Bouwen met baksteen 1/2014. Gebouwen met karakter

Transcriptie

1 Bouwen met baksteen 1/2014 Gebouwen met karakter nr driemaandelijks tijdschrift - januari-februari-maart afgiftekantoor 8000 Brugge 1-2de afdeling

2 BOUWEN MET BAKSTEEN is het driemaandelijks tijdschrift van de Belgische Baksteenfederatie. Voor meer informatie, aarzel niet ons te contacteren. Abonnement: Catherine Bral Redactie: Laurie Dufourni Verantwoordelijke uitgever: Jozef Van Den Bossche Adres: Kartuizersstraat, 19 bus Brussel tel. (02) ~ fax (02) Druk: INHOUD Gebouwen met karakter....1 Uitbreiding van een rusthuis in Herselt LLOX architecten... 2 Woning in Tienen AST Appartementsgebouw in Gent Enplus architecten - Nicolas Blondeel... 6 Rijwoning in Deurne De Gouden Liniaal Architecten...8 Binnenlandse architectuur...10 Architectuurpraktijk en vakantiewoning in Dudzele Architectuurkantoor Monbaliu Techniek...12 Akoestiek Baksteenprijs Sociaal sportief centrum in Aarhus (Denemarken) Sam Van Mele Belgische dakpan- en baksteenfabrikanten

3 BOUWEN MET BAKSTEEN 1 GEBOUWEN MET KARAKTER Foto: Frans Switsers Bij een ontmoeting is de eerste indruk dikwijls bepalend dit is niet anders bij gebouwen. Het gevoel en de perceptie bij een eerste bezoek, zal onze relatie met bepaalde gebouwen beïnvloeden. De gepubliceerde projecten in dit nummer van Bouwen met Baksteen hebben duidelijk gekozen voor karakter. Is het niet door de combinatie van metselverbanden, kleuren, vormen of nog andere architecturale elementen; deze realisaties in baksteen blijven niet onopgemerkt. Ze blijven nochtans coherent met hun omgeving en zijn niet extravagant. Een subtiele mengeling van karakter en soberheid!

4 2 BOUWEN MET BAKSTEEN Uitbreiding van een rusthuis in Herselt LLOX architecten Foto s: Frans Switsers Deze uitbreiding van het rusthuis van Herselt bevat 42 serviceflats. De architecten ontwierpen twee nieuwe vleugels die loodrecht op elkaar staan en de afmetingen van de bestaande gebouwen kopiëren. Op die manier vormen ze een nieuwe schakel in dit geheel waaraan in het verleden reeds verschillende uitbreidingen werden toegevoegd. De verbinding met de bestaande gebouwen gebeurt via het glazen gelijkvloers van de centrale vleugel. Vanaf de straat kan men er doorheen kijken tot aan de achterkant. De zijvleugel is dan weer gedeeltelijk gebouwd op pilotis en hier werden enkele parkeerplaatsen voorzien. Naast deze fysieke verbinding van de gebouwen hebben de architecten bouwkundige elementen van het vroegere rusthuis geherinterpreteerd, met loggia s die schuin uit de gevel van de parementmuur steken. Zodoende wordt ook een architecturaal verband gecreëerd! Door de hedendaagse vormgeving krijgt men een indruk van schuin uit de gevel springende muurelementen. Dit effect wordt nog benadrukt door een witte pleisterlaag op de zijkanten. De loggia s zijn op elke gevel anders georiënteerd, zodat het zicht vanuit de woonkamer van de appartementen mooi gekaderd is. Voor het ontwerp van de gevel werd nochtans geen precies ritme gevolgd, maar het werd zo uitgedacht dat harmonieuze gevels verkregen werden. Het metselwerk is het laatste element waardoor de bestaande delen en de uitbreiding een geheel vormen. De keuze van gevelsteen drong zich op om een eenheid te creëren met het vroegere rusthuis. De architecten zijn

5 BOUWEN MET BAKSTEEN 3 hierbij nog een stapje verder gegaan en hebben bakstenen van vier verschillende kleuren (geel-beige-bruin-grijs) met elkaar gemengd. Hiermee wordt verwezen naar de kleuren van de oudere gebouwen van het rusthuis. De uitbreiding van het rusthuis straalt originaliteit uit, maar de inspiratie ervoor werd gevonden in het oude, bestaande gebouw.

