Specialiseren in de Psychologie. informatie over de afstudeerrichtingen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Specialiseren in de Psychologie. informatie over de afstudeerrichtingen"

Transcriptie

1 Specialiseren in de Psychologie informatie over de afstudeerrichtingen

2 Specialiseren in de Psychologie Inhoudsopgave Voorwoord 1 Afstudeerrichtingen Arbeids- & Organsatiepsychologie Algemeen 4 Interviews met studenten 8 Klinische Neuropsychologie Algemeen 12 Interview met student 16 Klinische Ontwikkelingspsychologie Algemeen 18 Interviews met studenten 22 Klinische Psychologie Algemeen 26 Interviews met studenten 30 Ontwikkelingspsychologie Algemeen 34 Interviews met studenten 36 Psychologische Methodenleer Algemeen 40 Interviews met studenten 42 Pyschonomie Algemeen 46 Interview met student 50 Sociale Psychologie Algemeen 52 Interviews met studenten 54 Algemene & Vrije Bachelor Psychologie Algemeen 58 Interviews met studenten 60 Colofon 64

3 Voorwoord 'Zie de specialisatie niet als een dwangbuis, maar kies een specialisatie omdat het vakgebied, de docenten en de vakken die ze verzorgen je aanspreken.' Klaas Visser, Onderwijsdirecteur Dit boekje gaat over het kiezen van een specialisatie in de psychologie. Die keuze maak je na twee jaar. In die twee jaar heb je je breed kunnen oriënteren in de psychologie. Je hebt kennisgemaakt met alle deelgebieden van de psychologie. Daarnaast heb je bij VRT-2 en het Onderzoekspracticum zelf onderwerpen kunnen kiezen zodat je een kijkje hebt genomen in de keuken van enkele specialisaties. Bovendien heb je in het tweede jaar ook keuzevakken, kernthema s of misschien zelfs al specialisatievakken gevolgd. We gaan er dan ook vanuit dat je nu voldoende breed bent opgeleid om een goede keuze te kunnen maken. In dit boekje komen alle acht specialisaties die de opleiding kent aan de orde. Daarnaast komt de mogelijkheid om een bachelor algemene psychologie te kiezen aan de orde en wordt uitgelegd wat een vrij bachelor inhoudt. Ook komen er studenten van elke specialisatie aan het woord. Die vertellen vanuit hun eigen ervaring over de specialisatie die zij gekozen hebben. Je kiest straks eerst voor een specialisatie. De specialisatie omvat je hele derde jaar en wordt voortgezet in de masterfase. Je kunt overigens natuurlijk ook na je bachelordiploma stoppen, maar om de specialisatie echt af te ronden en psycholoog te worden moet ook de aansluitende master worden gevolgd. De vakken in het derde jaar vormen de basis van een specialisatie en de vakken in de master bouwen daarop voort. Bovendien loop je in het masterjaar je stage en doe je je afstudeeronderzoek. Het specialisatie-programma van het derde bachelorjaar en de master vormen dus samen een eenheid. In principe kiezen studenten in het derde jaar één specialisatie en krijgt iedereen daarin een vrij gestructureerd programma aangeboden. Op die manier hopen we te bewerkstelligen dat een goede basis verkregen wordt op het gebied van de specialisatie en dat studenten redelijk snel hun bachelordiploma halen, zodat ze vervolgens in de master meer armslag hebben om eigen keuzes te maken. Die laatste fase van de studie is immers het meest interessant. 1

4 Je kunt kiezen tussen de volgende specialisaties: - Arbeids- en Organisatiepsycho-logie (incl. de route Psychologie van Arbeid & Gezondheid) - Klinische Psychologie - Ontwikkelingspsychologie (incl. de route Schoolpsychologie) - Psychologische Methodenleer - Psychonomie - Sociale Psychologie - Klinische Ontwikkelingspsychologie (KLOP) - Klinische Neuropsychologie (KNP) waarvan de eerste zes worden verzorgd door de gelijknamige programmagroep. De specialisatie KLOP wordt verzorgd vanuit Ontwikkelingspsychologie in samenwerking met Klinische Psychologie. De specialisatie KNP wordt verzorgd vanuit Psychonomie in samenwerking met Klinische Psychologie en Ontwikklingspsychologie. Je keuze is weliswaar vrij definitief, maar je kunt ook beslissen dat je geen keuze wilt maken en zelf een programma samenstellen uit onderdelen van meerdere specialisaties en dat voorleggen aan de examencommissie van Psychologie. Ook kun je je studie uitbreiden met een minor. Afhankelijk van wat je precies wilt kan het gaan - Er is geen één op één relatie tussen de specialisatie en het werk dat je later gaat doen - om een bachelor algemene psychologie of een vrij bachelor examen. Verder in dit boekje vind je hierover meer informatie. Ook kun je binnen je specialisatie soms vakken van een andere richting erbij kiezen. Voor deze optie verwijzen we naar de studiegids (of vraag meer informatie bij een van de studieadviseurs). Hiernaast moet je je bedenken dat er geen één op één relatie is tussen de specialisatie en het werk dat je later gaat doen. Natuurlijk is het zo dat je om psychotherapeut te worden een klinische richting (KP, KNP of KLOP) moet kiezen, maar psychologie is geen beroepsopleiding. Het is een wetenschappelijke opleiding, die je kwalificeert voor tal van beroepen. Zo zitten er psychologen als recruiting officer bij de ABN-AMRO en wordt een klinisch psycholoog soms minister van financiën of uitgever bij een educatieve uitgeverij. Het karakter van de opleiding - een wetenschappelijke opleiding - brengt met zich mee dat je uitgebreid wordt getraind in het doen van onderzoek. Niet omdat we denken dat iedereen onderzoeker wordt (dat is maar weggelegd voor een kleine groep), maar omdat een wetenschappelijke training de beste basis is voor de praktijk. 2

5 VOORWOORD Zie de specialisatie niet als een dwangbuis maar kies een specialisatie omdat het vakgebied, de docenten en de vakken die ze verzorgen je aanspreken. Je moet je inhoudelijk thuisvoelen en uitgedaagd weten. Immers, je zult niet alleen een serie vakken volgen bij de specialisatie van je keuze, maar ook je afstudeeropdracht (een stage en een werkstuk) zul je op dit gebied doen. Er zijn in de afgelopen jaren verschillende o n d e r z o e k e n verricht onder afgestudeerden. Enerzijds om na te gaan wat afgestudeerden achteraf van de opleiding vonden, anderzijds om te bekijken welk werk afgestudeerden hebben gevonden. Meer dan 90 procent van de afgestudeerden vindt binnen een half jaar werk waarvan twee derde een baan heeft waarvoor een psycholoog werd gevraagd. De afgestudeerden in de Methodenleer hebben de beste kansen op werk en de Klinisch Psychologen de minst goede kansen, maar de verschillen zijn klein. We raden dus af om je keuze te baseren op het idee dat je met een bepaalde specialisatie veel meer of minder kansen hebt op de arbeidsmarkt. Tot slot: de overgang van de basisopleiding (het eerste en tweede jaar) naar de specialisatie is groot. Het onderwijs is kleinschaliger en meer specialistisch van aard en je bent plotseling met dat gebied van de psychologie bezig waar je je met hart en ziel aan wilt en moet wijden. In de specialisatiefase is er nog een overgang: van de bachelor naar de master en in de master ook nog eens van vakken naar de afstudeeropdracht. De afstudeero p d r a c h t bestaat uit een stage en een werkstuk (en colloquia) en je kunt niet vroeg genoeg beginnen met de planning van die onderdelen. Elke programmagroep publiceert een gidsje over deze onderdelen. - We raden af om je keuze te baseren op het idee dat je met een bepaalde specialisatie veel meer of minder kansen hebt op de arbeidsmarkt - Veel succes met het maken van de keuze en de verdere studie, Klaas Visser, Onderwijsdirecteur Onderwijsinstituut Psychologie 3

6 Arbeids- & Organisatiepsychologie A&O-psychologen houden zich bezig met het individueel en gezamenlijk functioneren en presteren van mensen in arbeidssituaties. Arne Evers, onderwijscoördinator Hoe komt het dat sommige mensen het prettig vinden om onder een bepaalde druk te werken, terwijl anderen ziek worden of snel opbranden? Wat onderscheidt effectieve van minder effectieve ondernemers? Hoe kan discriminatie bij personeelsselectie worden voorkomen? Hoe ontstaan verschillen in loopbaanontwikkeling tussen mannen en vrouwen? Dit soort vragen staat centraal in arbeids- en organisatiepsychologisch onderwijs en onderzoek. A&O-psychologen houden zich dus bezig met het individueel en gezamenlijk functioneren en presteren van mensen in arbeidssituaties. Thema s die in het afstudeerprogramma van A&O worden behandeld zijn: conflicthantering en onderhandelen, creativiteit en besluitvorming in groepen, motivatie en arbeidsgedrag, leiderschap, personeelsselectie en discriminatie, stresstheorieën, de relatie tussen arbeid en welbevinden, persoon-organisatie fit en het functioneren van zelfsturende teams. Kenmerkend voor de A&O is dat op een fundamenteel-theoretische manier vragen uit de praktijk van organisaties worden onderzocht. Naast solide theorievorming zoeken we dus tevens naar geschikte toepassingen van deze kennis. Het bachelor- en het masterprogramma kent drie accenten die door een juiste keuze van vakken kunnen worden aangebracht: personeelspsychologie (P), psychologie van arbeid en gezondheid (A&G) en sociale processen in organisaties (O). In de bachelor komt men deze driedeling zowel tegen bij de meer theoretische basisvakken (Werving, selectie en arbeidsprestaties = P; Arbeid, gezondheid en werkstress = A&G, Werken in groepen = O) als bij de meer toepassingsgerichte vakken (Loopbaanontwikkeling = P, Interventies in de A&G-psychologie = A&G, Organisatieverandering = O). De theoretische vakken zijn voor alle hoofdrichtingstudenten verplicht, ongeacht het accent dat men verder wil aanbrengen. De programmagroep gaat er namelijk van uit dat een brede basiskennis van de A&O-psychologie is vereist om later optimaal te kunnen 4

