Magazine 2010 Bert Hellinger Instituut Nederland. 1. Traumatiseren en/of hertraumatiseren door Systemisch Werken Bouke de Boer

Transcriptie

1 Magazine 2010 Bert Hellinger Instituut Nederland 1. Traumatiseren en/of hertraumatiseren door Systemisch Werken Bouke de Boer Soms krijg ik nog wel eens een lichte blos van schaamte op mijn wangen als ik terugdenk aan hoe ik in het begin mijn NLP-trainingen gaf. Datzelfde proces herhaalt zich voor mij weer met Systemisch Werken. Een prachtige uitspraak van een Zenmeester was zeker op mij van toepassing: Als sommigen nog worden beheerst door hun vroegere slechte gewoonten, maar toch louter en alleen met woorden kunnen stichten, laat hen dan begaan... Want misschien zullen ze, als ze door hun eigen woorden te schande worden gezet, in de praktijk gaan brengen wat ze anderen leren. De centrale, kritische vraag die bij mij steeds meer omhoog komt luidt: wordt Systemisch Werken wel altijd terecht als benaderingswijze ingezet? Voor mij persoonlijk is het antwoord wel duidelijk. Natuurlijk heeft elke begeleider zijn of haar eigen leerproces te ondergaan, echter hoe eerlijk durven wij naar onszelf te kijken. In sommige opleidingstrajecten vind ik dat het cognitieve concept nog wat te central staat. Wat mogelijk goed voor de toeschouwers is. De begeleider zelf zal zich meer hebben te richten op de signalen van zijn of haar lichaam. Vanuit die attitude richten wij ons minder op de concepten en steeds meer op het persoonlijke proces van de cliënt. Hierbij is belangrijk ons te realiseren dat wij als begeleider de wereld ervaren, gelijk als wij ons lichaam bewonen en ervaren. Anders gesteld: alleen als wij ons lichaam werkelijk kunnen voelen en alleen als wij ons lichaam werkelijk kunnen ervaren en waarnemen met al onze zintuigen, alleen dan kunnen wij ons bewust worden van onszelf en van de dynamiek van het familiesysteem. Te vaak kom je mensen tegen die gedissocieerd zijn van de opstelling en het erbij komende emotionele proces. Ze zijn vaak niet thuis. Dit door gebeurtenissen vanuit het verleden, bijvoorbeeld de onderbroken uitreiking, persoonlijke trauma s, trauma s van de geschiedenis. De gevolgen kunnen wij elke dag ervaren. We gaan van leven naar overleven, oftewel: we leven onze niet-vervulde verlangens. Er waren te veel momenten in ons leven, vooral als kind, dat wij geen halt konden roepen tegen de niet-functionele energie die op ons afkwam. Het gevolg is een kristallisatie van deze energie, met tot gevolg: een disregulatie van het vegetatieve zenuwstelsel. De veiligheid die de cliënt nodig heeft is hier uitermate belangrijk. Mijns inziens wordt dit te vaak onderschat. Dan komt hier de kritische vraag: kunnen wij door middel van Systemisch Werken deze gedissocieerde cliënt wel benaderen? Stel als hypothese dat dit niet kan en wij doen dan toch een gewone opstelling, zou dit niet tot een herhaling van de geschiedenis kunnen leiden? Mede door het volgen van een aantal traumatrainingen ben ik zelf tot de conclusie gekomen dat wij veel voorzichtiger te werk zullen moeten gaan om de cliënt effectief en respectvol te benaderen. Doen wij dit niet, dan bestaat er grote kans dat door het inzetten van Systemisch Werken de cliënt getraumatiseerd of gehertraumatiseerd wordt.