6 4 BOUWEN MET BAKSTEEN ❶234 vierenveertigste jaargang 2014 Woning in Tienen AST77 Foto s: Steven Massart Dezecompactewoningin opbouw staat in een rustige wijk in Tienen. De door de architecten voorgestelde visie heeft geleid tot een opmerkelijkarchitecturaleverschijningdatde aandacht trekt in de straat maar waarvan de vormgeving zeer sober blijft. Dankzij het totale woningconcept kon meneenantwoordbiedenaanhet beperktebudgetendenietzogunstige oriëntatie van de bouwgrond. Om de zuidwestelijke oriëntatie aan de straatkantzogoedmogelijktebenutten, hebben de architecten de voor- en achterkant verwisseld. Op die manier hebbenzeeenterraseneentuintje, niet aan de achterkant van de woning, maar aan de straatzijde aangelegd, zodat de leefruimtes naar het zuidwesten konden worden gericht. In deze logicaomdetraditioneleliggingvande ruimtes om te draaien werd de voordeur aan de achterkant van het huis voorzien.viaeenopentrapindeinkomkan mennaardelagergelegenleefruimtes ofnaardeopdeverdiepinggelegen slaapkamers. De leefruimtes liggen een halfniveaulagerdanhetstraatniveau, waardoordeverhoudingmetdebuitenwereld verandert en de woonruimtes voldoende privacy hebben. De privacy vandewoningzalookwordengevrijwaard door een beukenhaag rondom rond de tuin. Het contrast in de materiaalkeuze tussen het lager gelegen niveau

7 BOUWEN MET BAKSTEEN 5 en de verdieping weerspiegelt de totaal verschillende relaties met de buitenwereld. Terwijl men vanuit de leefruimtes door brede vensters rechtstreeks naar buiten kan kijken, zijn de kamers op de verdieping meer naar binnen gericht. Daarom is, met uitzondering van de glazen opening aan de achterkant, heel de verdieping omgeven door een omhulsel van bakstenen. Voor het metselwerk is de keuze gevallen op een strengperssteen, die gewoonlijk gebruikt wordt voor akoestische geluidsmuren langsheen de autosnelwegen. Het legvlak is het zichtvlak geworden, waardoor de kleurschakering beter aansloot met de omliggende woningen uit de jaren vijftig. Door deze kanteling en het gestapelde metselverband geeft het aanzicht van de woning een op eerste zicht iets of wat bevreemdend aanzicht. Vanaf de kamers, die enkel werden ontworpen als slaapruimtes, kunnen de vensters worden geopend met zicht op de achterzijde van de parementmuur, waarvan de geperforeerde bakstenen het buitenlicht zacht laten doorschemeren zoals door een sluier.

8 6 BOUWEN MET BAKSTEEN Appartementsgebouw in Gent Enplus architecten - Nicolas Blondeel Foto s: Studio Claerhout Architect Nicolas Blondeel kon in dit gebouw met negen appartementen zich creatief volledig uitleven. Door de volumetrie met onregelmatig inspringende en vooruitstekende gedeelten en de textuur van de gevel straalt dit appartementsblok een zeer eigen karakter uit. De grootste moeilijkheid van het project bestond erin zoveel mogelijk appartementen te ontwerpen, terwijl tegelijkertijd de bouwnormen betreffende de oppervlakte moesten worden nageleefd. De overhangen in de volumetrie creëren extra ruimte en vormen een verwijzing naar de alkoven van andere gebouwen in de wijk. Deze uitsnijdingen en uitsprongen komen ook terug aan de achterkant van het gebouw. Een ander desideratum van de bouwheer was een duurzame buitenbekleding. Het gebruik van gebakken aarde drong zich dus op ja, maar niet onder de traditionele vorm van een gevelsteen. Want inderdaad, in de stad en dan nog op een relatief smal perceel, telt elke centimeter! Om met minder dikke muren te werken en toch een grote isolatiedikte te behouden, heeft de architect gebruik gemaakt van keramische steenstrips die op isolatie werden gekleefd. Dit technische gegeven bood de gelegenheid om vrij spel te geven aan de creativiteit, waarbij de steenstrips zowel horizontaal als verticaal werden gekleefd. Op die manier wordt over een deel van het gelijkvloers het effect van een sokkel bekomen. Maar de technische mogelijkheden waren hiermee nog niet uitgeput; zo konden ook steenstrips van verschillende diktes (2 en 3 cm) worden afgewisseld om een parement met veel textuur te creëren; een ware stijloefening!

