenvatting en toelichting op de prestatieafspraken 2017 tot en met 2019 Gemeente, de federatie en Huurdersorganisaties 1 De thema s en de prestatieafspraken op hoofdlijnen 1.1 Thema Betaalbaarheid

Nadere informatie

Het heft in eigen handen met de wooncoöperatie

Het heft in eigen handen met de wooncoöperatie Het heft in eigen handen met de wooncoöperatie Tineke Lupi, projectleider Platform31 netwerk bijeenkomst van afterworknet, op 31 oktober 2017 Den Haag Wat is een wooncoöperatie? Zelforganisatie in het

Nadere informatie

Benut alle kansen van zonnepanelen

Benut alle kansen van zonnepanelen 1 Benut alle kansen van zonnepanelen 2 5 voorbeelden: Pitch 1 3 Vabi Assets dag 2015 Klik om een thema te maken Vabi Assets dag 2015 Goed Wonen Joris Wismans 2650 woningen Toekomst Duurzaam woningbezit

Nadere informatie

Vraag en antwoorden project Veilig Verwarmen

Vraag en antwoorden project Veilig Verwarmen Vraag en antwoorden project Veilig Verwarmen versie: 27 oktober 2014 VRAGEN OVER HET WAAROM VAN DIT PROJECT Waarom vervangt Ymere alle open verbrandingstoestellen in haar huurwoningen door een cv-installatie?

Nadere informatie

Verduurzaming woningvoorraad met grote zonnewarmtesystemen

Verduurzaming woningvoorraad met grote zonnewarmtesystemen Verduurzaming woningvoorraad met grote zonnewarmtesystemen Frank Zegers ECOFYS Postbus 8408, 3505 RK UTRECHT Tel: +31 30 2808 313 Email: f.zegers@ecofys.nl 2 Inhoud Solarge Achtergrond Zonne-energie aanbod

Nadere informatie

Verduurzamen meerjarenonderhoud bij basisscholen

Verduurzamen meerjarenonderhoud bij basisscholen Verduurzamen meerjarenonderhoud bij basisscholen Workshop 8 Gezonde scholen Congres GEZONDRONDOM 15 mei 2013 ir. Henk Versteeg Onafhankelijk advies- en ingenieursbureau te Nieuwegein met veertig jaar ervaring

Nadere informatie

Vraag en Antwoord over de Warmtewet

Vraag en Antwoord over de Warmtewet Vraag en Antwoord over de Warmtewet Vraag Antwoord 1 Wat is de Warmtewet? De Warmtewet is er om huurders te beschermen tegen het betalen van te hoge kosten voor energieverbruik en meer inzicht te geven

Nadere informatie

Belangenorganisatie voor Appartementseigenaren. Uw partner in gestapeld wonen!

Belangenorganisatie voor Appartementseigenaren. Uw partner in gestapeld wonen! Belangenorganisatie voor Appartementseigenaren Uw partner in gestapeld wonen! Verantwoord gebouw onderhoud aansprakelijkheid VvE door mr. K.J. Schuurs Juridische Dienst, VvE Belang Inhoud Aansprakelijkheid

Nadere informatie

Kernboodschappen Woningcorporaties Nederland dicht bij huis

Kernboodschappen Woningcorporaties Nederland dicht bij huis Kernboodschappen Woningcorporaties Nederland dicht bij huis Oktober 2014 Thema 1 Goed wonen en een goede dienstverlening We vinden het in Nederland normaal dat iedereen goed kan wonen. Maar niet iedereen

Nadere informatie

Aansprakelijkheid en bouwregelgeving

Aansprakelijkheid en bouwregelgeving Aansprakelijkheid en bouwregelgeving 2 kanten van de medaille Floris Mollema (VBTM) Johan van der Graaf (NRI) Inleiding Aansprakelijkheid en bouwregelgeving: 2 kanten van de medaille Het Bouwbesluit door

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum. 31 mei aanpak schimmelproblematiek

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum. 31 mei aanpak schimmelproblematiek > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag Uw kenmerk Datum