7 ALGEMEEN functioneren. Voor alle A&O-studenten zijn verder de cursussen Motivatie en arbeidsgedrag en Organisatieonderzoek 1 (DOA = Design, Operationalisatie & Analyse) verplicht. Voor het onderwerp motivatie als verplicht onderdeel is gekozen, omdat motivatie een centrale rol speelt in het functioneren van mensen. Zonder kennis van dit onderwerp zal men immers als A&Opsycholoog in geen van de drie specialisaties een goede bijdrage kunnen leveren. De cursus DOA is voor alle studenten verplicht, omdat men in de praktijk van de A&O-psychologie onvermijdelijk met onderzoeksvragen te maken krijgt, ook wanneer men zich niet expliciet als onderzoeker wil bekwamen. In deze cursus wordt geleerd hoe men een onderzoek in arbeidsorganisaties moet opzetten. Uit de drie toepassingsgerichte vakken moet men er (verplicht) één kiezen. Ten slotte kan nog een keuze worden gemaakt uit twee cursussen die centrale thema s binnen de A&O-psychologie behandelen, namelijk Leiderschap en Organisatiestructuur en -cultuur. Binnen het masterprogramma zijn de beide studieonderdelen Organisatieonderzoek 2 en 3 verplicht (PDA = Practicum Data Analyse en VOO = Vraagstelling en ontwerp van Organisatieonderzoek). Deze vakken bouwen voort op de cursus DOA en zijn bedoeld als voorbereiding op de afstudeeropdracht. Verder kan men vrijelijk kiezen uit de vakken die door A&O in het - Kenmerkend voor de A&O is dat op een fundamenteel-theoretische manier vragen uit de praktijk van organisaties worden onderzocht - masterprogramma worden aangeboden. Wanneer men het accent wil leggen op de Personeelspsychologie kiest men uiteraard het onderdeel Personeelsselectie. Ook ligt dan de keuze voor het vak Prosociaal gedrag in de HRM-praktijk voor de hand. Wil men het accent leggen op Sociale processen in organisaties (of de Organisatiepsychologie) dan komen met name de vakken Conflicten & Coöperatie en Beoordelen en beslissen in organisaties in aanmerking. Voor de aantekening Psychologie van Arbeid & Gezondheid zijn de vakken Angststoornissen en Stemmingsstoornissen bij Klinische Psychologie verplicht¹. De cursus Adviesvaardigheden is bedoeld voor studenten die de ambitie hebben later als adviseur in organisaties op te treden. De cursus richt zich op de ontwikkeling van sociale vaardigheden 1. De specialisatie Psychologie van Arbeid & Gezondheid is programmagroep overstijgend en leidt (wanneer men aan alle voorwaarden heeft voldaan) tot een aantekening op de bul. De beide andere specialisaties moet men meer zien als aanbevolen studieroutes of accenten die men in zijn/haar studieprogramma kan aanbrengen om zich zo goed mogelijk voor te bereiden op een bepaalde sector van de arbeidsmarkt voor A&O-psychologen. Voor deze studieroutes krijgt men geen aantekening; men is ook vrij om vakken uit deze studieroutes te mengen. 5

8 en is relevant voor alledrie de richtingen. De cursus Persoon & Organisatie richt zich op de wisselwerking tussen persoon enerzijds en het team of de organisatie waar de persoon deel van uitmaakt anderzijds. De cursus is daardoor relevant voor zowel studenten die het accent op de Personeelspsychologie als die het accent op Sociale processen willen leggen. Wanneer men nog studieruimte of studietijd over heeft kunnen vakken van andere programmagroepen of faculteiten gevolgd worden. Voorbeelden hiervan zijn: Arbeidsrecht (voor specialisatie in de A&G-richting), Bedrijfseconomie (voor specialisatie als organisatieadviseur) of onderdelen van het Social Skills Lab (gegeven door Sociale Psychologie, voor specialisatie als loopbaanadviseur, trainer of personeelsconsulent). De arbeidsmarkt voor A&O- psychologen is al jarenlang zonder meer gunstig en de meeste studenten vinden direct na hun afstuderen een baan. De afstudeerrichting A&O biedt vele beroepsmogelijkheden. Enkele voorbeelden zijn: organisatieadviseur bij een organisatieadviesbureau; hoofd opleiding, training en vorming bij grote ondernemingen; medewerker op de afdeling Personeel en Organisatie van een groot bedrijf; medewerker bij een ARBO-dienst; beleidsmedewerker bij een overheidsinstelling; zelfstandig gevestigd organisatieadviseur of onderzoeker; onderzoeker/docent bij een universiteit; docent bij een instelling voor HBO. - De arbeidsmarkt voor A&O-psychologen is al jarenlang zonder meer gunstig - Voor meer informatie kun je terecht bij Arne Evers. Spreekuur: maandag uur en woensdag uur Tel: a.v.a.m.evers@uva.nl 6

9 7

10 Arbeids- & Organisatiepsychologie Fleur Embrechts 24 jaar Hoe zorg je ervoor dat mensen gemotiveerd blijven en betrokken zijn bij het bedrijf? Ik heb eerst heel lang getwijfeld tussen Klinische Psychologie en Arbeidsen Organisatiepsychologie (A&O). In eerste instantie koos ik toch voor Klinische Psychologie vanwege de vakken, die vond ik leuker. Na een jaar had ik mijn bachelor gehaald, maar ik dacht: nee, ik wil geen Klinische Psychologie doen! Wat me tegenstond bij Klinische Psychologie is dat je zo vast zit aan protocollen, je kan niet echt dingen veranderen als je in een zorginstelling werkt. Ik ben iemand die graag dingen wil veranderen. Bij A&O kun je veel makkelijker je eigen inbreng doen laten gelden. Het is misschien ook een wat snellere omgeving dan Klinische Psychologie. Dus ben ik toch geswitcht. Omdat ik alleen de basisvakken hoef te doen en ik geen bachelorthese meer hoef te schrijven, doe ik nu mijn bachelor en master in één jaar. Het eerste semester was goed te doen, maar het tweede semester waren er wat overlappende vakken. Dat betekende harder werken en prioriteiten stellen! Soms vind ik dat laatste wel lastig: ik wil graag van alles tegelijk doen. Zo werk ik twee dagen per week bij Elevate Consulting Group, een human resources consultancy bureau. Daar kom ik veel in aanraking met A&O gerelateerde dingen. We werken daar als headhunters, doen assessments, en maken gebruik van persoonlijkheidsvragenlijsten om de juiste persoon op de juiste plek te kunnen zetten. 8

11 STUDENT Dat laatste vind ik vooral leuk aan A&O: past de functie bij de persoon? Wat kunnen we het best adviseren? Daarnaast ben ik ook voorzitter bij de Sectie Psychologie Studenten van het Nederlands Instituut voor Psychologen (SPS NIP). Ik dacht vorig jaar: ik heb nog nooit in een bestuur gezeten, nu moet ik mijn kans grijpen! Per week staat voor een bestuursschap bij het SPS NIP 5 tot 8 uur, maar vaak gaat er meer tijd in zitten. Officieel zit ik ook nog bij de studentenfractie van A&O, maar omdat ik het al zo druk heb, doe ik daar op het moment niet zo veel. En dan moeten natuurlijk alle leuke dingen daarbuiten ook nog aan bod komen. Erg druk ja, maar tot nu toe gaat het nog goed! De vakken zijn niet een reden om A&O te doen. Het is gewoon droge stof, er worden zoveel modellen aangeboden. Docenten doen hun best er wat van te maken, maar niet elke docent brengt het even levendig. Het is vaak eigenlijk gewoon een beetje saai. Maar omdat ik al wat werkervaring heb, leeft het voor mij wat meer. A&O bestaat uit twee niveaus: een individueel niveau en een organisatorisch niveau. Beide niveaus spreken mij erg aan. Hoe zorg je ervoor dat mensen gemotiveerd blijven en betrokken zijn bij het bedrijf? Dat is een vraag die je kunt stellen op organisatorisch niveau. Op individueel niveau: zit iemand goed op zijn plek? Heeft hij talent voor wat hij doet? Dit laatste wordt ook wel werving en selectie genoemd. Hoe dat wordt aangeboden, vind ik tot nu toe een beetje - Bekijk goed de praktische kant van elke specialisatie - 9 oppervlakkig. Er wordt alleen gekeken naar iemands kwaliteiten en dan wordt een match gemaakt met een functie. Het zou beter zijn wanneer echt meegedacht wordt met diegene: wat vindt hij leuk? Wat niet? Wat zou de volgende stap in zijn carrière zijn? Een op de organisatorische ladder wat lagere manager kijkt vaak meer naar het individuele gedeelte, een hogere manager meer naar het organisatorische. Ik vind het zonde dat de meeste vakken in werkgroepvorm worden aangeboden. Aan de ene kant kan het heel leuk zijn, als je een leuk groepje hebt. Je leert leuke mensen kennen, dus dan is er niks aan de hand. Maar aan de andere kant zitten er soms ook meelifters tussen. Omdat je een gezamenlijk project moet inleveren, betekent dat vaak dat ik er toch harder aan ga werken, om alsnog een goed product af te kunnen leveren. Daar baal ik dan van. Aan tweedejaarsstudenten wil ik de volgende tip geven: bekijk de praktische kant van elke specialisatie goed. Het kan namelijk heel erg tegenvallen in de praktijk! Ga vooral naar veel naar lezingen en excursies, en bezoek sprekers uit het werkveld. Je krijgt dan een veel beter beeld van hoe het er nou echt aan toe gaat. Sommige mensen kunnen je ook echt inspireren. Het is ook een goed idee om ergens te gaan werken waar je later misschien iets mee wil doen. Dat is moeilijk, je krijgt niet zomaar een baan binnen de Psychologie. Maar houd je oren en ogen open!

12 Arbeids- & Organisatiepsychologie Tim Schipper 23 jaar In het bedrijfsleven wordt psychologie steeds meer erkend. Nadat ik tussendoor een half jaar door Azië gereisd heb, ben ik nu bezig aan het tweede semester van Arbeidsen Organisatiepsychologie (A&O). Hoewel het dus al een tijd geleden is weet ik nog goed hoe ik mijn specialisatiekeuze maakte. Ik vond de andere richtingen minder interessant. Als ik wegstreepte wat ik niet wilde doen, bleven Sociale Psychologie en A&O over. Deze twee leken me het meest toegepast. Toen ik begon met studeren wilde ik Klinische Psychologie doen, maar ik merkte al snel dat ik niet alleen met de negatieve problemen van andere mensen bezig wilde zijn. Liever houd ik me bezig met iets positiefs en toegepasts. Om te kiezen tussen de overgebleven twee opties, bekeek ik het vanaf de beroepsmatige kant. Het bedrijfsleven lijkt me een interessant werkvlak. In het bedrijfsleven wordt de psychologie namelijk steeds meer erkend en daarom ziet het toekomstperspectief er naar mijn idee rooskleurig uit. Financieel gezien is het ook geen slechte keuze denk ik. Hoewel ik mijn keuze goed overdacht heb, blijven er natuurlijk wel twijfels. Bij Sociale Psychologie heb je veel interessante vakken, maar A&O is meer toegepast en heeft daardoor toch mijn voorkeur. Ik ben namelijk niet echt een onderzoeker en werk liever direct met mensen. Naar mijn 10