9 BOUWEN MET BAKSTEEN 7

10 8 BOUWEN MET BAKSTEEN Rijwoning in Deurne De Gouden Liniaal Architecten Foto s: Dennis Brebels - Serge Brison Serge Brison Serge Brison Dennis Brebels Deze rijwoning werd gebouwd voor AG VESPA die zich tot doel heeft gesteld om kwalitatieve stadswoningen aan te bieden aan een betaalbare prijs. Ook de architectuur draagt bij tot de kwaliteit! Door het aanwenden van elementen die aan de wijk een eigen identiteit geven en door ze op een eigentijdse manier vorm te geven, zorgden de architecten van deze woning voor een toonaangevend element en een voorbeeld van vernieuwing in de straat. Deze kleine rijwoning is zo eigenlijk een herinterpretatie geworden van de typische elementen van de wijk: de uitgesproken kroonlijst, het metselwerk van rode baksteen, de plint en het wit schrijnwerk van de vensters. Bij deze hedendaagse renovatie zijn er twee belangrijke elementen die de gevel zo uniek maken: enerzijds de hoge vensters van buitenproportionele afmetingen die al van erg ver de aandacht trekken en anderzijds ook de motieven in het metselwerk. De plint is ontworpen in metselwerk in stapelverband, terwijl de verdieping dan weer is uitgevoerd in Vlaams verband, met

11 BOUWEN MET BAKSTEEN 9 Dennis Brebels terugliggende kopstenen. Het metselwerk vertoont op die manier een ietwat atypisch karakter en een heel verzorgde afwerking. De samenhang met de wijk wordt verdergezet in de indeling van de binnenruimtes. Voor dit project is de verhouding met de straat immers belangrijk: de keuken op de bel-etage biedt een mooi evenwicht tussen privacy enerzijds en sociale controle anderzijds. De ingangsruimte doet dienst als fietsenberging en vormt door zijn hoogte van anderhalve verdieping de overgang tussen de straat en de woning. De trappen tussen de verschillende splitlevels bevinden zich centraal in de woning. Dit rijhuis vormt een perfect voorbeeld van integratie in het straatprofiel, terwijl het tevens een zeer eigen karakter uitstraalt. Serge Brison Serge Brison

12 10 BOUWEN MET BAKSTEEN BINNENLANDSE ARCHITECTUUR Architectuurpraktijk en vakantiewoning in Dudzele Architectuurkantoor Monbaliu Foto s: Studio Claerhout Met de uitbreiding van zijn architectenbureau en het bouwen van een vakantiewoning heeft Pascal Monbaliu enkele van zijn ambities gerealiseerd. Door de keuze en de uitvoering van de materialen, de hoge ramen en het feit dat er een gemeenschappelijke tuin is, maken de twee elementen van het project ontegensprekelijk deel uit van hetzelfde geheel. Toch zijn ze eenvoudig te onderscheiden van elkaar en hebben ze elk hun eigen, specifieke karakter. Dit project bestond uit de uitbreiding van het architectenatelier, dat was ingericht in een te klein geworden woning uit de jaren 1930, en ook van de privéwoning van de architect. Dankzij de grote ramen stroomt het licht overvloedig binnen in het nieuwe gedeelte, terwijl in het ruime atelier het daglicht wordt binnengebracht en via een ruime vide opening ook de halfondergrondse werkruimtes verlicht. Vandaag zijn oud en nieuw dus perfect met elkaar verweven. Het tweede element van het project is het gastenverblijf, met de sprekende naam Tube. De architect kon hier een reeds lang gekoesterde droom verwezenlijken, meer bepaald het optrekken van een gebouw met een ronde vorm.

13 BOUWEN MET BAKSTEEN 11 In het vakantiehuis kunnen tien personen logeren, maar het kan ook als twee aparte vakantiewoningen worden verhuurd. Ook binnenin ervaart men hoe het voelt om in een ronde vorm te leven en de inrichting werd hieraan aangepast. In de stedenbouwkundige voorschriften werden specifieke dakhellingen voorgeschreven. De architect heeft deze verplichting ietwat speels ge(her)ïnterpreteerd door het dak van het gastenverblijf schuin af te snijden en door ook aan het dak van de uitbreiding een zeer speciale volumetrie te geven. zodat het bijzondere karakter van deze plaats nog meer erkend zal worden. Het metselwerk werd uitgevoerd in wildverband met dunne voegen. Tenslotte vormt het nieuwe geheel een schakel met de omliggende gebouwen en er kwam ook plaats voor een tuintje aan de straatkant. De architect hechtte vooral belang aan kleur en bomen aan de straatkant omdat dit ontbrak in het dorpscentrum. Pascal Monbaliu houdt van bouwen met baksteen, vooral omwille van de duurzaamheid van het materiaal. De architect en zijn vrouw hadden een voorliefde voor natuurkleurige materialen en hebben deze steen gekozen omwille van zijn tamelijk homogene kleur met aardekleuren met roodbruine tinten. Ze hopen dat de kleurencombinatie tussen de stenen, de tegelpannen en het schrijnwerk uniek blijft in de streek, Het project is bouwkundig gezien een belangrijk element geworden in het dorp, terwijl toch ook een zekere soberheid behouden werd. De hedendaagse architectuur zal zo geleidelijk aan steeds meer aanvaard worden door de bewoners van de streek en het project zal voor altijd de stempel van zijn ontwerper blijven dragen.