Nadere informatie

Asbestcommunicatie. DEEL 4 Bij geplande asbestverwijdering. juni 2014. Vereniging Bouw- & Woningtoezicht Nederland

Asbestcommunicatie. DEEL 4 Bij geplande asbestverwijdering. juni 2014. Vereniging Bouw- & Woningtoezicht Nederland Handreiking Asbestcommunicatie juni 2014 DEEL 4 Bij geplande asbestverwijdering Vereniging Bouw- & Woningtoezicht Nederland 4 COMMUNICATIE BIJ GEPLANDE ASBESTVERWIJDERING Een geplande asbestverwijdering

Nadere informatie

SUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN. TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS

SUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN. TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS SUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS Colofon Meer informatie over mogelijke ondersteuning op de verschillende onderwerpen: Ieke Benschop, NMU (i.benschop@nmu.nl;

Nadere informatie

Help, een wooncoöperatie!

Help, een wooncoöperatie! Help, een wooncoöperatie! Naar een nieuw segment op de woningmarkt Tineke Lupi, (Platform31) Hanno van Megchelen (Coöperatie Roggeveenstraat) Richelle Krens (Haag Wonen) en Ludolf de Boer (Gemeente Den

Nadere informatie

Rekenkamer Metropool Amsterdam T.a.v. de heer J. de Ridder Postbus 202 1000 AE Amsterdam

Rekenkamer Metropool Amsterdam T.a.v. de heer J. de Ridder Postbus 202 1000 AE Amsterdam pagina 1 / 5 Rekenkamer Metropool Amsterdam T.a.v. de heer J. de Ridder Postbus 202 1000 AE Amsterdam Datum: 15 maart 2016 Kenmerk: 201/0007, JvdV Archiefnummer: 5.90/3 Betreft: Bestuurlijke Reactie op

Nadere informatie

Brandveiligheid van woningscheidende constructies

Brandveiligheid van woningscheidende constructies Brandveiligheid van woningscheidende constructies Uit verschillende branden is gebleken dat bij woningen met een houten plat dak de brand snel kan overslaan naar de naast gelegen woningen. Dit veroorzaakt

Nadere informatie

Introductie. en implementeren in projecten. Waarom het onderwerp Europese richtlijnen:

Introductie. en implementeren in projecten. Waarom het onderwerp Europese richtlijnen: Europese Richtlijnen: toepassen en implementeren in projecten Geleen, 31-05-2012 Waarom het onderwerp Europese richtlijnen: Toepassing in projecten niet altijd vanzelfsprekend; Regelgeving is niet altijd

Nadere informatie

KBI Wijzigingsblad d.d. 2008-03-07 bij BRL 9500-01

KBI Wijzigingsblad d.d. 2008-03-07 bij BRL 9500-01 KBI Wijzigingsblad d.d. 2008-03-07 bij BRL 9500-01 ENERGIEPRESTATIEADVISERING, BIJZONDER DEEL ENERGIEPRESTATIECERTIFICAAT, BESTAANDE WONINGEN Vastgesteld door het CCvD van de Stichting Kwaliteitsborging

Nadere informatie

BELEIDSREGEL SUBSIDIEVERSTREKKING KLEINE VEENKADE E.O.

BELEIDSREGEL SUBSIDIEVERSTREKKING KLEINE VEENKADE E.O. Gemeente Den Haag Ons kenmerk DSO/2010.329 RIS 175049 BELEIDSREGEL SUBSIDIEVERSTREKKING KLEINE VEENKADE E.O. HET COLLEGE VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS, overwegende dat het college, krachtens de Haagse

Nadere informatie

SUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN. TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS

SUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN. TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS SUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS Colofon Meer informatie over mogelijke ondersteuning op de verschillende onderwerpen: Ieke Benschop, NMU (i.benschop@nmu.nl;

Nadere informatie

Grip op onderhoud. Marieke Franken Ghijsen (Reinier van Arkel) Jean-Marc Vloemans (HEVO)

Grip op onderhoud. Marieke Franken Ghijsen (Reinier van Arkel) Jean-Marc Vloemans (HEVO) Grip op onderhoud Marieke Franken Ghijsen (Reinier van Arkel) Jean-Marc Vloemans (HEVO) Historie Reinier van Arkel Groep 1442, Nalatenschap van Reinier van Arkel, een gasthuis voor de zotten der stad 1686,

