bio-ingenieurswetenschappen

Transcriptie

1 bio-ingenieurswetenschappen >> faculteit wetenschappen >> bacheloropleiding

2 Colofon Inhoud Voorwoord 5 Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? 6 Studentgerichtheid 6 Innoverende academische opleidingen 6 Infrastructuur 6 Vorming 7 Antwerpen 7 De opleiding Bio-ingenieurswetenschappen 8 Wie voor Bio-ingenieur kiest, gaat voor een ruime, en 8 vooral, een zekere toekomst! Bio-ingenieurswetenschappen aan de UA 8 Master in de Bio-ingenieurswetenschappen 11 Verder studeren na je universitair diploma 11 Onderzoek en onderwijs in samenwerking met de bedrijfswereld 12 Onderwijs en examens 14 Onderwijs 14 Studiepunten 14 Semestersysteem - examens 15 Ombudspersoon 16 Internationaal 16 Waar kan je met je diploma aan de slag? 17 Onderzoek aan de Universiteit Antwerpen 18 Redactie Vormgeving Fotografie Departement Studentgerichte Diensten Medewerkers Bio-ingenieurswetenschappen E. Willockx, An Devaux J. Crab, Photo Alto Deze brochure is met grote zorg samengesteld. Studieprogramma s veranderen echter voortdurend. Het is daarom mogelijk dat het vakkenaanbod van de verschillende studierichtingen enigszins afwijkt van de informatie in deze brochure. Toelatingsvoorwaarden en voorkennis 19 Toelatingsvoorwaarden 19 Voorkennis 19 Gaten in je voorkennis? 19 Heb je keuzemoeilijkheden 20 Studiebegeleiding 21 Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit 21 Overbruggingsonderwijs in de maand september 21 Studieadvies en studentenbegeleiding 21 Vakspecifieke begeleiding

3 Inhoud Voorwoord Bachelor Bio-ingenieurswetenschappen: studieprogramma 25 Bachelor eerste jaar 25 Bachelor tweede jaar 26 Bachelor derde jaar 27 Opleidingsonderdelen 29 Bachelor eerste jaar 29 Bachelor tweede jaar 35 Bachelor derde jaar 40 Studie- en studentenvoorzieningen 63 Cursusdienst 63 Sport 63 Computerfaciliteiten 64 Studentenrestaurants 64 Studentenverenigingen 65 Hoe bereik je makkelijk de campussen? 66 Plattegrond van de campussen 67 Bijkomende informatie 71 Provinciale informatiedagen 71 Infomomenten voor toekomstige studenten 71 Brochures over andere opleidingen 72 Internet 72 STudenten Informatie Punt (STIP) 73 Faculteit Wetenschappen Decanaat 73 Departement Bio-ingenieurswetenschappen 73 Onderzoeksgroep Duurzame energie en luchtzuivering (DuEL) 73 Onderzoeksgroep Plantenproductie en stresstolerantie (PeSTO) 73 Addendum 74 Bio-wetenschappen: door het bos de bomen zien? 74 Biologie 74 Biochemie en Biotechnologie 75 Bio-ingenieurswetenschappen 75 Biomedische wetenschappen 76 Programma en voorkennis 77 Welkom bij de Universiteit Antwerpen. Je hebt je weg naar onze universiteit gevonden en je wenst wellicht wat meer informatie over onze instelling en de studierichtingen die wij bieden. Dit boekje brengt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met studenten. De bestaande opleidingen werden met ingang van het academiejaar omgevormd naar de bachelor- en masterstructuur. Vanaf werden de masteropleidingen gestart die aansluiten op de academische bacheloropleidingen. Binnen de associatie wordt de samenwerking bevorderd met de Plantijnhogeschool, de Karel de Grote Hogeschool, de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Studeren aan de universiteit is het begin van een nieuwe periode in je leven. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit van je keuze en dat je je nadien goed voelt met je behaalde diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden regelmatig bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Als je naar één van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het aangenaam is om aan de Universiteit Antwerpen te studeren. Zowel onze medewerkers als studenten zullen je er graag over vertellen en kijken alvast uit naar de kennismaking! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen 4 5

4 Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent onder andere dat je zoveel mogelijk college volgt in kleine groepen, hetgeen een vlotte interactie mogelijk maakt. De kleine afstand tussen studenten en het docentencorps zorgt ervoor dat je bij je profs terecht kan met allerlei vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard; dit biedt ook nieuwe kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden ook uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen waarbij de opleidingen zowel oog hebben voor theorie als voor praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook interna tionale faam geniet. De academische ivoren toren werd reeds lang geleden gesloopt: academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet zozeer het memoriseren van feitenkennis centraal: je verwerft relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De BaMa-structuur werd ook gezien als een kans tot vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen werden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen verruimd. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met studenten, verspreid over vier campussen en zeven faculteiten. De campussen Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken liggen aan de stadsrand, in een groene omgeving. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst Middelheim en het Nachtegalenpark. Studeer je op campus Drie Eiken dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde 16deeeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. De opleiding Bio-ingenieur is gesitueerd op de campus Groenenborger. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen aanbieden, maar ook een brede vorming. Jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit in haar curricula, personeel en studenten. Antwerpen Tenslotte kies je voor de stad Antwerpen. Studeren is meer dan met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad. Antwerpen is, naast een universiteitsstad, een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kortom: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. Speciaal voor de lancering van de nieuwe huisstijl van de Universiteit Antwerpen, schreef Pieter Embrechts een lied U Aan het woord. In deze brochure vertellen wij graag over onze universiteit, daarna is het woord aan A! Infrastructuur Voor haar onderwijs beschikt de Universiteit Antwerpen over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook grootschalig geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te bieden. 6 7

5 De opleiding Bio-ingenieurswetenschappen De opleiding Bio-ingenieurswetenschappen Wil je je interesse in de wetenschappen graag combineren met een stevige dosis techniek? Dan past een opleiding tot bio-ingenieur zeker bij jou! Wie voor bio-ingenieur kiest, gaat voor een ruime, en vooral, een zekere toekomst! Als bio-ingenieur gebruik je een brede wetenschappelijke kennis om wetenschappelijk technologische uitdagingen en managementproblemen op te lossen. Bio-ingenieurswetenschappen zijn in de eerste plaats ingenieursstudies. Je steunt op een grondige kennis biologie, wiskunde, natuurkunde en scheikunde en leert wetenschappelijke technologie op ingenieursniveau te integreren en toe te passen, rekening houdend met de sociaaleconomische context. Je leert ook biologische en chemische systemen kennen, van het cellulaire niveau tot het aardse milieu, met het doel deze systemen optimaal aan te wenden. Dit kan variëren van cel- & gentechnologie, chemie, milieutechnologie tot land- en bosbeheer. Vandaag de dag spelen bio-ingenieurs een cruciale rol in elke tak van het bedrijfsleven, bij de overheid en in het wetenschappelijk onderzoek. Wie voor bio-ingenieur kiest, gaat voor een ruime, en vooral, een zekere toekomst! Vanaf je derde bachelor krijg je de keuze tussen vier afstudeerrichtingen waarin je de kennis verwerft die nodig is om je verder te specialiseren. In elk van deze richtingen zijn de typische ingenieursaspecten uitgewerkt. 1. Cel & Genbiotechnologie: manipuleren van cellen, weefsels en moleculen 2. Chemie & voedingstechnologie: fotokatalyse, voeding, reactoren, duurzame energie en vele andere chemische ingenieursaspecten 3. Land & bosbeheer: duurzaam gebruik van land, ruimte en onze bossen 4. Milieutechnologie: hoe bijdragen tot een schonere en duurzamere wereld? Cel & genbiotechnologie Cel en Genbiotechnologie reikt je een eigen manier aan om te kijken naar de wereld rondom jou. Je leert denken volgens de regels en de wetten van de cel en zijn organisatie. Je leert technieken aan die kunnen ingrijpen op het meest fundamentele niveau van het leven, namelijk de flow van informatie van de genen naar de eiwitten en verder naar het functioneren van de cel. Je staat hiermee op een sleutelpositie tussen de wetenschappelijke basiskennis over biochemie & fysiologie van cellen enerzijds, en de nood aan technische bagage voor verder onderzoek anderzijds. Bio-ingenieurswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen Aan de Universiteit Antwerpen kun je de volledige bachelorcyclus Bio-ingenieurswetenschappen volgen. Je behaalt dan je bachelordiploma in de Bioingenieurswetenschappen. Dankzij de nauwe samenwerking met de andere Vlaamse universiteiten sluit onze bacheloropleiding (3 jaren) naadloos aan op hun masteropleiding (2 jaren). Tijdens de twee eerste bachelorjaren verdiep je je in de algemene basiswetenschappen, zoals lineaire algebra, differentiaalvergelijkingen, anorganische en organische scheikunde, statistiek, natuurkunde, biochemie, economie en ecologie. Zo verwerf je als student een stevig wetenschappelijk onderbouwde kennis, die aansluit op de verschillende afstudeerrichtingen in het derde jaar. 8 9