14 12 BOUWEN MET BAKSTEEN TECHNIEK AKOESTIEK Inleiding Verkeer, muziekinstallaties, home-theaters, dichtere bebouwing hebben allemaal tot gevolg dat de geluidsbelasting van onze gebouwen steeds toeneemt. Deze evolutie maakt dat akoestiek, naast andere gekende thema s zoals energieprestatie en stabiliteit, geleidelijk zijn plaats verovert als maatgevend element bij de ontwerp- en uitvoeringsfase van een gebouw. En terecht zoals blijkt, want vaak zijn de achteraf aangereikte oplossingen in een afgewerkt bouwwerk kostelijk en minder efficiënt. Preventieve maatregelen zoals een doordachte keuze voor een bepaalde lokaalschikking of een bepaald technisch bouwconcept, kunnen de bouwheer heel wat moeilijkheden besparen. Het behalen van een goede akoestische prestatie van een gebouw is afhankelijk van veel parameters en voornamelijk van details. Welke snelbouwsteen gebruikt wordt, is nog steeds een belangrijk aspect, maar de wijze waarop de details uitgevoerd worden is even belangrijk. Zo wordt bijvoorbeeld de flankerende geluidsoverdracht sterk gereduceerd door gebruik te maken van ontkoppelingssystemen (akoestische strips) boven en onderaan de gemene muren. Over het onderwerp akoestische isolatie bestaat in ons land geen wet of decreet dat minimale eisen oplegt. Hier geldt de rechtspraak die stelt dat een gebouw moet opgericht worden volgens de regels van de kunst. Wat die regels van de kunst juist inhouden, kan eventueel beschreven staan in Belgische normen. De prestatie-eisen,opgenomen in normen, kunnen als basis dienen voor het oordeel van de rechter bij eventuele betwistingen. Prestatiecriteria in de Belgische normalisatie In 2008 verscheen het eerste deel van de nieuwe normenreeks NBN S tot -3. De in deze normenreeks vermelde prestatiecriteria vervangen de oude prestatiecriteria vermeld in de normen NBN S01-400:1977 en NBN S01-401:1987. De volgende delen zijn nu reeds verkrijgbaar: NBN S : 2008 Akoestische criteria voor woongebouwen; NBN S : 2012 Akoestische criteria voor schoolgebouwen Momenteel (2013) werkt de normcommissie akoestiek (NBN E 126) aan het derde deel, namelijk NBN S01-400:3: Akoestische criteria voor niet-residentiële gebouwen. We verwachten dat deze norm eind 2014 gepubliceerd wordt. Tot dan blijven de oude normen van toepassing voor nietresidentiële gebouwen. Als gevolg van evoluties binnen de internationale en Europese normalisatie, dienen wellicht ook deze 3 recente normen reeds in 2016 aangepast te worden. Door de opkomst van lichtere bouwwijzen wordt namelijk de laagfrequente geluidisolatie steeds belangrijker en zullen de interna tionaal genormaliseerde meetmethoden en de berekeningen van de ééngetalsaanduidingen hiermee in de nabije toekomst rekening houden. Aangezien de prestatie-eisen gebaseerd zijn op deze internationale ééngetalsaanduidingen, zullen dan ook de Belgische normen moeten worden geactualiseerd. NBN S Akoestische criteria voor woongebouwen (jan.2008) Deze norm legt de werkwijzen vast voor het karakteriseren van de lucht- en contactgeluidisolatie, van het geluidniveau van installaties en van de nagalm in woongebouwen. De norm bepaalt de vereisten waaraan moet voldaan worden aangaande lucht- en contactgeluidsisolatie, aangaande gevelisolatie, aangaande het lawaai van technische installaties en aangaande de beheersing van de nagalm van specifieke ruimten. De door deze norm vastgestelde eisen vervallen wanneer specifieke wettelijke bepalingen gelden. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn met betrekking tot de gevelisolatie in de buurt van luchthavens. De norm maakt een onderscheid tussen twee prestatieniveaus: de vereisten voor een normaal akoestisch comfort en de vereisten voor een verhoogd akoestisch comfort bij een normale lucht- en

