Energiezuinig telen 10/3/2008. Verloop commodity gasprijs afgelopen 6 jaar. Wat komt er aan de orde? Aanleiding. Energie is heel duur geworden!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Energiezuinig telen 10/3/2008. Verloop commodity gasprijs afgelopen 6 jaar. Wat komt er aan de orde? Aanleiding. Energie is heel duur geworden!"

Transcriptie

1 Aanleiding Energiezuinig telen Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: WUR Glastuinbouw Leerstoelgroep Tuinbouwketens Met medewerking van: M. Bakker, S. Bakker, F. Buwalda, J. Campen, A. Dieleman, T. Dueck, A, de Gelder, J. Janse, F. Kempkes, E. Poot, C. Stanghellini Energie is heel duur geworden! Terugdringen CO 2 uitstoot Vruchtgroenten: m 3 gas per m 2 per jaar kan zonder grote investeringen terug naar ca. 30 m 3 Hoe dan? Financiers onderzoek: Verloop commodity gasprijs afgelopen 6 jaar Wat komt er aan de orde? gas [ /m³] Energiebalans kas Temperatuurintegratie (binnen etmaal, meerdaags) Verschuiven plantdatum Vochtregeling, minimumbuis Gebruik van schermen Rassenkeuze Tips/conclusies Energiebalans kas tomatenteelt (referentie) Energiebalans kas tomatenteelt (temp. setpoint 2 o C omlaag) Bron: T. Dueck Bron: T. Dueck 1

2 Energiebalans roos: temperatuurintegratie 24 uur ±2 C Energiebalans belichte teelt Lampen: 50W e /m2 80 µmol/m 2 /s 6000 lux Zwaar belichte teelten met WKK: Vrijwel continu warmte overschot Nauwelijks energie te besparen door temperatuur of vochtregeling Als warmte op is, durf dan temperatuur te laten zakken! Bron: T. Dueck Regeling kastemperatuur Temperatuurintegratie en compensatie Belangrijkste factor voor het energiegebruik (onbelichte teelt 75 90%) Energiegebruik afhankelijk van: Verwarmingssetpoint Temperatuurintegratie Isolatie kas (isolatiewaarde kasdek/gevels, raamopening, scherm) Buitentemperatuur, wind, uitstraling Gewas reageert in veel gevallen op lange termijn gemiddelde temperatuur, en niet zozeer op preciese regime Gebruikmaken van de speelruimte voor temperatuur die de plant ons biedt: Via programma klimaatcomputer Handmatig Temperatuurintegratie en compensatie Temperatuurintegratie (TI) binnen een etmaal Binnen een etmaal Temperatuur kaslucht Standaard TI zonnige dag Zon de kas overdag op laten warmen (gratis) en s nachts minder stoken overdag minder stoken en juist s nachts bij gesloten scherm meer stoken Meerdaagse integratie zonsopgang setpoint zonsondergang Op dagen met veel wind of weinig zon lagere kastemperatuur accepteren ; later inhalen (niet altijd nodig!) ; rekening houden met buitentemperatuur heeft geen zin Energiebesparing: lagere temperatuur in de nacht (verwarming) hogere temperatuur overdag (ramen dicht) Extra voordeel van ramen dichter houden: hogere CO 2 concentratie 2

3 Weinig licht lagere temperatuur Licht aanmaak assimilaten Gewicht Temperatuur gebruik van assimilaten Ontwikkeling (aantal bladen, lengte, etc) Als weinig licht dan ook geen hoge temperatuur nodig (anders slechte kwaliteit) Temperatuurintegratie binnen etmaal bij paprika Optimaal: zelfde gemiddelde temp.; fluctuatie o C overdag minder ventileren, s nachts minder stoken Drooggewicht vruchten (g/plant) Tijd (weken) optimaal standaard 2.5 m 3 gas bespaard; zelfde vruchtzetting en productie Bron: A. Dieleman. Temperatuur integratie roos (dag warm/dag koud) Bij wisselingen: snellere uitgroei, minder lengte (zelfde effect als hogere temperauur) Lengte (cm) C continu C C Tijd vanaf snoeien (dagen) TI bij enkele siergewassen TI: max ±150 graaduren en bandbreedte 10 C Roos Takgewicht (g) Aantal/plant referentie Veel gewassen hebben grote tolerantie: Afwijking ±150 graaduren (band C) TI Chrysant: ruime bandbreedte m.u.v. eerste weken van korte dag behandeling Bron: A. Dieleman. Bron: F. Buwalda TI bij enkele siergewassen TI: max ±150 graaduren en bandbreedte 10 C Ficus plantgewicht (g) Lengte (cm) Gerbera Takgewicht (g) Aantal/veldje referentie TI Temperatuurintegratie (TI) en schermen bij freesia vier behandelingen vanaf half november Behandeling Scherm (SLS 10 Ultra) Ingestelde temperat Band breedte Standaard 6/10 o C Standaard + < 3 o C 6/10 o C TI + < 3 o C Gem 8 o C 8 o C (4 12 o C) TI extra + *) < 3 o C Gem 8 o C 11 o C (3 14 o C) Maximale temp. som (graaduur) *) minder snel minimumventilatie inzetten + scherm open 1 uur na zonop Bron: F. Buwalda 3

4 Resultaten energiebesparing freesia Scherm: Afhankelijk behandeling 775 tot 810 uur geschermd Energiebesparing bij gesloten scherm ca. 45% Gasverbruik in totale periode bij standaard 9,3 m 3, met scherm 7,5 m 3, besparing 1,8 m 3 (zo n 20%) Circa 35% minder vaak hoge pieken in gasverbruik TI + scherm: Energiebesparing 45 tot 53%: = 4 tot bijna 5 m 3! Productie en kwaliteit freesia Schermen: Gelijke productie en kwaliteit Schermen +TI: Gelijk takaantal, taklengte en vroegheid, 0 8% hoger takgewicht (hoger CO 2 ) Schermen + TI, extra 6% minder takken, wel zwaardere takken (CO 2 +85ppm) Gelijke taklengte en vroegheid Eenmalig iets pokken Onderzoek temperatuurintegratie komkommer Verdere proefgegevens: Standaardtemperatuur (ca. 20 o C) 2 x 6 dagen 16 o C, compensatie 2 x 12 dagen +2 o C 2½ dag 10 o C, compensatie 12 dagen +2 o C Plantdatum : 17 dec. Aantal afdelingen : 12 (3 x 4) Start koudeperiode : 5 febr (+28 febr) 2 à 3 o C verschil tussen dag en nachttemp. Temperatuur per week Eindproductie en kwaliteit tot en met week 17 Temperatuur ( o C) "20oC" "2x16oC" "10oC" Weeknr Temp. ( o C) Stuks/m 2 % Klasse II 20 58,4 6,7 2x16 60,0 9, ,7 7,6 4