6 De opleiding Bio-ingenieurswetenschappen De opleiding Bio-ingenieurswetenschappen Chemie & voedingstechnologie Chemie zit overal! Chemie vind je terug in onze voeding, in de lucht die we inademen, het water dat we gebruiken, kleding die we dragen en noem maar op. Zoals de naam van de richting het laat vermoeden komen hier voedingsvakken en ingenieurstechnische aspecten aan bod die je overal kunt gebruiken. Als je echt wil weten hoe je de problemen vanuit de kern, meer bepaald vanuit de materiaal- en oppervlaktechemie wil aanpakken, dan kies je voor chemie. in de kwaliteitsverbetering van de verschillende milieucompartimenten: lucht, bodem en water. Een goede wetenschappelijke basis waarin een fundamenteel belangrijke technologische aanpak verwerkt zit, is hierbij van cruciaal belang. Alle milieucompartimenten worden uitgebreid bestudeerd met aandacht voor de (micro)biologische, fysische en chemische technieken die bijdragen tot de verbetering van de kwaliteit van onze planeet. Met Chemie kun je alle kanten uit. Uiteraard naar de voedingssector en de chemische industrie, maar ook bij de overheid en in academische wereld. Chemici zijn gegeerde consultants en managers omdat ze in sterke mate meedenken over de chemische aard, en dus de essentie van een realistisch probleem. Via oppervlaktechemie en katalyse is de insteek naar nanotechnologie ideaal. In deze afstudeerrichting is je toekomst verzekerd! Land- & bosbeheer In de richting Land- en bosbeheer verdiept de toekomstige master in de Bioingenieurswetenschappen zich in de grondige kennis van de verschillende componenten van onze planeet, de aarde, namelijk: bodem, water, vegetatie (voornamelijk bossen) en lucht. Een grondige en geïntegreerde kennis van deze componenten, samen met enkele technieken om deze componenten te kunnen beschrijven, maken van de Bio-ingenieur Land- en Bosbeheer een specialist in het duurzaam beheer van onze natuurlijke rijkdommen en kostbare ruimte. Bovendien heeft de Bio-ingenieur Land- en Bosbeheer een grondige kennis van de biotische en abiotische interacties tussen alle verschillende componenten van onze aarde, waardoor hij een belangrijke rol zal spelen in het bewaken, inventariseren en remediëren van allerhande milieuproblemen zoals klimaatswijzigingen, water-, lucht- en bodemverontreiniging, en hun invloed op plant, mens en dier. Milieutechnologie Ozon, smog, zware metalen, slechte kwaliteit van water, lucht en bodem. Dagdagelijks worden we geconfronteerd met deze effecten die zijn terug te brengen tot de drie sferen van ons milieu: atmosfeer (lucht), lithosfeer (bodem) en hydrosfeer (water). Milieutechnologie is een multidisciplinaire richting waarin aandacht wordt besteed aan hoe preventie, remediëring en sanering een rol kunnen spelen Het programma van de bacheloropleiding, inclusief dat van deze afstudeerrichtingen is zodanig opgesteld, dat je zonder problemen je opleiding kan afwerken in een andere Vlaamse universiteit. Tot slot willen we dat onze studenten zich thuis voelen aan onze universiteit. Oefeningen en toepassingen nemen we dan ook liever in kleine groepjes door om het inzicht in de stof te verhogen en het contact tussen lesgevers en studenten te bevorderen. Bovendien krijg je als student verschillende kansen voor een eerste kennismaking met de industrie via stages en bedrijfsbezoeken. Dit alles onder begeleiding van lesgevers die met beide voeten in het bedrijfsleven staan. Master in de Bio-ingenieurswetenschappen De master in de Bio-ingenieurswetenschappen wordt voorlopig niet aangeboden aan de Universiteit Antwerpen. De Bacheloropleiding garandeert een maximale aansluiting op de masteropleidingen in de Bio-ingenieurswetenschappen aan de andere universiteiten. Verder studeren na je universitair diploma De verdere studie- en specialisatiemogelijkheden zijn: - Academische lerarenopleiding - Master na masteropleidingen - Doctoraatsopleiding - Doctoraat - Postacademische vorming Aparte folders i.v.m. de verdere studie- en specialisatiemogelijkheden en de doctoraatsopleiding zijn verkrijgbaar bij de achteraan vermelde adressen