15 BOUWEN MET BAKSTEEN 13 contactgeluidsbelasting. De vereisten voor een normaal akoestisch comfort beogen om 70% van de gebruikers tevreden te stellen met de geluidsisolatie. De vereisten voor een verhoogd akoestisch comfort zijn erop gericht om 90% van de gebruikers tevreden te stellen. De norm bepaalt de vereiste akoestische criteria voor het afgewerkte gebouw voor het bekomen van één van de prestatieniveaus. De gestelde eisen hebben betrekking op het totale ontwerp van het afgewerkte gebouw en trachten niet meer de bouwelementen in categorieën in te delen zoals de oude norm. De opgestelde eisen in deze norm vormen de uitgangspunten bij het uitwerken van een ontwerp. Zij spelen dus een rol in het ontwerp, de detaillering, de uitvoeringswijzen en de materiaalkeuze. Luchtgeluidsisolatie Met betrekking tot luchtgeluidsisolatie worden eisen gesteld aan de parameter D nt,w (het gewogen gestandaardiseerde geluidsdrukniveauverschil tussen twee ruimten). Een geluid dat zich verspreidt van ruimte 1 naar ruimte 2 kan naast directe transmissie doorheen de scheidingsmuur ook andere wegen volgen. Dit heeft als gevolg dat de isolatie tussen de twee lokalen lager ligt dan de luchtgeluidsisolatie van de scheidingswand. Om de invloed van deze andere wegen in rekening te brengen wordt gewerkt met een in situ gemeten parameter D nt,w. Deze parameter is een goede benadering van de comfortervaring van de bewoner van de ruimte. De eisen gesteld aan D nt,w worden weergegeven in tabel 1. Aangezien de parameter D nt,w aangeeft hoe sterk het geluid gereduceerd wordt, is het belangrijk dat deze parameter zo groot mogelijk is. Hoe groter D nt,w, hoe beter de akoestische isolatie van het systeem. Met deze nieuwe grootheid is nu niet enkel de massa van de wand van belang doch ook de flankerende overdracht van geluid, waaronder de knoopreductiecoëfficienten en de grootte en absorptie van de meetruimtes. Al deze waarden worden samen gecombineerd in de waarde D nt,w. Het is dus onvolledig om enkel te spreken van de geluidsverzwakkingsindex R w (C; C tr ), deze waarde alleen biedt geen enkele garantie op het halen van de vereiste D nt,w -waarde. Tevens dienen de correctiefactoren (C;Ctr) steeds vermeld te worden. Contactgeluidsisolatie Met betrekking tot contactgeluidsisolatie worden eisen gesteld aan de parameter L nt,w (gewogen gestandaardiseerde contactgeluidsdrukniveau in situ). De contactgeluidsisolatie tussen twee bovenliggende vertrekken wordt bepaald door het geluidsdrukniveau te meten in het onderste vertrek, wanneer in het bovenste lokaal op de grond wordt gehamerd met een genormaliseerd klopapparaat. Deze gemeten waarde dient aangepast te worden met een correctiefactor ter inrekening van de invloed van absorptie in het ontvangstlokaal. Om te kunnen spreken over het volledige spectrum en niet over één frequentieband wordt overgestapt naar de ééngetalsaanduiding L nt,w. De eisen gesteld aan L nt,w worden weergegeven in tabel 2. In tegenstelling tot de karakteristiek D nt,w duidt de parameter L nt,w geen verschil in geluiddrukniveau aan, maar het geluiddrukniveau in een bepaalde ruimte. Om een goed akoestisch comfort te bekomen dient deze parameter dus zo klein mogelijk te zijn. ZENDRUIMTE buiten de woning ONTVANGSTRUIMTE binnen de woning Normaal akoestisch comfort Verhoogd akoestisch comfort Elke ruimte Elke ruimte uitgezonderd een technische ruimte of inkomhal D nt,w 54 db D nt,w 58 db Elke ruimte van een nieuwbouw rijwoning Elke ruimte van een nieuwbouw rijwoning uitgezonderd een technische ruimte D nt,w 58 db D nt,w 62 db ZENDRUIMTE binnen de woning ONTVANGSTRUIMTE binnen de woning Normaal akoestisch comfort Verhoogd akoestisch comfort Slaapkamer, keuken, woonkamer en badkamer (die niet alleen toebehoort aan de slaapkamer/ontvangstruimte) Slaapkamer, studeerruimte D nt,w 35 db D nt,w 43 db Tabel 1: Eisen met betrekking tot de luchtgeluidsisolatie tussen twee ruimten