2 2. Inzicht voorjaar 2009 Beste lezer, Dit artikel is een combinatie van een deel van mijn ervaringen rond het Surinaamse voetbalteam en enige inhoudelijke zaken die de begeleiding succesvol hebben gemaakt. Het is slechts een aftreksel van een meer dan bijzondere levenservaring. NLP en nationale Surinaamse voetbalselectie Als je twee meter bent is dat voor de Surinaamse televisie al een thema om op het scherm te belanden. Als je dan een jubileum mag vieren omtrent een tienjarig samenwerkingsbestand van NTI-NLP met de Surinaamse NLP-club, dan is dat een toegevoegde waarde om op het scherm te verschijnen. Zo kwam ik in het programma To The Point van Henk van Vliet. In die uitzending kwam mijn positie als mental-coach van onze nationale hockeyselectie naar voren. De presentator vroeg of ik dit ook niet voor hun nationale voetbalselectie zou willen doen, want volgens hem kon die wel wat mentale steun gebruiken. Mijn antwoord was: Prima, dat wil ik wel. En met luide, enthousiaste stem richtte de presentator zich tot het volk en in het bijzonder tot de bestuursleden van de Surinaamse Voetbalbond. Het gevolg; twee dagen laten zat ik met vijf bestuursleden aan de tafel. Na een korte kennismaking begon de voorzitter een heel betoog over vrijwilligers en de financiële situatie van de bond. Let op: een totale begroting van ,- per jaar. (Er zijn in de Nederlandse eredivisie nog een aantal spelers die minder verdienen!) Ik heb de voorzitter uitgelegd dat ik al meer dan tien jaar in Suriname kom en dat alles wat wij vanuit NTI-NLP aanbieden gratis is. Mijn steeds terugkerend antwoord: Wij hebben al genoeg uit Suriname gehaald, ik wil graag iets terug doen en heb de beslissing genomen nooit geld in dit land te willen verdienen. De aanstelling was een feit. Van mijn kant had ik nog wel een belangrijke voorwaarde, namelijk dat de coach het moet willen. Hij is de hoogste in rang en het bestuur kan en mag dit niet beslissen. Kenneth Jaliens, de bondscoach, stemde na een gesprek en een door mij gegeven workshop in met mijn aanstelling. In 2009 ben ik vijf keer naar Suriname gevlogen, hiermee kwam mijn aantal bezoeken in elf jaar op 22 te staan. Mijn werkwijze was een combinatie van NLP, Systemisch Werken (familie- en organisatieopstellingen) en Oplossingsgericht Werken (de uitgangspunten van Steve de Shazer en Insoo Kim Berg). Wat het mij wat makkelijker heeft gemaakt is dat ik de structuur van benaderen kon toepassen die ik zowel bij de nationale turn- als hockeyselectie heb toegepast. Globaal zal ik hier de genomen stappen beschijven. En wat ik ook opschrijf, ik doe het geheel absoluut te kort, maar ja, dit is een beschrijvend artikel en geen boekwerk. Commitment met coach In een aantal ontmoetingen benadruk ik hoe ik de positie van de coach zie en hoe ik mijn positie van mental-coach zie. De mental-coach is altijd de laagste in rang en de coach de hoogste. Dit vanuit systemisch perspectief. Ik geef ook aan dat er niets plaatsvindt zonder overleg met de coach en dat ik mij bij hem altijd zal verantwoorden. Ook vraag ik hem om me te contacten als er vragen zijn of als ik iets doe wat hem niet bevalt. Ik geef ook aan altijd loyaal naar hem te zijn en mocht ik ergens totaal anders over