13 STUDENT idee is het verschil tussen Sociale en A&O psychologie vooral dat je bij Sociale meer onderzoek doet naar groepen, en bij A&O meer onderzoek met teams. Bij A&O is de theorie dus direct toegepast op een kleinere specifieke groep mensen in een specifieke situatie en dit vind ik erg interessant. Sociale Psychologie en A&O lijken veel op elkaar, daardoor heb ik toch nog wel getwijfeld. Toen ik net begonnen was met A&O voldeden de vakken die ik volgde niet helemaal aan mijn verwachtingen. Maar ik ben er toch mee doorgegaan. Uiteraard is niet alles even interessant, maar dan denk ik gewoon even aan de toekomst. Voor studenten die nu gaan kiezen heb ik wel enkele tips. Neem bijvoorbeeld deel aan het Loopbaansymposium. Hier spreken psychologen uit het veld en kun je zien waar je interesse ligt. De A&O studentenfractie organiseert ook veel activiteiten voor studenten. Zo kun je A&O gerelateerde lezingen en workshops bijwonen, of naar de A&O borrel komen om de sfeer te proeven. Ook andere specialisaties hebben een studentenfractie waar je kunt deelnemen aan allerlei activiteiten. Ik ben op dit moment bezig met het behalen van een aantekening als Sportpsycholoog. Daarnaast werk ik nu twee dagen per week bij een consultancy bureau. Aangezien de theorieën uit de boeken bijna allemaal afkomstig zijn van de werkvloer, vind ik het zelf heel leuk en nuttig om de theorieën die je leert meteen toe te passen in het echt. Bij A&O heb je vooral theorievakken en omdat de theorie heel toegepast is, zou ik deze graag zelf willen uitproberen in praktische oefeningen. Helaas is het aanbod van praktische vakken vrij klein bij A&O. Daarom heb ik het practicum Teamwerk gevolgd bij het Social Skills Lab. Ik ben nog steeds heel blij met mijn keuze. Het contact met medestudenten is eveneens leuk. Vorig jaar had ik niet heel veel contact met andere studenten, maar doordat ik dit jaar in de A&O studentenfractie ben gestapt is dat meer geworden. Met de fractie organiseren we veel activiteiten met onder andere als doel meer onderling contact te creëren. Het is natuurlijk ook aan de studenten zelf, maar er worden genoeg momenten aangedragen waar je contact kunt maken met medestudenten. Na de keuze voor een specialisatie blijft er natuurlijk genoeg te kiezen over. Ik denk aan de aansluitmaster bij A&O, of anders de Trainersroute bij het Social Skills Lab (bij Sociale Psychologie). De vaardigheden die je leert tijdens de Trainersroute zijn volgens mij erg waardevol, ook als A&O psycholoog. - Bij A&O wordt de theorie direct toegepast op een kleine specifieke groep mensen in een specifieke situatie en dat vind ik interessant - 11

14 Klinische Neuropsychologie Neuropsychologen houden zich bezig met de vraag hoe onze hersenen ons in staat stellen om waar te nemen, te denken, te voelen, te bewegen, en andere dingen te doen. Karin van Bronswijk, stagecoördinator Neuropsychologen bestuderen de werking van de hersenen op gedragsniveau. Dat wil zeggen dat ze zich bezighouden met de vraag hoe onze hersenen ons in staat stellen om waar te nemen, te denken, te voelen, te bewegen, en allerlei andere dingen te doen. Vroeger onderzochten neuropsychologen vooral patiënten met hersenbeschadigingen, tegenwoordig doen ze ook onderzoek bij gezonde mensen met behulp van scanners waarmee de werking van de hersenen in beeld gebracht kan worden. Klinische Neuropsychologie, de naam zegt het al, is de klinische toepassing van de neuropsychologie. De kennis die door hersenonderzoekers is vergaard, wordt door klinisch neuropsychologen toegepast in de gezondheidszorg. Maar ze zetten ook de oude traditie voort van wetenschappelijk onderzoek bij neurologische (en tegenwoordig ook psychiatrische) patiënten met het doel om meer te weten te komen over de werking van de hersenen. Zowel in de gezondheidszorg als in het patiëntgebonden wetenschappelijk onderzoek werken klinisch neuropsychologen altijd samen met andere disciplines. Ze moeten van veel markten thuis zijn, omdat ze enige kennis moeten hebben van die aanpalende disciplines. Allereerst zijn dat een aantal andere specialisaties binnen de psychologie, te weten Klinische Psychologie en psychotherapie, kinder- en jeugdpsychologie, gerontologie, en psychologische functieleer of cognitieve psychologie. Op het gebied van de geneeskunde moeten ze het nodige weten over neurologie en neuroanatomie, en over psychopathologie en psychiatrie. Ook moeten ze iets weten over lichamelijke ziekten, omdat die ziekten gevolgen kunnen hebben voor het functioneren van de hersenen. Suikerziekte, bijvoorbeeld, kan een effect hebben op de hersenfunctie omdat suiker de belangrijkste energiebron is voor de hersenen. Bovendien kan een teveel 12

15 ALGEMEEN aan suiker schade aan de hersencellen veroorzaken. Bij ouderdomsdiabetes kunnen op den duur de bloedvaten beschadigd raken, zodat de bloedtoevoer aan de hersenen in het gedrang kan komen. Neuropsychologen behandelen ook patiënten, vooral in revalidatiecentra. Dus ook op het gebied van gedragstherapie en andere psychologische interventiemethoden moeten ze thuis zijn. Klinisch neuropsychologen werken in de somatische en geestelijke gezondheidszorg, of in het patiëntgebonden wetenschappelijk onderzoek, en sommigen werken in beide sectoren tegelijk. Ze zijn te vinden in algemene ziekenhuizen, psychiatrische ziekenhuizen, revalidatiecentra, verpleeghuizen, en gespecialiseerde klinieken zoals epilepsiecentra. Wetenschappelijk onderzoek op het gebied van klinische neuropsychologie gebeurt voornamelijk in academische ziekenhuizen. Klinisch neuropsychologen houden zich bezig met patiënten die ziekten en beschadigingen van de hersenen hebben, en met patiënten bij wie dat nog niet duidelijk is maar die ervan verdacht worden. Ze dragen een steentje bij aan de medische diagnostiek door met behulp van gesprekken en neuropsychologische tests te onderzoeken of er cognitieve of emotionele functiestoornissen zijn, en zo ja, welke dat zijn en wat de ernst ervan is. Dat heet een neuropsychologisch onderzoek (NPO). Bijvoorbeeld, bij een oudere patiënt die klaagt over vergeetachtigheid en die bang is dat hij dement aan het worden is, kan de neuropsycholoog het geheugen onderzoeken om na te gaan of er echt een geheugenstoornis is. Ook als al wel duidelijk is wat er medisch gezien met een patiënt aan de hand is, kan een NPO informatie opleveren die belangrijk is voor de behandeling van de patiënt. Bijvoorbeeld, bij een kind bij wie ADHD is vastgesteld kan een NPO duidelijkheid geven over wat precies de zwakke kanten zijn in het functioneren van het kind, en vooral ook wat zijn sterke kanten zijn. Dat laatste is belangrijk, omdat van de sterke kanten gebruik kan worden gemaakt bij de behandeling. Dit is een algemeen principe in de revalidatie van patiënten met hersenaandoeningen. De neuropsychologische behandeling gebeurt vooral in revalidatiecentra, maar ook wel in psychiatrische ziekenhuizen en verpleeghuizen. Ook daar zijn weer veel andere disciplines bij betrokken: artsen, fysiotherapeuten, logopedisten en ergotherapeuten, om er een paar te noemen. De neuropsycholoog vervult vaak een spilfunctie in het behandelteam. Het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de klinische neuropsychologie is vrijwel altijd patiëntgebonden onderzoek. Onderzoeken waarbij medewerkers van de programmagroep Psychonomie zijn betrokken, richten - Klinisch Neuropsychologen moeten van veel markten thuis zijn - 13

16 zich op ADHD, autisme, schizofrenie, dwangneurose, hersenvliesontsteking, de ziekte van Parkinson, en de ziekte van Alzheimer. Verder zijn ze betrokken bij onderzoek naar de schadelijke werking op de hersenen van oplosmiddelen ( schildersziekte ) en van ecstasy. Neuropsychologen die in een klinische setting werken hebben meestal Klinische Neuropsychologie gestudeerd aan een universiteit, en de opleiding tot gezondheidszorg-psycholoog gedaan. Daarna kunnen zij zich verder specialiseren tot klinisch neuropsycholoog. Neuropsychologen die een onderzoeksloopbaan ambiëren, beginnen na hun universitaire studie over het algemeen als AIO in een onderzoeksproject. Na hun promotie komen zij vaak alsnog in een klinische baan terecht, of in een gecombineerde klinische en onderzoeksbaan. In het laatste jaar van de bachelor studie (3e studiejaar) volg je het basisprogramma Brein en Cognitie van Psychonomie. Dat is een intensieve cursus van een half jaar (fulltime). Je leert van alles over het normale functioneren van de hersenen. Verweven met het basisprogramma zijn de cursus Klinische Neuropsychologie, waarin de functiestoornissen en ziektebeelden worden behandeld, en practica waarin je kennis maakt met de (neuro)psychologische tests die in de klinische praktijk gebruikt worden. In het tweede semester volg je cursussen psychodiagnostiek, psychologische behandeling, psychopathologie, en statistiek. Ook schrijf je de bachelorthese. In het master jaar volg je cursussen neuropsychologische diagnostiek en neuropsychologische revalidatie, en je volgt enkele keuzevakken. Je gaat praktijkstage lopen in een klinische setting en je doet je afstudeeronderzoek. Zie voor de details het studieprogramma in de studiegids. Voor meer informatie kun je terecht bij Karin van Bronswijk. Spreekuur: woensdag uur Tel: j.c.vanbronswijk@uva.nl 14

17 15

18 Klinische Neuropsychologie Arianne Mensink 24 jaar Je leert wat er mis kan gaan in de hersenen en hoe je dit kunt compenseren. Op de middelbare school werd mij gezegd dat ik geen Psychologie moest gaan studeren omdat ik geen statistiek kon. Toen heb ik eerst een jaar rechten gestudeerd maar dat vond ik verschrikkelijk. Ik besloot toch Psychologie te gaan doen omdat het de studie was die mij het meest trekt. Statistiek heb ik vervolgens gewoon in één keer gehaald. Ik had nog geen idee welke richting ik op wilde. Over mijn specialisatie heb ik dan ook heel lang nagedacht, al wist ik wel dat ik de klinische kant op wilde. Het is voor mij heel erg afstrepen geweest. Vakken uit het eerste jaar als A&O en Sociale Psychologie vond ik allemaal niet zo leuk. Ik wilde liever niet iets met kinderen dus toen bleven eigenlijk alleen Klinische en Klinische Neuropsychologie over. In het eerste jaar had ik alleen niet meteen het idee dat ik meer over de hersenen wilde weten. Psychofysiologie vond ik erg interessant maar ook enorm moeilijk waardoor ik twijfelde of ik het wel zou kunnen. Tijdens het Onderzoekspracticum heb ik onderzoek gedaan bij Psychonomie en dat heeft me denk ik onbewust die richting opgestuurd. Ik ben vervolgens wel vier keer bij de studieadviseur geweest om advies te krijgen over welke richting ik moest kiezen. Mij is als tip gegeven dat ik stageverslagen en onderzoeken van de verschillende specialisaties kon doorlezen om een beeld te krijgen van wat de studierichtingen inhouden. Dat 16