16 14 BOUWEN MET BAKSTEEN ZENDRUIMTE buiten de woning ONTVANGSTRUIMTE binnen de woning Normaal akoestisch comfort Verhoogd akoestisch comfort Elke ruimte Elke ruimte uitgezonderd een technische ruimte of inkomhal L nt,w 58 db L nt,w 50 db Elke ruimte uitgezonderd een slaapkamer Slaapkamer L nt,w 54 db L nt,w 50 db ZENDRUIMTE binnen de woning ONTVANGSTRUIMTE binnen de woning Normaal akoestisch comfort Verhoogd akoestisch comfort Slaapkamer, keuken, woonkamer en badkamer (die niet alleen toebehoort aan de slaapkamer/ontvangstruimte) Slaapkamer, studeerruimte / L nt,w 58 db Tabel 2: Eisen met betrekking tot de contactgeluidsdrukniveau in ontvangstruimten Gevelisolatie Algemene eisen voor een gevelvlak van een te beschermen ruimte Voor de bescherming van een ruimte tegen het omgevingslawaai zijn er minimum waarden voor D Atr (gewogen, gestandaardiseerde geluiddrukniveauverschil voor een gevelvlak met het typespectrum voor wegverkeerslawaai) vastgelegd. Eisen voor de gevelelementen Gezien een gevelvlak meestal bestaat uit meerdere gevelelementen, door verschillende bouwactoren geplaatst, zal een nauwkeurige uitvoering met correcte aansluitingsdetails en een voldoende akoestische prestatie van elk gevelelement, noodzakelijk zijn om aan de hierboven genoemde algemene eisen te voldoen. Volgende eisen kan men tevens terugvinden in de NBN S : - eisen m.b.t. het bouwdossier - eisen m.b.t. de controle van de gevelisolatie - eisen m.b.t. het installatielawaai in verschillende ruimten - eisen met betrekking tot nagalmtijd en absorptie NBN S Akoestische criteria voor schoolgebouwen (okt.2012) De eisen van akoestische isolatie voor schoolgebouwen zijn vastgelegd in de norm NBN S : 2012 Akoestische criteria voor schoolgebouwen. Door het KB van 30 september 2012 (Koninklijk besluit houdende bekrachtiging van Belgische normen uitgewerkt door het Bureau voor Normalisatie) werd de norm van toepassing verklaard voor de bouw of verbouwde delen van schoolgebouwen vanaf 1 januari De criteria zijn evenwel niet van toepassing op eventuele delen van het schoolgebouw met een verblijfsfunctie (zoals bv. in internaten) en eveneens niet op tijdelijke constructies. De voorliggende norm bepaalt de vereiste akoestische prestaties van het afgewerkte schoolgebouw. Dit betekent dat de betreffende metingen slechts kunnen uitgevoerd worden indien alle voor de meting relevante omstandigheden gerealiseerd zijn. De vooropgestelde eisen aan het afgewerkte gebouw zijn ook de uitgangspunten bij het uitwerken van een ontwerp. Zij spelen derhalve mee in het ontwerp, in de detaillering en in de uitvoeringswijzen. Deze norm legt enerzijds de werkwijzen vast voor de prestatie-eisen en de evaluatiemethoden voor de lucht- en contactgeluidisolatie, voor het installatielawaai en voor de nagalm in schoolgebouwen. De door deze norm vastgelegde eisen vervallen wanneer specifieke bepalingen gelden. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn met betrekking tot de gevelisolatie in de buurt van luchthavens. NBN S Akoestische criteria voor niet-residentiële gebouwen Voor het ogenblik zijn de werkzaamheden bezig binnen de normcommissie Akoestiek (NBN E 126) voor de ontwikkeling van de norm NBN S : Akoestische criteria voor niet-residentiële gebouwen. Zolang deze nieuwe norm niet van kracht wordt, zijn aldus nog de oude eisen van toepassing die vermeld staan in de normen: NBN S01-400:1977 Akoestiek - Criteria van de akoestische isolatie.