5 Conclusies temperatuurintegratie komkommer Koude + compensatie: gelijk(e) plantlengte en bladaantal Géén effect op productie Bij 2x16 o C tijdelijk iets lagere productie, maar later volledig gecompenseerd: ca. 4 weken na koude juist hogere productie! Bij 2x16 o C wat meer klasse II en stek Wat doen we met deze kennis? (1) Plant kan meer hebben dan we denken! Vooral richten op etmaaltemperatuur Zoveel mogelijk profiteren van gratis warmte zon + CO 2 Meer grenzen opzoeken: ook lef hebben! Temperatuurintegratie op praktijkbedrijf: 12% besparing en geen productieverschil Wat doen we met deze kennis? (2) Schuiven met de plantdatum: aanleiding Temperatuurintegratie op praktijkbedrijf: 12% besparing en geen productieverschil Condensatie zoveel mogelijk voorkomen ivm schimmelziektes Vruchtgroenteteelt : Planten in november/december 11 maanden later stoppen Teeltwisseling 2 tot 4 weken m 3 gas per m 2 per jaar Start in periode met weinig licht en lage buitentemperatuur Kan het ook anders? Opties om energie te besparen: Opties om energie te besparen: Eerder stoppen met de teelt Latere teeltwisseling (later beginnen, later eindigen) Later starten, eerder eindigen Teelt starten in deel van de kas (vervolgens grotere planten) Eerder stoppen met de teelt heeft negatief effect op saldo tomaat (bij gasprijs van 0,28 per m 3, tomatenprijs 0,90 per kg) Twee tot zes weken latere teeltwisseling (later beginnen, later eindigen) leidt tot beter saldo tomaat 1,4 1,9 / m 2 Bron: A. Dieleman 5

6 Overige maatregelen: Uitplanten in deel van de kas 1 tot 1,5 m 3 m 2 minder energiegebruik Lagere temperatuur aan het einde van de teelt Bespaart 0,5 m 3 m 2 gas Geen tot negatief effect op productie Conclusies m.b.t. Teeltplanning (1) Tomaat: Teeltwisseling van ca. 7 i.p.v. 4 weken (dec en jan) Energiebesparing 5 6 m 3 per m 2 per jaar Nauwelijks effect op jaarproductie Paprika: Teeltwisseling van ruim 1½ maand (nov en dec) Energiebesparing 5 m 3 per m 2 per jaar Kost ca. 0,5 kg productie per m 2 Bron: A. Dieleman Bron: A. Dieleman Conclusies m.b.t. Teeltplanning (2) Vochtbalans in een tuinbouwkas (Enkel dek) Komkommer: Langere teeltwisseling bespaart energie, maar kost te veel productie Reden: 3 teelten Verkorten van een teelt maakt productietijd te kort Oplossing: 2 teelten? 400 kg op momenten waarop de ramen toch al open staan 110 kg waarvoor de ramen open gezet moeten worden 150 kg condensatie 660 kg verdamping Bron: A. Dieleman Bron: F. Kempkes, C. Stanghellini Warmteverlies door ontvochtiging Luchtvochtigheid (1) 200 MJ (voelbaar) omdat de ramen opengezet moeten worden voor vochtafvoer 110 kg waarvoor de ramen open gezet moeten worden Regeling kost 10 25% van het energiegebruik in kas Hogere RV toestaan: Verlaagd energiegebruik (3 12%) Nauwelijks effect op productie Risico op schimmelziekten 6 m 3 van de 45 m 3 is voor ontvochtiging. ketel (Voor 110 kg waterdamp is 8 m 3 a.e. nodig aan energie) Bron: F. Kempkes, C. Stanghellini 6

7 Energiebalans kas komkommerteelt (RV setpoint 5% hoger) Temperatuurverdeling in een kas van 3 ( ) ha. Er wordt gelucht; Temperatuurverschil 4.5 o C Sep :00:00 Gemiddelde over 60 minuten dt: Bron: J. Campen Bron: T. Dueck Variatie beinvloedt energiegebruik vooral i.v.m. tegengaan condensatie op koudste plekken Hogere luchtvochtigheid Toegepaste regelvolgorde vocht Minimaliseren kans op ziektes Minimaliseren kans op condensatie op gewas[delen] schermkier minimum raamstand minimumbuis Voorkomen dat gewastemperatuur te dicht bij dauwpunt van kaslucht komt Dus, daarop regelen en niet op vochtigheid Ventileren Stoken Gebruik van energieschermen: voordelen Lagere energiebehoefte Beperkt pieken (contractcapaciteit) Additioneel instrument voor klimaatregeling Hogere vochtigheid bij de start van de teelt Gebruik van energieschermen: nadelen Lichtverlies (dicht scherm; 20%) Lichtverlies (opgevouwen scherm; 3%) Kennis en ervaring Mogelijk te hoge RV Investeringskosten 7

8 Energie efficiente schermregeling Buitenluchtaanzuiging tijdens schermen maximaal 4% opening Kleine stappen (0.3%) en wachttijd 3 6% extra besparing vergeleken met proportionele of open/gesloten regeling Geen effect op productie en kwaliteit Buitenlucht aanzuigen, langs warmtewisselaar Voorkomen van te hoge RV onder scherm Langer schermen, Geen schermkier nodig Minder Botrytis Effect buitenlucht aanzuiging op RV beheersbaar houden van RV onder scherm RV- regeling 85 % RV- geen installatie 0:00 2:00 4:00 6:00 8:00 10:00 12:00 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00 0:00 RV regeling 85 % tot 3 uur Schermen tomaat Later openen (bij 50 W/m 2 in plaats van 5 W/m 2 straling): Geen effect op gewasgroei en productie 3.5% extra energiebesparing Bron: A. de Gelder Rassenkeuze Niet alle rassen reageren hetzelfde op temperatuur Als beter lage temperatuur, dan vaak nog beter bij normale temperatuur Tomaat: ras moet zowel bij lage als bij hoge temperatuur goed presteren Er zijn rasverschillen in temperatuur tolerantie 16 C 20 C Biaritz Chrysant 16 C 20 C Dublin Seizoensafhankelijke rassenkeuze?! Bron: A. van der Ploeg 8

9 Effect van temperatuur op snijchrysant: grote cultivarverschillen Conclusies Cultivar Langere teelt bij16 o C dan Takgewicht 20 o C (dagen) Supernova 4 +/- Delianne 7 + Reagan 13 + Annecy 11 +/- + hoger bij 16 C - hoger bij 20 C +/- geen significant verschil Energiebesparing van ca. 25% (tomaat) tot 50% (freesia, sla) is mogelijk zonder grote investering Al gerealiseerd door enkele telers Kenmerkend daarbij: Lage setpoints voor verwarming Hoge setpoints voor ventilatie Hoge relatieve luchtvochtigheid Veel uren schermgebruik Vloeiende overgangen in kasklimaatregeling Bron: A. van der Ploeg Energiebesparing tomaat: de cijfers op een rij Referentie: 40 m 3 a.e. per m 2 per jaar Later planten, kortere teelt: 2,5 m 3 Schermregeling (enkel): 1 m 3 Dubbel scherm: 3,7 m 3 Temperatuurregeling: 3.2 m 3 Vochtregeling: 2,5 m 3 Bevochtiging: efficiëntere warmte afvoer > hoger CO 2 Luchtcirculatie: voorkomen lokaal vocht Totale besparing meer dan 10 m 3 Warmtewisselaars+WP+aquifer: vervangen 14 m 3 gas door zonne energie Totaal: 16 m3 a.e. per m 2 per jaar nodig Tips/Conclusies Meer met buitenomstandigheden meebewegen Maak gebruik van flexibiliteit gewas: Temperatuurintegratie Geen minimumbuis Meer schermuren en twee energieschermen Vochtiger telen (maar voorkom condensatie) Later planten (met grotere planten) Bedankt voor uw aandacht Met dank aan financiers onderzoek: Wageningen UR 9

CO 2, temperatuur en energiebesparing

CO 2, temperatuur en energiebesparing 2/14/29 CO 2, temperatuur en energiebesparing Wat komt er aan de orde? Ep Heuvelink & Leo Marcelis Wageningen UR: Leerstoelgroep Tuinbouwketens WUR Glastuinbouw Met medewerking van: Susana Carvalho, Anja

Nadere informatie

Bijeenkomst CO 2 en Venlow Energy Kas. Venlow Energy kas 2 juli 2012 Frank Kempkes, Jan Janse

Bijeenkomst CO 2 en Venlow Energy Kas. Venlow Energy kas 2 juli 2012 Frank Kempkes, Jan Janse Bijeenkomst CO 2 en Venlow Energy Kas Venlow Energy kas 2 juli 2012 Frank Kempkes, Jan Janse Ons energiegebruik (warmte) Redenen om warmte in de kas te brengen 1. Setpoint verwarmen handhaven 2. Gewas

Nadere informatie

Luchtbevochtiging in de zomerperiode: Wat wil de plant?