7 De opleiding Bio-ingenieurswetenschappen De opleiding Bio-ingenieurswetenschappen Onderzoek en onderwijs in samenwerking met de bedrijfswereld Onderzoekstopics en input vanuit het bedrijfsleven zijn zeer waardevol voor projectwerk, thesissen of doctoraten. Op dit moment lopen er al verscheidene projecten waar onze onderzoekers en studenten naar een duurzame oplossing zoeken voor concrete probleemstellingen vanuit grote bedrijven en ook vanuit KMO s. Voorbeelden hiervan situeren zich in de luchtzuivering en de zuivering van specifieke procesgassen. Ook in het domein van duurzaam transport gebeurt er onderzoek naar minder milieubelastend vervoer over land en over zee. Voor het onderzoek naar binnenhuisluchtzuivering heeft een team van Bio-ingenieurs van de onderzoeksgroep DuEL een volledig uitgerust gaslabo voor metingen van de luchtkwaliteit gebouwd. Bedrijven kunnen contact opnemen met het departement Bio-ingenieurswetenschappen. Uw vraag zal met de nodige aandacht en discretie behandeld worden. Universiteit Antwerpen en de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) In 2005 sloot het Depart. Bio-ingenieurswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen een samenwerkingsovereenkomst met VITO, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek. Als grootste, multidisciplinair, energie-, materialen- en milieuonderzoekscentrum in Vlaanderen, met actueel meer dan 600 personeelsleden (waaronder honderden ingenieurs en bio-ingenieurs), beschikt VITO niet enkel over een schat aan ervaring, maar ook over een zeer uitgebreide, en continu vernieuwende onderzoeksinfrastructuur op het gebied van het milieuonderzoek. Onderzoek dat VITO niet enkel voor overheden, maar ook in steeds toenemende mate voor bedrijven en KMO s in binnen- en buitenland uitvoert en valoriseert. Dit biedt een brede waaier aan mogelijkheden tot samenwerking, zowel op het onderwijsvlak als qua toegepast onderzoek en technologische ontwikkelingen. VITO stelt elk jaar 5 doctoraatsbeurzen ter beschikking aan de Vlaamse universiteiten, waaronder ook de Universiteit Antwerpen. Op dit ogenblik zijn een viertal doctorandi van het departement Bio-ingenieurswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen actief met een dergelijke beurs. VITO biedt ook de mogelijkheid om internationale onderzoekers voor 1 à 2 jaar met een postdoctorale beurs aan te trekken. In dit kader doet de Universiteit Antwerpen veldonderzoek m.b.t. de luchtverontreiniging in Vlaanderen door ultrafijn omgevingsstof (deeltjes kleiner dan 1 micrometer). Heel wat VITO-onderzoekers zijn betrokken bij leeropdrachten maar ook bij projectwerk en seminaries,... VITO is zeer actief op Europees niveau maar ook daarbuiten, zoals in China en India. VITO werkte mee aan tientallen Europese O&O-projecten, hetzij als partner, hetzij als projectcoördinator. Dit creëert tal van mogelijkheden bij het indienen van, en het samenwerken met VITO in, Europese onderzoeksprojecten. De studenten 3de bachelor krijgen de mogelijkheid een stage te doen in één van VITO s vele onderzoeksgroepen m.b.t. milieuonderzoek. Niet enkel de ontwikkeling en de toepassing van milieutechnologieën komen daarbij aan bod, maar ook: remote sensing, modellering, monitoring en analysetechnieken, labo- en veldonderzoek, milieu en gezondheid, beleidsondersteunend onderzoek en advies, duurzame ontwikkeling, en de vele milieuaspecten en -impacten die inherent zijn aan energie en materialenontwikkeling, productie en gebruik. Universiteit Antwerpen en Aquafin NV Het onderdeel waterzuivering in het vak milieutechnologie wordt gedoceerd door een specialist ter zake van Aquafin NV. Dit onderdeel van de cursus is sterk op de praktijk van industriële waterzuivering afgestemd en zowel de basisprincipes als de technologische uitvoeringen komen aan bod. Jaarlijks bezoeken onze studenten een waterzuiveringstation van Aquafin en enkele practica vinden plaats in het bedrijfslaboratorium van Aquafin te Aalst met de nieuwste technieken van microscopische determinatie. Aquafin begeleidt projectwerken van studenten m.b.t. praktische industriële waterzuiveringtoepassingen, financiert doctoraatsonderzoek over plantenzuivering i.s.m. de faculteit wetenschappen en begeleidt masterproeven voor UA-alumni die de link met de Universiteit Antwerpen wensen te behouden

8 Onderwijs en examens Onderwijs en examens Onderwijs Voor de meeste vakken worden hoorcolleges georganiseerd. Je volgt in groep een uiteenzetting van de docent, al dan niet ondersteund door audio-visueel materiaal. Voor bepaalde vakken zijn er ook werkcolleges, waar de leerstof uit de hoorcolleges in kleinere groepen wordt uitgediept en ingeoefend. Als universiteitsstudent leer je zelfstandig, kritisch en probleemoplossend denken. Je bepaalt zelf je studietempo en bereidt tussentijdse evaluatiemomenten voor. Zo krijg je de nodige bagage en ontwikkel je de nodige creativiteit om een grote diversiteit aan problemen te behandelen. Dit heeft tot gevolg dat het bedrijfsleven voor de invulling van hogere functies de voorkeur geeft aan universitairen. De digitale leeromgeving Blackboard speelt in deze context een grote rol. Opdrachten worden via dit medium doorgegeven en interactief verwerkt en je kan docenten te allen tijde om feedback vragen. Het contact met professoren en assistenten is niet altijd even intens als met je leerkrachten in het secundair onderwijs, maar je wordt allerminst aan je lot overgelaten. Wanneer je zelf het initiatief neemt om hulp te zoeken, zijn deze mensen zeker bereid een antwoord of oplossing te formuleren voor je vragen of problemen. Het uitgebreide gamma aan begeleidingsmogelijkheden wordt verderop in deze brochure besproken. Studiepunten De studieomvang van elke opleiding wordt uitgedrukt in studiepunten. Een voltijds academiejaar telt voor 60 studiepunten. Deze norm werd overgenomen van het Europees ECTS-project (European Community Course Credit Transfer System). Deze studiepunten zijn een relatieve maatstaf voor de studieomvang van de opleidingsonderdelen in het jaarprogramma. De volledige bacheloropleiding Bio-ingenieurswetenschappen omvat 180 studiepunten. Elk studiepunt komt overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Hierin zijn zowel het bijwonen van de colleges of practica, de voorbereidingstijd en het studeren voor de examens vervat. De studietijd van een voltijds academiejaar varieert van 1500 tot 1800 uren studie. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus veel meer over hoeveel tijd je er uiteindelijk aan zal besteden, dan enkel het aantal uren dat je les hebt. De normen zijn overal in Vlaanderen en in Europa gelijkaardig, dus gemakkelijk vergelijkbaar. Semestersysteem - Examens Het academiejaar is opgedeeld in zes opeenvolgende periodes: het eerste semester, de semestervakantie, het tweede semester, de zomervakantie, de tweede examenzittijd en een les- en examenvrije periode. Wat het eerste semester betreft, leg je in januari examens af voor ongeveer de helft van het jaarprogramma, in juni voor de overige vakken van de eerste examenzittijd. Voor wie niet geslaagd is na de eerste examenzittijd, wordt in september de tweede examenzittijd ingericht. Door de flexibilisering in het hoger onderwijs bestaan er geen studiejaren meer. Wel worden nog modeltrajecten vastgesteld. Als je voor een voltijds modeltraject kies rond je een bacheloropleiding (180 sp) af in drie jaar tijd: 60 studiepunten per jaar. Wanneer je geslaagd bent voor een opleidingsonderdeel en dus minstens 10 op 20 behaalt, verwerf je een creditbewijs dat overeenkomt met het aantal studiepunten van dit opleidingsonderdeel. Indien je niet alle creditbewijzen voor je studieprogramma behaalt, kan je (soms) toch verder met je studie. De faculteit moet dan je programma - een geïndividualiseerd traject of GT - goedkeuren. Omdat de studieprogramma s volgens een logische volgorde werden ingebouwd, zijn er voorwaarden vastgelegd om welbepaalde vakken al te mogen volgen. Dit noemt men volgtijdelijkheid. Je slaagt voor een opleiding als je creditbewijzen haalt voor alle opleidingsonderdelen van de opleiding. Dankzij de nieuwe bachelor- en masterstructuur en het flexibiliseringssysteem heb je als student meer keuzemogelijkheden gekregen om je studieprogramma in te vullen. In elke faculteit adviseren studietrajectbegeleiders over de samenstelling van je programma en over de aangeboden keuzemogelijkheden. Het is echter belangrijk voldoende vooruitgang te boeken in je studietraject en in een redelijke tijd je diploma te behalen. Daarom heeft de Universiteit Antwerpen een systeem van studievoortgangbewaking en -begeleiding opgezet; de faculteit zal je studieprestaties volgen en kan je bindende 14 15