3 denken, dat ik dat bij hem neerleg. Conclusie: of je nu fysiotherapeut, arts, assistenttrainer of mental-coach bent, het is heel belangrijk je plek te weten. Persoonlijk interview Bij teams zal ik altijd voordat het programma begint een individueel gesprek hebben. Hier krijg je heel veel te weten over alle spelende thema s, dit zowel van spelers individueel, relaties onderling, relatie met de coach, enzovoort. Ik doe dit aan de hand van een vragenlijst. Deze vragen zijn uitsluitend oplossingsgericht. Vragen als: Wat zijn jouw talenten? Wat breng jij als meerwaarde mee in dit team? Wat is de kracht van dit team? Schaalvragen over o.a. zelfvertrouwen, team, onderlinge communicatie, hun inbreng, absolute winnersgevoel en dergelijke. Daarnaast altijd de vraag aan de speler: Wat is volgens jou de volgende stap? Overigens, wat een verschil tussen de Nederlandse hockeymannen en de Surinaamse voetbalspelers. Bij de 24 hockeyspelers leefden alle ouders nog en waren deze nog bij elkaar. Nog interessanter, bij de familieopstellingen (met poppetjes) stonden alle ouders naast elkaar. Bij het Surinaamse team, ook 24 spelers, waren nog slechts vijf ouders getrouwd en bij elkaar. De opstellingen waren soms bizar, een aantal gooiden zelfs poppetjes in de hoek van het vertrek. Daar waar de hockeymannen gewend waren aan individuele gesprekken, had van de Surinaamse selectie nog nooit iemand een persoonlijk gesprek gehad. Helaas kwamen hier grote thema s aan bod: de vader niet kennen, gezinnen met incest, twee vermoorde vaders, geweld e.d. Conclusie: wil je werkelijk stappen maken met een team, dan moet je individuele gesprekken met spelers hebben. Dit in verband met rapport en veel meer inzicht in wat er werkelijk speelt. In Suriname heb ik dit tweemaal gedaan. Ik maak dan vooral gebruik van de schaalvragen. Hier kun je vooruitgang zien. Eerste stap van de training Hier maak ik gebruik van de principes van Oplossingsgericht Werken. Samen met het team kom ik overeen hoe wij de schalen noemen. Dit kan zijn: team, teamgevoel, alles wat het team inhoudt, passie, vertrouwen, enzovoort. Het Surinaamse team kwam tot tevredenheid over ons functioneren als team en begeleiding. De schaalvraag is dan: Wat is het cijfer wat jij voor bovengenoemd thema geeft? Een nul is niets en tien het cijfer wat voor jou (jullie) oké is. In groepjes van drie à vier personen gaan zij het hier over hebben en komen per groep met een gemiddelde. Voor dit team was dat een 6,1. De volgende opdracht: wat doen jullie al zodanig dat jullie die zes hebben? (positief geformuleerd). Dit geeft een enorme bewustwording omtrent dat wat er al is. Mijn ervaring leert dat in vele contexten het cijfer direct al hoger wordt. De opdracht daarna: Wat kan jij en kunnen jullie als team doen om richting de 9+ te gaan? Ook deze oefening gaat per groepjes van drie à vier personen en wij verzamelen de gegevens op flaps, die later tijdens elke bijeenkomst weer aan de muur komen te hangen. Hierbij globaal het overzicht van woorden wat uit de groep en begeleiding kwam. Wij-gevoel Plezier Kritisch Tijd Strijdlust Inleveren Houden aan afspraken Voorbereiding Leergierig Offervaardig Gericht trainen Wil om te leren Wil om te winnen Verdraagzaamheid Coachbaar Huiswerk maken Rust Spraakzaam

4 Beleving Positieve instelling Inzet Individuele bijdrage Fysieke gesteldheid Continuïteit Richting geven Beter bezoek aan trainingen Discipline Ondersteuning van elkaar Meer coachen Meer durf Serieuzer trainen Meer geconcentreerd Meer inzet Zakelijker zijn Open staan voor kritiek Eigen inzet Eerlijk zijn als groep tegen Al groep doelgericht werken Meer presteren elkaar Meer initiatieven nemen Betere motivatie Zelfbewuster Doorzettingsvermogen Bewuster worden Positief denken Op tijd de trainingen bezoeken

5 Afspraken = statuut. Volgens de richtlijnen van Stephan Covey, de schrijver van het boek De 7 eigenschappen van effectief leiderschap, hebben de spelers gezamenlijk afspraken gemaakt. Na goedkeuring van alle betrokkenen hebben wij met een Surinaams ritueel en Surinaamse muziek allen het statuut ondertekend. Hieronder volgen een aantal afspraken van de ongeveer 25 die er gemaakt zijn: wij beloven daadwerkelijk met ons team en onze opdracht in verbinding te gaan. door ons werkelijk te verbinden kunnen wij het Surinaams voetbal op een hoger niveau brengen. wij spreken af en maken de belofte alle trainingen elke keer te bezoeken. wij beloven elkaar tijdens trainingen en wedstrijden te ondersteunen, deze ondersteuning zal altijd op een positieve en versterkende manier plaatsvinden. wij beloven dat wij vanuit deze bevoorrechte sportpositie een voorbeeld zullen zijn binnen het veld voor de getoonde inzet en buiten het veld een positief voorbeeldfunctie moeten vervullen. wij spreken af, om tijdens trainingen strak, agressief en met inzet te trainen. wij zullen congruent zijn met onze kernwaarden: eenheid, liefde, plezier, respect, eerlijkheid en passie. congruent is gelijk aan: walk your tal, oftewel: geen woorden maar daden. wij beloven te blijven werken aan ons persoonlijk leiderschap. Dit met de wetenschap: plek krijg je niet, plek neem je! wij spelers van dit team, moeten bereid zijn, om offers te brengen. wij spelers van de Surinaamse selectie moeten zich bewust zijn van onze voorbeeldfunctie voor de jeugd en de Surinaamse gemeenschap. wij zijn als team bereid te strijden voor onze vlag. Samen met de coach komt dan een programma, gebaseerd op de uitkomsten van bovengenoemde oefeningen. Hier komt veel NLP aan de orde. Gepast wat cognitieve kennis met kleine oefeningen daarbij: communicatie, neurologische niveaus, rapport, representatiesystemen, enzovoort. Een heel belangrijke oefening is de structuur van oorzaak-gevolg. Wat zijn woorden, gedragingen, emoties en dergelijke die bij jou omhoog komen, als een team aan de kant van de oorzaak staat (= eigen verantwoordelijkheid nemen)? Precies zo als een team aan de kant van het gevolg gaat staan. Hierbij de lijst van het Surinaamse team. Een team neemt zijn verantwoordelijkheid: Motivatie Zelfvertrouwen Discipline Leiding Ervoor gaan Eenheid Sfeer Wilskracht Prestatie Communicatie Winst Doorzettingsvermogen Eerlijkheid Vreugde Succes Gevoel Verdraagzaamheid Interesse Serieus Beleving Een team neemt geen verantwoordelijkheid: Nonchalant Stemming Schuldafwenteling Vingerwijzing Falen Demotivatie Ongeïnteresseerd Slecht trainingsbezoek Geen discipline Onverdraagzaam Niet coachbaar zijn Niet geconcentreerd Frustratie Klagen Angst