Luchtbevochtiging in de zomerperiode: Wat wil de plant? Luchtbevochtiging in de zomerperiode: Wat wil de plant? Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: WUR Glastuinbouw Leerstoel Tuinbouwproductieketens Met medewerking van: Peter van Weel, Hendrik Jan van

Nadere informatie

Vochtbeheersing onder een scherm. Peter van Weel

Vochtbeheersing onder een scherm. Peter van Weel Vochtbeheersing onder een scherm Peter van Weel Aircobreeze: luchtbeweging en menging Diverse proeven 1. Biologische tomaat/paprika met dubbel energiescherm en Aircobreeze 2. Gerbera met verduisteringsdoek,

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen. Basis HNT. Wat is de kern van HNT? en CO 2. Natuurkundige principes oa: Plantfysiologie Plantbalans. Vochtbalans Energie balans

Het Nieuwe Telen. Basis HNT. Wat is de kern van HNT? en CO 2. Natuurkundige principes oa: Plantfysiologie Plantbalans. Vochtbalans Energie balans Het Nieuwe Telen en CO 2 Wat is de kern van HNT? Door Hans Pronk, 12/05/2016 1 Basis HNT Natuurkundige principes oa: Vochtbalans Energie balans Plantfysiologie Plantbalans Assimilatenbalans Vochtbalans

Nadere informatie

Energiezuinig telen in de glastuinbouw. Cursus Klimaat 8/02/2012 Kris Goen

Energiezuinig telen in de glastuinbouw. Cursus Klimaat 8/02/2012 Kris Goen Energiezuinig telen in de glastuinbouw Cursus Klimaat 8/02/2012 Kris Goen Toelichting project Overzicht Invloed van verschillend E-besparende maatregelen: Schermen Variëren met plantdatum Zomerstookstop

Nadere informatie

Economie van Het Nieuwe Telen

Economie van Het Nieuwe Telen Economie van Het Nieuwe Telen Innovatienetwerk Duurzame EnErgie 2-3-21 Marc Ruijs Peter Vermeulen LEI en WUR Glastuinbouw WUR Glastuinbouw Inhoud Inleiding Pilotgewassen en referentie Varianten van Het

Nadere informatie

Energiezuinige teelt Alstroemeria

Energiezuinige teelt Alstroemeria Energiezuinige teelt Alstroemeria Metingen op bedrijven en energiezuinige teeltconcept Energiek 2020 Event 9 maart 2017, Nieves García Feije de Zwart, Peter van Weel, Johan Steenhuizen, Marco de Groot

Nadere informatie

Warmer of kouder? Sturen met de temperatuur

Warmer of kouder? Sturen met de temperatuur 17-12-7 Warmer of kouder? Sturen met de temperatuur Ep Heuvelink & Leo Marcelis Wageningen Universiteit, Tuinbouwproductieketens Wageningen UR Glastuinbouw Waarom dit verhaal? Temperatuur belangrijke klimaatfactor

Nadere informatie

Technieken voor ontvochtiging

Technieken voor ontvochtiging Technieken voor ontvochtiging Energiek Event 5 April 2018, Bram Vanthoor en Feije de Zwart Inhoud Technieken voor ontvochtiging Achtergrond Gepresenteerde technieken Buitenlucht inblazen Verticale schermventilatoren

Nadere informatie

Bloem en vruchtvorming

Bloem en vruchtvorming //9 Bloem en vruchtvorming Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: Leerstoel Plantenteelt in energiezuinige kassen & WUR Glastuinbouw (Leo.Marcelis@wur.nl) Leerstoelgroep Tuinbouwketens (Ep.Heuvelink@wur.nl)

Nadere informatie

Teelt en energie van VenlowEnergy naar ID

Teelt en energie van VenlowEnergy naar ID Teelt en energie van VenlowEnergy naar ID Ervaringen en resultaten van de VenlowEnergy kas t/m 2014 en de eerste ervaringen van de ID kas 23 oktober 2014, Frank Kempkes Aanleiding van de VenlowEnergy HNT

Nadere informatie

Totaalconcept belichte Groenteteelt. 12 december 2018 Lisanne Helmus (Delphy IC) & Feije de Zwart (WUR)

Totaalconcept belichte Groenteteelt. 12 december 2018 Lisanne Helmus (Delphy IC) & Feije de Zwart (WUR) Totaalconcept belichte Groenteteelt. 12 december 2018 Lisanne Helmus (Delphy IC) & Feije de Zwart (WUR) Uitgangspunten! Latente warmte terugwinnen 2 projecten Tomaat Komkommer Energie van de lampen opnieuw

Nadere informatie

Introductie temperatuur

Introductie temperatuur Introductie temperatuur Met temperatuur kan de balans in de plant worden gehouden. De temperatuur bepaalt de snelheid van de processen die in de plant spelen. Onder een bepaalde temperatuur staan de processen

Nadere informatie

CO 2 : op zoek naar het optimum

CO 2 : op zoek naar het optimum 1/31/27 CO 2 : op zoek naar het optimum Wat komt er aan de orde? Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: WUR Glastuinbouw Leerstoelgroep Tuinbouwproductieketens Met medewerking van: Anja Dieleman, Tom

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen. Het Nieuwe Telen. Wat kan ik er NU mee? Ing René Beerkens

Het Nieuwe Telen. Het Nieuwe Telen. Wat kan ik er NU mee? Ing René Beerkens Het Nieuwe Telen Het Nieuwe Telen Wat kan ik er NU mee? Ing René Beerkens Programma 19:00 Inventarisatie vragen en teeltsoorten Presentatie / discussie Vochtregeling Nieuwe technische toepassingen Adiabatische

Nadere informatie

Systemen voor buitenluchttoevoer

Systemen voor buitenluchttoevoer Systemen voor buitenluchttoevoer Voor elk gewas en elke kas een oplossing Peter van Weel Wat willen we bereiken? 20-50% energiebesparing op warmte door het meer isoleren met schermdoeken Geen vochtafvoer

Nadere informatie

LED verlichting in kassen:

LED verlichting in kassen: LED verlichting in kassen: met minder energie meer bloemen en groenten van betere kwaliteit Leo Marcelis Hoogleraar Tuinbouw en Productfysiologie Glastuinbouw: Nederland is wereldleider. Teelt van groenten,