9 Onderwijs en examens Waar kan je met je diploma aan de slag? voorwaarden opleggen wanneer je niet de helft van de studiepunten van het goedgekeurde studieprogramma van het academiejaar hebt behaald! Het volledige onderwijs- en examenreglement vind je terug op Ombudspersoon Tijdens de examens kan je met problemen (examenregeling, uitstel van examen, onderbreking of definitief stopzetten van examens, conflict met de docent) terecht bij de ombudspersoon van je opleiding. De ombudspersoon zorgt ervoor dat het examenreglement correct wordt opgevolgd en bemiddelt tussen studenten en docenten. De ombudspersoon is ook aanwezig bij de deliberatie en kan, op basis van verzachtende omstandigheden zoals ziekte of ongeval, je zaak bepleiten. Je kan steeds de gegevens van jouw ombudspersoon terugvinden op de website van de Universiteit Antwerpen: onder de rubriek huidig student, ombudspersoon. Internationaal De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma s zoals ERASMUS. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het ERASMUS-programma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa. Op bilaterale basis (buiten het kader van ERASMUS) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma s uitgewerkt. In het kader van Internationale Ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen. De studierichting Bio-ingenieurswetenschappen biedt uitstekende toekomstperspectieven omwille van het flexibele karakter van de opleiding. Naargelang je gekozen specialisme kun je terecht in de diverse industriële sectoren zoals de chemische en farmaceutische industrie, controlelaboratoria, productie, procesontwikkeling, kwaliteitscontrole, waterzuivering, afvalverwerking maar ook onderzoeks- en ontwikkelingswerk. Bovendien laat de methode en werkwijze, verworven door de studie van de exacte wetenschappen, toe zich waar te maken in de domeinen buiten het vakgebied, zoals bvb. commerciële managements- en informaticagerichte functies, adviseur, beleidsmedewerker, projectmanager. Dit zowel in de industrie, de overheid, het onderwijs, de dienstensector of de milieusector. In de gezondheidssector, medische laboratoria en overheidsinstellingen, zoals het Ministerie van Landbouw, het Ministerie van Volksgezondheid, het Ministerie van Openbare werken of de stedelijke slachthuizen zijn evengoed bio-ingenieurs werkzaam. Hun taak bestaat vaak uit inspectie van eetwaren, milieubeheer, het uitvoeren van analyses, veiligheid, enzovoort. De opleiding tot bio-ingenieur is - mede door de brede aanpak - geen gemakkelijke opleiding. De opleiding biedt een brede waaier van beroepsmogelijkheden

10 Waar kan je met je diploma aan de slag? Toelatingsvoorwaarden en voorkennis Uit onderzoek is gebleken dat een gediplomeerd bio-ingenieur niet langer dan drie maanden zoekt naar een eerste baan in de sector van de afstudeerrichting. Meer hierover op -> toekomstperspectieven Onderzoek aan de Universiteit Antwerpen Het vormen van ingenieurs in de huidige technologische context vereist een stevige ondersteuning door fundamenteel, basis- en toegepast onderzoek, alsook een sterke interactie met industriële en academische partners. Bij het departement Bio-ingenieurswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen gebeurt de uitbouw van het wetenschappelijk onderzoek en het onderwijs in nauwe samenwerking met: - de Vlaamse Instelling voor Technologisch onderzoek (VITO), een onafhankelijke onderzoeksinstelling die zich vnl. richt op technologisch onderzoek en ontwikkeling in de domeinen energie, leefmilieu en materialen - Aquafin NV, gespecialiseerd in praktische industriële waterzuiveringtoepassingen - de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM), vervult een cruciale rol in het integraal waterbeleid, bewaakt de luchtkwaliteit en neemt deel aan het internationaal milieubeleid - de Katholieke Universiteit Leuven - Universiteit Gent - Universiteit Hasselt - Vrije Universiteit Brussel - Karel de Grote Hogeschool Antwerpen - Hogere Zeevaartschool (HZS) - Artesis Hogeschool Antwerpen - De Nayer Instituut Sint-Katelijne-Waver Het onderzoek groepeert zich voornamelijk binnen twee grote onderzoekslijnen: 1. Chemie en voedingstechnologie en Milieutechnologie zijn onderzoeksmatig gegroepeerd in Duurzame energie en luchtzuivering (DuEL) 2. Cel- en genbiotechnologie en Land- en bosbeheer verdiepen zich in Plantenproductie en stresstolerantie (PeSTO) Toelatingsvoorwaarden Om toegelaten te worden tot een universitaire studierichting, moet je beschikken over een diploma van het hoger secundair onderwijs. Een diploma van het hoger onderwijs van één cyclus geeft eveneens toegang tot het universitair onderwijs. Buitenlandse studenten en studenten met een buitenlands diploma raadplegen best eerst de website van de centrale Studentenadministratie: > inschrijven > toelatingsvoorwaarden. Voorkennis Je genoot een vooropleiding in het secundair onderwijs waarbij wetenschappen en wiskunde centraal staan. Je hebt bovendien een grote interesse voor wetenschappen en aanleg voor techniek. Je werkt doelmatig, nauwkeurig en je beschikt over doorzettingsvermogen, wilskracht, regelmatige werklust en een goed geheugen. Dan heb je alles in huis om de opleiding Bio-ingenieurswetenschappen aan te vatten. - De nadruk ligt op de basiswetenschappen: wiskunde, natuurkunde, scheikunde en biologie. - Besef dat je heel wat tijd in een laboratorium zult doorbrengen. - De leerstof biologie, scheikunde en natuurkunde uit het secundair onderwijs wordt grotendeels herhaald, weliswaar vanuit een ander oogpunt. - Het begrijpen, opbouwen en toepassen van de stof is belangrijker dan het kennen. Een goed geheugen blijft noodzakelijk voor de parate kennis van formules en omwille van de encyclopedische inslag van de biologieleerstof. Gaten in je voorkennis? Je kan er iets aan doen! Vrees je een tekort in je voorkennis voor wiskunde, dan kan je in de maand september speciale overbruggingslessen volgen. Hierover lees je verder meer. Algemeen mag je stellen dat studenten die in hun vooropleiding in de laatste twee jaren van het secundair onderwijs ten minste zes uren wiskunde per week kregen, geen grote problemen ondervinden met deze studierichting. Meer informatie hierover op -> onderzoek 18 19

11 Toelatingsvoorwaarden en voorkennis Studiebegeleiding Heb je keuzemoeilijkheden? Misschien heb je nog geen antwoord op al je vragen of twijfel je nog tussen bepaalde richtingen. Wordt het bio-ingenieur, chemie, biologie of biomedische wetenschappen? Welke studierichting is theoretischer en welke biedt meer toepassingen en is praktischer gericht? Op de infodagen in de maanden maart en april kom je er meer over te weten. Je kan ook steeds een afspraak maken via het Studenten Informatie Punt (STIP) met een studieadviseur. Wil je je keuze eens bespreken met een professor uit de Bio-ingenieurswetenschappen, neem dan contact op per met Prof. Dr. Geert Potters of Ir. Katrien Michiels Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Aan de universiteit ben je meer dan ooit verantwoordelijk voor jezelf. De manier waarop je studeert en het academiejaar indeelt moet je aanpassen aan je persoonlijk studeervermogen. Deze vaardigheid onder de knie krijgen is voor een eerstejaarsstudent niet altijd eenvoudig. Je wordt immers tegelijkertijd geconfronteerd met een aanzienlijke hoeveelheid leerstof en met een examensysteem waar je geen ervaring mee hebt. De medewerkers van de dienst Studieloopbaanbegeleiding kunnen je helpen. Hier kan je het hele academiejaar terecht voor algemene studiebegeleiding. Hierna geven we een kort overzicht van elk van de geboden diensten. Overbruggingsonderwijs in de maand september Gedurende twee weken voorafgaand aan het academiejaar (september) worden overbruggingslessen wiskunde en studiemethodiek ingericht. Het overbruggingsonderwijs steunt op drie pijlers: herhaling, remediëren en kennismaking. In grote lijnen wordt de voorkennis herhaald die nodig is om de gekozen studierichting goed voorbereid aan te vatten. Voor hen die vaststellen dat de voorkennis niet op peil is, worden remediëringslessen voorzien. Tenslotte biedt het overbruggingsonderwijs de gelegenheid om in een ontspannen sfeer kennis te maken met de nieuwe studieomgeving, lesgevers en medestudenten. De overbruggingslessen zijn gratis en niet verplicht. Het rooster is zo opgesteld dat iedere student een eigen lessenpakket kan samenstellen. Studieadvies en studentenbegeleiding Tijdens het academiejaar kan je bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding in eerste instantie terecht voor informatie en advies. Je kan daarbij niet alleen denken aan algemene informatie over opleidingen binnen en buiten de Universiteit Antwerpen, maar ook aan informatie over het leerkrediet, over het onderwijs- en examenreglement, enzovoort. Daarnaast kan je bij de dienst terecht met studiegebonden en persoonlijke problemen. Dit zowel onder de vorm van groepsactiviteiten als onder de vorm van individuele begeleiding, die beide volledig gratis worden aangeboden. Afspraken met de 20 21