Nadere informatie

Monitor Treiteraanpak 1 januari 2017

Monitor Treiteraanpak 1 januari 2017 Monitor Treiteraanpak 2016 Monitor Treiteraanpak 1 januari 2017 Uitvoering Treiteraanpak Definitie Onder treiteren, ofwel intimidatie in de woonomgeving, wordt verstaan: Herhaaldelijk terugkerend wangedrag

Nadere informatie

Verduurzaming woningportefeuille: de woonbundel. 4 maart 2013

Verduurzaming woningportefeuille: de woonbundel. 4 maart 2013 Verduurzaming woningportefeuille: de woonbundel 4 maart 2013 Verduurzamingsambitie woningcorporaties onder druk Het belang van verduurzaming van het corporatiebezit wordt erkend: Convenant Energiebesparing

Nadere informatie

Platform Wonen Assen 3 oktober 2013

Platform Wonen Assen 3 oktober 2013 Platform Wonen Assen 3 oktober 2013 Aanvalsplan wonen Albert Smit wethouder financiën, vastgoed, grondzaken en wonen 1 Aanvalsplan wonen: aanleiding Sinds 2008: Economische recessie Stagnerende woningmarkt

Nadere informatie

veiligheid door samenwerken woonoverlast Aan de slag met de aanpak van woonoverlast

veiligheid door samenwerken woonoverlast Aan de slag met de aanpak van woonoverlast veiligheid door samenwerken woonoverlast Aan de slag met de aanpak van woonoverlast www.hetccv.nl/woonoverlast Woonoverlast komt in heel Nederland voor. Denk aan geluidsoverlast, overlast door huisdieren,

Nadere informatie

De hoofdlijn van 2016: betaalbaarheid, duurzaamheid en woonkwaliteit

De hoofdlijn van 2016: betaalbaarheid, duurzaamheid en woonkwaliteit 1 De hoofdlijn van 2016: betaalbaarheid, duurzaamheid en woonkwaliteit 2016 was het eerste jaar van ons Ondernemingsplan 2016-2020. Afgelopen jaar hebben we extra de aandacht gericht op de thema s betaalbaarheid,

Nadere informatie

Bijdrage van woningcorporaties aan leefbare buurten in Amsterdam

Bijdrage van woningcorporaties aan leefbare buurten in Amsterdam Pagina 1 / 6 Bijdrage van woningcorporaties aan leefbare buurten in Amsterdam Veel gehoord en gelezen is dat inzet op leefbaarheid geen verantwoordelijkheid en kerntaak meer is van woningcorporaties. Handen

Nadere informatie

Samenvatting Integrale Handhaving

Samenvatting Integrale Handhaving Samenvatting Integrale Handhaving Openbare inrichtingen als hotels, cafés en discotheken worden geconfronteerd met verschillende gemeentelijke, regionale en landelijke handhavers. Voorbeelden van handhavers

Nadere informatie

PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF

PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF De Eshof op weg naar energie neutraal! = woningen Eshof naar nul op de meter = Inhoud 1. Ambitie: naar meest duurzame wijk van Elst? 2. Meten is weten: per wijk per

Nadere informatie

Aan de fractie van Nijmegen Nu Korte Nieuwstraat 6, 6511 PP Nijmegen. 14 november Geachte fractie,

Aan de fractie van Nijmegen Nu Korte Nieuwstraat 6, 6511 PP Nijmegen. 14 november Geachte fractie, Aan de fractie van Nijmegen Nu Korte Nieuwstraat 6, 6511 PP Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 90 00 Telefax (024) 329 29 81 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus

Nadere informatie

Gewijzigd op: 12-6-2014 10:23. Petten, 4 juni 2014. Het ministerie van BZK. Afdeling Policy Studies ECN-N--14-015. Van Tigchelaar, C. Aan.

