Bewoners berichten. Zelfbeheer van buurthuizen: wat vinden jullie ervan? Het vakblad voor bewoners

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bewoners berichten. Zelfbeheer van buurthuizen: wat vinden jullie ervan? Het vakblad voor bewoners"

Transcriptie

1 Het vakblad voor bewoners Bewoners berichten Zelfbeheer van buurthuizen: wat vinden jullie ervan? Lokaal en sociaal ondernemen: van moestuin tot BewonersBedrijf Actieve bewoners en Kamerleden komen stap verder! Landelijke Bewonersdag 2014: De regie terug herfst

2 Colofon LSA Bewonersberichten is een uitgave van het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners Oudkerkhof 13b 3512 GH Utrecht, Redactie: Milou Althof Henk Cornelissen Pleuni Koopman Ties de Ruijter Arthur van Vliet Beeld: Hajo (cartoon) Erik Kampherbeek The hos pages Vormgeving: Ben Peters, De Hondsdagen Drukwerk: Libertas Utrecht Voor een gratis abonnement op LSA Bewonersberichten mail: Voor vragen of opmerkingen over LSA Bewonersberichten mail: 6 In dit nummer: Door het LSA sta ik steviger in de wijk LSA-er in hart en nieren Marion van Beurden gaat terug in de tijd. Wij waren zo gewend om meteen te denken aan een geldpotje als we iets wilden. Als je de moeders bereikt, ben je goed op weg Buurthuis in zelfbeheer ONS Coöperatief probeert op veel manieren bewoners te bereiken. We begonnen met vrouwenstudio s, want moeders zijn de spil van het gezin. Landelijke Bewonersdag 2014: De regie terug De grootste conferentie voor actieve bewoners komt eraan. Op 15 november gaan we naar Twente. Kom, leer en feest mee En verder 3 Opening 9 Adieu, afscheidscolumn Henk Cornelissen 12 Jij Schrijft 13 LSA-Nieuws 14 Kamerleden en actieve bewoners gaan stap verder 15 Lokaal en Sociaal ondernemen: van moestuin tot BewonersBedrijf 18 Bewoners over Zelfbeheer 19 Publicaties 2 LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116

3 Web Column van Ties de Ruijter Bewoners? Dat zijn we toch allemaal? Dit krijg ik de laatste tijd vaak te horen, als ik vertel dat ik directeur ben geworden van het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners. Fijn, want dan ben ik dus directeur van iedereen maar zo werkt het natuurlijk niet! Allereerst is er de A van actieve bewoners. Nou kom ik héél veel bewoners tegen die zich actief voor van alles inzetten. Dat is ook mooi, en als ze zich verenigd hebben in een groep, dan kunnen ze allemaal lid worden van het LSA. Maar de essentie is dat de bewoners die actief zijn in de praktijk deskundig worden. Niet door boeken te lezen over burgerkracht, maar door de specifieke ervaring die ze opdoen in de wijk. Bewonersdeskundigen dus die niet kijken naar één klein onderdeeltje van wat er speelt binnen een buurt. Mensen die weten wat er allemaal wél kan als je ervoor gaat en die weten waar je tegenaan loopt bij het nemen van initiatief. Het is die bewonersdeskundigheid die het LSA wil bevorderen, bundelen en verspreiden. Ook naar de burelen (overheid en instellingen) waar in hokjes wordt gedacht, of erger: waar men gelooft in papier. Niets is ergerlijker dan iemand die langskomt om je op papier te tonen hoe je buurt eruit gaat zien. Pardon is ons iets gevraagd? Is mijn buurvrouw iets gevraagd? Sterker nog: hebben wij aan iemand iets gevraagd? Actieve bewoners zijn prima in staat om iets van hun buurt te maken, en we roepen wel als we daar iemand bij nodig hebben. De bewoners als producenten van hun eigen wijk, met burelen desgewenst als ondersteuners. Dat is niet makkelijk. Want als je die ruimte krijgt, wordt ook wat van je verwacht. Het LSA is volop bezig hier werk van te maken. Met Buurtrechten die duidelijk maken welke ruimte je mag verwachten en kunt nemen. Met de Zomerschool en bijeenkomsten waar we praktische tips uitwisselen om valkuilen te vermijden. Met BewonersBedrijven waar initiatief nemen rendabel gemaakt wordt. Het geluid van het LSA is en blijft duidelijk en herkenbaar. Toch betekent een nieuwe directeur ook een nieuw geluid. We zijn een vereniging en die kan in de huidige tijd best wat versterking gebruiken. In de vorm van nieuwe leden, in de vorm van meer ambassadeurs en in de vorm van andere financiers. Leden die onze activiteiten met een frisse blik bekijken; ambassadeurs die onze profilering en ons netwerk verruimen; financiers die een breder scala aan onderwerpen mogelijk maken. Intussen blijven al die professionals, specialisten en experts met elkaar vergaderen, confereren en op cursus gaan. Daar zetten wij bewonersdeskundigheid tegenover. Praktisch, concreet en bruikbaar. Ties de Ruijter Directeur van het LSA Onze websites en en staan nooit stil. In deze rubriek houden we je op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen. Voor de grootste bewonersconferentie van het hele jaar hebben we natuurlijk online ook extra aandacht. Kijk op Het project Beheer je buurthuis heeft de mooiste site van het hele LSA! Check ons kennisdossier, lees praktijkverhalen en vind experts op het gebied van zelfbeheer: Op de projectsite van BewonersBedrijven hebben we twee (zelf geschreven) sterke handboeken online gezet, speciaal gericht op ondernemende bewoners: - Ondernemingsplan - Organisatiehandboek We zitten op Facebook, facebook/lsa.bewoners: share en like! Blijf op de hoogte via Agenda 17 oktober Amersfoort Regionale bijeenkomst: Stadslandbouw in je wijk 1 november Utrecht Lokaal Sociaal ondernemen: van moestuin tot BewonersBedrijf 15 november Twente / Enschede Landelijke Bewonersdag: De regie terug 29 november Utrecht LSA Platformvergadering LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116 3

4 Opening Een verticale moestuin, ofwel groenteraket Oproep Wijknieuws gezocht Wij zijn voor dit blad en voor onze digitale LSA Nieuwsflits altijd op zoek naar nieuws uit de wijken. Stuur tips, verslagen, nieuwtjes, foto s en interviews naar pleuni@lsabewoners.nl. 10 bestaat Wijken voor kunst. Wijken voor Kunst jaar is in die jaren uitgegroeid tot een wijkbreed ontmoetingspodium: tussen wijkbewoners en hun creatieve buren, tussen hen en de omgeving. Groenteraket met wormenhotel Ooit gehoord van een groenteraket? Het is een mooi ding waarmee je kunt tuinieren op je balkon. De groenteraket is een verticale tuin op pootjes, met daarin een wormenhotel. Op een klein oppervlak kun je heel veel planten kweken. 50 planten op 1 vierkante meter om precies te zijn. Je kunt de raket zelf maken, er is online een interessant instructiefilmpje te vinden. Je kunt ook een workshop volgen om een raket te maken (laatst met veel succes gegeven in Pakhuis de Zwijger), of er een kopen via Het kunstzinnige netwerk opereert in de wijken Klarendal, Sint Marten, Sonsbeekkwartier en Spoorhoek in Arnhem. Tijdens het jubileum op 20 en 21 september gooiden ateliers hun deuren open en toonden wijkkunstenaars hun werk. En er was er een bijzonder kunstproject georganiseerd: De Postbode Monologen. Met een huifkar werd publiek van postbode naar postbode gereden om de verrassende verhalen te horen over smachtende brieven en lege pakketjes. Op naar de volgende tien jaar! Verticaal tuinieren in de groenteraket kun je staand doen, of zittend, zelfs in een rolstoel. Je hoeft geen grond om te spitten. Als je je Balkonton eenmaal geïnstalleerd hebt doen de compostwormen het werk voor je. De wormen woelen de aarde om en voorzien hem van compost. Dus jij hoeft alleen te zaaien, wateren en oogsten. Jan Rotmans schreef in 2012 al dat we in het oog van de orkaan zitten. Maar hoe lang kun je daar in blijven zitten? Jeroen Niemans schreef de blog: De grote ondertussenheid van de stedelijke ontwikkeling op 4 LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116