19 STUDENT heeft mij vooral geholpen om erachter te komen wat ik niet wilde. Ook werd aangegeven dat als ik het echt niet wist ik altijd nog kon switchen. Zo heb ik eigenlijk een dag van tevoren besloten om Klinische Neuropsychologie te gaan doen en vanaf moment één wist ik meteen ja dit is het, terwijl het eigenlijk een beetje een gok was. Wat ik zo leuk vind aan Klinische Neuropsychologie is dat je voordat je begint nog heel weinig weet over de dingen die in je brein gebeuren. Dat was niet alleen best wel moeilijk, maar het vroeg ook om een hele andere manier van nadenken en met Psychologie bezig zijn. Als er iets in je hersenen gebeurt, kunnen er allerlei dingen in je cognitie veranderen. Van de Klinische kant kende ik vooral de depressieve mensen en al die stoornissen waarin ik ook altijd erg geïnteresseerd was. In Klinische Neuropsychologie vind ik toch meer uitdaging. Je leert hoe het in de hersenen werkt en voornamelijk wat er gebeurt als er iets mis is in je hersenen, hoe zich dat uit en hoe je dit kunt compenseren. Bijvoorbeeld na uitval bij een tumor of bij hersenletsel na een botsing. Ook leer je van alles over wat er gebeurt met bepaalde neurotransmitters, als die niet functioneren. Je werkt vooral veel met profielen en psychologische tests om te kijken welke stoornis het beste bij de cognitieve uitval aansluit. Het derde jaar is erg theoretisch en het leuke is dat je in je masterjaar écht ziet waar je mee bezig bent. Je neemt in groepen testjes af bij een ouder persoon, interviewt een neuropsycholoog in een revalidatiecentrum en je loopt stage. Het wordt een stuk levendiger en tastbaar en veel meer praktijkgericht. Wel vond ik het derde jaar erg zwaar. De stof vond ik heel moeilijk en je volgt heel veel uren per week college. Daar moet je echt heen omdat het anders moeilijk is om bij te houden. Dan heb je ook nog werkgroepen en practica en elke maand zo n beetje twee tentamens. Dat was wel een behoorlijke omschakeling. Het is allemaal heel erg intensief waarbij het voordeel wel weer is dat je iedereen van je specialisatie goed leert kennen. Ook de vakgroep is erg leuk en toegankelijk. Het is heel makkelijk om bij docenten langs te gaan. Wel jammer is trouwens dat je tegenwoordig geen keuzeruimte meer hebt in je derde jaar maar alleen in je master. Klinisch Neuropsychologen komen in de praktijk vaak in een revalidatiecentrum of in een ziekenhuis terecht. Ik zit nu aan het begin van m n onderzoek en ik moet ook nog stage gaan lopen. Als ik ergens een GZ-opleiding zou kunnen doen zou ik het wel enorm leuk vinden, maar het is zo moeilijk om een plek te krijgen. Ik wil wel graag de richting op van Klinische Neuropsychologie, maar hoe en wat weet ik nog niet precies, misschien dat m n stage de doorslag zal geven. Om een keuze te maken zou ik vooral aanraden om met studenten te praten, stageverslagen te gaan lezen, naar voorlichtingsdagen gaan, kijken welke vakken je uit het eerste jaar leuk vindt en kijken of het vakgebied van je Onderzoekspracticum je aanspreekt. Ikzelf heb absoluut geen spijt van m n keuze en ik vind Klinische Neuropsychologie ontzettend leuk, maar je moet je er wel op voorbereiden dat je ook heel hard moet bikkelen. 17

20 Klinische Ontwikkelingspsychologie In de Klinische Ontwikkelingspsychologie probeert men te begrijpen op welke wijze afwijkend gedrag ontstaat en hoe dit gedrag in stand wordt gehouden. Mariëtte Huizinga, onderwijscoördinator De Klinische Ontwikkelingsp s y c h o l o g i e betreft het onderwijs en onderzoek dat is gericht op afwijkende ontwikkelingsverlopen. Hiertoe behoren in de eerste plaats stoornissen die worden aangeduid als ontwikkelingspsychopathologie. Dit betreft externaliserende ontwikkelingsstoornissen (e.g., ADHD, gedragstoornissen, verslavingen), internaliserende ontwikkelingsstoornissen (e.g., angsten en depressie) en pervasieve ontwikkelingsstoornissen (e.g., autisme, PDD-NOS). Daarnaast is er aandacht voor stoornissen in meer algemene zin zoals deze zich kunnen voordoen op het gebied van cognitief functioneren (e.g., mentale retardatie), sociaal functioneren (e.g., hechtingsstoornissen) en emotioneel functioneren (e.g., regulatiestoornissen). In de Klinische Ontwikkelingspsychologie probeert men te begrijpen op welke wijze afwijkend gedrag ontstaat en hoe dit gedrag in stand wordt gehouden. Daarnaast zijn diagnostiek en interventie van belang. In het onderwijs op dit gebied krijgen studenten een stateof-the-art overzicht van de Klinische Ontwikkelingspsychologie en wordt er ruim aandacht besteed aan het verwerven van vaardigheden op het gebied van diagnostiek en interventie. Dit laatste geschiedt met name in het kader van de klinische praktijkstage. Ten slotte kunnen studenten zich verdiepen in het onderzoek op het gebied van de Klinische Ontwikkelingspsychologie, in het kader van zowel de eenjarige aansluitmaster als de tweejarige Research Master. Studenten die kiezen voor de Klinische Ontwikkelingspsychologie hebben meestal de wens om na hun studie werkzaam te zijn op het brede gebied van de geestelijke volksgezondheid. In de opleiding ligt er daarom een sterk accent op diagnostische scholing en kennismaking met interventiemethoden. De programmagroep Klinische Psychologie beschikt over een gevarieerd aanbod van stageplaatsen waar studenten zich kunnen voorbereiden op de latere beroepsuitoefening in het praktijkveld. 18

21 ALGEMEEN Onderzoek op het gebied van de Klinische Ontwikkelingspsychologie Het onderzoek op het gebied van de Klinische Ontwikkelingspsychologie vindt plaats binnen de onderzoeksprogramma s van de programmagroepen Ontwikkelingspsychologie en Klinische Psychologie. Binnen de programmagroep Ontwikkelingspsychologie ligt het accent op de neurocognitieve aspecten van ont- wikkelingspsy- chopathologie (contactpersoon prof. dr. Reinout Wiers). De vraag die in dit onderzoek centraal staat betreft de relatie tussen ontwikkelingspsychopathologie en de ontwikkeling van de hersenen. Zo kunnen aandachtstekorten en impulsief gedrag van kinderen met ADHD begrepen worden in termen een a-typische gedragsregulatie vanuit de prefrontale hersengebieden en het suboptimaal functioneren van neurotransmittersystemen in het brein. Een ander voorbeeld betreft verslavingsstoornissen (e.g., alcohol, gokken) waarvan uit het onderzoek gebleken is dat deze vooral het gevolg zijn van automatische, impliciete processen die zich in onze hersenen afspelen en niet van rationale, expliciete afwegingen. Binnen de programmagroep Klinische Psychologie ligt het accent met name op de ontwikkeling van, op ouders en kind gerichte, interventies (contactpersoon prof. dr Pier Prins). Aangezien steeds meer kinderen worden aangemeld voor behandeling van ADHD groeit de noodzaak om risicofactoren te identificeren die van belang zijn voor het ontstaan en het in stand houden van, met name, het impulsieve gedrag van deze kinderen. Naast op het kind en gezin gerichte interventies wordt ruime aandacht besteed aan de ontwikkeling van preventieve methoden en technieken. Ten slotte is het van belang op te merken dat in het onderzoeksprogramma naar ontwikkelingspsychopathologie niet alleen externaliserende stoornissen in de belangstelling staan. Ook internaliserende stoornissen komen aan bod evenals cognitieve stoornissen (e.g, (lichte) mentale retardatie) en sociaal-emotionele stoornissen. - In ons onderwijs krijgen studenten een state-of-the-art overzicht van de Klinische Ontwikkelingspsychologie - Het specialisatieprogramma begint in het eerste semester van het Bachelor jaar met een grote basiscursus die naast het onderdeel Klinische Ontwikkelingspsychologie uit onderdelen bestaat op het gebied van de cognitieve, sociale en emotionele ontwikkelingspsychologie en de schoolpsychologie. Het cursorisch onderwijs wordt gevolgd door onderwijs op het gebied van de (klinische) ontwikkelingspsychologische diagnostiek en methoden en technieken van (klinisch) ontwikkelingspsycholo- 19

22 - Veel Klinisch Ontwikkelingspsychologen zijn werkzaam in de zorgverlening aan kinderen in het kader van onderwijs, de gezondheidszorg en justitie - 20 gisch onderzoek. Daarnaast wordt er onderwijs aangeboden op het gebied van interventies. Studenten Klinische Ontwikkelingspsychologie hebben een zeer beperkte keuzeruimte wanneer het gaat om cursorisch onderwijs of vaardigheidsonderwijs. In vrijwel alle gevallen kwalificeren studenten Klinische Ontwikkelingspsychologie zich voor de NIP diagnostiekaantekening en de GZ-aantekening (d.i., de ingangseis voor de post-doctorale GZ-opeiding). In uitzonderlijke gevallen kiest de student Klinische Ontwikkelingsp s y c h o l o g i e voor een combinatie tussen de opleiding Klinische Ontwikkelingspsychologie en de Research Master Psychology. Dit betekent dat de student zowel onderwijs volgt dat binnen de eenjarige aansluitmaster wordt aangeboden als onderwijs dat wordt verzorgd binnen de tweejarige Research Master. Studenten moeten wel bedenken dat men voor de tweejarige Research Master op studieprestaties en motivatie wordt geselecteerd. Het verdient derhalve aanbeveling om hier in een vroeg stadium van de studie rekening mee te houden. Veel Klinisch Ontwikkelingspsy chologen zijn werkzaam in de zorgverlening aan kinderen en jeugdigen in het kader van het onderwijs, de gezondheidszorg en justitie. De toegang tot de praktijkvelden wordt verschaft door een uitgebreid netwerk van stageplaatsen waarin de nadruk vooral ligt op voortgezette training in diagnostische vaardigheden, interventie, en beleid. Gedurende de externe stage kan, in voorkomende gevallen, ook het werkstukonderzoek plaatsvinden. Het uitvoeren van onderzoek op het gebied van de Klinische Ontwikkelingsp s y c h o l o g i e vergt meestal een ruime voorbereiding (e.g., beschikbaarheid van de klinische populatie, selectie van deelnemers aan het onderzoek, medisch-ethische kwesties). Het is daarom verstandig om zich in een zo vroeg mogelijk stadium te oriënteren en contact op te nemen met de betreffende coördinatoren (zie hierboven). De onderzoeksopleiding stelt de student in staat om op vruchtbare wijze vervolgopleidingen te genieten in de onderzoeksscholen waarin de aan Ontwikkelingspsychologie en Klinische Psychologie verbonden onderzoekers participeren. Dit zijn de Experimentele Psychologie Onderzoeksschool (EPOS), het Instituut voor Opleiding in de Psychometrie en Sociometrie (IOPS), en de onderzoeksschool Experimentele Psychopathologie