17 BOUWEN MET BAKSTEEN 15 NBN S01-401:1987 Akoestiek - Grenswaarden voor de geluidsniveaus om het gebrek aan comfort in gebouwen te vermijden. De erin vermelde prestatie-eisen worden nog uitgedrukt in de oude Belgische categorieën in plaats van de internationaal geldende ééngetalsaanduidingen zoals gedefinieerd in NBN EN ISO en 2. Er bestaat geen eenduidige relatie tussen de oude Belgische categorieën en de internationale grootheden. Ook de toleranties in beide methoden zijn verschillend. Belang van detaillering: akoestische ruwbouwconcepten Door het WTCB zijn in overleg met de sectoren voor de meest voorkomende situaties akoestische ruwbouwconcepten uitgewerkt. Met deze ruwbouwconcepten is het mogelijk om rijwoningen en appartementen op te trekken die aan de criteria van een normaal of verhoogd akoestisch comfort uit de norm NBN S voldoen. Hoewel dit tevens mogelijk is met andere systemen bestaan de ruwbouwconcepten uit een aantal akoestische oplossingen waarbij de gemene muur bestaat uit ontdubbelde dragende wanden, waarvan de spouw voorzien is van isolatie. Het is belangrijk om te begrijpen dat de uitspraak die men in het verleden hanteerde hoe zwaarder het materiaal, hoe beter (gebaseerd op de massawet) zijn beperkingen kent en dat de massaveer-massa-wet de oplossing biedt. Een ontdubbelde wand bestaande uit twee spouwbladen in snelbouwsteen, geeft een hogere geluidsisolatie dan een enkele wand met dubbele wanddikte. Belangrijk hierbij is de spouwbreedte gezien deze een invloed zal hebben op de resonantiefrequentie van de ontdubbelde wand. Vanuit de ruwbouwconcepten zal het duidelijk worden dat er tal van mogelijkheden zijn met onze keramische producten op gebied van de akoestische prestatie-eisen. Men kan immers inspelen op de verschillende parameters van het totaalconcept of vb. door de toepassing van de akoestische matten. Tevens zijn er oplossingen met keramische voorzetwanden, volledig omgordt door een akoestische mat. De herziene versie van de STS 22 technische specificaties: metselwerk licht de ruwbouwconcepten in detail toe en geeft tevens specifieke bouwrichtlijnen voor: - de funderingen - de aansluiting met de dakconstructie - de niet-dragende binnenwanden - beperking van het contactgeluidsniveau door de toepassing van een zwevende vloer - de toepassing van akoestische muurstroken - aansluiting met de gevels - wachtmuren en ankerloze spouwmuurconstructies - een beperkte ontkoppeling van de vloerplaat - trappenhuizen en liftkokers. Besluit Bouwakoestiek en akoestiek vormen een aparte en moeilijke wetenschap doch aan de hand van de verschillende uitgewerkte akoestische ruwbouwconcepten kan er in de meeste gevallen een oplossing gevonden worden.in een volgende uitgave zullen wij meer in detail op de hogervernoemde akoestische ruwbouwconcepten ingaan en de diverse mogelijkheden met onze keramische metselstenen toelichten. Bronnen WTCB-dossier 2012/2.18 Akoestische verbetering van de ruwbouw door middel van ontdubbelde gemene muren voor rijwoningen en appartementen. WTCB-dossier 2013/04.14 Luchtgeluidsisolatieverbetering met voorzetwanden. STS 22 Metselwerk, Hoofdstuk 5: akoestiek Uitgave BBF: Muren uit baksteenmetselwerk: akoestische isolatie massa massa Figuur 1: Ontdubbelde scheidingswand in baksteenmetselwerk

18 16 BOUWEN MET BAKSTEEN BAKSTEENPRIJS Sociaal sportief centrum in Aarhus (Denemarken) In 2013 werd de Baksteenprijs toegekend aan Sam Van Mele van Luca School of Arts. Gelukwensen aan deze jonge architect en ook aan de andere deelnemers. U kunt de lijst met deelnemers bekijken op onze website. Den gamble By (Oude stad) is het oude stadscentrum van de stad Aarhus. Ze wordt gekenmerkt door het specifieke gebruik van baksteen. Baksteen wordt gebruikt als opvulling tussen de houten structuur van de gebouwen. Op deze manier krijgt het gebouw een duidelijke identiteit ten opzichte van anderen en blijft de binnenruimte flexibel. Het materiaal wordt op een zodanige manier gebruikt dat het zijn sterktes gebruikt en zijn zwaktes ontwijkt. Het ontwerp is opgebouwd uit een betonnen structuur. De schil van het gebouw staat op zich. De overspanning van het gebouw wordt beperkt zodat de binnenruimtes geen enkel structureel element bevatten. Het dak bevat alle technische leidingen, ook dit leidt tot een flexibel geheel dat in de toekomst makkelijk kan inbreiden, uitbreiden en veranderen van functie. Baksteen wordt gebruikt om het betonnen structurele grid in te vullen. Op deze manier krijgt het gebouw een duurzame schil wat in deze maritieme omgeving zeker nodig was. Het langwerpige volume geeft een statische indruk in de omgeving zonder deze te verdringen. Er is getracht het monolitische volume op een subtiele manier in te planten. Het maaiveld wordt opgevat als een sokkel voor het gebouw waarin de omgeving op verschillende manieren wordt ervaren. Bovenop deze dynamische sokkel staat een zuiver volume waarin functies vervat zitten. Het materiaal baksteen geeft een duidelijke identiteit aan het gebouw en wordt op een flexibele manier gebruikt wat nieuwe perspectieven opent voor het gebruik van dit karakteristieke materiaal. Tekst: Sam Van Mele