5 Restaurant Geniet serveert elke avond een daghap voor buurtbewoners Geld nodig? Voor je Buurt is een crowdfunding-platform voor buurtinitiatieven. Met Voor je Buurt kun je als individu en als organisatie geld werven en hulp zoeken voor nieuwe initiatieven in je buurt. Aanrader! Zweedse liefde voor Rotterdams hart Het Rotterdamse Wijkcentrum Hart voor Carnisse heeft met hulp van Ikea en het Oranje Fonds een verbouwing voor elkaar gekregen, terwijl het vanuit de gemeente op dat gebied stil bleef. Het Oranje Fonds is natuurlijk een bekende partner als het om buurtprojecten gaat, dat Ikea op eigen initiatief wilde steunen is verrassender! De initiatiefnemers van het buurthuis in zelfbeheer kregen een telefoontje van Ikea Barendrecht. De lokale vestiging van het Zweedse concern wilde langskomen. IKEA zag dat het gebouw donker was en een verouderde inrichting had. Ikea besloot gratis een nieuwe inrichting van de leskeuken en de koffiekamer van het wijkhuis aan te bieden en te plaatsen. Geweldig. meer info: BewonersBedrijven Nieuws BewonersBedrijven is een interessant project van het LSA. We helpen bewoners sociale, onafhankelijke bedrijven in de wijk op te zetten die tot doel hebben hun wijk economisch, fysiek en sociaal sterker te maken. Bewoners die hun eigen wijk leuker maken en met het geld dat ze verdienen zelf welzijn creëren! Het LSA krijgt hiervoor steun van onder meer Fonds Werk aan Wonen en de Nationale Postcodeloterij. Kijk op voor meer informatie en mogelijkheden. Restaurant Geniet Mooi nieuws van BewonersBedrijf Malburgen in Arnhem. Op 5 september opende in hun gebouw het Bruishuis restaurant Geniet. Een restaurant dat werk biedt aan mensen met een verstandelijke beperking. Zij kunnen aan de slag in de keuken, in de moestuin van het BewonersBedrijf of in de schoonmaak. Markt gestart op parkeerterrein Voortaan is er een wekelijkse markt in de Leeuwardense wijk Heechterp Schieringen. Vijftien standhouders krijgen een plek op een parkeerterrein. De markt is georganiseerd door de bewoners van Bewonersbedrijf Heechterp Schieringen (BBHS). Het BBHS wil met de weekmarkt meer bedrijvigheid in de wijk krijgen. Sommige bewoners zijn erg creatief en willen zelf een marktkraam starten. BBHS kan voor deze bewoners een kraam reserveren, aldus de zakelijk leider van het BewonersBedrijf. Praktijkdag en Werving Het LSA is nu twee jaar aan het experimenteren met het project BewonersBedrijven. We zijn vier gestarte BewonersBedrijven en een heleboel kennis verder. Die kennis willen we delen met ondernemende actieve bewoners op onze Praktijkdag op 1 november. We willen het netwerk vergroten en innovatieve ondernemende bewoners met elkaar verbinden. Ook hebben we ruimte en (financiële) middelen om oriënterende, beginnende en gestarte BewonersBedrijven te helpen op te starten en uit te bouwen. Kijk snel op pagina 15 voor meer info. LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116 5

6 Interview Marion van Beurden: Door het LSA sta ik steviger in Marion van Beurden (links) tijdens LSA-conferentie Samen sterk in je wijk in 2009 met oud-wethouder May Fiers en oud-minister Eberhard van der Laan. 6 LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116

7 Henk Cornelissen is met pensioen gegaan. Hij werkte 25 jaar voor het LSA, het grootste deel als directeur. Marion van Beurden, actieve bewoner uit de Bennekel in Eindhoven, oud LSA-bestuurslid en LSA-lid van het eerste uur vertelt over haar band met Henk en het LSA. Ik leerde Henk kennen in Ik mocht invallen op een platformvergadering en daar mijn Eindhovense wijk de Bennekel vertegenwoordigen. Die eerste ontmoeting met Henk herinner ik me nog heel goed. Overtuigd nam hij ons mee in zijn ideeën. Daar stond een gepassioneerd en bevlogen man te praten. Dat was vooral wat ik dacht. En die passie gaf hij door aan de actieve bewoners die bij dit platform hoorden. Ik hoorde mensen met veel enthousiasme en vuur praten. Ik wist dat ik bij deze club wilde blijven horen. Zelf was ik in 1982 vanuit mijn geboorteland Duitsland in Eindhoven terecht gekomen en via de medezeggenschapsraad en de wijkkrant het buurtwerk ingerold. Ik begon met koffie zetten in het buurtcentrum, op dat moment kon ik nog niet bevroeden waar ik uiteindelijk terecht zou komen. Ik heb zoveel gedaan. Ik heb met Kamerleden en ministers onderhandeld. Het LSA heeft mij zoveel gegeven. Ambtenarenvriend Ik denk vaker terug aan die begintijd. Het was een tijd waar actieve bewoners een heel andere positie hadden binnen het beleid. Nu zijn er nog steeds een boel uitdagingen, maar destijds hadden we er nog veel meer. Neem bijvoorbeeld de communicatie vanuit de overheid en de ambtenaren naar bewoners toe, die de wijk was vaak ronduit slecht te noemen. Om als bewoner de ambtenarij daarop aan te spreken, dat was moeilijk. En we weten allemaal dat Henk een ambtenarenvriend is (not), dus die ging het mij leren. Nee alle gekheid daargelaten, Henk heeft mij op dat gebied echt heel veel geleerd. Ik vond het in het begin spannend om naar wethouders of naar Kamerleden toe te stappen en vanuit een gelijkwaardige positie dingen te vragen. Maar al snel ging ik met Henk mee op allerlei gesprekken. En ik leerde hoe hij dingen voor elkaar kreeg. Het begon eigenlijk al tijdens de verzelfstandiging van het LSA. Het LSA was namelijk eerst een project van het LCO (Landelijk Centrum Opbouwwerk) in Den Haag. En we dachten: dat willen we niet meer. Ons platform bestond uit allerlei voorzitters van bewonersverenigingen en andere bewoners die van wanten wisten: wij geloofden er sterk in dat we het zelf konden. We wilden onafhankelijk worden en een eigen subsidiestroom krijgen en onze eigen locatie kiezen. Die locatie moest niet in Den Haag zijn, maar midden in het land, in Utrecht. Dat ging allemaal niet zonder slag of stoot. Het LCO wilde er absoluut niet aan. Er waren veel verhitte vergaderingen, ook met de voorzitter van het LCO bijvoorbeeld. Dat wilden wij als platformleden zelf doen, zonder Henk. Maar we hadden samen wel een mooie strategie bedacht. We wisten dat de voorzitter van het LCO een stevige roker was, dus hadden we hem verboden te roken in de kamer waar we overleg hadden. Dit had twee voordelen. Ten eerste werd hij zenuwachtiger en daarom minder scherp. Ten tweede wilde hij best veel korte pauzes, waardoor wij dan gauw even tactisch overleg met Henk konden hebben in de gang! Wij doen het woord Een ander mooi verhaal is dat ik samen met Henk naar de Tweede Kamer ging om met Kamerleden te praten om hun steun te krijgen voor diezelfde verzelfstandiging. We kwamen voor Hubert Bruls en Jeroen Dijsselbloem. Hubert Bruls zei dat hij eigenlijk geen tijd had, want hij moest nog lunchen. Henk zei daarop: ga maar lekker eten, wij doen het woord! En zo ging het, tijdens zijn lunch hebben we een vurig pleidooi voor het LSA kunnen houden. Ik vond die aanpak zo sterk en het heeft resultaat gehad. Bruls en Dijsselbloem hebben er zeker mede voor gezorgd dat wij subsidie kregen. Zij hebben de weg voor ons vrij gemaakt. Henk was voor mij een goede leermeester die je de goede kant op stuurde. Dat deed hij deels door verhalen te vertellen, goede voorbeelden te geven. De verhalen die hij bijvoorbeeld vertelde over Engeland waar bewoners dingen voor elkaar kregen zonder subsidie, dat was in het begin zo vreemd voor ons. Wij waren zo gewend om meteen te denken aan een geldpotje als we iets wilden. Maar als je je buurthuis geschilderd wilt hebben, kun je het ook zelf doen in plaats van een subsidie te zoeken om een schilder in te huren. Dat heeft mij echt de ogen geopend. Je houdt daarmee je onafhankelijkheid, je blijft zelfstandig. Dat is wat mij ontzettend ingeprent is door Henk: je moet je eigen LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116 7