23 (EPP). Tevens zijn er goede contacten met het Institute for the Study of Education and Development (ISED). Daarnaast bestaat de mogelijkheid om onderwijs te volgen in het kader van het Cognitive Science Center Amsterdam. Tot slot vinden studenten die de onderzoekersopleiding hebben gevolgd hun weg bij vervolgopleidingen aan andere universiteiten en niet-academische onderzoeksinstellingen. In sommige gevallen bestaat de mogelijkheid om een deel van de onderzoeksopleiding in het buitenland te volgen. Klinisch Ontwikkelingspsychologen zijn vooral werkzaam bij instellingen op het gebied van de geestelijke gezondheid, van onderwijsbegeleiding, bij specifieke instanties inzake leermoeilijkheden, ontwikkelingsproblematiek, ontwikkelingsachterstand, kinderbescherming, adoptie en criminaliteit en bij meer algemene instanties voor diverse vormen van jeugdbeleid. Voorbeelden betreffen instellingen op het gebied van de kinder- en jeugdpsychiatrie, instellingen voor (semi) - Het is verstandig om zich in een zo vroeg mogelijk stadium te oriënteren - residentiële zorg, ziekenhuizen, forensische/justitiële jeugdinstellingen, zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, speciaal onderwijs, beleid en overheid, wetenschap en onderzoek. Overigens zijn veel functies in de officiële hulpverleningsinstel- lingen slechts toegankelijk voor afgestudeerden die na hun masteropleiding de beroepsopleiding tot Gezondheidszorgpsycholoog hebben gevolgd. Voor meer informatie kun je terecht bij Mariëtte Huizinga. Spreekuur: dinsdag uur. Tel: m.huizinga@uva.nl. 21

24 Klinische Ontwikkelingspsychologie Adinda Post Uiterweer 22 jaar Ik wil graag met kinderen werken; in het speciaal onderwijs of als therapeut. Ik heb bij mijn specialisatiekeuze best wel getwijfeld tussen Klinische Ontwikkelingspsychologie (KLOP) en Klinische Neuropsychologie (KNP). Eigenlijk wilde ik toch wel iets met kinderen doen, maar het vak Ontwikkelingspsychologie in het eerste jaar vond ik niet heel leuk. De meer neuropsychologische vakken juist weer wel. Zoals voor wel meer studenten geldt was de vraag of ik moest kiezen voor de vakken die ik op dat moment leuk vond, of dat ik vooral rekening moest houden met wat ik er uiteindelijk mee zou willen bereiken. Voor een beroep met kinderen ligt de keuze voor Ontwikkelingspsychologie natuurlijk voor de hand. Toen ik echt moest kiezen kon ik op twee na alle specialisaties snel wegstrepen. Alleen KLOP en KNP bleven over. Die twijfel bleef eigenlijk tot het laatste moment. Voor het maken van de specialisatiekeuze zijn er eigenlijk meerdere manieren. Niet één weg is de goede. Je moet natuurlijk op tijd beginnen met nadenken. Je kunt bijvoorbeeld alvast goede keuzevakken kiezen. Daarnaast kun je bedenken wat voor stage je wilt gaan volgen, en daarna wat voor beroep je zou willen hebben. Maar minder aan de toekomst denken en kiezen voor wat je nu leuk lijkt om te doen kan ook goed zijn. Ik zit zelf in 22

25 STUDENT de Opleidingscommissie, dus ik kon praten met hogerejaars studenten. Dat kan ook helpen. Zoals bij alle specialisaties zitten ook aan KLOP leuke en minder leuke kanten. De specialisatie is meer werk dan ik had verwacht. Maar eigenlijk is het wel fijn dat het iets zwaarder is dan de voorgaande jaren. Verder wordt er aan het begin veel herhaald. Dat is heel nuttig, maar soms moeilijk om je aandacht bij te houden. Ook doe je veel opdrachten, meestal in groepjes. En natuurlijk is er veel leeswerk. Bovendien heb je eigenlijk geen keuzeruimte. De opdrachten kunnen echter wel heel leuk zijn. Laatst hebben we op een school de leesvaardigheid van kinderen getest en hun begeleider geïnterviewd. Ik vind het prettig dat KLOP niet zo n grote richting is. Het is een sociale groep, je kent de mensen om je heen. Verder vind ik het goed dat de richting specifiek over kinderen met stoornissen gaat. Daardoor kun je meer de diepte in. Dat is ook wat ik in het eerste jaar miste bij Ontwikkelingspsychologie: het was nog redelijk oppervlakkig, waardoor alles simpel en logisch leek. Nu in het derde jaar blijkt pas hoe leuk en ingewikkeld het allemaal kan zijn. Toch is het niet heel zwaar. Ik werk er nog naast als overblijfjuf en verder ben ik lid van de studentenfractie Klinische Ontwikkelingspsychologie en zoals gezegd in de Opleidingscommissie. Aan het eind van het jaar heb ik m n bachelor, daarna wil ik er een jaar tussenuit. Reizen en werken met kinderen in het buitenland. Ik ben studeren wel een beetje zat nu en ik weet nog niet zeker wat ik hierna wil. Een Master aan de UvA zou kunnen, of misschien in het buitenland. Ook bij Development Studies hebben ze interessante Masters. Ik zou best via Development Studies een paar jaar met kinderen in een ontwikkelingsland willen werken, maar misschien is dat geestelijk wel heel zwaar. Ik hoop dat ik dat aan kan. In elk geval weet ik zeker dat ik met kinderen wil werken. Wie weet in het speciaal onderwijs. Of als therapeut in een kleine kliniek, waar ik veel vrijheid heb. - In het derde jaar blijkt pas hoe leuk en ingewikkeld het allemaal is. Toch is het niet heel zwaar - 23

26 Klinische Ontwikkelingspsychologie Julia Tiemersma 24 jaar Het is een pittige en mooie opleiding voor zowel mannen als vrouwen. Ik begon in 2003 met de opleiding Psychologie aan de UVA. Na mijn tweede jaar koos ik de specialisatie Klinische Ontwikkelingspsychologie (KLOP). Inmiddels ben ik bezig met mijn stage, het laatste onderdeel van mijn masterjaar. De reden dat ik voor de specialisatie KLOP heb gekozen is dat ik graag hulpverlener wilde worden. Ik ben toen eigenlijk een beetje gaan afstrepen. Klinische Psychologie en KLOP bleven toen over als mogelijkheden. Het werd KLOP omdat ik mezelf later niet in een praktijk zag zitten met een oude psychotische man waar ik weinig mee zou kunnen bereiken. Ik wilde met kinderen werken omdat ik geloof dat ik bij hen meer kan veranderen en verbeteren. Toen ik een keuze ging maken voor mijn specialisatie probeerde ik mij een voorstelling te maken van de studierichting en mijn uiteindelijke baan als ik klaar zou zijn. Ik ben vooral gaan informeren bij Klinische Psychologie en KLOP. Bij Klinische Psychologie zou je voornamelijk vanuit de DSM-IV gaan werken, je kijkt daar heel stoornisgericht. Bij KLOP kijk je voornamelijk vanuit het kind, je zou kunnen zeggen dat KLOP een convergente werkwijze hanteert en dat de Klinische Psychologie divergent werkt. Dat in 24

27 STUDENT hokjes plaatsen stond mij tegen. Dit gaf voor mij dan ook de doorslag om voor KLOP te gaan. Binnen KLOP werd een mooi, strak programma aangeboden. Dit betekende wel dat ik weinig zelf kon kiezen, maar dat vond ik geen probleem. Momenteel is er een nieuwe route bijgekomen binnen Ontwikkelingspsychologie; Schoolpsychologie. Deze route lijkt mij heel erg leuk, maar het is te veel om naast KLOP ook de andere richtingen te volgen. Dus als iemand nu voor die keuze staat zou ik zeggen dat het belangrijk is te bedenken hoe je jezelf als hulpverlener met kinderen ziet: Wil je meer psychiatrisch bezig zijn, in ziekenhuizen werken, op scholen werken, of kinderen met leerproblemen begeleiden?. Aan de hand van dat beeld kun je dan een richting binnen KLOP kiezen, het is in ieder geval niet meer mogelijk alles te doen, de opleiding is breder geworden. Ik ben zelf nog steeds heel blij met mijn keuze. Het is een heel mooie specialisatie. Ik had wel graag wat - Ik wilde met kinderen werken, omdat ik geloof dat ik bij hen meer kan veranderen en verbeteren - 25 meer van de praktijk gezien. Nu ik stage loop ontdek ik dat het heel nuttig en leuk is om met kinderen in aanraking te komen. Een blik op de praktijk is er overigens wel. Bij Diagnostiekpracticum 2 komen er twee kinderen van een school die je gaat testen, heel interessant was dat. Bij Cognitieve Ontwikkelingspsychologie doe je een onderzoekje bij kinderen naar het moment waarop zij een theory of mind ontwikkelen, dus wanneer zij kunnen bedenken wat een ander denkt. Dat was ook heel erg leuk. Verder is het contact binnen KLOP tussen studenten ook goed. Je werkt in het derde jaar veel samen en dat is mij goed bevallen. Ook sluit de master goed aan op de bachelor KLOP. Soms is er zelfs sprake van te veel overlap wat mij betreft. Ik vind dat mensen die nu voor hun specialisatiekeuze staan, moeten weten dat de specialisatie KLOP zeker niet alleen voor studenten is die kinderen schattig vinden. Dat is een misverstand. Het is een pittige en mooie opleiding voor zowel mannen als vrouwen. Ik zou zeggen doen!

28 Klinische Psychologie Klinisch Psychologen kunnen werkzaam zijn als onderzoeker, diagnosticus, hulpverlener, docent, preventie- of beleidsmedewerker, of een combinatie daarvan. Kitty Rolf, mentor/studiecoördinator Het vakgebied Klinische P s y c h o l o g i e bestrijkt afwijkend of als problematisch ervaren gedrag bij patiënten in alle leeftijdfasen. Afwijkend gedrag wordt breed opgevat: hieronder vallen gedragsstoornissen (bijvoorbeeld verslaving), cognitieve en emotionele stoornissen (bijvoorbeeld psychosen, angsten en fobieën), maar ook problemen in de ouder-kind- of partner-relatie. Het onderzoek van de programmagroep is divers. De doelstellingen van het onderzoek sluiten aan bij het vakgebied klinische psychologie en daarbinnen in het bijzonder bij de geestelijke en somatische gezondheidszorg en de gezondheidspsychologie. De onderzoeksvragen hangen samen met problemen op het gebied van psychisch disfunctioneren. Daarmee is de psychopathologie een kerngebied. Het onderzoek over psychopathologie kan ingedeeld worden naar de drieslag diagnostiek, etiologie en behandeling. Diagnostiek, ooit notoir onbetrouwbaar, is in hoge mate betrouwbaar geworden. Psychometrisch onderzoek heeft gevalideerde tests opgeleverd die aanwezigheid en ernst van specifieke disfuncties en klachten meten. Onderzoek naar etiologische mechanismen verschaft inzicht in onder meer cognitieve en neurobiologische processen die specifieke vormen van psychopathologie bevorderen en instandhouden. Belangrijke vooruitgang werd geboekt in de behandeling van emotionele stoornissen en recent ook van persoonlijkheidsstoornissen. Ernstige beelden zoals dwangstoornissen, paniekstoornissen, posttraumatische stress-stoornis en depressies, die tot voor enkele decennia niet of nauwelijks waren te behandelen, blijken goed te reageren op recent ontwikkelde gedragstherapeutische en farmacotherapeutische interventies. Onderzoek binnen de programmagroep Klinische Psychologie kan worden onderverdeeld in grofweg drie onderzoekslijnen: 26

Voorlichting specialisaties. Specialisaties Inhoud Bachelor Tracks / Aantekeningen Inhoud Master Kiezen van specialisatie Aanmelden