6 Slechte voorbereiding Geen eenheid Egoïsme Geen doorzettingsvermogen Slechte communicatie op het veld Eigen belang voorop stellen voor teambelang Meningsverschillen op het veld Vervolgstappen Vanuit de drie eerder genoemde methodieken, NLP, SW en OGW, gebruik ik structuren die én cognitief behandeld worden en via oefeningen bewuster gemaakt worden. Om er niet een compleet boekwerk van te maken houd ik het in de uitleg hier wat beperkt. Wat komt regelmatig terug? evaluatie van voorgaande bijeenkomst, schaalvragen, wat heb je geleerd, welke vragen heb je, enzovoort. daar waar nodig individuele gesprekken. altijd een rondje complimenten. De vraag is dan: Wat wil jij andere spelers/het team nog zeggen wat je nog niet heb gezegd? Dit in de vorm van een compliment of een andere positieve boodschap. Ronde de lucht klaren. De vraag: Wat is er nog, wat niet gezegd is en wat nog wel gezegd moet worden. Het uitgangspunt hierbij is: Met respect ontvang je respect, met verwijten ontvang je verwijten. Je ziet (te) regelmatig bij teams dat er niet functionele energieën hangen die uiteindelijk ten koste gaan van de onderlinge relatie. De kracht van het benoemen (het schijnt ook bij partnerrelaties te werken...) Welke NLP-structuren zijn vooral aan bod gekomen Neurologische niveaus, waarneemposities, vooronderstellingen, functionele- en niet functionele overtuigingen, rapport, waarden, taal en andere structuren. Hoe vond ik dit om te doen? Ik heb het als een grote eer ervaren, dit te mogen doen. Natuurlijk heeft dit met mijn enorme binding te maken, die ik echter nog steeds niet echt kan verklaren. En dat die verbinding met de slavernij te maken heeft, dat is mij allang duidelijk. Ik eindig met het gedicht wat in het bijzijn van ongeveer honderd Surinaamse NLP-ers aan mij is voorgelezen in verband met ons tienjarig NLP jubileum in Suriname. Een gedicht wat ik maandenlang niet voor kon lezen zonder de tranen in de ogen te krijgen. De genoemde namen in het gedicht zijn de namen van de negen gecertificeerde NLP-trainers.