Nadere informatie

ERVARINGEN MET HET NIEUWE TELEN

ERVARINGEN MET HET NIEUWE TELEN ERVARINGEN MET HET NIEUWE TELEN Lezing door Barend Löbker VORTUS bv Programma: Klimaat Praktijkervaringen nieuwe telen Vragen/discussie Introductie Vortus BV: 2007 25 jaar geleden door Simon Voogt opgericht

Nadere informatie

Energiebewust belichten: een hele kunst

Energiebewust belichten: een hele kunst Energiebewust belichten: een hele kunst Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw 10 november, 2009 Belichting in Nederland Tuinbouw onder glas 10 500 ha Glastuinbouw met kunstlicht - 2000 ha (19%) + 1% op

Nadere informatie

Goede middag, Met dezepresentatiewilikprobereneen getalsmatiginzichttegevenin verdampingen ontvochtiging en het energieverbruik dat daarmee gemoeid

Goede middag, Met dezepresentatiewilikprobereneen getalsmatiginzichttegevenin verdampingen ontvochtiging en het energieverbruik dat daarmee gemoeid Goede middag, Met dezepresentatiewilikprobereneen getalsmatiginzichttegevenin verdampingen ontvochtiging en het energieverbruik dat daarmee gemoeid is. 1 Alswe kijkennaar de totaleenergiebalansvan een

Nadere informatie

Ventilation Jet en Airmix in de praktijk. 11 januari 2018, Bram Vanthoor, Tim Schinkel

Ventilation Jet en Airmix in de praktijk. 11 januari 2018, Bram Vanthoor, Tim Schinkel Ventilation Jet en Airmix in de praktijk 11 januari 2018, Bram Vanthoor, Tim Schinkel Inhoud Monitoringsproject Ventilation Jet en Airmix Waarom toepassen? Verschillen en overeenkomsten? Algemene tips

Nadere informatie

Winterlichtkas: spectaculaire resultaten

Winterlichtkas: spectaculaire resultaten Winterlichtkas: spectaculaire resultaten dankzij of ondanks het nieuwe telen? Studiemiddag HNT Den Bosch 12 december 2018, Frank Kempkes en Jan Janse Teelt 2018 2 Gewas: ras Hi-Power, plantdatum 28 dec

Nadere informatie

Gerbera: maximale isolatie & lichtonderschepping

Gerbera: maximale isolatie & lichtonderschepping Gerbera: maximale isolatie & lichtonderschepping Eindstand, BCO, 26-09-2017 Nieves García, Frank Kempkes, Arie de Gelder, Eugenie Dings Proef doel en looptijd Doel Het energie- en CO 2 gebruik bij gerbera

Nadere informatie

Energiebesparing in de broei van lelies

Energiebesparing in de broei van lelies Energiebesparing in de broei van lelies Hans Kok, Casper Slootweg en Jeroen Wildschut Door de hoge energiekosten zijn de kosten voor het broeien van lelies enorm gestegen. Bij een gelijkblijvende en soms

Nadere informatie

Innovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen

Innovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen Innovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen Programma Kosten doublet Warmte aardwarmte berekening Warmtebalans aardwarmte

Nadere informatie

De ka(n)s voor energie: The Big Picture

De ka(n)s voor energie: The Big Picture De ka(n)s voor energie: The Big Picture Eric Poot, Wageningen UR Glastuinbouw eric.poot@wur.nl Toekomst Glastuinbouw 2 keer meer met 2 keer minder 1 De Ka(n)s voor energie Ondernemers Overheden Kennisinstellingen

Nadere informatie

2SaveEnergykas 2017 Een sterk gewas met weinig gas

2SaveEnergykas 2017 Een sterk gewas met weinig gas 2SaveEnergykas 2017 Een sterk gewas met weinig gas Energiek event 5 april 2018 Frank Kempkes De aanleiding 2010 bouw VenlowEnergy kas Isolatieglas met transmissie enkele % onder standaard glas Ontvochtiging

Nadere informatie

ste periode. Proefopzet. Kastemperatuur 1 ste periode. RV 1 ste periode. Resultaten 1 ste periode. Buistemperatuur ondernet

ste periode. Proefopzet. Kastemperatuur 1 ste periode. RV 1 ste periode. Resultaten 1 ste periode. Buistemperatuur ondernet Schermgebruik bij vruchtgroenten en sla Energie-InfoDag, 12/3/9 Dubbel scherm en vliesdoek in tomaat: wat is de meerwaarde? Lieve Wittemans Proefstation voor de Groenteteelt Beweegbaar energiescherm SLS

Nadere informatie

27/11/2015. Ontwerpen van nieuwe productiesystemen gebaseerd op LED belichting verlagen van de CO 2 voetafdruk. 1. Inleiding. 1.

27/11/2015. Ontwerpen van nieuwe productiesystemen gebaseerd op LED belichting verlagen van de CO 2 voetafdruk. 1. Inleiding. 1. Ontwerpen van nieuwe productiesystemen gebaseerd op LED belichting verlagen van de CO 2 voetafdruk Masterclass 22 oktober 2015 HAS Den Bosch BOGO project Klimaat en energie: nieuwe low input teeltsystem

Nadere informatie

Ontvochtiger aan, schermkier dicht. Energiek Event, Marcel Raaphorst en Nieves García

Ontvochtiger aan, schermkier dicht. Energiek Event, Marcel Raaphorst en Nieves García Ontvochtiger aan, schermkier dicht Energiek Event, 11-4-2019 Marcel Raaphorst en Nieves García Waarom ontvochtigen? Door het intensiveren van de mate van isolatie in de kas loopt het vochtniveau in de

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen Alstroemeria

Het Nieuwe Telen Alstroemeria Het Nieuwe Telen Alstroemeria Energiezuinig teeltconcept snijbloemen met een lage warmtebehoefte Caroline Labrie, Feije de Zwart Rapport GTB-1031 2010 Wageningen, Wageningen UR Glastuinbouw Alle rechten

Nadere informatie

Pieken zonder Pieken. Project binnen topsector Tuinbouw & Uitgangsmateriaal Onderdeel van PPS Energie & CO 2

Pieken zonder Pieken. Project binnen topsector Tuinbouw & Uitgangsmateriaal Onderdeel van PPS Energie & CO 2 Pieken zonder Pieken paprika teelt in de 2saveEnergy kas Project binnen topsector Tuinbouw & Uitgangsmateriaal Onderdeel van PPS Energie & CO 2 24 januari 2018, Frank Kempkes & Arie de Gelder De aanleiding

Nadere informatie

Notitie. Inleiding. Afgeronde onderzoeken. Betreft: Afgerond onderzoek

Notitie. Inleiding. Afgeronde onderzoeken. Betreft: Afgerond onderzoek Notitie Aan Sectorcommissie Energie Van Aat Dijkshoorn / Dennis Medema Kenmerk Behoort bij agendapunt 5c, vergadering d.d. 15 februari 2011 Totaal aantal pagina s 6 31 januari 2011 Betreft: Afgerond onderzoek

Nadere informatie

LED als groeilicht; Wat weten we nu? Lisanne Helmus (Delphy IC) & Kees Weerheim (WUR Glastuinbouw). Energiek event 5 april 2018.