Voorlichting specialisaties. Specialisaties Inhoud Bachelor Tracks / Aantekeningen Inhoud Master Kiezen van specialisatie Aanmelden Voorlichting specialisaties Specialisaties Inhoud Bachelor Tracks / Aantekeningen Inhoud Master Kiezen van specialisatie Aanmelden Opleiding Psychologie Jaar Inhoud Afsluitend diploma 1e 2e Propedeuse;

Nadere informatie

Arbeids- en Organisatiepsychologie. dr. Edwin A.J. van Hooft Onderwijscoördinator

Arbeids- en Organisatiepsychologie. dr. Edwin A.J. van Hooft Onderwijscoördinator Arbeids- en Organisatiepsychologie dr. Edwin A.J. van Hooft Onderwijscoördinator Overzicht Wat houdt A&O-psychologie in? Werkveld van de A&O-psycholoog Doel, thema s en studieroutes A&O master Masterstage

Nadere informatie

Master - Universiteit Utrecht

Master - Universiteit Utrecht 2 Wat is neuropsychologie Neuropsychologie kijkt naar de relatie tussen het (dysfunctionele) brein en het (verstoorde) gedrag Masteravond Welkom bij de master Neuropsychologie Chris Dijkerman Perceptie

Nadere informatie

leer gedrag BEgRiJpEN: WoRD psycholoog MASTER psychologie

leer gedrag BEgRiJpEN: WoRD psycholoog MASTER psychologie LEER GEDRAG BEGRIJPEN: WORD PSYCHOLOOG MASTER psychologie Wat kun jij betekenen in de psychologische praktijk? Iedereen maakt wel eens ruzie. Maar waarom? Waarom ontploft de een bij het minste of geringste

Nadere informatie

Master Psychologie en Geestelijke Gezondheid. Voorlichting 19 Maart 2014

Master Psychologie en Geestelijke Gezondheid. Voorlichting 19 Maart 2014 Master Psychologie en Geestelijke Gezondheid Voorlichting 19 Maart 2014 WELKOM Dr. Maaike Cima (Onderwijs Directeur/ Forensische Psychologie) Drs. Liselotte den Boer (Kinderen & Jeugd en Stage Coördinator)

Nadere informatie

08-10-15. M ast eravond. is geïndiceerd bij: Wat is neuropsychologie. Klinische neuropsychologie. Kerngegevens

08-10-15. M ast eravond. is geïndiceerd bij: Wat is neuropsychologie. Klinische neuropsychologie. Kerngegevens 2 Wat is neuropsychologie Neuropsychologie kijkt naar de relatie tussen het (dysfunctionele) brein en het (verstoorde) gedrag avond Welkom bij de master Neuropsychologie Chris Dijkerman Perceptie Taal

Nadere informatie

8.4 Inrichting mastertrack Training & Development

8.4 Inrichting mastertrack Training & Development Master Psychologie 8 Track Training & Development 8.1 Doelgroep, toelaatbaarheid, selectie De track Training & Development is in principe toegankelijk voor studenten die een bachelor Psychologie hebben

Nadere informatie

Master your Talent lezing over de pre-master Psychologie

Master your Talent lezing over de pre-master Psychologie 9-mrt-15 1 Master your Talent lezing over de pre-master Psychologie 9 maart 2015 9-mrt-15 2 Inhoud De studie: algemeen Pre-master modules De toelating: wanneer en hoe Opbouw Masteropleiding Studielast

Nadere informatie

Toekomstwijzer Sectie Neuropsychologie SPS-NIP

Toekomstwijzer Sectie Neuropsychologie SPS-NIP Toekomstwijzer Sectie Neuropsychologie 2019-2020 SPS-NIP 1 Wat doet een neuropsycholoog? Neuropsychologen richten zich op de neurale basis van gedrag. Binnen een klinische setting ligt de aandacht op de

Nadere informatie

Opleiding Psychologie. Universiteit Gent. wat, hoe, later? Prof. dr. Wouter Duyck. voorzitter Opleidingscommissie Psychologie

Opleiding Psychologie. Universiteit Gent. wat, hoe, later? Prof. dr. Wouter Duyck. voorzitter Opleidingscommissie Psychologie Opleiding Psychologie Universiteit Gent wat, hoe, later? Prof. dr. Wouter Duyck voorzitter Opleidingscommissie Psychologie wat? finaliteit van de opleiding... + universitaire opleiding Ψ: wetenschappelijke

Nadere informatie

Specialiseren in de Psychologie

Specialiseren in de Psychologie afstuderen Specialiseren in de Psychologie Informatie over afstudeerrichtingen afstudeerrichtingen in de psychologie Inhoud Specialiseren in de Psychologie Algemene Informatie Afstudeerrichtingen Algemene

Nadere informatie

Toekomstwijzer Sectie Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) SPS-NIP

Toekomstwijzer Sectie Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) SPS-NIP Toekomstwijzer Sectie Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) 2019-2020 SPS-NIP 1 Toekomstwijzer: de weg naar GZ-psycholoog Waarom een GZ-psycholoog worden? De titel van psycholoog is niet wettelijk beschermd,

Nadere informatie

Studieloopbaan en Loopbaanorientatie. Nieke Campagne Studenten Loopbaan Service Universiteit Leiden

Studieloopbaan en Loopbaanorientatie. Nieke Campagne Studenten Loopbaan Service Universiteit Leiden Studieloopbaan en Loopbaanorientatie Nieke Campagne Studenten Loopbaan Service Universiteit Leiden Programma - Wat kan er in de opleiding - Hoe kies je? - Loopbaan oriëntatie en Studieloopbaankeuzes, binnen

Nadere informatie

Mastermogelijkheden. Hoe verder na een bachelor Psychologie? NL Klaas Visser 2014. mastermogelijkheden psychologie

Mastermogelijkheden. Hoe verder na een bachelor Psychologie? NL Klaas Visser 2014. mastermogelijkheden psychologie Mastermogelijkheden Hoe verder na een bachelor Psychologie? 1 Doel vandaag Beeld geven van Bachelor Master in Nederland Toegespitst op Psychologie Verschillen en overeenkomsten tussen opleidingen Psychologie

Nadere informatie

Studieloopbaan en Loopbaanorientatie

Studieloopbaan en Loopbaanorientatie Studieloopbaan en Loopbaanorientatie Nieke Campagne Studenten Loopbaan Service Universiteit Leiden Programma - Wat kan er in de opleiding - Hoe kies je? - Loopbaan oriëntatie en Studieloopbaankeuzes, binnen

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling 2010/2011 Master Gezondheidszorgpsychologie

Onderwijs- en examenregeling 2010/2011 Master Gezondheidszorgpsychologie Onderwijs- en examenregeling 2010/2011 Master Gezondheidszorgpsychologie Voor de Onderwijs- en examenregeling van de Master Gezondheidszorgpsychologie wordt verwezen naar de Onderwijs- en examenregeling

Nadere informatie

VOORLICHTING KLINISCHE LEERLIJN 4 MEI 2016

VOORLICHTING KLINISCHE LEERLIJN 4 MEI 2016 VOORLICHTING KLINISCHE LEERLIJN 4 MEI 2016 KLINISCHE LEERLIJN - Sectie Klinische Psychologie - Sectie Klinische Ontwikkelingspsychologie - Sectie Klinische Neuropsychologie Overstijgend leerdoel: Kennis

Nadere informatie

Het neuropsychologisch onderzoek. Informatie voor de patiënt en verwijzer

Het neuropsychologisch onderzoek. Informatie voor de patiënt en verwijzer Het neuropsychologisch onderzoek Informatie voor de patiënt en verwijzer Wat is neuropsychologie en wat is een neuropsycholoog? De neuropsychologie is het vakgebied dat de relatie bestudeert tussen het

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek

Patiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek Patiënteninformatie Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek U bent door een specialist van het ziekenhuis verwezen

Nadere informatie

OPLEIDINGSPRESENTATIE MANON TE VAARWERK STUDIEADVISEUR

OPLEIDINGSPRESENTATIE MANON TE VAARWERK STUDIEADVISEUR OPLEIDINGSPRESENTATIE MANON TE VAARWERK STUDIEADVISEUR TEST JE PSYCHOLOGISCHE KENNIS! Door te (nep)lachen voel je je gelukkiger WAAR NIET WAAR TEST JE PSYCHOLOGISCHE KENNIS! Bij een ongeluk is iemand het

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek

Patiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek Patiënteninformatie Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek U bent door een specialist van het ziekenhuis verwezen

Nadere informatie

Opleiding Psychologie Masterroute KP

Opleiding Psychologie Masterroute KP Opleiding Psychologie Masterroute KP Master Your Talent 19 november 2012 Ineke Wessel Contact Twee coördinatoren Wiljo van Hout Ineke Wessel Eén e-mailadres: Mastercoordinator-K@rug.nl Wetenschappelijke

Nadere informatie

Postmaster opleiding systeemtherapeut

Postmaster opleiding systeemtherapeut Postmaster opleiding systeemtherapeut mensenkennis In de context met cliënten, gezinnen en kinderen was dit leerzaam en direct bruikbaar in mijn werk. evaluatie deelnemer Postmaster opleiding systeemtherapeut

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

ID 343 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) Pedagogische Wetenschappen.

ID 343 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) Pedagogische Wetenschappen. ID 33 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Pedagogische Wetenschappen optie: Land (bestemming) Aan welke universiteit/onderwijsinstelling

Nadere informatie

ID 214 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) Schoolpsychologie

ID 214 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) Schoolpsychologie ID 1 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Psychologie optie: Schoolpsychologie Land (bestemming) Nederland Aan welke universiteit/onderwijsinstelling

Nadere informatie

Naam opleiding: Molecular Science & Technology. Toelating

Naam opleiding: Molecular Science & Technology. Toelating Naam opleiding: Molecular Science & Technology Toelating Is de studie moeilijk? Een studie aan de TU Delft is pittig, zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie gelijk vol voor gaat. Gas

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Post-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch

Post-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch Post-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch werker Volwassenen en ouderen mensenkennis Van onze klinisch psycholoog heb ik een groep cliënten overgenomen, bij wie ik de instrumenten uit de opleiding

Nadere informatie

Bij. research. Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne.

Bij. research. Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne. Bij research Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne. Opdracht 1 Stagelogboek De eerste dag heb ik bij Ron Steijvers stage gelopen en die is project leider ontwikkelaar, vooral

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Master of Science in de Psychologie

Master of Science in de Psychologie Master of Science in de Psychologie Verticale coherentie De opleiding tot Master in de psychologie heeft het op een zelfstandige en wetenschappelijk verantwoorde wijze kunnen aanpakken van voor het vakgebied

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

HOE KIES IK EEN MASTER?

HOE KIES IK EEN MASTER? HOE KIES IK EEN MASTER? MASTERKEUZE-STAPPENPLAN W W W.UVA.NL / MASTERKEUZE INHOUD Het masterplan - een master kiezen doe je zo 3 Je huidige opleiding 4 Aansluiting tussen studie en werk 6 Masterkeuze

Nadere informatie

Wat is het verschil tussen deze opleiding bij de TU Delft en die bij een andere universiteit?