7 Mijn kleed is... bevuild Sporen van onuitgewist bloed laten ons weten Dat er ooit eens bloed heeft gevloeid Mama Sranan schreeuwt! Een walm van onverwerkte, diep ingewortelde pijn, wrok en verdriet omhult ons en doet ons beseffen: er zijn schuldigen De onschuldigen wacht; verzoening, vergeving of is het de oplossing van de prijs die betaald dient te worden? Grote Ziel, Groot ben je om op grootse wijze De rekening in te lossen Het gezucht, geklaag vanuit de duisternis... is gehoord. Eén accepteerde moedig de fakkel die deed vastberaden de oversteek Nieuw Leven vond Plaats Kaarsjes werden aangestoken Kaarsje hier, kaarsje daar De verlichting kwam langzaam op gang Gelukkig!... acceptatie zette zich in Fakkel en kleine kaarsjes vonden elkaar Schuldigen en onschuldigen omhelsden elkaar Verlichting en Acceptatie doen hun werk Nieuw Leven had zijn Plek ingenomen Resultaat... de verbinding! Harry, Christien, Natasia en Shakuntala buigen Lila, Edith, Marjorie tonen hun liefde Monique zorgt voor rust En ik, tezamen met alle andere lichtjes Schreeuwen het uit, DANK, DANK, DANK! Duizendmaal dank! Grote Ziel, Heel véél dank. Het licht kan niet meer uit... neen!!! Het vergoten bloed wordt wazig... het vervaagt! Lichtstralen laten ons weten, het einde van de tunnel is in zicht Dank je wel... Grote Ziel Generaties zullen sterven en eens zal het ophouden Geen bloedsporen meer op mijn kleed Neen, dankzij die ene moedige, dappere, uit het Friese klei getrokken Boer Die 10 jaar geleden dankbaar de fakkel accepteerde, vastberaden de oversteek deed Dank Grote Ziel, dat we met z n allen Vandaag kunnen zeggen Dank je wel Bouke de Boer, de boodschap is begrepen De lichtjes nemen over, De collectieve donkere schuld uit het verleden Gaat op in het verspreide licht van het heden, Dankzij jou, kleine moedige ziel Dankzij jou. Emmy Hart

8

9 3. De praktijk van coaching Interview Bouke de Boer over zijn werk als coach 4 augustus, Ik ben een boodschapper en heb een levensfilosofie die ik wil verspreiden. Ik stel mezelf dan ook altijd voor aan anderen vanuit mijn ziel en dieperliggende drijfveren. Ik ben hier om liefde, vrede en respect te verspreiden. Hiervoor moet je de weg naar binnen bewandelen. Coaches en sporters kijken naar mijn idee nog te weinig naar zichzelf. Ik vind dat iedere coach minimaal een paar keer per jaar zichzelf de spiegel voor moet houden. Op dit vlak is nog veel te winnen binnen zowel de sportwereld als het bedrijfsleven. Ik spreek met Bouke de Boer, mental coach van o.a. de nationale hockeyselecties, het Surinaams voetbalelftal en oprichter van het NTI-NLP instituut, maar bovenal een bijzonder mens. - Bouke over zijn missie - Bouke over zijn rol als coach - Bouke over het omgaan met coachingsdilemma s - Bouke over oplossingsgerichte coachingsconcepten - Bouke over resultaten Bouke over zijn missie Bouke de Boer, begonnen als fysiotherapeut bij AZ, werkt al meer dan 25 jaar vanuit de

10 NLP levensfilosofie. In de conservatieve sportwereld werd dit zweverige geouwehoer niet bepaald met open armen ontvangen. Ik geloof heilig in die aanpak en sta voor mijn boodschap, met alle consequenties van dien. In mijn werk als coach combineer ik concepten uit oplossinggericht werken met systemisch werken. Hoewel er nog steeds scepsis heerst over deze aanpak neemt de populariteit toe. Per jaar ontvangen wij in dit instituut zo n 800 cursisten en gelden er voor dit najaar zelfs wachtlijsten. Bouke over zijn rol als coach Coaching draait voor mij om de innerlijke attitude van mensen en teams. Zij zullen zelf met de oplossing moeten komen. Ik ben altijd de laagste in rang. Hier ben ik vanaf het begin heel duidelijk in als ik individuen of teams coach. Ik faciliteer en ondersteun zowel de coach als het team, zodat zij mogelijk beter kunnen presteren. Daarbij ben ik enorm verbonden met het team en de mensen. Ik sta 24 uur per dag klaar. Een aantal elementen en vaardigheden komen regelmatig terug als Bouke vanuit zijn praatstoel zijn rol als coach toelicht: - Containment: Het allerbelangrijkste dat ik als coach biedt is veiligheid en borging. Eigenlijk is er geen goed Nederlands woord voor. Containment dekt het beste de lading van wat ik bedoel. Het gaat om het bevattingsvermogen van de coach voor de vraagstukken en spanningen (inclusief de bijbehorende emoties) van de coachee. Ik schroom zelf niet om pijnpunten uit mijn eigen relatie bloot te leggen en te benoemen. - Spiegel voorhouden: Het eerste dat ik deed toen ik met de hockeyselectie begon was te stellen dat hockey geen kloten voorstelt! Het moeten stond centraal in plaats van het willen. Hoe mooi je olympische droom ook is, ik probeer hen dit te laten relativeren en het grotere belang van het leven te laten zien. Ik houd spelers en coaches hiermee de spiegel voor. - Overtuigingen: Als je echt wilt binnendringen in de belevingswereld van het team, zal je op het niveau van overtuigingen ingang moeten vinden. Ik beperk me niet tot concreet gedrag of vaardighedenniveau, maar laat anderen inzicht geven in functionele en niet functionele overtuigingen. In dit kader haal ik regelmatig een uitspraak van Einstein aan: Als je zegt dat je het niet kunt, dan heb je gelijk. Zeg je dat je het wel kunt, dan heb je ook gelijk. - Voelen: Vanuit mijn Friese achtergrond is mij vooral nuchterheid en duidelijkheid meegegeven. Over gevoelens praat je niet en al helemaal niet als man. Ik heb geleerd dat het ook anders kan en ben losgekomen van mijn collectief geweten.