19 BELGISCHE DAKPAN- EN BAKSTEENFABRIKANTEN Bakstenen voor gewoon metselwerk: V : volle baksteen voor gewoon metselwerk P : geperforeerde baksteen voor gewoon metselwerk L : geperforeerde baksteen met lichte scherf Bakstenen voor gevelmetselwerk S : strengpersgevelsteen ( machinale gevelsteen) H : handvorm en vormbakperssteen A : andere soorten (traditionele en rustieke gevelstenen zoals veldovensteen, baksteen op basis van leisteen, enz.) Andere producten: W : welfsels D : dakpannen O : straatklinkers Voor details over het productiegamma van elke fabriek, kan men zich best rechtstreeks tot de bedrijven wenden. De lijst is samengesteld op basis van de ledenlijsten van de B.B.F. Vele producenten verkopen hun producten al dan niet exclusief, via een afzonderlijke verkoopsorgani satie. In de gevallen waar dit nuttig lijkt, is de naam tussen haakjes bijgevoegd. Oost-Vlaanderen Kleiprodukten HOVE bvba Lindendreef Ninove Tel. (054) Fax (054) (V-H-A) Steenfabriek VANDE MOORTEL nv Scheldekant Oudenaarde Tel. (055) Fax (055) (H-O) SVK nv Aerschotstraat 114, 9100 Sint-Niklaas Tel. (03) Fax (03) (V-P-H) West-Vlaanderen Wienerberger nv - divisie KORTEMARK Hoogledestraat 92, 8610 Kortemark Tel. (051) Fax (051) (V-P-L-S-H) Wienerberger nv - divisie ZONNEBEKE Ieperstraat Zonnebeke Tel. (051) Fax (051) (V-P-S) DUMOULIN Bricks bvba Moorseelsesteenweg Roeselare Tel. (056) Fax (056) (V-P) WIENERBERGER nv Kapel ter Bede Kortrijk Tel. (056) Fax (056) (V-P-L-S-H-A-D-O) Limburg Wienerberger nv - divisie LANAKEN 2de Carabinierslaan Veldwezelt-Lanaken Tel. (089) Fax (089) (H) Steenfabrieken NELISSEN nv Kiezelweg Lanaken Tel. (012) Fax (012) (H) Wienerberger nv - divisie MAASEIK Venlosesteenweg Maaseik Tel. (089) Fax (089) (H-A) Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Riemstersteenweg Spouwen Tel. (089) Fax (089) (H) Steenfabriek VANDERSANDEN nv Nijverheidslaan Lanklaar Tel. (089) Fax (089) (H) Wienerberger nv - divisie TESSENDERLO Havenlaan Tessenderlo Tel. (013) Fax (013) (P-L) Antwerpen Wienerberger nv - divisie RUMST Nieuwstraat Rumst Tel. (03) Fax (03) (V-P-L-S) Swenden Nieuwstraat Rumst Tel. (03) Fax (03) DESTA nv Heerle Minderhout (Hoogstraten) Tel. (03) Fax (03) (S-O) Steenbakkerij FLOREN nv Vaartkant Rechts St.-Lenaarts Tel. (03) Fax (03) (V-S) Wienerberger nv - divisie NOVA Steenbakkersdam Beerse Tel. (014) Fax (014) (V-P-L-S) Wienerberger nv - divisie BEERSE Absheide Beerse Tel. (014) Fax (014) (H) Wienerberger nv - divisie QUIRIJNEN Sint Jobbaan Westmalle Tel. (03) Fax (03) (V-S-H-A) Henegouwen Wienerberger nv - divisie PERUWELZ Rue de l Europe, Péruwelz Tel. (069) Fax (069) (H) Briqueterie de PLOEGSTEERT sa 'Barry' Chaussée de Bruxelles Barry Tel. (069) Fax (069) (S) Briqueterie de PLOEGSTEERT sa Touquetstraat Ploegsteert Tel. (056) Fax (056) (P-L-W)

20 Pour recevoir cette revue en français, contactez-nous au 02/