LED als groeilicht; Wat weten we nu? Lisanne Helmus (Delphy IC) & Kees Weerheim (WUR Glastuinbouw). Energiek event 5 april 2018. LED als groeilicht; Wat weten we nu? Lisanne Helmus (Delphy IC) & Kees Weerheim (WUR Glastuinbouw). Energiek event 5 april 2018. Belichting in de glastuinbouw Jaarrond gevraagde kwaliteit en kwantiteit

Nadere informatie

Ik ben Feije de Zwart en mij is gevraagd om wat te vertellen over schermen en ontvochtiging. Ik ben onderzoeker kasklimaat en energie.

Ik ben Feije de Zwart en mij is gevraagd om wat te vertellen over schermen en ontvochtiging. Ik ben onderzoeker kasklimaat en energie. Ik ben Feije de Zwart en mij is gevraagd om wat te vertellen over schermen en ontvochtiging. Ik ben onderzoeker kasklimaat en energie. Ik vul dit in door met behulp van simulatiemodellen te berekenen wat

Nadere informatie

Schermen en Het nieuwe telen : een perfecte combinatie

Schermen en Het nieuwe telen : een perfecte combinatie Schermen en Het nieuwe telen : een perfecte combinatie Beek en Donk, 25-10-2012 Facts Opgericht in 1887 4 de generatie Kinna, Sweden 450 medewerkers 50 M turnover > 80 % export Voorbeeld: potplantenbedrijf

Nadere informatie

Presentatie Toepassingsmogelijkheden voor Verti-fan en Enfan

Presentatie Toepassingsmogelijkheden voor Verti-fan en Enfan LTO Groeiservice Themabijeenkomst Energie - Het Nieuwe Telen Presentatie Toepassingsmogelijkheden voor Verti-fan en Enfan door Dennis Brom Van der Ende Pompen B.V. Enfan Horizontale recirculatie Horizontale

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen toegepast in aardbeien onderglas!

Het Nieuwe Telen toegepast in aardbeien onderglas! Het Nieuwe Telen toegepast in aardbeien onderglas! 10-1-2018 Lisanne Helmus (Met dank aan: Klaas Walraven en Peter Geelen) Defenitie Het Nieuwe Telen Optimaal telen in balans met toepassing van kennis

Nadere informatie

Rapportage Temperatuur- en RV-metingen

Rapportage Temperatuur- en RV-metingen Rapportage Temperatuur- en RV-metingen Meetadres Jamuflor B.V. Hoofdweg 141 1424 PE De Kwakel Uitgevoerd door: Hoofdweg 1236 2153 LR Nieuw-Vennep 24 februari 2015 5 x 6,4 m = 32 meter 5 x 6,4 m = 32 meter

Nadere informatie

De Meerwaarde van Diffuus Licht voor Gewas & Tuinder

De Meerwaarde van Diffuus Licht voor Gewas & Tuinder De Meerwaarde van Diffuus Licht voor Gewas & Tuinder Zicht op Licht, 29 oktober 2013, Wageningen Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw Inleiding Natuurlijk zonlicht is gratis! Gratis licht voor groei,

Nadere informatie

Near Infrared Radiation (NIR) reflectie:

Near Infrared Radiation (NIR) reflectie: Near Infrared Radiation (NIR) reflectie: Effect op kasklimaat en productie van rozen Frank Kempkes Wageningen UR Glastuinbouw Met dank aan Cecilia Stanghellini en Silke Hemming Eigenschappen van een kasdek

Nadere informatie

HNT toegepast in potplanten. Studiemiddag HNT, LTO Glaskracht 2018 Door: Tristan Marçal Balk

HNT toegepast in potplanten. Studiemiddag HNT, LTO Glaskracht 2018 Door: Tristan Marçal Balk HNT toegepast in potplanten Studiemiddag HNT, LTO Glaskracht 2018 Door: Tristan Marçal Balk Wat is Het Nieuwe Telen? Het Nieuwe Telen (HNT) is letterlijk een nieuwe manier van telen o.b.v. plantfysiologie

Nadere informatie

Als planten konden praten

Als planten konden praten 3/28/28 Als planten konden praten Leo Marcelis & Ep Heuvelink Wageningen UR: WUR Glastuinbouw (Leo.Marcelis@wur.nl) Leerstoelgroep Tuinbouwketens (Ep.Heuvelink@wur.nl) Met medewerking van: J. Bontsema,

Nadere informatie

De Wandelende Klimaatbox

De Wandelende Klimaatbox De Wandelende Klimaatbox Draadloze sensornetwerken in de kas Jos Balendonck NVTL studiedag, 10 maart 2015, Hof van Wageningen Robuuste agroproductiesystemen techniek voor een weerbare agrosector Sectie

Nadere informatie

Klimaat (on)gelijkheid en luchtbeweging. Peter van Weel, Wageningen UR Glastuinbouw Seminar HNT 2011, Zoetermeer

Klimaat (on)gelijkheid en luchtbeweging. Peter van Weel, Wageningen UR Glastuinbouw Seminar HNT 2011, Zoetermeer Klimaat (on)gelijkheid en luchtbeweging Peter van Weel, Wageningen UR Glastuinbouw Seminar HNT 2011, Zoetermeer Welke klimaatproblemen treden op onder een scherm? 1. Stilstaande luchtlagen door verminderde

Nadere informatie

NieuweTelenTulp. Energiezuinige teeltconcepten voor de broei van tulpen

NieuweTelenTulp. Energiezuinige teeltconcepten voor de broei van tulpen NieuweTelenTulp Energiezuinige teeltconcepten voor de broei van tulpen Inleiding Circa 650 bedrijven broeien jaarlijks meer dan twee miljard tulpen. Het gasverbruik hierbij is circa dertig miljoen m 3.

Nadere informatie

CO 2 bij paprika: wanneer kan ik het beste doseren? Anja Dieleman, Wageningen UR Glastuinbouw

CO 2 bij paprika: wanneer kan ik het beste doseren? Anja Dieleman, Wageningen UR Glastuinbouw CO 2 bij paprika: wanneer kan ik het beste doseren? Anja Dieleman, Wageningen UR Glastuinbouw Wat komt er aan de orde? Resultaten enquêtes Fotosynthese Relaties CO 2, licht en temperatuur Effecten CO 2

Nadere informatie

Besparen op Groeilicht

Besparen op Groeilicht Besparen op Groeilicht Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw Het Nieuwe Telen Optimaal, 13 juni 2013 N etto fotosynthese (µm ol m -2 s-1) Groeilicht: wat hebben wij geleerd? SON-T belichting Belichtingsintensiteit

Nadere informatie

Evaluatie, Leerpunten en Plannen Perfecte Roos Energiezuinig geteeld. 31-10-2014, Arie de Gelder

Evaluatie, Leerpunten en Plannen Perfecte Roos Energiezuinig geteeld. 31-10-2014, Arie de Gelder Evaluatie, Leerpunten en Plannen Perfecte Roos Energiezuinig geteeld 31-10-2014, Arie de Gelder Opmerkingen vooraf De genoemde punten staan open voor discussie Er is geen prioriteit in de volgorde Als

Nadere informatie

Tuinbouw fossielvrij. Energiek Event 2018 Feije de Zwart, Bram Vanthoor. Wageningen University & Research, NL

Tuinbouw fossielvrij. Energiek Event 2018 Feije de Zwart, Bram Vanthoor. Wageningen University & Research, NL Tuinbouw fossielvrij Energiek Event 2018 Feije de Zwart, Bram Vanthoor Wageningen University & Research, NL Inhoud Achtergrond Teelten Verschillende fossiel vrije opties Veronderstellingen Voorlopige resultaten

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen Ines 25-10-2012

Het Nieuwe Telen Ines 25-10-2012 Het Nieuwe Telen Ines 25-10-2012 Vereijken Kwekerijen BV 27 ha. cocktail tomaten waarvan cccc 27 ha. Tasty Tom 50 % groeilicht directie Gerard, Eric en Hans Vereijken Het Nieuwe Telen Algemeen Uitgangspunten

Nadere informatie

Effect van daksproeier of hoge druknevel op kasklimaat en waterhuishouding bij komkommer

Effect van daksproeier of hoge druknevel op kasklimaat en waterhuishouding bij komkommer Effect van daksproeier of hoge druknevel op kasklimaat en waterhuishouding bij komkommer A. de Gelder en R. de Graaf Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Business Unit Glastuinbouw Februari 25 PPO nr.