11 Hierdoor heb ik als coach het proces van het hoofd naar het hart gemaakt en heb ik geleerd om ook andere mensen bewust te maken van onbewuste processen en het loskomen van hun collectief geweten en historie. - Metaforen hanteren: In mijn werk als coach maak ik veelvuldig gebruik van metaforen om het onbewuste bij mensen aan te boren. Zo spreek ik van mensen die voor in de bus zitten als ik mijn boodschap over eigen verantwoordelijkheid nemen wil verduidelijken. Ook leg ik regelmatig de koppeling met prive-relaties als ik het heb over problemen binnen teams. Citaten zoals perceptie is projectie en feiten horen bij het probleem niet bij de oplossing ondersteunen hierbij. - Oplossinggericht werken: Na mijn eerste kennismaking met het Nederlands hockeyteam viel het mij op dat de nadruk constant ligt op wat er niet goed gaat. Zo besprak het team eerst 17 fouten en kwamen ze daarna nog tot 5 goede punten. Je begrijpt dat die laatste 5 punten nooit meer zijn binnengekomen bij de spelers. Ik focus altijd op wat er wel goed gaat. Een van mijn belangrijkste adagiums is: Als dat wat je doet werkt, doe er dan meer van, en nog meer en nog meer en! Bouke over het omgaan met coachingsdilemma s Ik sta waarvoor ik sta en durf mijn nek uit te steken. Ik neem de consequenties hiervan volledig. Anderen ervaren mij soms als een arrogante en zelfverzekerde man. Ik ben bereid om hiernaar te luisteren en mezelf ook steeds de spiegel voor te houden. Zo geef ik nu bij aanvang van een bijeenkomst aan dat ik door mijn enthousiasme en passie op bepaalde mensen arrogant en zelfverzekerd kan overkomen. Hoe ik als coach omga met het dilemma van geven en nemen? Ik verbind me volledig aan een groep, maar het team of een speler zal het uiteindelijk zelf moeten doen. Het besluit om écht naar jezelf te kijken, moet je uiteindelijk zelf nemen. Ook de vervolgacties uit de coachingsgesprekken zijn voor rekening van de coach of gecoachte. Ik faciliteer alleen en leg patronen bloot. Verder bemoei ik me niet met de technische of tactische aspecten van het spel. Ik kan spelers niet beter leren hockeyen maar wel in laten zien hoe zij zichzelf beter kunnen laten hockeyen. Bouke over oplossingsgerichte coachingsconcepten Het coachingsconcept dat ik veel gebruik in de sportwereld, maar eigenlijk ook in het bedrijfsleven of in persoonlijke coachingsgesprekken is oplossingsgericht werken. Het