8 Marion en Henk in de Tweede Kamer boontjes doppen. Als je maar een deel uit handen geeft aan beroepskrachten, kun je op dat deel geen invloed meer uitoefenen. Dus kijk vooral wel of je hulp van professionals kunt krijgen, maar geef niks uit handen! Steviger in de wijk Ik denk dat ik steviger in de wijk heb gestaan door een deel van zijn ervaringen af te kijken. En het lidmaatschap van het LSA (als platformlid en ook jaren als bestuurslid) heeft mij een sterk netwerk in het land gegeven. Ik heb de kennis van platformleden uit andere wijken altijd meegenomen. Van collega actieve bewoners hoorde ik hoe zij problemen aanpakten en die ideeën nam ik mee naar mijn eigen wijk. Ik deed in de wijk vaak of het mijn ideeën waren, sssst. Henk kent de aandachtswijken echt en kan goede tips geven, het mooie is dat hij zowel met bewoners als met professionals en het ambtelijk apparaat om kan gaan. Hij is wel beduidend anders tegen professionals. Hij heeft een bepaald wantrouwen naar hen omdat hij weet dat professionals bewoners vaak dingen willen voorschrijven. Natuurlijk is hij zelf ook een betaalde kracht, maar hij denkt werkelijk vanuit bewoners. Hij wijst je de goede weg naar de oplossing, terwijl een normale beroepskracht vaak het probleem én de oplossing afpakt! Touwtjes in handen Ik zie ook dat ik misschien te goed heb gekeken naar mijn leermeester. Er is namelijk een duidelijke parallel, er is iets wat we allebei doen: we prediken dat ambtenaren en beroepskrachten moeten loslaten, maar zelf houden we graag veel touwtjes in handen. We voelen ons zo verantwoordelijk voor het slagen van een project en voor het voortbestaan van een organisatie. Daarbij geloven we beiden in onze eigen kracht, daarom doen we veel zelf en laten we slechts kleine stukjes los. Loslaten is voor ons net zo moeilijk als ontspannen. Deze tekst is ook verschenen in het liber amicorum (vriendenboek) voor Henk dat uitkwam tijdens zijn afscheidssymposium. In dit mooie boekje getiteld: Kracht van bewoners staan bijzondere essays voor en over Henk van onder meer Jos van der Lans, Willem van Leeuwen en Cees van der Veur. Je kunt het boekje via onze website downloaden: kracht-van-bewoners. Ook geven we vijf gedrukte exemplaren weg. Mail naar Zoek wel samenwerking, maar geef niks uit handen! Terugkijkend op zijn carrière en de mijne zie ik zo veel hoogtepunten. Voor mij was de verzelfstandiging van het LSA een absoluut hoogtepunt, daar hebben we als bewoners iets groots voor elkaar gekregen dat nog altijd staat. En ook de naamsverandering van kort geleden zie ik als een hoogtepunt, daar zijn we via een lang proces met zijn allen op uitgekomen. De A staat niet meer voor Aandachtswijken, maar voor Actieve bewoners. Dat laat zien: wij als organisatie zijn klaar voor de toekomst. Wij zijn er niet meer alleen voor door de overheid aangewezen aandachtswijken, maar voor alle actieve bewoners uit steden. Persoonlijk heeft het LSA mij ook zo veel gegeven. Ik heb met Henk en het LSA dingen meegemaakt die me mijn hele leven bij zullen blijven. 8 LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116

9 Afscheidscolumn Op zijn afscheidssymposium op 4 september werd Henk benoemd tot Ridder in de orde van Oranje-Nassau door burgemeester Rob van Gijzel van de gemeente Eindhoven Adieu! De laatste keer aan mij de eer om een column in LSA BewonersBerichten te schrijven. Na 36 jaar werken in deze sector waarvan 25 jaar bij het LSA houd ik het voor gezien. Het afscheid is geweest. Voor mij was dat een onvergetelijke bijeenkomst met veel mooie woorden over wat ik allemaal gedaan en bereikt zou hebben. Toch heb ik daar zelf nooit zo bij stil gestaan omdat je dat van een professional mag verwachten. Bovendien gaat het allemaal om zaken die je nooit alléén voor elkaar kunt krijgen. Van de toneelproductie Het is hier Holland! tot Kan Wél!, vouchers voor bewoners, ABCD, BewonersBedrijven, de lobby voor buurtrechten et cetera. Het kon alleen van de grond komen omdat er binnen het LSA altijd bewoners te vinden waren die daar warm voor liepen en er iets mee wilden doen. Dat is voor mij het belangrijkste van dit werk: zorgen dat bewoners iets in handen krijgen waar ze zelf mee verder kunnen. Dat heeft mij vaak in botsing gebracht met Het Beleid. De uitvoering door gemeenten en instellingen fixeert zich op de problemen in wijken. Men gaat ervan uit dat een achterstandswijk vol zit met kwetsbare burgers die geholpen moeten worden. Ik heb het altijd verbijsterend gevonden dat zoveel mensen zich onbekommerd als professional laten betalen en dure projecten uitvoeren waar bewoners geen stap verder mee komen. Er is door de jaren heen een bedrijfstak ontstaan waar duizenden mensen in werken bij gemeenten, ministeries, universiteiten, kenniscentra, adviesbureaus en instellingen, die zich vooral bezig houden met elkaar en met theoretische oplossingen. Ik heb honderden conferenties bijgewoond waar ik gevraagd werd omdat men er toch een bewoner bij wilde hebben. Vaak heb ik, vooral in de beginjaren, met overtuiging de confrontatie opgezocht. Soms hielp het, meestal niet. Vechten tegen de bierkaai levert niets op dan frustratie. Wat beter werkt is samen het heft in eigen handen nemen en eigen oplossingen bedenken. Dat geeft energie. Een gouden kans Een gouden kans doet zich nu voor. Het spitsuur in de wijk is voorbij: de wijkcoördinatoren zijn wegbezuinigd of moeten een heel stadsdeel bijhouden, de minister doet geen wijkbezoeken meer en veel bewonersorganisaties hebben nog nauwelijks overleg met de overgebleven professionals. Mijn advies: vergeet even de ellende zoals een gesloten wijkhuis of teruglopende subsidie, hoe onterecht ook. Je staat er niet alleen voor. Ontdek hoe spannend het kan zijn om een wijkhuis zelf te beheren of een BewonersBedrijf van de grond af op te bouwen. Het barst al van de initiatieven, en de ruimte die er nu is maakt pionieren in eigen wijk mogelijk. Wel dringt de tijd; voor je het weet zullen nieuwe top-down concepten zoals sociale wijkteams toch weer de ruimte die er nu is gaan invullen vanuit instellingsbelangen en zijn we terug bij af. Ik ga ervan uit dat het LSA zich verder zal ontwikkelen en de politiek zal blijven bestoken met voorstellen. Voorstellen die bewoners iets in handen geven om zelf vorm te geven aan een fijne buurt en een prettige samenleving. Ik groet u allen, het was voor mij de mooiste baan van Nederland. Henk Cornelissen Oud-directeur van het LSA LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116 9

10 LBD14 Ja, hij komt er weer aan. Op 15 november is de grootste bewonersconferentie van het jaar in Twente. Het is misschien wel belangrijker dan ooit om samen te komen. In deze tijd van verandering moeten we scherp zijn, opletten en van elkaar leren. We zoeken op de Landelijke Bewonersdag naar mogelijkheden om de regie terug te nemen, over de zorg, over onze buurt, over ons leven. Daarnaast wordt het natuurlijk een groot feest voor actieve bewoners. Inspiratie, kennis, netwerk, muziek, cabaret en discussie. Ben jij erbij? Sinds de jaren 80 heeft de overheid veel taken afgestoten. Staatsbedrijven werden verzelfstandigd, de markt moest het overnemen. Organisaties als woningcorporaties en zorginstellingen werden groter en groter. Veel mensen vinden organisaties als woningcorporaties en zorginstellingen nu te groot en onpersoonlijk. Ze willen verandering: kleinschaliger en persoonlijker. En steeds meer actieve bewoners zien daarin een taak voor zichzelf. Ze nemen het heft in eigen handen. Het kan wél lokaal geregeld worden. Het kan wél met liefde geregeld worden. Voor en vanuit de eigen buurt. Zo zijn er de laatste tijd veel sprekende initiatieven, projecten en bedrijfjes ontstaan. Van buurtzorg tot stadstuinen, van leeszalen tot energie- en woningcoöperaties en van zelfbeheer van buurthuizen tot BewonersBedrijven. Allemaal hebben ze één ding gemeen: bewoners zijn de baas. Bewoners zitten in het bestuur. Bewoners hebben de regie! Maar iedereen heeft nog veel vragen hoe we dit het beste met elkaar kunnen organiseren. Op welke manier kunnen we goede samenwerkingswerkingsdeals sluiten? Hoe zorgen we ervoor dat we op een gelijkwaardige basis kunnen samenwerken? Hoe leggen we afspraken vast tussen verschillende partijen, bijvoorbeeld door middel van buurtrechten? En niet totaal onbelangrijk: hoe regelen we geld? Op de Landelijke Bewonersdag gaan we hier concreet mee aan de slag. Praktische informatie Wat Landelijke Bewonersdag De regie terug Wanneer 15 november 2014, van 10:30 tot 17:00 Waar Grolsch Veste, Enschede Vragen over de dag info@lsabewoners.nl Twitter #LBD14 Meer informatie inclusief tijden, namen en sprekers: Organisatie De Landelijke Bewonersdag 2014 wordt georganiseerd door het LSA in samenwerking met het ministerie van BZK, de Nederlandse Woonbond, de gemeente Enschede, de gemeente Almelo en vele actieve bewoners uit Twente. Kosten Gratis voor bewoners en we vragen een gift aan beroepskrachten. 10 LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116