Gewijzigd op: 12-6-2014 10:23. Petten, 4 juni 2014. Het ministerie van BZK. Afdeling Policy Studies ECN-N--14-015. Van Tigchelaar, C. Aan. Petten, 4 juni 2014 Afdeling Policy Studies Van Tigchelaar, C. Aan Het ministerie van BZK Kopie Onderwerp Nulmeting subsidieregeling voor verhuurders Aanleiding In het Nationaal energieakkoord is met de

Nadere informatie

Haalbaarheid en vorm van een uniforme APK-keuring Haagse huurwoningen.

Haalbaarheid en vorm van een uniforme APK-keuring Haagse huurwoningen. Haalbaarheid en vorm van een uniforme APK-keuring Haagse huurwoningen. In opdracht van Gemeente Den Haag De Haas & Partners Ir. Frans de Haas Ir. Guus de Haas 15 augustus 2011 Inhoudsopgave 1. Haalbaarheid

Nadere informatie

Het Utrechts Participatie Model & Algemeen Sociaal Plan (ASP) Publieksversie 2018

Het Utrechts Participatie Model & Algemeen Sociaal Plan (ASP) Publieksversie 2018 Het Utrechts Participatie Model & Algemeen Sociaal Plan (ASP) Publieksversie 2018 Het Utrechts Participatie Model & Algemeen Sociaal Plan Groot onderhoud, renovatie of sloop? Wat gaat er gebeuren met uw

Nadere informatie

Nummer K24691/07 Vervangt K24691/06. Uitgegeven 01-10-2013 d.d. 12-04-2013. Geldig tot 01-10-2014 Pagina 1 van 8. Meijs Installatie Techniek B.V.

Nummer K24691/07 Vervangt K24691/06. Uitgegeven 01-10-2013 d.d. 12-04-2013. Geldig tot 01-10-2014 Pagina 1 van 8. Meijs Installatie Techniek B.V. KOMO INSTAL Procescertificaat Nummer K24691/07 Vervangt K24691/06 Uitgegeven 01-10-2013 d.d. 12-04-2013 Geldig tot 01-10-2014 Pagina 1 van 8 Meijs Installatie Techniek B.V. VERKLARING VAN KIWA Dit procescertificaat

Nadere informatie

Asbest. Informatie over onze woningen

Asbest. Informatie over onze woningen Asbest Informatie over onze woningen beleid: september 2011, versie: 2014 Waterweg Wonen verhuurt circa 12.000 woningen in Vlaardingen. Een aanzienlijk deel van die woningen is bereikbaar voor huishoudens

Nadere informatie

Gezond wonen. Een gezond binnenmilieu De belangrijkste boosdoeners Ventileren en luchten

Gezond wonen. Een gezond binnenmilieu De belangrijkste boosdoeners Ventileren en luchten Gezond wonen Een gezond binnenmilieu De belangrijkste boosdoeners Ventileren en luchten Een gezond binnenmilieu Dat een schoon milieu belangrijk is voor onze gezondheid, dat weten we allemaal. Wat velen

Nadere informatie

Speerpunt asbestdaken

Speerpunt asbestdaken Speerpunt asbestdaken Dave Rensman 2 Speerpunt asbestdaken Gemeenten NVWA Waterschappen Provincie Noord-Brabant Samenwerking BPO Terreinbeheerders Omgevingsdiensten Politie Justitie 3 Handhaving en toezicht

Nadere informatie

Bijlage bij uw huurovereenkomst (project EGW Arnhem Presikhaaf) versie 1.3 03-11-2015 tussenwoning

Bijlage bij uw huurovereenkomst (project EGW Arnhem Presikhaaf) versie 1.3 03-11-2015 tussenwoning Bijlage bij uw huurovereenkomst (project EGW Arnhem Presikhaaf) versie 1.3 03-11-2015 tussenwoning Naam huurder: Adres: Huurcontractnummer: Ingangsdatum huur: U heeft een overeenkomst met Portaal voor

Nadere informatie

RAADSVOORSTEL Behoud en renovatie flat 11, Kerckebosch

RAADSVOORSTEL Behoud en renovatie flat 11, Kerckebosch RAADSVOORSTEL Behoud en renovatie flat 11, Kerckebosch Portefeuillehouder Wethouder Fluitman Ronde Tafel 05 september 2017 Opsteller R. Faems Debat 19 september 2017 Zaak/stuknummer 231576 Raadsvergadering