Wat is het verschil tussen deze opleiding bij de TU Delft en die bij een andere universiteit? Naam opleiding: Industrieel Ontwerpen Toelating Is de studie moeilijk? Een studie aan de TU Delft is pittig, zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie gelijk vol voor gaat. Gas terugnemen

Nadere informatie

Pedagogische wetenschappen (BSc)

Pedagogische wetenschappen (BSc) Pedagogische wetenschappen (BSc) Bachelor Bij ons leer je de wereld kennen Type Bachelor Voertaal Nederlands Plaats Leiden Als je Pedagogische Wetenschappen in Leiden studeert, dan houd je je bezig met

Nadere informatie

Brijder Verslavingszorg Hoofddorp

Brijder Verslavingszorg Hoofddorp Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,

Nadere informatie

NTERVIEW. In Bedrijf.Bite Coaching, loopbaan & studiekeuze. Doen waar je goed in bent

NTERVIEW. In Bedrijf.Bite Coaching, loopbaan & studiekeuze. Doen waar je goed in bent NTERVIEW In Bedrijf.Bite Coaching, loopbaan & studiekeuze Doen waar je goed in bent Ieder mens moet regelmatig keuzes maken. Dat begint al met de keuze voor een bepaalde school, een studie of een opleiding.

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

Verkorte master in de psychologie

Verkorte master in de psychologie LEUVEN t Verkorte master in de psychologie Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Welkom aan de KU Leuven, de grootste en oudste universiteit van België. Je kunt hier je studietraject verderzetten

Nadere informatie

Boost uw carrière. Zo kiest u de MBAopleiding die bij u past. Deze whitepaper is mede mogelijk gemaakt door

Boost uw carrière. Zo kiest u de MBAopleiding die bij u past. Deze whitepaper is mede mogelijk gemaakt door Boost uw carrière Zo kiest u de MBAopleiding die bij u past Deze whitepaper is mede mogelijk gemaakt door Introductie Update uw kennis De wereld om ons heen verandert in een steeds hoger tempo. Hoe goed

Nadere informatie

Verpleegkundige in opleiding

Verpleegkundige in opleiding Volg je hart, gebruik je hoofd Verpleegkundige in opleiding Opleiding verpleegkunde Zoek je zinvol werk en wil je graag voor mensen zorgen? Word dan verpleegkundige! Kom naar VUmc. Wij zijn je ideale partner

Nadere informatie

Premasterstudenten & Academische Route studenten. (Forensische) Orthopedagogiek

Premasterstudenten & Academische Route studenten. (Forensische) Orthopedagogiek Premasterstudenten & Academische Route studenten (Forensische) Orthopedagogiek 2015-2016 Monique Jongerius & Geke Meessen Studieadviseur & Onderwijsbeleidsmedewerker POWL 2 Informatie per traject Onderwijsprogramma

Nadere informatie

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach.

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Karin de Galan Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Ze heeft zich gespecialiseerd in het trainen van trainers en richtte in 2007 de galan school voor training op. Eerder werkte ze als

Nadere informatie

Vrijstelling voor de bacheloropleiding of toelating tot de masteropleiding

Vrijstelling voor de bacheloropleiding of toelating tot de masteropleiding Vrijstelling voor de bacheloropleiding of toelating tot de masteropleiding Hebt u in het verleden een hbo- of wo-opleiding 1 afgerond en wilt u de bacheloropleiding Psychologie volgen dan kunt u in aanmerking

Nadere informatie

NL Klaas Visser 2014. mastermogelijkheden psychologie. Mastermogelijkheden. Hoe verder na een bachelor Psychologie?

NL Klaas Visser 2014. mastermogelijkheden psychologie. Mastermogelijkheden. Hoe verder na een bachelor Psychologie? Mastermogelijkheden Hoe verder na een bachelor Psychologie? 1 Doel vandaag Beeld geven van Bachelor Master in Nederland Toegespitst op Psychologie Verschillen en overeenkomsten tussen opleidingen Psychologie

Nadere informatie

De Psycholoog van Arbeid en Gezondheid Actief begeleiden van gezond werken

De Psycholoog van Arbeid en Gezondheid Actief begeleiden van gezond werken De Psycholoog van Arbeid en Gezondheid Actief begeleiden van gezond werken De Psycholoog van Arbeid en Gezondheid Een groot deel van ons leven besteden we aan werk. Werk is volgens de filosoof Achterhuis

Nadere informatie

Kim van de Ven kimvdven@gmail.com

Kim van de Ven kimvdven@gmail.com Kim van de Ven kimvdven@gmail.com September, 2012 BioMedische Technologie BMT 7 jaar gestudeerd (2000-2007) Begonnen met 5 jarige opleiding, uiteindelijk 6 jaar bachelor / 3 jaar master (2 jaar overlap)

Nadere informatie

Masterroute Klinische Psychologie

Masterroute Klinische Psychologie Masterroute Klinische Psychologie Masterweek Marieke Pijnenborg Contact Twee Coördinatoren Wiljo van Hout Ineke Wessel Eén e-mailadres Mastercoordinator-K@rug.nl Wetenschappelijke oriëntatie Onderwijs

Nadere informatie

jongeren. het beste in verdieping en

jongeren. het beste in verdieping en Aanbod Permanente vorming Academiejaar 2014 2015 Studiedomein: Psychologie en pedagogische wetenschappen Getuigschrift counseling in existentieel welzijn Getuigschrift gedragstherapie bij kinderen en jongeren

Nadere informatie

Spieren en het brein Multidisciplinaire expertise over leren, ontwikkeling en gedrag van kinderen, jongeren en jongvolwassenen met een spierziekte

Spieren en het brein Multidisciplinaire expertise over leren, ontwikkeling en gedrag van kinderen, jongeren en jongvolwassenen met een spierziekte NEUROLOGISCHE LEER- EN ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN Spieren en het brein Multidisciplinaire expertise over leren, ontwikkeling en gedrag van kinderen, jongeren en jongvolwassenen met een spierziekte Het centrum

Nadere informatie

E-BOEK: DE STUDIEKEUZE KOMT ERAAN!

E-BOEK: DE STUDIEKEUZE KOMT ERAAN! E-BOEK: DE STUDIEKEUZE KOMT ERAAN! E-BOEK: DE STUDIEKEUZE KOMT ERAAN! Carine Vos Richting-Wijzer Advies Zwolle augustus 2011 Carine Vos Pagina 2 Voorwoord In mijn bedrijf Richting-Wijzer Advies kom ik

Nadere informatie

Biologische psychologie Klinische psychologie

Biologische psychologie Klinische psychologie Leren hoe mensen denken en doen BACHELOR Psychologie Doe eens even normaal! Wanneer is iemand eigenlijk normaal? Wat maakt een mens gelukkig of juist depressief? Hoe komt het dat je herinneringen hebt?

Nadere informatie

Toekomstwijzer Sectie Revalidatie SPS-NIP

Toekomstwijzer Sectie Revalidatie SPS-NIP Toekomstwijzer Sectie Revalidatie 2019-2020 SPS-NIP 1 Toekomstwijzer: De weg naar psycholoog in de Revalidatiesetting Wat houdt het in? Als psycholoog in de Revalidatiesetting onderzoek en behandel je

Nadere informatie

Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling 2013-2014 wo-bacheloropleiding Psychologie 1 van 6

Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling 2013-2014 wo-bacheloropleiding Psychologie 1 van 6 wo-bacheloropleiding Psychologie 1 van 6 U2013/01227 De uitvoeringsregeling treedt in werking per 1 september 2013 en heeft een zelfde werkingsduur als de Onderwijs- en examenregeling (OER) 2013-2014 voor

Nadere informatie

Dit boekje is van:..

Dit boekje is van:.. Ik en mijn plan Dit boekje is van:.. Hallo, Jij bent cliënt bij SOVAK. Je hebt bij SOVAK een persoonlijk begeleider. Samen maak je afspraken over wat jij zelf doet en wat SOVAK doet. Die afspraken staan

Nadere informatie

Leerplanschema Minor Psychologie

Leerplanschema Minor Psychologie Minor Psychologie 1 Inleiding Waarom houden mensen zich niet aan dieetvoorschriften? Hoe kan ik ze dan stimuleren om dat wel te doen? Hoe kan ik teamsporters leren om beter om te gaan met zelfkritiek?

Nadere informatie

Wat is het verschil tussen deze opleiding bij de TU Delft en die bij een andere universiteit? Nanobiology wordt uitsluitend in Delft gegeven.

Wat is het verschil tussen deze opleiding bij de TU Delft en die bij een andere universiteit? Nanobiology wordt uitsluitend in Delft gegeven. Naam opleiding: Nanobiology Toelating Is de studie moeilijk? Een studie aan de TU Delft is pittig, zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie gelijk vol voor gaat. Gas terugnemen kan altijd

Nadere informatie

Dat ze klaarstaat voor haar vrienden. Als ze samen is met haar vriendinnen, is er veel gein

Dat ze klaarstaat voor haar vrienden. Als ze samen is met haar vriendinnen, is er veel gein Oefening 5 Persoon 1: Annet Kok (moeder) Talent: Prestatiegericht Betrouwbaar Humoristisch Optimistisch Vasthoudend Concreet voorbeeld: Tijdens de hockeywedstrijden Dat ze klaarstaat voor haar vrienden

Nadere informatie

Naam opleiding: Technische Natuurkunde. Toelating

Naam opleiding: Technische Natuurkunde. Toelating Naam opleiding: Technische Natuurkunde Toelating Is de studie moeilijk? Een studie aan de TU Delft is pittig, zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie gelijk vol voor gaat. Gas terugnemen

Nadere informatie

Master Psychologie, Algemene Informatie. Hoofdstuk 6

Master Psychologie, Algemene Informatie. Hoofdstuk 6 Hoofdstuk 6 Masters Psychologie Algemene Informatie 1. Inleiding Binnen Psychologie kan men na het behalen van een bachelordiploma tussen de volgende masterprogramma s kiezen: 1. Aansluitmaster Psychologie

Nadere informatie

Postmaster opleiding diagnostiek en behandeling (SG)LVB

Postmaster opleiding diagnostiek en behandeling (SG)LVB mensenkennis Ik vond het een meerwaarde om binnen te kijken in een andere keuken. Het is inhoudelijk een sterke opleiding, mede door de goede organisatie en begeleiding. Postmaster opleiding diagnostiek

Nadere informatie

De verschillen tussen Eerstelijns én Tweedelijns

De verschillen tussen Eerstelijns én Tweedelijns De verschillen tussen Eerstelijns én Tweedelijns & In de Bres biedt 'Eerstelijns Kortdurende Hulp' en 'Tweedelijns Specialistische Zorg', maar wat is het verschil? In Nederland ziet de zorgstructuur er

Nadere informatie

Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling 2014-2015 wo bacheloropleiding Psychologie

Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling 2014-2015 wo bacheloropleiding Psychologie 1 Faculteit Psychologie en onderwijswetenschappen Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling 2014-2015 wo bacheloropleiding Psychologie U2014/02478 De uitvoeringsregeling treedt in werking

Nadere informatie

Verslag over stage in het buitenland

Verslag over stage in het buitenland Verslag over stage in het buitenland Algemene gegevens: Instituut: Adres: Medizinisch-Psychosomatische Klinik Roseneck Am Roseneck 6, 83209 Prien am Chiemsee, Duitsland Doel van de buitenlandse reis: Klinische

Nadere informatie

Doel stage. Clinical Masters Internship. Wat voor soort plekken zijn er? Masters BUL + Wanneer begin je aan een stage?