12 grootste misverstand is overigens dat dit makkelijk is, doordat het vaak wordt geassocieerd met de mannelijke uitleg van oplossingsgericht denken. (vrouw zegt) Schat mijn haar zit niet goed (man antwoord) Dan ga je toch naar de kapper? (vrouw bedoelt) Alsjeblieft luister naar me en laat me even m n verhaal vertellen, zonder zelf met een oplossing te komen. Ik zal je ter illustratie een voorbeeld schetsen zoals ik dat bij het Surinaams elftal heb toegepast en kortgeleden ook binnen een politiekorps. -Coach zet frame neer (NLP, communicatie, neurolinguistische niveaus en systemisch werken) In de meeste situaties zet ik eerst een frame neer waarin ik mijn gedachtegoed duidelijk maak en de basisprincipes die hieraan ten grondslag liggen. Verder heb ik bij teams voordat het programma begint, altijd eerst een individueel gesprek. Hier krijg ik veel te weten over alle spelende thema s van zowel spelers individueel, relaties enzovoort. Ik doe dit aan de hand van uitsluitend oplossinggerichte vragen en een aantal schaalvragen: Wat zijn jouw talenten? Wat breng jij als meerwaarde mee in dit team? Wat is volgens jou de volgende stap? -Groep stelt centrale thema (schalen) vast Vervolgens vraag ik de groep om zelf een centraal thema te formuleren die de kern van hun vraagstuk weerspiegelt. Dat kunnen thema s zijn als respect, vertrouwen, tevredenheid, onderlinge relaties en jezelf bloot geven. Zonodig laat ik de groep het thema aanscherpen en vraag ik of iedereen instemt met de schaal (of schalen) -Schaalvragen stellen Ik stel de groep vervolgens een aantal schaalvragen om tot oplossingen te komen: I. Wat is het cijfer dat jij voor bovengenoemd thema geeft (op een schaal van nul tot tien)? In groepjes gaan zij het hierover hebben en komen per groep met een gemiddelde. II. Wat doen jullie al zodanig dat jullie dit cijfer hebben? Dit geeft een enorme bewustwording. Het cijfer stijgt bovendien in het hier en nu door de positieve gedragingen die worden geformuleerd. III. Wat kan jij en kunnen jullie als team doen om richting de 10 te gaan? Een alternatief bij deze stap kan zijn om te focussen op momenten dat het cijfer hoger is geweest en dan de groep te vragen wat zij toen deden om naar dit hogere cijfer te komen. Bij het hockeyelftal leidden deze vragen uiteindelijk tot maar liefst 65 thema s/

13 oplossingen (uiteenlopend van houden aan afspraken tot ondersteuning aan elkaar en positief denken) en bij het Surinaamse voetbalelftal leidden deze vragen tot 45 oplossingen. Vervolgens laat ik de groep gezamenlijk afspraken maken (bijvoorbeeld wij beloven daadwerkelijk met ons team en onze opdracht in verbinding te gaan of wij spreken af om tijdens trainingen strak, agressief en met inzet te trainen ). Samen met de coach bedenk ik dan een vervolgprogramma en het is aan de coach om aan te geven of oplossingen buiten de kaders vallen. In de vervolgstappen komen de volgende zaken regelmatig terug: - Evaluatie van voorgaande bijeenkomst, schaalvragen, wat heb je geleerd, welke vragen heb je, enzovoort. - Indien nodig individuele gesprekken. - Een rondje complimenten: Wat wil jij andere spelers/het team nog zeggen wat je nog niet hebt gezegd? - Een rondje lucht klaren : Wat is er nog dat niet gezegd is en dat nog wel gezegd moet worden? Uitgangspunt is met respect ontvang je respect en met verwijten ontvang je verwijten. - Benoemen van het hier en nu Iedere keer als ik een vervolgsessie heb met het team, hang ik de afspraken en uitkomsten weer op. Als dat wat je doet werkt, doe er dan meer van! (zo niet, doe het dan anders) Bouke over resultaten Mensen vragen me weleens waar ik als coach nu het meest trots op ben. Ik zal je eerlijk zeggen dat is niet de groei in het aantal cursisten of het feit dat ik veelgevraagd wordt als spreker. Het meest trots ben ik op mijn eigen proces. Van puur denken, de bereidheid gehad te hebben zo n lange weg te bewandelen waar ik nu sta. De durf om te vertrouwen op mijn gevoel, daar ben ik trots op. Evenals de mensen die naar me toe komen en vertellen dat zij ook de weg naar binnen hebben gevolgd en gelukkiger zijn geworden. Dit is voor mij de ultieme uiting dat ik mijn gedachtegoed nog steeds verspreid en mensen containment heb kunnen bieden. Ik zal dit blijven doen en ben nog lang niet klaar met mijn missie. Nog steeds laat ik me constant inspireren door anderen en ik probeer steeds beter te begrijpen en beschrijven waar het echt om draait. Momenteel ben ik bezig met mijn derde boek: Ik kan de wereld veranderen en jij weet wie ik is! Noot van de auteur