12 Studiebegeleiding Studiebegeleiding begeleiders van deze dienst kan je maken via het Studenten Informatie Punt (STIP). Studiekeuze en heroriëntering Bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding kan je onder meer terecht voor advies omtrent je studiekeuze. Aan de hand van gesprekken en oefeningen kan je meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten, interesses en de studierichtingen die daarbij passen. Ook bij twijfel aan je studiekeuze kan je bij de dienst terecht om je oorspronkelijke studiekeuze te herevalueren om vervolgens na te gaan welke stappen je kan ondernemen wanneer je wil stoppen of veranderen van studierichting. Algemene studiebegeleiding: studievaardigheden en studieplanning Daarnaast organiseren Studentenbegeleiders elk semester trainingen over studievaardigheden, o.a. de trainingen effectief plannen en studeren en uitstelgedrag. Je kan er echter ook terecht voor individuele en digitale begeleiding rond deze topics. Voor specifieke vragen over je individuele programma, vrijstellingen e.d. kan je terecht bij de Studietrajectbegeleider van de opleiding Bio-ingenieurswetenschappen Psychosociale begeleiding Ook wanneer je last hebt om je te concentreren, twijfelt aan je studiekeuze, kampt met examenangst of persoonlijke problemen ervaart zoals het afspringen van een relatie, ernstige ziekte in je onmiddellijke omgeving,... kan je een afspraak maken met een studentenbegeleider voor een psychologische begeleiding. Dat kan op verschillende manieren, gaande van individuele gesprekken over het volgen van een training tot het bekomen van een gepaste doorverwijzing. Dit alles gebeurt steeds op vrijwillige basis. Begeleiding van studenten met een functiebeperking, topsport of kunstbeoefening: Studenten met functiebeperkingen (fysische handicap of chronische ziekte, leerstoornis zoals dyslexie, AD(H)D, psychische problemen...) of met bijzondere vragen omwille van sport op topniveau of kunstbeoefening kunnen via de dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding bijzondere faciliteiten voor onderwijs en/of examens aanvragen. Dit is voorzien in het Onderwijsen examenreglement van de Universiteit Antwerpen. Na het indienen van je aanvraag, word je uitgenodigd voor een intakegesprek met een studentenbegeleider. In onderling overleg worden de nodige afspraken gemaakt. Als je dossier helemaal in orde is en voorzien van de nodige attesten zal de dienst je dossier ter goedkeuring voorleggen aan de rector. Vakspecifieke begeleiding Met je vragen over de cursus kan je steeds terecht bij de docent die deze cursus doceert of bij zijn of haar assistent(en). Gewoon aankloppen en meestal word je direct geholpen. Zoniet maak je vooraf een afspraak. Onderwijsassistenten geven extra begeleiding o.a. voor vakken als wiskunde, chemie en fysica. In groepsessies worden de gekende knelpunten van de cursus behandeld. Deze begeleiding bestaat doorgaans uit een herhaling van de essentie van de theorie, waarna deze wordt toegepast in oefeningen

13 Studiebegeleiding Studieprogramma Bachelor eerste jaar Het voornaamste verschil tussen de sessies en de lessen is de grote wisselwerking (vragen, bijsturing,...) tussen de studenten en de begeleider. Individueel wordt er ook de mogelijkheid geboden om vragen te stellen over onderwerpen die buiten de sessies vallen. Deze vragen worden meestal behandeld in groepen van enkele personen. Tot slot kunnen de studenten de gemaakte oefeningen steeds ter verbetering voorleggen aan de onderwijsassistenten. Wens je begeleiding voor andere vakken dan wiskunde, chemie of fysica dan vraag je best informatie aan de studentenbegeleiders. Zij beschikken over een aantal adressen van contactpersonen waar je terecht kan. Ook ouderejaarsstudenten zijn vaak bereid om eerstejaars te helpen of te begeleiden met hun studieproblemen. Informeer hiervoor bij de sociale diensten of via Jobweb. Onthoud vooral dat je niet met je vragen mag blijven zitten tot het te laat is. Professoren, assistenten, studiebegeleiders en de medewerkers van Studieloopbaanbegeleiding zijn er om je zo goed mogelijk te helpen. Afstudeerbegeleiding Tot slot kan je bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding terecht voor begeleiding bij het afstuderen. Misschien kan je hulp gebruiken bij je zoektocht naar geschikte jobs, wil je weten welke jobs bij je passen, wil je weten welke studies je na het behalen van je diploma nog kan gaan doen, hoe je het solliciteren best aanpakt., Met al deze vragen kan je op de dienst terecht voor een individuele begeleiding. Ook worden jaarlijks sollicitatietrainingen aangeboden en jobdagen georganiseerd met panelgesprekken, infosessies en bedrijvenstanden. Je kan hierover meer informatie krijgen op het STIP. Het aanbod aan individuele, groepsgerichte en digitale begeleiding wordt ook in het begin van elk semester bekend gemaakt in alle mogelijke publicaties voor studenten. Je vindt ook heel wat informatie op de website Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters. Th = aantal uren theorie Pr = aantal uren practicum Sp = studiepunten Vak Th. Pr. Sp. Wiskunde - Informatica Toegepaste wiskunde I Toegepaste wiskunde II Computervaardigheden Wetenschappen Fysica, deel Chemie, deel 1: chemische binding en thermodynamica Chemie, deel Wetenschappen van de levende materie Plantkunde Dierkunde Celbiologie Beheerswetenschappen Economie 30 3 totaal Nota De indeling in uren theorie (Th.) en praktijk (Pr.) is in werkelijkheid niet altijd even scherp als hier weergegeven. Sommige vakken bieden een mengvorm van klassieke lessen, zelfstudie en praktisch werk. De studiepunten geven een goed beeld van de relatieve tijdsbesteding die verwacht wordt voor elk opleidingsonderdeel

14 Studieprogramma Bachelor tweede jaar Studieprogramma Bachelor derde jaar Vak Th. Pr. Sp. Wiskunde - Informatica Kansrekening en statistiek Toegepaste wiskunde III Programmeervaardigheden Wetenschappen Fysica, deel Organische chemie: structuur en reactiviteit Aardwetenschappen en bodemkunde Wetenschappen van de levende materie Fysiologie 40 4 Biochemie 45 5 Geïntegreerd pract. Fysiologie - Biochemie 60 4 Ecologie 30 3 Ingenieurswetenschappen Toegepaste thermodynamica Beheerswetenschappen Bedrijfseconomie en ondernemerschap Algemene ontwikkeling Bio-ethiek 30 3 totaal Gemeenschappelijke stam Th. Pr. Sp. Microbiologie Fysische en thermische transportverschijnselen Toegepaste statistiek en data-verwerking Modelleren en simuleren van bio-systemen Chemische analysetechnieken partim 1: anorganische - partim 2: organische Moleculaire biologie 30 3 Levensbeschouwing 30 3 Afstudeerrichting chemie en voedingstechnologie Th. Pr. Sp. Voedingsleer Biochemische ingenieurstechnieken Katalyse en enzymologie Levensmiddelenchemie Biokatalyse en enzymologie of fysische elektrochemie en colloïdchemie Project Afstudeerrichting milieutechnologie Th. Pr. Sp. Milieutechnologie 40 4 Ecotoxicologie Milieuchemie 40 4 Biochemische ingenieurstechnieken Bodemkunde (fysica + chemie) Project Geïntegreerd practicum milieutechnologie (nieuw)