11 Programma LBD14 De Landelijke Bewonersdag is in het stadion van FC Twente. Daar maak je je eigen programma. Te kiezen valt uit spannende sprekers, workshops, vuurkorfgesprekken en poëziecaravans, muziek en theater. Het plein van de harde cash Niet alle initiatieven komen met gesloten beurzen van de grond. Soms is er harde cash nodig. Waar kun je die krijgen? Hoe kun je die verdienen? Ontmoet fondsen en leer over hun voorwaarden. Leer over verdienmodellen, bijvoorbeeld door het overnemen van publieke taken. Leer de fijne kneepjes van crowdfunding en hoor of de (lokale) overheid nog potjes heeft voor bewonersinitiatieven en hoe je daar aanspraak op maakt. Het wheeling and dealing-plein Als actieve bewoner zit je steeds vaker aan de onderhandelingstafel. Bijvoorbeeld om opdrachten binnen te halen met je bewonersgroep of om een buurthuis in zelfbeheer over te nemen. Hoe sta je sterk in deze onderhandelingen? Op dit plein geven professionele onderhandelaars bruikbare tips en tricks en denken ze met je mee over jouw plan. De onderhandelaars komen onder meer uit vakbonden, de zorginkoop en de makelaarswereld. Ook kun je op dit plein in gesprek met vertegenwoordigers van woningbouwcorporaties, gemeente en zorgverleners. Zij weten waarvoor hun sectoren gevoelig zijn en kunnen je helpen een onderhandelingsstrategie te bepalen. LBD 14 collegetour De participatiemaatschappij is hot. Wetenschappers, denkers en visionairs buitelen over elkaar heen om over de voor- en nadelen te praten. Is de participatiemaatschappij alleen voor de bakfietswijken? Maken we een alles bepalende transitie door? Mislukt zelforganisatie echt zo vaak? Moet de overheid rigoureus loslaten? Hebben we wetgeving nodig? Is het decentraliseren van taken naar de burger uiteindelijk goedkoper? In vijf colleges van ieder 45 minuten komen aanvoerders van dit debat in Nederland aan het woord. In voor iedereen begrijpelijke taal krijgen ze de uitdaging mee om ons te overtuigen van hun visie. Pioniersplein In iedere stad zitten koplopers. Pioniers die met veel passie, inzet en onverzettelijkheid grootse dingen voor elkaar krijgen. Mensen die niet alleen participeren, maar doen! Laat je inspireren door presentaties van deze bewoners en hun bijzondere projecten. De pioniers staan je in hun marktkraam graag te woord. Ze vertellen over hun, vaak lange, weg naar een succesvol project. Crowdsourcen voor buurtrechten LSA en medestrijders voeren al jaren een lobby voor een pakket aan buurtrechten. Bijvoorbeeld het recht om publieke dienstverlening over te nemen, maatschappelijk vastgoed te verwerven of de directe buitenruimte in te richten. Die lobby werpt zijn eerste vruchten af. Nu willen we de kracht van de massa (jullie!) benutten om deze buurtrechten verder uit te werken. Wat vind jij dat er precies moet worden vastgelegd? Welke goede voorbeelden kennen we al? Welke gemeenten zijn goede plekken om te experimenteren? Het Ministerie van BZK organiseerde eerder een brainstorm hierover onder professionals en ambtenaren. Op ons initiatief wordt nu ook input gevraagd aan bewoners. Doe mee en geef vorm aan buurtrechten. Krijg tips en tricks om beter te onderhandelen Speedcursus BewonersBedrijven Ondernemen in en voor je wijk is hot. Overal beginnen bewoners initiatieven als ruilwinkels, wijkrestaurants en buurtmoestuinen. En er zijn ook verdergaande initiatieven; BewonersBedrijven waar bewoners ondernemen en werken aan de ontwikkeling van de wijk. Zoals BewonersBedrijf Malburgen, dat een enorme flat beheert. De huurders betalen huur aan het BewonersBedrijf. Ze krijgen korting als ze klussen doen voor de wijk. Dit BewonersBedrijf levert de wijk Malburgen in Arnhem enorm veel vrijwilligerswerk op. Leer over BewonersBedrijven tijdens de speedcursus. Hoe zet je een rendabel BewonersBedrijf op? Hoe organiseer je het en welke financiële middelen en kennis heb je nodig? Hoe kan LSA je daarbij helpen? We hebben twee sessies. Een voor beginners en een voor gevorderden. En verder: De VIPbus / Johnny Latino / Straattheater / Prikkelende poëzie / Ruige rock / Live gemaakt: De Landelijke Bewonersdag krant Bestel snel kaarten op LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer

12 Heb je interessant nieuws uit je wijk? Schrijf het ons! Jij schrijft... Die met die snor Door Merel Moore, stadsdichter van Eindhoven ter gelegenheid van het afscheid van oud directeur van LSA: Henk Cornelissen Die met die snor en die besmuikte lach die van die kat uit de boom en van tegen de stroom die van de troepen vooruit die taaie, die koppige die zó overtuigd die met die snor en van echt samen van geef ze de ruimte laat de mensen vrij laat de wensen dan groeien die van zonder bemoeien die met die snor die zo bevlogen die namen verhaspelt en mensen omschrijft die van die rooie en van die lange van die met die bril en die uit Den Haag díe die met die snor die uit Eindhoven die met dat hart nooit op de tong maar simpelweg altijd op de goede plek die Erik van Sep 20 Eerste geld is binnen, verdienmodel loopt Burendag 2014 is weer massaal gevierd Ik geef om jou Ingezonden bericht Omzien naar de ander is van alle tijden en van oudsher zijn er al regels en voorschriften om hulp te bieden aan mensen die ziek of arm zijn of in nood verkeren. Hoe doen we dat eigenlijk: onze naasten liefhebben? Waardoor wordt iemand gedreven die een naaste in nood helpt? Museum Catharijneconvent in Utrecht presenteert van 12 september 2014 tot 1 maart 2015 de tentoonstelling Ik geef om jou! Naastenliefde door de eeuwen heen. Deze expositie brengt op een indringende en interactieve manier de geschiedenis en de ontwikkeling van de christelijke naastenliefde in beeld. De tentoonstelling biedt inzicht in het veelomvattende begrip Caritas, Latijn voor naastenliefde of liefdadigheid. Aan de hand van kunst- en cultuurhistorische voorwerpen krijgen bezoekers een helder overzicht van de christelijke naastenliefde door de eeuwen en religieuze stromingen heen LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116

13 LSA Nieuws Stadsboeren bezoeken met LSA Onze regiodagen zijn geweldige mogelijkheden om andere actieve bewoners te ontmoeten en te spreken. We organiseren samen met een actieve bewonersgroep een dag met discussie en excursies over een thema dat speelt in die wijk, en meestal ook in veel andere wijken. De eerste die eraan komt is 17 oktober in Amersfoort: Stadslandbouw in je wijk. We bezoeken mooie initiatieven, onder meer een buurttuin, bewoners die een park gaan beheren en een ondernemer die een zorgboerderij start midden in een woonwijk. Zomerschool In augustus organiseerde LSA de jaarlijkse zomerschool, een meerdaagse bijeenkomst speciaal voor LSA-leden. Met 22 enthousiaste actieve bewoners gingen we twee dagen op pad in de regio Twente. We gingen voor verdieping en inspiratie. Op het programma stonden: een discussie over mogelijkheden van buurtrechten in de wijk, een bezoek aan de ondernemende bewoners van LSA BewonersBedrijf Berflo Es, en gluren bij onze Duitse oosterburen. Daar bekeken we onder meer een dorpswinkel van bewoners, een buurtbus in zelfbeheer en het bijzondere initiatief Beien. Het waren leuke en leerzame dagen. We hebben veel ruimte gehad om tips en ervaringen uit te wisselen en we zijn door elkaar en door derden geïnspireerd geraakt! Er is een verslag met veel doorlinks en foto s te vinden via: Onze projectwebsite beheerjebuurthuis.nl is live Check de website van het project Beheer je buurthuis, een nieuw project van het LSA, gericht op zelfbeheer van wijkaccommodaties. De website is een belangrijk onderdeel van het zelfbeheer-project. Je vindt er alles over het in zelfbeheer overnemen van buurthuizen en wijkaccommodaties; kennis, expertise en verhalen uit de praktijk komen hier samen op één plek. Binnen dit project helpen we bewonersgroepen om een buurthuis Nieuwe Stijl te creëren en te beheren. Alle informatie en praktijkervaringen die we daarbij opdoen delen we via de nieuwe site. Update over buurtrechten Het LSA roept al vanaf 2011 dat er meer rechten voor bewoners moeten komen. Het LSA heeft, geïnspireerd op de Localism Act uit Engeland, een pakket buurtrechten ontworpen waarmee burgerinitiatieven worden gestimuleerd. Door het (lokaal) invoeren van deze rechten krijgen gemeenschappen en groepen individuen meer bevoegdheden, passend bij de verantwoordelijkheden die ze in deze tijd ook toegeschoven krijgen. Onze inzet voor buurtrechten werpt al mooie vruchten af. Een update: Lelystad is de eerste gemeente die de buurtrechten volledig in gaat voeren. Het burgerinitiatief om in Lelystad de buurtrechten (zoals LSA ze heeft beschreven) te erkennen en te hanteren bij actieve georganiseerde bewonersgroepen is aangenomen door de gemeenteraad van Lelystad op 2 september. Hiermee is Lelystad de eerste gemeente die de buurtrechten volledig invoert. In een aantal wijken staan buurtrechten al hoog op de politieke agenda: Amsterdam is goed op weg, Rotterdam heeft the right to challenge (het recht om uit te dagen) in het collegeakkoord staan. Ook in steden als Emmen en Hengelo zijn er gesprekken tussen bewoners en gemeenten over de invoering van buurtrechten. In de begroting van Wonen en Rijksdienst is de buurtwet / zijn de buurtrechten opgenomen. In de begrotingstoelichting staat dat er zal worden geëxperimenteerd met open data en de Buurtwet, die burgers juridisch een positie geeft. Het recht om uit te dagen is binnen de nieuwe Wmo opgenomen en zorgt ervoor dat bewonersgroepen betaalde zorg kunnen gaan leveren binnen hun gemeente. PvdA-Kamerlid Tanamal vertelde op de LSAbijeenkomst dat ze in oktober met een initiatiefvoorstel Buurtrechten komt. Ze wil onder meer: het recht uit te dagen, het recht op maatschappelijk vastgoed en het recht op buurtplanning in de Nederlandse regelgeving verankeren. Meer weten over buurtrechten in begrijpelijke taal: LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer

14 Afspraken Op 19 september gingen Kamerleden en actieve bewoners op zoek naar samenwerking en afspraken tijdens de bijeenkomst En nu een stap verder in Den Haag. Het resultaat: Kamervragen, extra aandacht en twee initiatiefvoorstellen op gebieden die voor bewoners van groot belang zijn. En nu een stap verder: Concrete afspraken tussen bewoners en Kamerleden We moeten toewerken naar een nieuwe rolverdeling tussen de horizontale en de verticale wereld, trapt Jacques Wallage, voorzitter van de Raad van het Openbaar Bestuur de dag af. En daarbij raad ik aan om afspraken te maken zoals je ze thuis ook maakt, op basis van vertrouwen en zonder lange notities. Hij vertelt dat de verticale wereld (politiek en ambtenarij) gewend is om ruimte te geven aan professionals en dat het lastig is voor hen dat nu actieve bewoners die ruimte pakken. De verticale wereld en die deskundigen spreken namelijk dezelfde taal. Plannen en afspraken maken met actieve bewoners vraagt andere vaardigheden van politici en ambtenaren Een van de deelnemers beaamt dit tijdens het openingsgesprek. Communicatie tussen actieve bewoners en de lokale politiek en de ambtenaren moet een van de belangrijkste aandachtspunten zijn nu. We moeten elkaar gaan begrijpen. Misschien is het daarom wel een extra prestatie dat het vandaag lukt om goed met elkaar in gesprek te gaan én afspraken te maken. Na een plenair gesprek gaan we in vier werkgroepen uit elkaar: Buurtrechten, Regelgeving vrijwilligers, Zorg in de wijk en Veilige wijken. Bij elke groep zit een Kamerlid en een gespreksleider. Actieve bewoners vertellen verhalen uit de praktijk en benoemen wat ze nodig hebben van de overheid om hun rol op te pakken in hun wijk. Stok achter de deur Bij de werkgroep Zorg blijkt dat er veel onduidelijk is over de zorgtransitie. Actieve bewoners willen graag een deel van de informele zorg uitvoeren en daar ook budget voor krijgen, maar weten niet hoe ze dat aan moeten pakken. De gemeente luistert niet naar ze, veel ambtenaren weten zelf niet goed waar ze aan toe zijn. Tijdens de werkgroep Veilige wijken wordt onder meer duidelijk dat bewoners zich zorgen maken dat er minder wijkagenten zijn en dat het onveiligheidsgevoel van ouderen stijgt. Tijdens de werkgroep Buurtrechten vertellen deelnemers dat ze die rechten zien als iets om op terug te vallen als de gemeente niet meewerkt. Een stok achter de deur! Nu ben je afhankelijk van een welwillende ambtenaar. En daar zit de crux, iets dat in alle werkgroepen genoemd wordt: er zitten grote verschillen tussen die ambtenaren. Je hebt gekantelde ambtenaren die bewoners faciliteren bij initiatieven en (zelfbeheer)projecten, maar ook een groep die niet loslaat, die groep houdt innovatief initiatief tegen. Niet vrijblijvend Als we plenair samenkomen delen we de conclusies uit de werkgroepen. Kamerleden mogen daarop reageren. Maar niet te vrijblijvend, waarschuwt de scherpe dagvoorzitter Katinka Baehr. Laten we het zo afspreken: jullie krijgen alleen het woord als jullie concrete toezeggingen hebben! Of het aan haar tactiek ligt of niet, maar de concrete toezeggingen komen. Verschillende Kamerleden zeggen toe om Kamervragen te stellen, er wordt beloofd om extra aandacht te geven aan door bewoners genoemde zaken en er komen twee initiatiefvoorstellen (volledige lijst met afspraken: Een paar voorbeelden: Eddy van Hijum (CDA) belooft de minister te vragen om minimaal 1 wijkagent in te zetten op 5000 inwoners. Verschillende Kamerleden zeggen toe dat ze bij de behandeling van het wetsvoorstel Nieuwe opzet corporatiestelsel leefbaarheid weer als aandachtspunt benoemen voor wooncorporaties. Linda Voortman (GroenLinks) vertelt dat ze gaat uitzoeken welke concrete handvatten voor the Right to challenge in de Wmo kunnen worden ontwikkeld. Carla Dik-Faber (CU) vertelt dat ze een initiatiefvoorstel zal indienen om in het geval van overheveling van taken van gemeente naar bewoners ook het bijbehorende budget mee over te hevelen. En Grace Tanamal (PvdA) kondigt aan dat zij in oktober een initiatiefvoorstel Buurtrechten indient die (ook) de rechten die het LSA heeft verwoord bevatten. Prangende kwesties Het LSA is blij dat dankzij de bijeenkomst en het wijkadoptie-project (vier van de aanwezigen Kamerleden doen mee met het LSA project Wijkadoptie Kamerleden) prangende kwesties voor bewoners meegenomen worden in de vormgeving van nieuw beleid en bij het monitoren van bestaand beleid. Het is een mooi voorbeeld dat het wel kan: goede communicatie en samenwerking tussen de horizontale en de verticale wereld! Aanwezigen: Kamerleden: Ybeltje Berckmoes-Duindam (VVD), Linda Voortman (GL), Eddy van Hijum (CDA), Carla Dik-Faber (CU) en Grace Tanamal (PvdA) Aanwezige bewoners: 85 actieve bewoners uit verschillende stadswijken van Nederland Sprekers: Jacques Wallage: voorzitter van de Raad van openbaar bestuur. Joke Bakker: voorzitter LSA Dagvoorzitter: Katinka Baehr 14 LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116

15 Praktijkdag De Berflo BalieBus: een ontmoetingsruimte en talentenbank van BewonersBedrijf Berflo Es Van moestuin tot BewonersBedrijf Lokaal en Sociaal ondernemen Het LSA is nu twee jaar aan het experimenteren met het project BewonersBedrijven. We zijn vier gestarte BewonersBedrijven en een heleboel kennis verder. Die kennis willen we delen met ondernemende actieve bewoners op onze Praktijkdag op 1 november. We willen het netwerk vergroten en innovatieve ondernemende bewoners met elkaar verbinden. Ook hebben we ruimte en (financiële) middelen om oriënterende, beginnende en gestarte BewonersBedrijven te helpen op te starten en uit te bouwen. Ben jij een bewoner die sociaal en lokaal onderneemt voor en in de wijk? Met als doel je eigen buurt te versterken? En op zoek naar informatie, ervaringen, advies, een netwerk en wellicht ook ondersteuning? Dan mag je de praktijkdag BewonersBedrijven niet missen! De praktijkdag Lokaal en sociaal ondernemen: van moestuin tot BewonersBedrijf op zaterdag 1 november in Het Huis Utrecht gaat over sociaal ondernemen in de wijk, met extra aandacht voor BewonersBedrijven: ondernemingen op initiatief en in het bezit van bewoners die producten en diensten aanbieden om hun wijk leuker, socialer en sterker te maken. De winst die ze (eventueel) maken, laten ze terugstromen in de wijk. Maak op 1 november kennis met BewonersBedrijven en met andere ondernemende bewoners. In workshops gaan we in op (jouw) creatieve verdienmodellen, inspireren we je met praktijkvoorbeelden en vertellen we over de nieuwe werving van BewonersBedrijven. Inspirerende sprekers (waaronder bestuursleden van BewonersBedrijven) vertellen vol passie over valkuilen en successen. Tijdens deze dag is er veel ruimte om vragen te stellen en te bespreken waar jij mee bezig bent. Zodat je ook in jóuw wijk een sterk BewonersBedrijf kunt starten of uitbouwen en de weg naar het LSA kent voor adviezen hierover. We willen ondernemende actieve bewoners inspireren, informeren en omarmen in ons groeiend netwerk. We zien je graag op zaterdag 1 november in Het Huis Utrecht! Programma Koffie, thee en kennismaken Welkomstwoord: opkomst van een nieuwe beweging Van passie tot poen en meer workshops Koffie, thee en netwerken Ongesubsidieerd en onafhankelijk en meer workshops Afsluitend: En nu actie Napraten met een drankje Praktische informatie Datum zaterdag 1 november Tijd 13.00u tot 17.00u Locatie Het Huis Utrecht Aanmelden en meer info lokaal-en-sociaal-ondernemen Kosten 25 euro voor bewoners, 150 euro voor beroepskrachten Het experiment BewonersBedrijven is mede mogelijk gemaakt door het fonds Werken aan Wonen, de Nationale Postcode Loterij en het ministerie van BZK. LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer

16 Zelfbeheer Als je de moeders bereikt, ben je 16 LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116

17 Op nieuwe manieren de wijk bereiken, zo gaat ONS te werk. Het vooruitstrevende buurthuis in Breda is een coöperatie, biedt een regelarme zone voor vrijwilligers en dringt op eigen wijze door tot oud en jong in de aandachtswijk Geeren-Zuid. ONS Coöperatief is een van de vijf pioniers van het LSA-project Beheer je buurthuis; Jose de Brouwer vertelt over de toekomst van de bijzondere wijkaccommodatie. goed op weg Het is druk bij ONS. In het weekend worden alle ruimtes verhuurd, wat betekent dat er schoongemaakt moet worden op maandagochtend. En ruimteverhuur is nog maar één van de vele bezigheden van ONS Coöperatief, zoals het vooruitstrevende buurthuis in Breda volledig heet. ONS organiseert wijkateliers, een wijkrestaurant, de vrouwenstudio, taalles in Nederlands en Arabisch, het Grote Boer/Grote Zus-project om in contact te komen met straatjongeren en het initiatief Get Started om jongeren via bemiddeling aan een stageplek en een toekomst te helpen. Tussen alle chaos (de internetverbinding is ook nog eens uitgevallen) weet bestuurslid Jose de Brouwer tijd vrij te maken voor een kort interview. Wat voor wijk is Geeren-Zuid? Het is een wijk met heel veel buitenlandse bewoners waarvan, denk ik, tachtig procent Marokkaans is en tien procent Turks, uit Sierra Leone, Filipijns, noem maar op. En tien procent origineel Nederlands. Het was een hele grote achterstandswijk met heel veel problemen. Er was vooral heel veel overlast van jongeren, veel kleine criminaliteit, inbraken, overlast. Samen met het UWV hebben we een regelarme zone bedongen En ONS zit daar middenin. Waar wij mee begonnen zijn is het oprichten van de vrouwenstudio s. Omdat wij het idee hadden dat als je de moeders van een gezin bereikt, je daar ook de kern mee pakt. De moeder is de spil van het gezin, dus als je de vrouwen uit huis krijgt zodat die kunnen praten met elkaar, hun problemen met elkaar kunnen delen en daardoor ook gezamenlijk tot oplossingen proberen te komen, dan ben je al een heel eind op de goede weg. De vrouwenstudio is heel laagdrempelig: het is een plek waar vrouwen heen kunnen, koffie en thee drinken en waar verder niks van ze wordt verlangd. Wat we alleen heel belangrijk vinden is dat er geprobeerd wordt Nederlands te spreken. Van advies en recepten uitwisselen is dat doorontwikkeld naar een wijkrestaurant, waar vrouwen vrijwillig één keer in de twee weken een maaltijd maken voor de buurt. Regelarme zone De vrijwilligers die bijdragen aan ONS profiteren van een bijzondere situatie. Samen met het UWV heeft ONS een regelarme zone bedongen. Dat betekent dat als je als vrijwilliger minimaal 16 uur in de week hier werkt, dat je dan bent vrijgesteld van de sollicitatieplicht, licht De Brouwer toe. Dat is heel prettig, want dan hangt niet dat zwaard van Damocles boven je hoofd met het gevoel misschien moet ik volgende week wel ergens anders beginnen. Vrijwilligers kunnen zich daarom nestelen hier; zo krijg je gemotiveerde mensen op de werkvloer. ONS Coöperatief is, zoals de naam al aangeeft, een coöperatie. Deze bewonerscoöperatie, zoals zij het zelf noemen, is het resultaat van een initiatief van woningcorporatie AlleeWonen en de gemeente. Nu hebben die twee partijen hun handen van het project af getrokken en staat het bestuur van ONS voor een grote uitdaging. De Brouwer vertelt: Het is de bedoeling dat we steeds meer zelfstandig gaan werken. Dat is onze allergrootste uitdaging. We zijn nu zo n acht maanden open na de verbouwing van het pand. We hebben een ontzettend goede start gehad; de grootste uitdaging is om dat nu te verbeteren. Wat wil je zien verbeteren? Zorgen dat er nog meer projecten binnen ONS Coöperatief kunnen vallen, zodat de wijk daar nog meer profijt van kan hebben. De wijk is enorm in ontwikkeling, er wordt ongelofelijk veel gedaan. Het zou heel mooi zijn als dat straks onder één noemer kan vallen. Er zijn allemaal projectjes op zich; ik zou graag zien dat die allemaal gaan samenwerken. Dat is de stip op de horizon: dat we gewoon één grote organisatie zijn die staat voor het belang van deze wijk. Hoe denk je dat het LSA-project Beheer je buurthuis daarbij kan helpen? We hebben geen duidelijke structuur. We vangen elkaar op, het is chaotisch. Er moet leiding zijn, een duidelijke taakverdeling, zodat we meer ruimte en energie overhouden voor het ontwikkelen en uitwerken van nieuwe dingen. Geen van ons heeft leidinggevende capaciteiten, dus het zou fijn zijn als je iemand hebt die structuur kan aanbrengen. Zodat wij niet meer als kip zonder kop rondrennen. Opstartproblemen zijn achter de rug, geldzaken en een bestuur zijn geregeld. Door LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer

18 onder andere ruimteverhuur draait ONS Coöperatief omzet waarmee het de kosten kan dekken. ONS bestaat uit dertien leden en een bestuur van vier vrouwen, waarvan er drie vrijwillig en één in loondienst (de voorzitter) het buurthuis beheren. Leren structureren, dat is de volgende stap van ONS Coöperatief. Wij hopen het van dichtbij mee te maken met Beheer je buurthuis. Wil je meer weten over ONS Coöperatief? Kijk dan op de pionierpagina op beheerjebuurthuis.nl. Bewoners over Zelfbeheer Steeds vaker krijgen bewoners grond, buurthuizen, sportparken en soms zelfs pleinen in beheer. Is dat positief? Welke ondersteuning is nodig? Wij waren benieuwd hoe onze achterban over zelfbeheer denkt. We hielden een enquête en kregen 70 reacties. Het blijkt dat onze achterban flink met zelfbeheer bezig is. Projecten die genoemd zijn variëren van het aanleggen en onderhouden van bloemenvelden tot wijkontmoetingscentra, speeltuinen en zelfs een Dierenvoedselbank. Opvallend vonden we dat een ruime meerderheid van de respondenten (indirect) betrokken is bij een zelfbeheerproject en toch bijna de helft van de respondenten niet weet of de gemeente een beleid heeft ten aanzien van zelfbeheer. Hier hebben gemeentes dus nog een flinke slag te slaan. Wel de baas Het meest eenduidig in hun antwoord waren de deelnemers bij de vraag of de gemeente bewoners moet ondersteunen bij zelfbeheerprojecten. Ruim 90 procent beantwoordde dit met ja. In de uitleg die ze konden geven werd vaak gezegd dat dit vooral in de opstartfase zou moeten en op vraag van bewoners. Een van de ondervraagden zegt: Ondersteuning ja, maar wel op een manier dat de bewoners de baas zijn. Het meest verdeeld was onze achterban over de vraag wie het beste een activiteitenprogramma in een buurthuis kan maken. 46 procent koos voor alleen actieve bewoners, 49 procent koos voor een combinatie van bewoners, gemeente en welzijnsinstellingen. Ook hier werd weer nadruk gelegd op het eigenaarschap van bewoners We moeten samenwerken, maar de instellingen dienen naar de behoefte van de bewoners te luisteren. Niet top-down: daar trappen de bewoners niet meer in. Bewoners weten het beste wat nodig is in hun buurt. Gaten opvangen Wij zijn blij met de input die we hebben gekregen. We hebben binnen het LSA veel aandacht voor zelfbeheer, onder meer via het project Beheer je buurthuis. Wij geloven dat mensen die op eigen initiatief gaten in de samenleving dichten moeten worden gefaciliteerd, vooral met informatie en mogelijkheden om inkomsten te verkrijgen. Er mist nog steeds veel informatie: Regelgeving is nog niet aangepast voor goede participatie en zelfbeheer, politiek is vaak vóór, maar daarna weten de ambtenaren niet hoe ze er mee om moeten gaan, aldus een van de respondenten. Ook voelen veel initiatiefnemers zich niet serieus genomen: De gemeente behandelt ons als kleuters en geeft geen informatie. Ben je zelf met interessante projecten bezig, laat dat aan het LSA weten! Wij delen onze informatie over zelfbeheer via de website. Je vindt daar kennisdossiers, blogs en experts op vele gebieden. Heb je een duidelijk beeld wat zelfbeheer is? Ken je zelfbeheerprojecten bij jouw in de stad? Wat voor zelfbeheerprojecten ken je in je stad? Nee, ik vind het een vaag begrip: 3,03% Ik weet het niet zeker: 6,06% Nee, ik heb geen idee wat ermee bedoeld wordt: 1,52% Nee: 21,21% Ja: 78,79% Speeltuin: 31,25% Sportvelden: 6,25% Grond: 47,92% Ja, ik geloof het wel: 27,27% Ja, dat is mij duidelijk: 62,12% Deel van buurthuis / wijkaccommodatie: 18,75% Buurthuis / wijkaccommodatie: 66,67% Kom je wel eens naar activiteiten die georganiseerd worden door de zelfbeheerprojecten? Helemaal niet: 14,81% Zeer vaak: 5,56% Vaak: 16,67% Ben je zelf actief betrokken bij een zelfbeheer-project? Ja: 47,17% Nee: 30,19% Vind je dat bewoners die een buurthuis overnemen ondersteuning moeten krijgen van de gemeente? Nee: 6,45% Weet ik niet: 1,61% Niet erg vaak: 31,48% Redelijk vaak: 31,48% Indirect: 22,64% Ja: 91,94% Weet je of jouw gemeente een beleid heeft ten aanzien van zelfbeheer? Dat weet ik niet: 45,31% Ja, dat hebben ze: 32,81% Welke ondersteuning denk je dat bewoners hard nodig hebben? (meerdere keuzes mogelijk) Regelgeving: 53,13% (34) Informatie: 62,50% (40) Wie denk jij dat het beste een activiteitenprogramma in een buurthuis kan maken? Gemeente: 1,54% Nee, dat hebben ze niet: 21,88% Vrijwilligers: 54,69% (35) Financiën: 78,13% (50) Een combinatie van partijen: 49,23%) Actieve bewoners: 46,15% Algemene ondersteuning: 65,63% (42) Welzijnsorganisatie: 3,08% 18 LSA Bewoners Berichten / herfst 2014 / nummer 116