Nadere informatie

Minimale temperatuurgrenzen courgette

Minimale temperatuurgrenzen courgette Minimale temperatuurgrenzen courgette Onderzoek 2002 Jan Janse & Marcel Raaphorst Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Sector Glastuinbouw Projectnummer 415143 Januari 2003 Intern Rapportnummer GT 13058

Nadere informatie

Mogelijke oplossingen voor het energieprobleem

Mogelijke oplossingen voor het energieprobleem http://glasreg.khk.be/ www.kvlt.be Mogelijke oplossingen voor het energieprobleem Studiedag: Toekomst voor de glastuinbouw? 1 december 2006 Herman Marien Energieprobleem: van kennis tot besparing 1. Kennis

Nadere informatie

Technisch en teelttechnisch verslag van het project Lucht in de kas bij Themato (opgesteld door Martien Duijndam)

Technisch en teelttechnisch verslag van het project Lucht in de kas bij Themato (opgesteld door Martien Duijndam) Technisch en teelttechnisch verslag van het project Lucht in de kas bij Themato (opgesteld door Martien Duijndam) Inleiding: Het project Lucht in de kas is uitgevoerd om de toepassing van de Climate Optimizer

Nadere informatie

HNT in de praktijk : ervaringen eerste jaar

HNT in de praktijk : ervaringen eerste jaar HNT in de praktijk : ervaringen eerste jaar 20 november 2013 Martin van der Mei/Marco de Groot FloriConsultGroup Kwekerij Futura Holstein Flowers 1 Technische omschrijving 7 LBK s aan één gevel Slurf gaat

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen van Paprika Monitoring bij Gubbels Siberië 2011-2013. LLTB Ontwikkeling

Het Nieuwe Telen van Paprika Monitoring bij Gubbels Siberië 2011-2013. LLTB Ontwikkeling Het Nieuwe Telen van Paprika Monitoring bij Gubbels Siberië 2011-2013 LLTB Ontwikkeling 1 PROJECT: Het Nieuwe Telen van Paprika; monitoring bij Gubbels Siberië Eindrapportage Verplichtingsnummer 1400007216

Nadere informatie

Stuurlicht: wat kunnen we ermee 2. Licht Event 10 december 2014 Arca Kromwijk, Wageningen UR Glastuinbouw

Stuurlicht: wat kunnen we ermee 2. Licht Event 10 december 2014 Arca Kromwijk, Wageningen UR Glastuinbouw Stuurlicht: wat kunnen we ermee 2 Licht Event 10 december 2014 Arca Kromwijk, Wageningen UR Glastuinbouw arca.kromwijk@wur.nl Stuurlicht Freesia Normaal assimilatielicht (SON-T 35 µmol/m 2 /s) met stuurlicht

Nadere informatie

Optimaal gebruik van CO 2

Optimaal gebruik van CO 2 Optimaal gebruik van CO 2 Energiek2020 Event, 17 maart 2011 Anja Dieleman Wageningen UR Glastuinbouw Onderwerpen Trends CO 2 balans van de kas Effecten van CO 2 op groei Fysiologisch effect van CO 2 :

Nadere informatie

Kennisuitwisseling belichte aardbeienteelt

Kennisuitwisseling belichte aardbeienteelt Kennisuitwisseling belichte aardbeienteelt April 2007 Gefinancieerd door Productschap Tuinbouw Uitgevoerd door: Ing. Bart Vromans Bart.vromans@lucel.nl INHOUDSOPGAVE Samenvatting Inleiding Plan van aanpak

Nadere informatie

Energiebesparing in bio-glasteelten door intensief schermen en geavanceerd ventileren

Energiebesparing in bio-glasteelten door intensief schermen en geavanceerd ventileren Energiebesparing in bio-glasteelten door intensief schermen en geavanceerd ventileren Arie de Gelder, Peter van Weel, Elly Nederhoff Wageningen UR Glastuinbouw Rapportnummer: GTB-1011 2010 Wageningen,

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen Alstroemeria

Het Nieuwe Telen Alstroemeria Het Nieuwe Telen Alstroemeria praktijk-implementatie Frank van der Helm, Peter van Weel, Caroline Labrie en Feije de Zwart. Het Nieuwe Telen Even het geheugen opfrissen Ontwikkelen en toetsen energiezuinig

Nadere informatie

Het gewas centraal. Balans assimilatenaanmaak en gebruik (vraag) Wat komt er aan de orde? 11/14/2008. lichtonderschepping fotosynthese.

Het gewas centraal. Balans assimilatenaanmaak en gebruik (vraag) Wat komt er aan de orde? 11/14/2008. lichtonderschepping fotosynthese. 11/14/28 Het gewas centraal Ep Heuvelink & Leo Marcelis Wageningen UR: Leerstoelgroep Tuinbouwketens WUR Glastuinbouw Met medewerking van: Menno Bakker, Benno Burema, Anja Dieleman, Tom Dueck, Frank Maas,

Nadere informatie

Energie in kengetallen: op zoek naar een nieuwe balans

Energie in kengetallen: op zoek naar een nieuwe balans Energie in kengetallen: op zoek naar een nieuwe balans Basisdocument T. Dueck, A. Elings, F. Kempkes, P. Knies, N. van de Braak, N. Garcia, G. Heij, J. Janse, R. Kaarsemaker, P. Korsten, R. Maaswinkel,

Nadere informatie

Energie in kengetallen: zoek naar een nieuwe balans

Energie in kengetallen: zoek naar een nieuwe balans Energie in kengetallen: zoek naar een nieuwe balans T. Dueck, A. Elings, F. Kempkes, P. Knies, N. van de Braak, N. Garcia, G. Heij, J. Janse, R. Kaarsemaker, P. Korsten, R. Maaswinkel, M. Ruijs, C. Reijnders

Nadere informatie

Rentabiliteit geconditioneerd telen

Rentabiliteit geconditioneerd telen Rentabiliteit geconditioneerd telen 2 april 2008 Marcel Raaphorst (Wageningen UR Glastuinbouw) Marc Ruijs (LEI / Wageningen UR Glastuinbouw) Inhoud presentatie Achtergrond Systemen en technische uitvoeringen

Nadere informatie

En met we bedoel ik Marcel Raaphorst, Peter van Weel, Bas Speetjens, Wouter Verkerke en mijzelf natuurlijk. Bas werkt overigens al weer een jaar bij