15 Studieprogramma Bachelor derde jaar Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Afstudeerrichting cel- en genbiotechnologie Th. Pr. Sp. Biochemische ingenieurstechnieken Cel- en genbiotechnologie 40 4 Moleculaire genetica 40 4 Moleculaire celbiologie 30 3 Geïntegreerd practicum Project > onderwijs -> curriculum en vakbeschrijvingen In deze brochure laten we je kennis maken met de inhoud van de opleidingsonderdelen van het eerste, tweede en derde jaar Bachelor Bio-ingenieurswetenschappen. Op de website van de Universiteit Antwerpen onder > onderwijs > bioingenieurswetenschappen > vakbeschrijvingen, vind je meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Afstudeerrichting land- en bosbeheer Th. Pr. Sp. Bodemkunde (fysica+ chemie) Landinformatiesystemen Hydrologie + klimatologie Landschapsanalyse + landschapsecologie Bosbouw Project Celbiologie De cursus celbiologie concentreert zich op de basisprincipes van de celstructuur en celfunctie. Na een kort historisch overzicht van de celbiologie wordt drie grote onderdelen behandeld: (1) biomoleculen, (2) cellen en (3) bijzondere celbiologische processen. Tijdens de colleges Biomoleculen worden de volgende moleculen behandeld: - suikers, met als type moleculen structurele en energierijke koolhydraten - vetten, met nadruk op membraanlipiden,- eiwitten, met als typemoleculen de globulines en de bloedgroepsubstanties - nucleïnezuren, met als typemoleculen viraal, bacterieel en eukaryoot RNA en DNA Bij de bespreking van de cellen ligt de nadruk vooral op: - de structuur en functie van de celorganellen: membranen; cytosol en cytoskelet; kern, endoplasmatisch reticulum, Golgi-apparaat, lysosomen, peroxisomen, mitochondria en chloroplasten - dynamische processen in de cel : endocytose en fagocytose, membraamrecycling, celcommunicatie, celcyclus, celdeling en apoptose; energiehuishouding in de cel- de vorming van gameten en het proces van meiose. Bij de bespreking van de volgende celbiologische processen worden ook een aantal biotechnologische technieken geintroduceerd: - begrippen van immunologie en immuuntechnologie - de spiercellen en cytotechieken 28 29

16 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Chemie, deel 1 De vakken Chemie, deel I en Chemie, deel II vormen samen een grondige inleiding tot de Algemene scheikunde. In het gedeelte I komen twee topics aan bod, nl. de Atoom- en Molecuulstructuur, en een eerste gedeelte van de Fysische scheikunde. Na een historisch overzicht van de ontwikkeling van de atoomtheorie, worden in de topic Atoom- en Molecuulstructuur, de structuur van het waterstofatoom en de opbouw, en de relatie hiervan met de fysische eigenschappen, van meerelektronatomen besproken. Deze begrippen worden aangewend om de verschillende soorten chemische bindingen te bespreken. Tevens worden enkele gevorderde begrippen, zoals hybridisatie en molecuulorbitaaltheorie, beschreven. Deze topic wordt afgerond met de bespreking van de relatie tussen molecuulstructuur en de intermoleculaire interacties. In de topic Fysische scheikunde worden vooreerst de toestandsvergelijkingen van gassen besproken. In het volgende hoofdstuk worden deze gebruikt om de Hoofdwetten van de Thermodynamica te behandelen. De toepassingen van de thermodynamica in de scheikunde, speciaal met betrekking tot het chemisch evenwicht, komen aan bod in de Thermochemie. Chemie, deel 2 Het vak Chemie, deel II is het vervolg op het vak Chemie, deel I. Dit tweede deel behandelt een aantal hoofdstukken uit de Fysische scheikunde, en behandelt eveneens de Beschrijvende scheikunde. In het gedeelte Fysische scheikunde worden vooreerst de evenwichtsgedragingen van oplossingen, met o.m. ionisatie-evenwichten, zuur-basegedrag, complexvorming en oplosbaarheid van zouten bestudeerd. In een volgend hoofdstuk komen een aantal aspecten van de kinetiek van chemische reacties aan bod, en uiteindelijk worden in het hoofdstuk Elektrochemie, na een studie van elektroden en elektrodepotentialen, toepassingen zoals batterijen en brandstofcellen besproken, terwijl eveneens een aantal elektrochemische kenmerken van corrosie beschreven worden. In de topic Beschrijvende scheikunde worden op systematische wijze de bereiding, de eigenschappen en het gebruik van een aantal belangrijke anorganische chemicaliën beschreven. Computervaardigheden Concreet behelst dit: - Wetenschappelijke software pakketten (vb. Excel) kunnen gebruiken ter ondersteuning van labo experimenten. - Basisvaardigheden omtrent het opzoeken in grote databanken. Dierkunde Vooreerst doet de kandidaat bachelor in de cursus dierkunde basiskennis op van de basisprincipes van evolutie en ecologie en het functioneren van een levensvorm als individu. Daarop volgend wordt een overzicht van de diversiteit aan algemene bouwplannen in het dierenrijk gegeven waarbij fylogenetische context als een rode draad doorheen de cursus loopt. Bij de bespreking van de verschillende diergroepen wordt speciaal aandacht besteed aan deze die een belangrijke rol spelen voor de mens. Aspecten rond dierenwelzijn worden kort besproken. Daarenboven wordt parallel aan de theoretische cursus, een aantal basis vaardigheden bijgebracht tijdens de practica. De student zal leren op zelfstandige basis te werken met een microscoop en op die manier kennis aangaande de morfologie van dieren vergaren en leren rapporteren. Tevens wordt het gebruik van determinatietabellen aangeleerd