Landelijke Bewonersdag 2014

Landelijke Bewonersdag 2014 Landelijke Bewonersdag 2014 Op 15 november is de grootste bewonersconferentie van het jaar in Twente. Achthonderd mensen komen samen. Dit keer is het thema: De regie terug. We willen samen een stap verdergaan

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Aanjagers 1 december 2015 Ctylab

Aanjagers 1 december 2015 Ctylab Ctylab zoekt aanjager(s) Je hebt misschien al eens van ons gehoord. Een online platform voor klein nieuws en frisse ideeën uit je eigen omgeving. Nu doen we dat nog op Facebook met een kleine groep. Maar

Nadere informatie

Een goed leven voor.

Een goed leven voor. Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een

Nadere informatie

Burgerkracht in het Groen Relatie burgerinitiatieven en gemeenten

Burgerkracht in het Groen Relatie burgerinitiatieven en gemeenten Burgerkracht in het Groen Relatie burgerinitiatieven en gemeenten Groen Dichterbij 8 november 2014 Jan Hassink, Carlijn Wentink en Evelien Janssen Jan.hassink@wur.nl Voorbeelden van groene burgerinitiatieven

Nadere informatie

werkt voor en met bewoners in wijken en buurten

werkt voor en met bewoners in wijken en buurten werkt voor en met bewoners in wijken en buurten Oma Geertje vertelt. 2 Welbions: we werken er allemaal. Wij zijn dé woningcorporatie van Hengelo en verhuren meer dan 13.000 woningen aan in totaal 25.000

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht

Nadere informatie

Sociaal Makelen voor Krachtige Wijken Samenvatting van de rapportage tussentijdse evaluatie sociaal makelaarschap augustus 2013 december 2014

Sociaal Makelen voor Krachtige Wijken Samenvatting van de rapportage tussentijdse evaluatie sociaal makelaarschap augustus 2013 december 2014 Sociaal Makelen voor Krachtige Wijken Samenvatting van de rapportage tussentijdse evaluatie sociaal makelaarschap augustus 2013 december 2014 Uitgevoerd door Onderzoeksnetwerk Sociaal Domein Utrecht Initiatieven

Nadere informatie

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over

Nadere informatie

Nieuwsbrief nr. 3, september 2013. Hoge opkomst ontbijtbijeenkomsten Aalsmeer en Amstelveen

Nieuwsbrief nr. 3, september 2013. Hoge opkomst ontbijtbijeenkomsten Aalsmeer en Amstelveen Nieuwsbrief nr. 3, september 2013 Hoge opkomst ontbijtbijeenkomsten Aalsmeer en Amstelveen Amstelveen, donderdagochtend 29 augustus om 7.45 uur s ochtends op het plein voor het raadhuis. Een vriendelijk

Nadere informatie

Samenwerken èn netwerken

Samenwerken èn netwerken Samenwerken èn netwerken Stappenplan voor versterken van zelforganisaties Auteurs Saskia van Grinsven en Jamila Achahchah Fotografie: Guillermo Dazelle MOVISIE Juni 2012 Inleiding Voor je ligt een stappenplan

Nadere informatie

eflectietool Reflectietool Reflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen

eflectietool Reflectietool Reflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen eflectietool Reflectietool eflectietool Reflectietool eflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen Redactie: Marieke Haitsma en Corrie van Dam Eindredactie: afdeling communicatie

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Met een rugzakje vol info ga ik naar huis, veel gesprekken, leuke manier van middagvulling.

Met een rugzakje vol info ga ik naar huis, veel gesprekken, leuke manier van middagvulling. Leerzaam, leuk, nieuwe contacten opgedaan, nieuwe ideeën. Het open Space concept is geweldig. Met een rugzakje vol info ga ik naar huis, veel gesprekken, leuke manier van middagvulling. Ontspannen maar

Nadere informatie

DINEREN IN DE HOFTRAMMM

DINEREN IN DE HOFTRAMMM DINEREN IN DE HOFTRAMMM De bijzondere creatie van Bobby van Galen en Pierre Wind Foto s en tekst: Martien Versteegh Eigenaar en gastheer Bobby van Galen heet u van harte welkom Het begon met een droom

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Inleiding Om onderzoek te doen naar rituelen is het in eerste plaats belangrijk om te definiëren wat een ritueel is.

Nadere informatie

Growth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014

Growth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014 Growth & Reflection Growth & Reflection Opleverdatum: 18 juni 2014 Multimediaal Reclamebureau 2013/2014 Inleiding Er zit alweer een half jaar bij MMR op en ik heb weer veel nieuwe dingen geleerd en nieuwe

Nadere informatie

VoorleesExpress. Samen met ouders aan de slag. Praktische tips

VoorleesExpress. Samen met ouders aan de slag. Praktische tips VoorleesExpress Samen met ouders aan de slag Praktische tips Samen met ouders aan de slag Ouders betrekken bij het voorlezen Je gaat straks via de VoorleesExpress twintig weken voorlezen bij een of meerdere

Nadere informatie

26 actieve leden van VET-Vught en ECSchijndel hebben de enquête ingevuld.

26 actieve leden van VET-Vught en ECSchijndel hebben de enquête ingevuld. Resultaat Vragenlijst: Waarom doe je mee met de lokale energiecoöperatie? 26 actieve leden van VET-Vught en ECSchijndel hebben de enquête ingevuld. 1. Ik ben op de volgende manier betrokken bij de lokale

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK!

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! In dit E-book leer je hoe je door het inzetten van je eigen netwerk je bedrijf kan laten groeien. WAAROM DIT E-BOOK? Veel ondernemers beginnen

Nadere informatie

Gewoon zo! WONEN: HOE ONTMOET JE BUURTBEWONERS?

Gewoon zo! WONEN: HOE ONTMOET JE BUURTBEWONERS? Gewoon zo! WONEN: HOE ONTMOET JE BUURTBEWONERS? Inhoud WELKE INFORMATIE VIND JE IN DIT BOEKJE? Bladzijde 3 - Waarom een boekje over je buurt? Bladzijde 4 - Ontdek je buurt Bladzijde 6 - Een buurtkaart

Nadere informatie

Trots op je vak! Hoe ben je dat, blijf je dat en hoe word je dat? UITNODIGING

Trots op je vak! Hoe ben je dat, blijf je dat en hoe word je dat? UITNODIGING Trots op je vak! Hoe ben je dat, blijf je dat en hoe word je dat? UITNODIGING Dinsdag 10 november 2015 Vanaf 12.00 uur Grolsch Veste Colosseum 65 7521 PP ENSCHEDE (ingang kanaalzijde) Om kennis over de

Nadere informatie

BewonersBedrijf in de Startblokken. Wat komt er kijken bij de start van een BewonersBedrijf?

BewonersBedrijf in de Startblokken. Wat komt er kijken bij de start van een BewonersBedrijf? BewonersBedrijf in de Startblokken Wat komt er kijken bij de start van een BewonersBedrijf? EVEN VOORSTELLEN Rutger van Weeren twitter: @RvanWeeren 2 WIE ZIJN JULLIE? Wie bent u? Met welke vraag bent u

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. Introductie

Hoofdstuk 1. Introductie Hoofdstuk 1 Introductie Wat kan dit boek voor jou betekenen? Als je dit boek leest, sta je op het punt een enorm succes te maken van je bedrijf. Dat vind ik geweldig cool. Welkom! Mijn naam is Marielle

Nadere informatie

Denk je te weten wat je wilt, blijkt het een idee van anderen te zijn. Wat doe je dan?

Denk je te weten wat je wilt, blijkt het een idee van anderen te zijn. Wat doe je dan? Denk je te weten wat je wilt, blijkt het een idee van anderen te zijn. Wat doe je dan? Jolanda gaat op pad met onze Wandelcoach Tineke Franssen Jolanda (33) werkt als hypotheekadviseur in het bankwezen.

Nadere informatie

Hoe kunt u met minder geld toch de kwaliteit van dienstverlening waarborgen voor kwetsbare doelgroepen?