En met we bedoel ik Marcel Raaphorst, Peter van Weel, Bas Speetjens, Wouter Verkerke en mijzelf natuurlijk. Bas werkt overigens al weer een jaar bij Goedenavond, Ik ben Feije de Zwart. Ik werk al zo n 25 jaar op het gebied van kasklimaat en energie in de glastuinbouw. Ik werk hieraan met behulp van simulatiemodellen of aan de hand van metingen te bepalen

Nadere informatie

Opbrengstverhoging snij amaryllis. Arca Kromwijk en Steven Driever, Wageningen UR Glastuinbouw Marc Grootscholten, Improvement Centre

Opbrengstverhoging snij amaryllis. Arca Kromwijk en Steven Driever, Wageningen UR Glastuinbouw Marc Grootscholten, Improvement Centre Opbrengstverhoging snij amaryllis Arca Kromwijk en Steven Driever, Wageningen UR Glastuinbouw Marc Grootscholten, Improvement Centre Onderzoek opbrengstverhoging snij amaryllis Op verzoek amarylliscommissie

Nadere informatie

Temperatuurintegratie kleine gewassen

Temperatuurintegratie kleine gewassen Temperatuurintegratie kleine gewassen C. Grashoff, M.G.M. Raaphorst, J.W.M. Kempen, J. Janse, J.A. Dieleman & L.F.M. Marcelis Nota 307 Temperatuurintegratie kleine gewassen C. Grashoff 1, M.G.M. Raaphorst

Nadere informatie

Aandacht voor bouw en techniek

Aandacht voor bouw en techniek Semigesloten kassen Aandacht voor bouw en techniek AVAG-projectgroep om knelpunten van de semigesloten kas op te lossen Wat zijn de knelpunten? Interview met telers met een semigesloten kas Waarom semigesloten

Nadere informatie

Grip op licht. Het Nieuwe Telen Potplanten: Meer energie besparing met meer natuurlijk licht en verbeterde monitoring

Grip op licht. Het Nieuwe Telen Potplanten: Meer energie besparing met meer natuurlijk licht en verbeterde monitoring Grip op licht Het Nieuwe Telen Potplanten: Meer energie besparing met meer natuurlijk licht en verbeterde monitoring Filip v Noort, Wageningen UR Glas Financiering Kas als Energiebron van het PT en EZ

Nadere informatie

Energiebesparing bij belichte rozen middels verlaging van de teelttemperatuur

Energiebesparing bij belichte rozen middels verlaging van de teelttemperatuur Energiebesparing bij belichte rozen middels verlaging van de teelttemperatuur Rapport van fase 1 van het project Verlagen van de teelttemperatuur bij gebruik van temperatuurintegratie H.F. de Zwart & J.A.

Nadere informatie

Conditioneren van chrysant. Marcel Raaphorst Arie de Gelder Paul de Veld (DLV)

Conditioneren van chrysant. Marcel Raaphorst Arie de Gelder Paul de Veld (DLV) Conditioneren van chrysant Marcel Raaphorst Arie de Gelder Paul de Veld (DLV) Wageningen UR Glastuinbouw. december 2006 2 2006 Wageningen, Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Energiemanagement Alstroemeria

Energiemanagement Alstroemeria Energiemanagement Alstroemeria Energie-efficiënte temperatuurstrategie in relatie tot belichting voor de teelt van Alstroemeria Monica Kersten, Edwin Rijpsma en Gerrit Heij Wageningen UR Glastuinbouw november

Nadere informatie

3/22/ SaveEnergy kasdek. 2SaveEnergy kasdek. 2SaveEnergy kasdek. 2SaveEnergy kasdek. Energie besparing: Energie besparing:

3/22/ SaveEnergy kasdek. 2SaveEnergy kasdek. 2SaveEnergy kasdek. 2SaveEnergy kasdek. Energie besparing: Energie besparing: Energie besparing: Woningen - standaard dubbel glas Utiliteitsbouw - standaard dubbel glas Kassen - standaard enkel glas Energie besparing: Nadelen van dubbel glas als kasdek: - hoge prijs - grote lichtonderschepping

Nadere informatie

Workshop: Efficiënter CO 2 doseren / weerstanden bij CO 2 opname

Workshop: Efficiënter CO 2 doseren / weerstanden bij CO 2 opname Energiek Event 9 maart 2017. Plant Dynamics, Sander Pot Workshop: Efficiënter CO 2 doseren / weerstanden bij CO 2 opname Primaire bouwstoffen: CO 2 & water Energiebron: licht Fotosynthese: CO 2 + water

Nadere informatie

29/05/2013. Het Nieuwe Telen, algemene ontwikkelingen, praktische. In stappen naar Het Nieuwe Telen (Sheet uit breakfast briefing 2009)

29/05/2013. Het Nieuwe Telen, algemene ontwikkelingen, praktische. In stappen naar Het Nieuwe Telen (Sheet uit breakfast briefing 2009) Lichtreactie (heeft licht nodig) 29/05/2013 Het Nieuwe Telen, algemene ontwikkelingen, praktische toepassingen en CO 2 In stappen naar Het Nieuwe Telen (Sheet uit breakfast briefing 2009) Bijeenkomst INES

Nadere informatie

Gewasfotosynthese meten in een (belichte) tomatenteelt. Wageningen UR Glastuinbouw, Anja Dieleman Themabijeenkomst energie glasgroente 18 mei 2015

Gewasfotosynthese meten in een (belichte) tomatenteelt. Wageningen UR Glastuinbouw, Anja Dieleman Themabijeenkomst energie glasgroente 18 mei 2015 Gewasfotosynthese meten in een (belichte) tomatenteelt Wageningen UR Glastuinbouw, Anja Dieleman Themabijeenkomst energie glasgroente 18 mei 2015 Plantmonitoring Doet mijn gewas het goed onder deze klimaatomstandigheden?

Nadere informatie

Optimaal CO 2 doseren. Recente ontwikkelingen uit onderzoek.

Optimaal CO 2 doseren. Recente ontwikkelingen uit onderzoek. Optimaal CO 2 doseren Recente ontwikkelingen uit onderzoek. Plant Dynamics B.V. Sander Pot Workshop Energiek Event 26 maart 2015 Financiering onderzoek : Contactpersonen programma Kas als Energiebron :

Nadere informatie

50% energiebesparing door betere lichtbenutting

50% energiebesparing door betere lichtbenutting 50% energiebesparing door betere lichtbenutting Leo Marcelis Hoogleraar Tuinbouw en Productfysiologie, Wageningen Universiteit. Leo.Marcelis@wur.nl Ambitie Doelstelling: 50% minder energie én Verbetering

Nadere informatie

LichtEvent 10 december Workshop Lichtbenutting. Monitoren hoe het licht wordt benut voor de fotosynthese: hoe realiseer ik het optimale?