17 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Economie Dit opleidingsonderdeel is bedoeld als inleiding tot de algemene economie en valt uiteen in 2 delen: de micro- en de macro-economie. In het eerste deel zal nader worden ingegaan op de algemene beginselen van de micro-economie, m.n. de prijsvorming via vraag en aanbod, de analyse van het gedrag van de beslissingseenheden zelf (bedrijven en gezinnen) a.h.v. de produktietheorie en het consumentengedrag. In een tweede deel wordt de macro-economische samenhang tussen de nationale aggregaten bestudeerd. Na een overzicht van de macro-economische grootheden zal het macro-economisch evenwicht zowel op de goederen- als op de geldmarkt besproken worden, alsook de internationale economische betrekkingen. Er wordt daarbij aandacht besteed aan de verschillende instrumenten en effecten van een economisch overheidsbeleid. Fysica, deel 1 Volgende onderwerpen komen aan bod: - kinematica, dynamica, statica: beweging van massapunten, starre lichamen, wetten van Newton, transalatie- en rotatiebeweging,... - hydrostatica en hydrodynamica: eigenschappen van vloeistoffen in rust en in beweging - rillingen, golven: harmonische trilling, resonantiefenomeen, lopende en staande golven,... - warmteleer: definitie begrip temperatuur, ideale gaswet, kinetische gastheorie,... Vervolgens wordt een inleiding gegeven tot de naamgeving van organische moleculen. In de oefeningen kunnen de studenten zich verder familiariseren met de nieuwe begrippen zodat die meteen kunnen worden aangewend in het vak Organische chemie in het tweede bachelorjaar. Plantkunde De nadruk wordt gelegd op de anatomische bouwplannen door de natuur gehanteerd voor de constructie van de plant. Voornamelijk de structuren bij de planten met geleidingsweefsel worden in detail toegelicht, mede omwille van het groot nut van deze organismen voor de mens o.m. in de voedselvoorziening. Ook de grote diversiteit in vorm in het plantenrijk wordt beschreven in een gedeelte morfologie. De systematische indeling van het plantenrijk vormt een tweede belangrijk onderdeel. Met de evolutiegedachte als basis worden de diverse lijnen van ontwikkeling belicht. Hierbij worden ook wieren, schimmels, bacteriën en virussen besproken. Specifiek worden accenten gelegd op die aspecten waarbij een interactie met de mens optreedt. Het practicum omvat: - het zelf maken van een aantal eenvoudige preparaten van plantenweefsels; - microscopie van de verschillende weefsels en de studie van de anatomische opbouw van de organen; - microscopie van vertegenwoordigers van de voornaamste groepen van schimmels en wieren. Organische Chemie I Het grootste deel van de cursus handelt over de diverse structurele aspecten van organische moleculen. Na een korte herhaling van de begrippen over chemische binding die van toepassing zijn in de organische chemie (Algemene Chemie, 1ste semester), wordt een overzicht gegeven van alle functionele groepen. Deze groepen zijn kenmerkend voor elke klasse van producten en bepalend voor de reactiviteit en het fysicochemisch gedrag in vaste, vloeibare en gasvormige toestand. Een volledig hoofdstuk handelt over stereochemie, d.i. de kennis van de ruimtelijke karakteristieken van een organische molecule. Deze zijn bijzonder belangrijk voor de zogenaamde chirale moleculen, want zij liggen aan de basis van het gedrag in biochemische processen. Ook zuur - base eigenschappen van moleculen worden besproken wegens hun belang bij intermoleculaire interacties. Toegepast wiskunde I 1. Complexe getallen: basisbewerkingen, machtsverheffen en worteltrekken, poolvormen, complexe veeltermvergelijkingen 2. Matrixrekening: vectorruimten, ringbewerkingen van de matrix, determinanten, matrixinversie, oplossen van stelsels met de methodes van Gauss- Jordan en Cramer 3. Ruimtemeetkunde: punten en vectoren in R2 en R3, onderlinge ligging van rechten en vlakken, lineaire transformaties, eigenvectoren eigenwaarden en eigenruimten, diagonalisatie van een matrix, orthogonaliteit, afstand, scalair en vectorieel product 4. Limieten en continuïteit: functies, continuïteit, cyclometrische functies, verschillende soorten limieten in R en rekenregels, exponentiële en logarit

18 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar mische functies, hyperbolisch-goniometrische functies, het O-symbool van Landau 5. Afgeleiden: rekenregels, hogere afgeleiden, extremaonderzoek, middelwaardestellingen, convexiteit, asymptoten, functieonderzoek, methode van Newton-Raphson 6. Primitieven: rekenregels, partiële integratie, substitutie, splitsen in partieelbreuken, regel van Fuss, onbepaalde integralen van de tweede en derde klasse, recursie Toegepaste wiskunde II 7. Bepaalde integralen: boven- onder- en Riemann-sommen, oneigenlijke integratie, numerieke integratiemethoden, berekenen van oppervlakken volumes booglengtes en complanaties 8. Differentiaalvergelijkingen: algemeenheden, singuliere oplossingen, parameterfamilies oplossingen, scheiding van veranderlijken, homogene differentiaalvergelijkingen, DV met lineaire coëfficiënten, exacte differentiaalvergelijkingen, integrerende factoren, lineaire differentiaalvergelijkingen van de eerste orde, vergelijkingen van Bernouilli en Ricatti, homogene lineaire differentiaalvergelijkingen van hogere orde, Eulervergelijingen, methode van de onbepaalde coëfficienten en variatie van de parameters, ordereductie 9. Rijen en reeksen: rekenkundige en meetkundige rijen en hun sommatie, convergentie, limsup en liminf, reeksen in R, convergentiecriteria, Taylor- en Maclaurinreeksen, puntsgewijze en uniforme convergentie, fourierreeksen 10. Differentieerbaarheid in meer veranderlijken: continuïteit, limieten, partiële afleidbaarheid, differentieerbaarheid, kettingregel, hogere afgeleiden, Taylor en Newton-Raphson, krommen en oppervlakken, impliciete functiestelling, extrema van functies van meerdere veranderlijken, multiplicatoren van Lagrange Aardwetenschappen en bodemkunde In een eerste deel (door prof. J. Geys) wordt ruim aandacht besteed aan de mineralen en de gesteenten waaruit onze planeet opgebouwd is (geometrische, chemische, optische, fysische kristalkunde, beschrijvende mineralogie, petrografie). Vervolgens wordt ingegaan op het ontstaan van het zonnestelsel en van de aarde, evenals op de macrostructuur van deze laatste planeet. De lithosfeer komt ruim aan bod in de daarop volgende hoofdstukken: schollentectoniek, vulkanisme, structuurgeologie, metamorfose, geomorfologie, geochronologie. Ook aan het voorkomen van fossiele brandstoffen wordt aandacht besteed. Dit alles wordt gesynthetiseerd in een historisch overzicht van de geologie van België. De eigenschappen van de hydrosfeer worden besproken in de hoofdstukken over hydrogeologie, oceanografie en limnologie. In de daaropvolgende hoofdstukken over klimatologie en klimaatsevolutie worden een aantal processen behandeld, die zich afspelen in de atmosfeer. De geologische relevantie van de biosfeer komt aan bod in een bondig hoofdstuk over paleontologie, waarbij vooral aandacht wordt besteed aan de verschillende fossilisatieprocessen. Uitermate belangrijk voor de toekomstige bio-ingenieur is het hoofdstuk waarin een initiatie wordt gegeven in de bodemkunde. De cursus wordt besloten met enkele korte hoofdstukken over aspecten van milieu-geologie: aardbevingen, subsidentieverschijnselen, hellingmechanica, afvalberging, radonuitwaseming, bodemerosie, enz. In deel 2 (door prof. S. Temmerman) worden de basisprincipes van de Bodemkunde behandeld. De vorming van bodems speelt zich af aan het oppervlak van de aardkorst door de verwering van gesteenten. We bekijken eerst welke fysische, chemische en biologische processen komen kijken bij deze verwering van gesteenten en de vorming van bodems. Er wordt aandacht besteed aan de factoren die bepalend zijn voor de water- en nutriëntenhuishouding van bodems, en dus de bodemgeschiktheid voor organismen zoals planten. We bespreken processen die leiden tot de ontwikkeling van bodemhorizonten. Tenslotte wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste bodemtypes die op aarde voorkomen en zoeken we een verklaring voor hun globale verspreiding. Bedrijfseconomie en ondernemerschap Eerst worden de principes van de algemene en industriële boekhouding behandeld, gevolgd door de analyse de financiële structuur en financiering van een onderneming. Vervolgens wordt ingegaan op studie van de kostprijssystemen, de budgettering en kasplanning. De cursus geeft verder inzicht in de financiële 34 35