Nadere informatie

Beleid zonnepanelen Versie 16 december 2013

Beleid zonnepanelen Versie 16 december 2013 Beleid zonnepanelen Versie 16 december 2013 Pagina 1 van 8 Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE... 2 INLEIDING... 3 BELEID ZONNEPANELEN... 4 APPARTEMENTENCOMPLEX MET OF ZONDER VVE... 4 EENGEZINSWONINGEN... 4 ONDERHOUD

Nadere informatie

BELEIDSPLAN ASBEST Woningstichting Vaals

BELEIDSPLAN ASBEST Woningstichting Vaals BELEIDSPLAN ASBEST Woningstichting Vaals Inleiding Sinds 1993 is er in Nederland een algemeen verbod op het gebruik van asbest. Sindsdien is het verboden asbest of asbesthoudende producten te produceren,

Nadere informatie

Overeenkomst uitvoering energiebesparende maatregelen

Overeenkomst uitvoering energiebesparende maatregelen Overeenkomst uitvoering energiebesparende maatregelen Stichting Woningbouw Slochteren, Stichting Bewonersraad Slochteren 1. Doelstelling, aanpak en reikwijdte 1.1 De overeenkomst richt zich op het bereiken

Nadere informatie

Meldpunt Integriteit Woningcorporaties

Meldpunt Integriteit Woningcorporaties Meldpunt Integriteit Woningcorporaties Meld fraude bij het Meldpunt Integriteit Woningcorporaties 02 Meldpunt Integriteit Woningcorporaties Fraude meldt u bij het Meldpunt Integriteit Woningcorporaties

Nadere informatie

Handhavingsjaarverslag 2006

Handhavingsjaarverslag 2006 Handhavingsjaarverslag 2006 Gemeente Hoogeveen, Afdeling Veiligheid Juni 2007 Jaarverslag 2006 1 1. Inhoudsopgave 1. Inhoudsopgave 2 3. Inleiding 3 4. Handhavingsprogramma 2006 3 5. Verantwoording 2006

Nadere informatie

Rapportage Energiebus. BC Kleine Jan, Huizen

Rapportage Energiebus. BC Kleine Jan, Huizen Rapportage Energiebus BC Kleine Jan, Huizen Type woningen: 54 eengezinswoningen met een oppervlak van 100 m2. Bouwjaar: 1957 Op verzoek van: Bewonerscommissie Verhuurder: De Alliantie Datum bezoek: 21-6-2013

Nadere informatie

Verslag van het overleg Huurdersvereniging Brummen - Woningstichting Brummen d.d. 15 november 2012

Verslag van het overleg Huurdersvereniging Brummen - Woningstichting Brummen d.d. 15 november 2012 Verslag van het overleg Huurdersvereniging Brummen - Woningstichting Brummen d.d. 15 november 2012 Aanwezig: Huurdersvereniging Brummen: De heer B. van Boven, mevrouw E. Groot, mevrouw B. ten Hoeve, de

Nadere informatie

Bouwbesluit 2012. CE-markering en Erkende kwaliteitsverklaringen

Bouwbesluit 2012. CE-markering en Erkende kwaliteitsverklaringen Bouwbesluit 2012 CE-markering en Erkende kwaliteitsverklaringen Een groot aantal voorschriften over het (ver)bouwen, gebruiken en slopen van gebouwen en andere bouwwerken is samengevoegd in het Bouwbesluit

Nadere informatie

Inhoudsopgave Beginpagina...1 Vragenlijst...2 Afsluitende pagina...7

Inhoudsopgave Beginpagina...1 Vragenlijst...2 Afsluitende pagina...7 20151020 NETQ verwarde personen/ggz Inhoudsopgave Beginpagina...1 Vragenlijst...2 Afsluitende pagina...7 i Beginpagina Beste heer, mevrouw, Aedes krijgt van leden regelmatig signalen over overlast en andere

Nadere informatie