14 Bouke de Boer heeft niet alleen impact doordat hij ruim twee meter lang is. Zijn persoonlijkheid en de overtuiging waarmee hij zijn gedachtegoed verspreid hebben indruk op mij gemaakt. Ik hoop dat het uitvergroten van zijn rol als coach en de concepten die hij gebruikt trainers en coaches in het bedrijfsleven inspireren. Bovenal hoop ik dat het ieder individu inspireert om als mens aan de kant van de oorzaak te gaan staan en zichzelf regelmatig serieus de spiegel voor te houden.

15 Gelukkig Gezin Hester Macrander Gelderlander Deze week was in Amsterdam het World Congress of Families. Nederland moest even gewezen worden op hoe mooi het traditionele gezin ook alweer is. We hebben inmiddels het Ministerie voor jeugd en gezin, want goed gaat het daar blijkbaar niet mee. Jeugd en gezin worden onder één noemer ondergebracht, terwijl veel jeugd opgroeit in een half - of geen gezin. Het gezin wordt door dit kabinet echter gepresenteerd als de ideale leefvorm, de hoeksteen en daar krijg ik het benauwd van. Gezinnen zijn namelijk ook wespennesten van onduidelijke emotionele conflicten en destructieve machtsverhoudingen. Dan kan je wel gezellig met elkaar aan tafel zitten, maar ondertussen zou het beter zijn als enkelen daar niet bij zouden zitten. Het grote probleem in intermenselijke relaties is onvoldoende bewustzijn van wat er bij jezelf en de anderen aan de hand is. Nergens zijn die relaties zo dicht op elkaar, verweven en complex als in een gezin, dus veel onbewuste schade kan juist daar toegebracht worden onder de dekmantel van liefde. Ik ben niet tegen het gezin, integendeel. Als er kinderen komen verandert er ongelofelijk veel voor de kersverse ouders. Met name de verantwoordelijkheid voor het kwetsbare wezentje zet hen aan tot braaf burgergedrag: settelen en zorgen voor dagelijks brood op de plank. Dat is inderdaad een sterke hoeksteen van een samenleving. Maar er komt nog zoveel meer bij kijken dan alleen de materiële zorg. Opvoeden blijkt een zware test in zelfbeheersing: niemand stelt dat zo op de proef als je eigen kinderen. De peuterpuberteit maakt al snel een einde aan de idylle van het blije gezin. De ouders komen zichzelf dan tegen, zoals dat zo mooi heet. Wat doen ze daarmee? Zeggen ze: Wat hebben wij een moeilijk kind, het heeft vast en zeker adhd, of add of het heeft iets uit het autismespectrum, of gaan ze bij zichzelf te rade hoe hun gedrag actie-reactie veroorzaakt? Gezien de stijgende diagnoses onder kinderen met gedragsproblemen is het eerste het geval. Een gezin verzorgen, kinderen opvoeden en werken eist een fors aantal jaren het uiterste van een mens. Daarin verliezen de echtelieden dikwijls het contact met elkaar. Er ontstaat strijd over de plaats van het zoutvaatje in het keukenkastje, of over wie wat wanneer waarom opruimt. Dikwijls kan het contact niet hersteld worden, omdat ook hier een intensieve weg van bewustwording over eigen emotie, gedrag en actie-reactie afgelegd moet worden. Het Ministerie van jeugd en gezin biedt geen hulp, dus dan lijkt scheiden de enige optie. Vervolgens ontstaat het gesleep van kinderen tussen twee huizen. Ik heb nooit begrepen waarom de ouders niet tussen twee huizen op een neer gaan pendelen en de kinderen laten waar ze zijn. Maar het leven van volwassenen gaat blijkbaar voor. U hoort het: ik ben boos en verdrietig. Ik zou willen dat we allemaal massaal inzetten op wijsheid: bewustwording van emotionele processen en hoe die inwerken op de onderlinge verhoudingen. Als je dat doet is een gezin een schatkamer aan leermateriaal, als je dat niet wil doen, moet je er vooral niet aan beginnen. En voor bewustwording moet u zijn bij voor uzelf en voor het hele gezin.