LichtEvent 10 december Workshop Lichtbenutting. Monitoren hoe het licht wordt benut voor de fotosynthese: hoe realiseer ik het optimale? LichtEvent 10 december 2014 Workshop Lichtbenutting. Monitoren hoe het licht wordt benut voor de fotosynthese: hoe realiseer ik het optimale? Plant Dynamics Sander Pot Fotosynthese hangt af van: Licht

Nadere informatie

Relatie tussen toenemende kashoogte en het energieverbruik in de glastuinbouw

Relatie tussen toenemende kashoogte en het energieverbruik in de glastuinbouw Relatie tussen toenemende kashoogte en het energieverbruik in de glastuinbouw J.B. Campen J. Bontsema M. Ruijs Rapport nr. 2007 Wageningen, Wageningen UR Glastuinbouw Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

Belichting in de Glastuinbouw. Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw energiek2020, 17 maart 2011

Belichting in de Glastuinbouw. Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw energiek2020, 17 maart 2011 Belichting in de Glastuinbouw Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw energiek2020, 17 maart 2011 Eén integrale aanpak met 7 transitiepaden: Programma Kas als Energiebron Energie besparen Duurzame energiebronnen

Nadere informatie

Conditionering bij biologische vruchtgroenten

Conditionering bij biologische vruchtgroenten Conditionering bij biologische vruchtgroenten Technisch, teeltkundig en economisch onderzoek in de gesloten kas van BiJo te s-gravenzande Marcel Raaphorst Rapport GTB-161 Referaat BiJo is een biologisch

Nadere informatie

ENERGIE-EFFICIËNTE GLASTUINBOUW

ENERGIE-EFFICIËNTE GLASTUINBOUW ENERGIE-EFFICIËNTE GLASTUINBOUW GOED VOOR UW BEDRIJF EN NOG BETER VOOR HET MILIEU Noorwegen Zweden Verenigd Koninkrijk Denemarken Nederland Duitsland België Verminder het energieverbruik in uw serre met

Nadere informatie

Mechanische aspecten spelen natuurlijk altijd een rol, maar zullen in deze presentatie geen aandacht krijgen.

Mechanische aspecten spelen natuurlijk altijd een rol, maar zullen in deze presentatie geen aandacht krijgen. Goede middag, Ik ben Feije dezwart en mij is gevraagd om vanmiddag te vertellen over de schermeigenschappen. Welke eigenschappen kunnen worden gemeten, hoe worden die gemeten en wat betekenen deze voor

Nadere informatie

Horizontale variatie. J.B. Campen & A. de Gelder. Rapport 131

Horizontale variatie. J.B. Campen & A. de Gelder. Rapport 131 Horizontale variatie J.B. Campen & A. de Gelder A B Rapport 131 Horizontale variatie J.B. Campen & A. de Gelder Plant Research International B.V., Wageningen januari 2007 Rapport 131 2007 Wageningen,

Nadere informatie

Analyse aircokas bij Freesia

Analyse aircokas bij Freesia Analyse aircokas bij Freesia Klimaats- en productievergelijking bij vier Freesiatelers Marcel Raaphorst Wageningen UR Glastuinbouw, Bleiswijk november 2007 Projectnummer: 3242029500 2007 Wageningen, Wageningen

Nadere informatie

Nieuw Kasdek voor Het Nieuwe Telen

Nieuw Kasdek voor Het Nieuwe Telen Nieuw Kasdek voor Het Nieuwe Telen Eric Poot, Frank Kempkes, Arie de Gelder, Jan Janse, Marcel Raaphorst Rapport GTB-1050 Referaat Nieuwe kasdekmaterialen hebben de potentie om het energiegebruik van komkommer

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen bij tomaat. Marcel Raaphorst, Wageningen UR Glastuinbouw

Het Nieuwe Telen bij tomaat. Marcel Raaphorst, Wageningen UR Glastuinbouw Het Nieuwe Telen bij tomaat Marcel Raaphorst, Wageningen UR Glastuinbouw Onderwerpen Gevolgen HNT op temperatuur en gewas Plantbelasting Assimilatenbalans Generatief en vegetatief gewas Bladrandjes en

Nadere informatie

Nog niet zo lang geleden waren groentetuinders veel ervan overtuigd dat een groentekas met enkel glas moest zijn gemaakt.

Nog niet zo lang geleden waren groentetuinders veel ervan overtuigd dat een groentekas met enkel glas moest zijn gemaakt. Goede middag, Als onderzoeker Kasklimaat en energie bij Wageningen UR Glastuinbouw ben ik betrokken bij kasproeven die op kleine schaal in Bleiswijk worden uitgevoerd, maar ook bij de monitoring van energie-innovaties

Nadere informatie

Luchtbeweging. Door : Rene Poldervaart, Tim Stolker, Jan en Pieter Reijm

Luchtbeweging. Door : Rene Poldervaart, Tim Stolker, Jan en Pieter Reijm Luchtbeweging Door : Rene Poldervaart, Tim Stolker, Jan en Pieter Reijm Het verloop van de Presentatie Luchtbeweging Wat weten we van luchtbeweging in de kas Luchtbeweging door winddruk en windsnelheid

Nadere informatie

Zuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie?

Zuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie? Zuiniger met CO 2 bij gelijkblijvende of hogere productie? Sander Pot (Plant Dynamics BV) i.s.m. Govert Trouwborst (Plant Lighting BV) Sander Hogewoning (Plant Lighting BV) Stefan Persoon (Inno Agro BV)

Nadere informatie

Licht, belichting & kwaliteit. Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw KCB, 16 febr 2011

Licht, belichting & kwaliteit. Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw KCB, 16 febr 2011 Licht, belichting & kwaliteit Tom Dueck, Wageningen UR Glastuinbouw KCB, 16 febr 2011 Licht en Belichting Waarom belichten wij? Jaarrond teelt Productieverhoging -> groeilicht Kwaliteitverbetering -> stuurlicht

Nadere informatie

Energie meervoudig ruimtegebruik

Energie meervoudig ruimtegebruik Energie meervoudig ruimtegebruik Energie delen en uitwisselen met directe omgeving Arenasessie meervoudig ruimtegebruik, Vida Verde Honselersdijk 27 11 2009 Peter Vermeulen en Eric Poot Integratie functies

Nadere informatie

Condenserende Ketels. Energiezuinig : niet enkel tegen de sterk gestegen energieprijzen... Laurent Vercruysse Viessmann Belgium

Condenserende Ketels. Energiezuinig : niet enkel tegen de sterk gestegen energieprijzen... Laurent Vercruysse Viessmann Belgium Condenserende Ketels Laurent Vercruysse Viessmann Belgium Vorlage 1 05/2008 Viessmann Werke Energiezuinig : niet enkel tegen de sterk gestegen energieprijzen... Maar ook : Reserve van fossiele brandstoffen

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen Potplanten

Het Nieuwe Telen Potplanten Het Nieuwe Telen Potplanten Meer zonlicht, wijde temperatuurgrenzen Filip van Noort (WUR Glastuinbouw), Marcel Lieffering 29 september 2010 Achtergrond onderzoek Sommige potplanten worden in Nederland

Nadere informatie

Tomatenteelt met een beperkte gasaansluitwaarde. Auteur M.H.Esmeijer

Tomatenteelt met een beperkte gasaansluitwaarde. Auteur M.H.Esmeijer Tomatenteelt met een beperkte gasaansluitwaarde Auteur M.H.Esmeijer Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Business Unit Glastuinbouw PPO nr. 41600011 Oktober 2004 2004 Wageningen, Praktijkonderzoek Plant

Nadere informatie

Effect maatregelen ter voorkoming van temperatuurverschillen in de kas bij gebruik van energieschermen met open bandjes

Effect maatregelen ter voorkoming van temperatuurverschillen in de kas bij gebruik van energieschermen met open bandjes Effect maatregelen ter voorkoming van temperatuurverschillen in de kas bij gebruik van energieschermen met open bandjes J.B. Campen Nota 411 Effect maatregelen ter voorkoming van temperatuurverschillen

Nadere informatie