19 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar en economische technieken van de investeringen. Daarbij aansluitend worden de basistechnieken besproken die aangewend worden bij de opvolging en planning van activiteiten in de uitvoering van een project. Bio-ethiek Deze cursus bestaat uit een reeks voordrachten. Elke voordracht belicht een thema waarin wetenschappelijke inzichten een impact hebben op de maatschappij: evolutieleer, alternatieve geneeskunde, kernenergie, Kyotoakkoorden, de groei van de wereldbevolking, antibioticaresistentie, transgene organismen en patentrecht, het zijn slechts een handvol van de mogelijke thema s. Zo worden de studenten geconfronteerd met de grijswaarden van de samenleving: geen slogantaal, maar complexe vraagstukken die ook met wetenschappelijke helderheid kunnen worden benaderd. De studenten dienen een drietal van de aangeboden voordrachten samen te vatten en hun eigen visie op het onderwerp omstandig en, vooral, beargumenteerd, neer te zetten. Voorafgaand houden we enkele algemene oefeningen in discussiëren, kritisch denken, en het opbouwen van een argumentatie. We bespreken ook het begrip wetenschap, experiment, en de ethiek van de onderzoeker. Biochemie In deze cursus worden eerst kort de macromoleculaire structuren van de cel toegelicht, en wordt daarna uitvoerig ingegaan op de biochemische pathways in de cel, waaronder de pathways van het energiemetabolisme, de afbraak van suikers, vetzuren en eiwitten, en de fotosynthese en respiratorisch elektronentransport. Er wordt nadruk gelegd op de regulatie van deze processen, op cellulair niveau en op het niveau van de betrokken enzymen. Bovendien worden een aantal enzymatische werkingsmechanismen in detail uitgelegd. Een degelijke kennis van de organische scheikunde is onontbeerlijk. Ecologie De wederzijdse relaties tussen organismen en hun fysico-chemisch en biotisch milieu worden benaderd vanuit een natuurfilosofische invalshoek door het aantonen van algemeen geldende wetmatigheden en verbanden, veeleer dan de klassieke natuurhistorische werkwijze gesteund op beschrijving en classificatie van feiten. Na een algemene inleiding, komen het bereik en de indeling van de ecologie kort aan bod. Vervolgens worden het fysische en het abiotisch milieu (energie en klimaat) behandeld. Kenmerken van populaties (groei, dynamiek, regulatie) en gemeenschappen (competitie, predatie, structuur en processen) worden uitvoerig behandeld. De nodige aandacht wordt besteed aan energiedoorstroming in en productiviteit van ecosystemen, nutrientencycli en biogeochemische cycli. Tot slot wordt biodiversiteit behandeld. De cursus is dus gestructureerd in lijn met de hiërarchische organisatieniveaus in de ecologie. Ecologie is de studie van al de interacties van organismen met hun milieu en bevat meer verscheidenheid dan elke andere wetenschap. Fysica, deel 2 De volgende onderwerpen komen aan bod: - Speciale relativiteitstheorie: Lorentztransformatie, gelijktijdigheid, relativistische impuls, equivalentie van massa en energie,... - Elektriciteit en magnetisme: elektrisch veld, elektrische potentiaal, Capaciteit van condensatoren, Wet van Coulomb, Wet van Gauss, Wetten van Maxwell, wisselstromen,... - Elektromagnetische golven - Licht: geometrische optica, diffractie en interferentie, polarisatie,... - Radioactiviteit: radioactief verval, alfa-, beta- en gammastraling, kernfissie en kernfusie,... - Begrippen uit de kwantummechanica: straling zwart lichaam, foto-elektrisch effect, Schroedingervergelijking, tunneleffect, elektronenmicroscoop, LASER,... Fysiologie Het opleidingsonderdeel fysiologie bestaat uit twee delen, met name dierenfysiologie (gedoceerd door Prof. R. Blust), en plantenfysiologie (gedoceerd door Prof. H. Asard). In elk onderdeel worden de belangrijkste fysiologische processen uitgelegd, en het belang ervan voor de ontwikkeling en het functioneren van het organisme. In de plantenfysiologie betreft dit bijvoorbeeld de waterhuishouding, opname van mineralen, de werking van plantenhormonen, en een inleiding tot de stressfysiologie bij planten. De praktische oefeningen die de theorie van dit opleidingsonderdeel begeleiden worden apart gegeven (zie Geïntegreerd Practicum) 36 37

20 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Geïntegreerd practicum Fysiologie biochemie Tijdens dit opleidingsonderdeel voer je verschillende experimenten uit, per twee of per drie, rond aspecten van plantenfysiologie, dierenfysiologie en biochemie. Je leert een aantal aspecten van biochemische analyse en enzymologie, je leert laboproeven te doen met biologisch materiaal, en je leert hierover rapporteren. Al doende leer je ook wat een goed experiment is en hoe je dit moet opzetten. Voorbeelden van proeven zijn: - plasmolyse bij cellen van de rode ui; - vet- en koolhydraatbepaling in lever en spierweefsel; - osmotische regulatie bij de mens; - isolatie van plantenpigmenten; - effect van mineralen op de plantenontwikkeling; - enzymactiviteit bij zaadkieming; - gelelektroforese van planteneiwitten. Organische chemie, deel 2 In het begin van de cursus wordt bekeken hoe enkele in het eerste jaar bachelor verworven algemene begrippen (Organische chemie I) zoals covalente binding, chemische reactiviteit en reactiekinetiek, stereochemie, zuur-base eigenschappen enz. verder kunnen toegepast worden op de verschillende productenklassen uit de organische chemie. Van elke klasse worden vervolgens zowel fysische als chemische eigenschappen, voorkomen, bereidingen en toepassingen behandeld. Ook de verschillende klassen van natuurproducten worden kort besproken. De verschillende scheidings- en zuiveringstechnieken worden summier besproken in de theorielessen en vervolgens toegepast tijdens de laboratoriumsessies. Dit is ook het geval voor de moderne spectroscopische methoden voor structuuridentificatie zoals Infra Rood- en Massaspectroscopie en Nucleaire Magnetische Resonantie. Tijdens de theoretische oefeningen worden de verschillende reacties en reactietypes verder toegelicht aan de hand van oefeningen. Programmeervaardigheden - Praktijkervaring met programmeren (programmeertaal Java) door middel van uitbreidingen aan bestaande software. - Toepassen van enkele veelgebruikte software engineering technieken (usecases, tijdsbladen, versie-controle). Toegepaste thermodynamica Thermodynamica gaat over energie, energie die essentieel is voor elke vorm van leven en overal in het dagelijkse leven opduikt. Thermodynamica vormt een essentieel onderdeel van elke ingenieursstudie. De basisprincipes van de thermodynamica komen aan bod en van daaruit worden een aantal belangrijke thermodynamische cycli bestudeerd. Steeds worden er voorbeelden uit de dagelijkse praktijk aangehaald om het intuïtief begrijpen van de thermodynamische principes te onderbouwen. Toepassingen uit het huishouden, uit de industrie, energiecentrales, auto- en vliegtuigmotoren... zijn maar enkele van de voorbeelden die een andere betekenis krijgen na het volgen van deze cursus. Toegepaste wiskunde III 11. Integraalrekening in meerdere veranderlijken: dubbel- en driedubbelintegralen, de stellingen van Fubini, coördinaattransformaties 12. Integraalstellingen: lijnintegralen en potentialen, stelling van Green, Jordanoppervlakken en oriëntatie van een oppervlak, flux, rotor, divergentie, stellingen van Stokes en Gauss-Orstrogradski 13. Machtreeksen: reële machtreeksen, differentiaalvergelijkingen oplossen met de methode van Frobenius-Fuchs, vergelijkingen van Bessel en Legendre 14. Vectoriële differentiaalvergelijkingen: lineaire stelsels differentiaalvergelijkingen, veralgemeende eigenwaardeproblemen, stabiliteit 15. Partiële differentiaalvergelijkingen: differentiaaloperatoren, scheiding van veranderlijken, randvoorwaardeproblemen, testfuncties en distributies, fouriertransformaties, Laplace-transformaties, bewegingsvergelijkingen van Lagrange 16. Differentievergelijkingen: Lineaire en homogene vergelijkingen, vergelijkingen van eerste orde, differentiecalculus, niet-homogene vergelijkingen, transformeerbare vergelijkingen, de Z-transformatie, inleiding op complexe analyse 38 39