Doel stage. Clinical Masters Internship. Wat voor soort plekken zijn er? Masters BUL + Wanneer begin je aan een stage? Clinical Masters Internship STAGES BIJ KLINISCHE-PSCHOLOGIE WAT & HOE? 15 maart 2006 Marc Cleiren Stagecoordinator Klinische Psychologie Doel stage Kennismaken praktijk GGZ en-of Kennismaken praktijk onderzoek

Nadere informatie

Mastertrack, Klinische Forensische Psychologie

Mastertrack, Klinische Forensische Psychologie Mastertrack, Klinische Forensische Psychologie 5. Klinisch Forensische Psychologie 5.1 Doelgroep, toelatingseisen, selectie De track Klinisch Forensische Psychologie is in principe toegankelijk voor studenten

Nadere informatie

Academiejaar 2014/2015. bachelor. ergotherapie. ergotherapie. Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen

Academiejaar 2014/2015. bachelor. ergotherapie. ergotherapie. Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen Academiejaar 2014/2015 bachelor ergotherapie ergotherapie Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen Bachelor ergotherapie ergotherapie Je ideale opleiding kiezen uit het ruime aanbod aan onze hogeschool is

Nadere informatie

(Forensische) Orthopedagogiek

(Forensische) Orthopedagogiek Schakelstudenten (Forensische) Orthopedagogiek 2014-2015 Samantha Limburg M.Sc. Studieadviseur & Onderwijsbeleidsmedewerker POW Drs. Marian Haringsma Studieadviseur & Onderwijsbeleidsmedewerker POW 2 Informatie

Nadere informatie

Graduate School of Child Development and Education Opvoedingsondersteuning

Graduate School of Child Development and Education Opvoedingsondersteuning Graduate School of Child Development and Education Opvoedingsondersteuning Mastertraject Pedagogische Wetenschappen Socrates, ongeveer 2500 jaar geleden: Onze jeugd heeft tegenwoordig een sterke hang naar

Nadere informatie

Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer

Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie en angstklachten tijdens de zwangerschap komen regelmatig voor. Toch wordt dit onderwerp nog vaak als taboe ervaren en is niet duidelijk welke

Nadere informatie

Postmaster opleiding seksuologie

Postmaster opleiding seksuologie mensenkennis De docenten komen uit het werkveld. Dit vind ik een plus, op deze manier worden theorie en praktijk goed met elkaar verbonden. Postmaster opleiding seksuologie Postmaster opleiding seksuologie

Nadere informatie

Afstudeerrichting. Theoretische & Experimentele Psychologie. wat, wie, hoe, later? Wouter Duyck

Afstudeerrichting. Theoretische & Experimentele Psychologie. wat, wie, hoe, later? Wouter Duyck Afstudeerrichting Theoretische & Experimentele Psychologie wat, wie, hoe, later? Wouter Duyck wat? + géén opleiding data-analyse/statistiek vorming Ma psychologen met nadruk op: het zelfstandig kunnen

Nadere informatie

Reflectieverslag mondeling presenteren

Reflectieverslag mondeling presenteren Reflectieverslag mondeling presenteren Naam: Registratienummer: 900723514080 Opleiding: BBN Groepsdocente: Marjan Wink Periode: 2 Jaar: 2008 Inleiding In dit reflectieverslag zal ik evalueren wat ik tijdens

Nadere informatie

De studiebelasting voor Werktuigbouwkunde bedraagt gemiddeld 42 uur per week. Wiskunde is wel een

De studiebelasting voor Werktuigbouwkunde bedraagt gemiddeld 42 uur per week. Wiskunde is wel een Naam opleiding: Werktuigbouwkunde Toelating Is de studie moeilijk? Een studie aan de TU Delft is pittig, zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie gelijk vol voor gaat. Gas terugnemen kan

Nadere informatie

Growth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014

Growth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014 Growth & Reflection Growth & Reflection Opleverdatum: 18 juni 2014 Multimediaal Reclamebureau 2013/2014 Inleiding Er zit alweer een half jaar bij MMR op en ik heb weer veel nieuwe dingen geleerd en nieuwe

Nadere informatie

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet ik? Houd je spreekbeurt over GGNet 1 Houd je spreekbeurt over GGNet Krijg je zelf hulp van GGNet Jeugd? Of je vader/moeder/broer(tje)/zus(je) of iemand anders die je kent? Werkt één van je ouders bij GGNet?

Nadere informatie

U levert maatwerk, wij ook. Zakelijke taaltrainingen op maat.

U levert maatwerk, wij ook. Zakelijke taaltrainingen op maat. Klantbeoordelingen 2015 - zakelijke taaltrainingen januari t/m december 2015, n = 1.247 Klantenwaardering Vraagstelling Uitstekend Goed Voldoende Onvoldoende Slecht Wat vindt u van het gebruikte lesmateriaal?

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Academische opleiding leraar basisonderwijs

Academische opleiding leraar basisonderwijs 2015 2016 Academische opleiding leraar basisonderwijs ACADEMISCHE OPLEIDING LERAAR BASISONDERWIJS Vind jij het inspirerend om aan kinderen les te geven? Ben je geïnteresseerd in onderzoek naar verschillen

Nadere informatie

Keuzes in de propedeuse De propedeuse Psychologie kent geen gebonden keuzeruimte en geen vrije ruimte.

Keuzes in de propedeuse De propedeuse Psychologie kent geen gebonden keuzeruimte en geen vrije ruimte. U2016/xxxxxxx De uitvoeringsregeling treedt in werking per 1 september 2016 en heeft een zelfde werkingsduur als de Onderwijs- en Examenregeling (OER) 2016-2017 voor de. A. Bijzonderheden ten aanzien van

Nadere informatie

r ipboek voor ouders over studiekeuze

r ipboek voor ouders over studiekeuze s t r ipboek voor ouders over studiekeuze Uw kind gaat kiezen, hoe kunt u helpen? Studeren Werken Eigen Bedrijf Start Index Uw kind gaat kiezen. Wat kunt u doen als ouder? Hebt u vragen? Mail of bel mij.

Nadere informatie

ID 190 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) Klinische- en Gezondheidspsychologie

ID 190 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) Klinische- en Gezondheidspsychologie ID 190 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Psychologie optie: Klinische- en Gezondheidspsychologie Land (bestemming) Aan welke universiteit/onderwijsinstelling

Nadere informatie

Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen

Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen Onderwijs- en Examen Regeling (OER) Master Programma Psychologie Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2018-2019 Bijlage: het programma Paragraaf 1 Artikel 1.1 Doel van het programma en taal

Nadere informatie

1 Lezen. 1.1 Lezen wat er staat. Lees eerst de tekst goed door en probeer dan de vragen hieronder te beantwoorden.

1 Lezen. 1.1 Lezen wat er staat. Lees eerst de tekst goed door en probeer dan de vragen hieronder te beantwoorden. 1 Lezen 1.1 Lezen wat er staat Lees eerst de tekst goed door en probeer dan de vragen hieronder te beantwoorden. Leren kun je op allerlei manieren doen. Je kunt een opleiding of cursus volgen, maar je

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling wo-bacheloropleiding Psychologie 1 van 6

Uitvoeringsregeling bij de Onderwijs- en examenregeling wo-bacheloropleiding Psychologie 1 van 6 wo-bacheloropleiding Psychologie 1 van 6 U2013/01227 De uitvoeringsregeling treedt in werking per 1 september 2013 en heeft een zelfde werkingsduur als de Onderwijs- en examenregeling (OER) 2013-2014 voor

Nadere informatie

T O E K O M S T V A K 5 VWO

T O E K O M S T V A K 5 VWO T O E K O M S T V A K 5 VWO In het jaarprogramma voor de vijfde klas kom je een geheel nieuw vak tegen. Dit vak noem je het toekomstvak. Het woord zegt het al: je gaat je bezighouden met je toekomst. Veel

Nadere informatie

User Centered Design. Personas ontwikkelen

User Centered Design. Personas ontwikkelen User Centered Design Personas ontwikkelen Persona: Wat is een persona? Een model gebaseerd op realistisch gedrag, motivatie, houding, vaardigheden en behoeften Gefilterd uit het observeren van echte mensen.

Nadere informatie

Waarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling?

Waarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling? Waarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling? Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Waarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling?

Nadere informatie

Universiteit. Brochure. Opleidingsinstituut Dageraad

Universiteit. Brochure. Opleidingsinstituut Dageraad Brochure Opleidingsinstituut Dageraad Universiteit Informatie Je zult je wel afvragen wie zoiets bedenkt en wie zo iets op de kaart wil zetten. Ik kan daar kort en krachtig over zijn: kijk op www.ruudvanlent.nl

Nadere informatie

nee Ja, ook Engels gedeeld appartement

nee Ja, ook Engels gedeeld appartement ID 124 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Psychologie optie: Klinische- en Gezondheidspsychologie Land (bestemming) Spanje Aan welke

Nadere informatie

Neuropsychologisch onderzoek bij ouderen

Neuropsychologisch onderzoek bij ouderen Neuropsychologisch onderzoek bij ouderen Inhoudsopgave Inleiding... 1 Wat is neuropsychologie en wat is een neuropsycholoog... 1 Mogelijke gevolgen van een hersenbeschadiging... 1 Wat is een neuropsychologisch

Nadere informatie

INSCHRIJFWIJZER VOOR DE POSTPROPEDEUSE (TWEEDE EN DERDEJAARS STUDENTEN PSYCHOLOGIE)

INSCHRIJFWIJZER VOOR DE POSTPROPEDEUSE (TWEEDE EN DERDEJAARS STUDENTEN PSYCHOLOGIE) INSCHRIJFWIJZER VOOR DE POSTPROPEDEUSE (TWEEDE EN DERDEJAARS STUDENTEN PSYCHOLOGIE) Aanmelding vakken eerste semester Vanaf dinsdag 6 juli (24.00 uur) tot maandag 30 augustus (24.00 uur) 2010 kunt u zich

Nadere informatie

Indeling hoger onderwijs

Indeling hoger onderwijs achelor & master Sinds enkele jaren is de structuur van het hoger onderwijs in België afgestemd op die van andere Europese landen. Hierdoor kan je makkelijker switchen tussen hogescholen en universiteiten

Nadere informatie

Onderzoek: Studiekeuze

Onderzoek: Studiekeuze Onderzoek: Studiekeuze Publicatiedatum: 31-01- 2014 Over dit onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 29 t/m 31 januari 2014, deden 712 scholieren en 1064 studenten mee. De uitslag van de peiling

Nadere informatie

Hoofdstuk 6. Arbeids- en Organisatiepsychologie

Hoofdstuk 6. Arbeids- en Organisatiepsychologie Hoofdstuk 6 Arbeids- en Organisatiepsychologie Programmagroep Arbeids- & Organisatiepsychologie Secretariaat: Joke Vermeulen Kamer 1002 telefoon 525.6860 email: aosecretariaat-fmg@uva.nl Openingstijden:

Nadere informatie