Hoe kunt u met minder geld toch de kwaliteit van dienstverlening waarborgen voor kwetsbare doelgroepen? Hoe kunt u met minder geld toch de kwaliteit van dienstverlening waarborgen voor kwetsbare doelgroepen? Visie tafelleider: Met minder geld hetzelfde of misschien zelfs meer doen. Dat is de grote uitdaging

Nadere informatie

Communiceren met de achterban

Communiceren met de achterban 1 Communiceren met de achterban Je wilt weten hoe je het beste communiceert met de achterban. Je wilt direct aan de slag en snel resultaten. Je hebt een hoe-vraag. Zoals iedereen. Maar als je werkelijk

Nadere informatie

Op de Kaart, het congres

Op de Kaart, het congres Nieuwsbrief 3, oktober 2009 Postbus 3364 3502 GJ Utrecht Telefoon: 030 22 99 992 Op de Kaart, het congres Welkom op het congres Op de kaart. Op 10 september was het dan zo ver, het congres Op de kaart

Nadere informatie

DE AARDE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. Mueller/GP

DE AARDE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. Mueller/GP DE AARDE IS OOK TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS Mueller/GP Wilkins/GP Een wereld die draait op schone energie, met rijke bossen en oceanen vol leven. Dat is de wereld volgens Greenpeace. We doen

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014 LERAREN HANDBOEK 1e Editie, 2014 1. Je eerste Workshop Om te beginnen In dit Leraren Handboek vind je een paar tips en tricks die je kunnen helpen bij het voorbereiden van je workshop. Als je nog nooit

Nadere informatie

Meten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid

Meten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel

Nadere informatie

Bekijk de actuele vragen en reageer!

Bekijk de actuele vragen en reageer! Subscribe Share Past Issues Translate Haarlemmermeervoorelkaar doet je goed! Bekijk deze e-mail in je browser Beste Carline, Iets goeds doen voor iemand kan al met iets kleins. Van het aansluiten van een

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Geeft je inzicht in jouw persoonlijke

Nadere informatie

Meer succes met je website

Meer succes met je website Meer succes met je website Hoeveel geld heb jij geïnvesteerd in je website? Misschien wel honderden of duizenden euro s in de hoop nieuwe klanten te krijgen. Toch levert je website (bijna) niets op Herkenbaar?

Nadere informatie

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.

Nadere informatie

Charles den Tex VERDWIJNING

Charles den Tex VERDWIJNING Charles den Tex VERDWIJNING 3 Klikketik-tik-tik Het is halftwaalf s ochtends. Marja vouwt een hemd. En kijkt om zich heen. Even staat ze op haar tenen. Zo kan ze over de kledingrekken kijken. Die rekken

Nadere informatie

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas

Nadere informatie

Nieuwe A. Amsterdammers en taalcoaches gaan samen op stap

Nieuwe A. Amsterdammers en taalcoaches gaan samen op stap Nieuwe A Amsterdammers en taalcoaches gaan samen op stap Mixen in Mokum Nieuwe Amsterdammers en taalcoaches gaan samen op stap Volwassen Amsterdammers met verschillende culturele achtergronden ontmoeten

Nadere informatie

Hoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen

Hoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen Hoofdstuk 2 Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen 48 Gangbare uitdrukkingen bij contact maken en onderhandelen De meeste zinnen die in dit overzicht staan, zijn formeel. U kunt deze

Nadere informatie

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis. Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde

Nadere informatie

Burgemeester Kerckhaert, beste Frank, beste Annemie, geachte raadsleden, leden van het college, geachte aanwezigen,

Burgemeester Kerckhaert, beste Frank, beste Annemie, geachte raadsleden, leden van het college, geachte aanwezigen, Toespraak Drs. Ank Bijleveld-Schouten, Commissaris van de Koningin in Overijssel, bij het afscheid van de heer Frank Kerckhaert als burgemeester van Hengelo op zaterdag 29 september 2012. Burgemeester

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema.

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 16. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden van les 12, 13, 14 en 15. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag

Nadere informatie

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig Beertje Anders zit stil in een hoekje als Beertje Bruin langskomt. Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig bent. Kan ik je helpen, want ik ben je vriend en vrienden

Nadere informatie

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar

Nadere informatie

explore the big questions of life Een introductie

explore the big questions of life Een introductie explore the big questions of life Een introductie www.youthalpha.nl Youth Alpha is een programma van Youth for Christ Nederland en stichting Alpha-cursus Nederland. 2 Youth for Christ Nederland www.yfc.nl

Nadere informatie

MODULE #6 DREAMBOARD PROCES

MODULE #6 DREAMBOARD PROCES MODULE #6 DREAMBOARD PROCES Welkom bij het 90 dagen mindset coachings programma. Dit programma heeft de potentie om jouw leven compleet te veranderen de komende 90 dagen. Daarin is het belangrijk dat je

Nadere informatie

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële uitingen. Als startend ondernemer is alles nieuw. De boekhouding,

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

nieuwsbrief We zullen doorgaan Postbus 3364 3502 GJ Utrecht Telefoon: 030 22 99 922 Maart 2012

nieuwsbrief We zullen doorgaan Postbus 3364 3502 GJ Utrecht Telefoon: 030 22 99 922 Maart 2012 Maart 2012 We zullen doorgaan In deze nieuwsbrief een nieuw gezicht: Diana Davelaar. Diana is de opvolger van Patrick Veenendaal. Patrick moest om gezondheidsredenen stoppen. Diana heeft in oktober het

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

Inhoudstafel Luistermoment La J Kinderen Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doel van de activiteit... 2 Overzicht... 2 Praktische voorbereiding...

Inhoudstafel Luistermoment La J Kinderen Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doel van de activiteit... 2 Overzicht... 2 Praktische voorbereiding... Inhoudstafel Luistermoment La J Kinderen Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doel van de activiteit... 2 Overzicht... 2 Praktische voorbereiding... 2 Voorbereiding... 2 Locatie... 2 Materiaal... 2 Veel

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Ons groene buurtproject en de gemeente!

Ons groene buurtproject en de gemeente! Ons groene buurtproject en de gemeente! Groen Dichterbij! Bouw aan een goede relatie met jullie gemeente en creëer een gemeenschappelijke win-win 24 november 2012 Energieke Buurt Jitske Tiemersma Workshop

Nadere informatie

met de wmo doet iedereen gewoon mee

met de wmo doet iedereen gewoon mee De Wet maatschappelijke ondersteuning eenvoudig verteld Dit boekje met informatie over de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) legt de belangrijkste onderdelen van de Wmo uit. Wilt u meer weten over

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding

Inhoudsopgave. Inleiding Handboek Inhoudsopgave Inleiding... 1 Thema... 2 1. Aan de slag... 3 2. Waar beginnen?... 4 2.1 WANNEER?... 4 2.2 AANMELDEN ALS ORGANISATOR... 5 2.3 SAMENSTELLEN VAN EEN TEAM... 5 2.4 WAARVOOR MOETEN WE

Nadere informatie

INTRO LOES THIERRY MARK

INTRO LOES THIERRY MARK INZICHTEN INTRO In dit document staan acht inzichten die de resultaten zijn van het onderzoek dat drie studenten van de Hogeschool Utrecht hebben gedaan naar de leden van WattsNext. De inzichten zijn

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Medezeggenschap van Vrijwilligers

Medezeggenschap van Vrijwilligers Terugkoppeling netwerkbijeenkomst 1 december 2014 Medezeggenschap van Vrijwilligers In deze derde en laatste bijeenkomst keken we opnieuw naar verschillende mogelijkheden om meedenken en meepraten van

Nadere informatie

Be good & sell it! 10 tips voor heldere communicatie over duurzame locaties

Be good & sell it! 10 tips voor heldere communicatie over duurzame locaties Be good & sell it! 10 tips voor heldere communicatie over duurzame locaties Inleiding Be good & sell it! Goed dat je dit e-book hebt gedownload! Hoe belangrijk is het voor jou om helder te communiceren

Nadere informatie

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.

Nadere informatie

Nu ook op mobiel of tablet! quez.movisie.nl. QueZ. Vragen naar zelfregie

Nu ook op mobiel of tablet! quez.movisie.nl. QueZ. Vragen naar zelfregie Nu ook op mobiel of tablet! quez.movisie.nl QueZ Vragen naar zelfregie Colofon Auteurs: Cora Brink, Anouk Poll en Petra van Leeuwen Met dank aan: Oda Berkhout (Beweging 3.0), Ieke Bron en Tineke van Dijk

Nadere informatie

Resultaten online enquête Kennisknooppunt Stadslandbouw

Resultaten online enquête Kennisknooppunt Stadslandbouw Resultaten online enquête Kennisknooppunt Stadslandbouw 7 oktober 2015, Jan Eelco Jansma Samenvatting Dit document doet verslag van een online enquête (voorjaar-zomer 2015) onder betrokkenen bij stadslandbouw.

Nadere informatie

25 Ideeën voor (zakelijke) blogposts

25 Ideeën voor (zakelijke) blogposts 25 Ideeën voor (zakelijke) blogposts Als ondernemer heb je vanzelfsprekend al veel kennis en expertise op jouw vakgebied. En meer dan je wellicht zou denken. Waarschijnlijk kun je tot in de lengte der

Nadere informatie

Talentenverkenning. Wat kan jij? Enthousiasmeren

Talentenverkenning. Wat kan jij? Enthousiasmeren Enthousiasmeren Talentenverkenning Mensen willen best graag wat doen voor hun buurt, maar dan moet u ze er wel voor vragen. Een algemene oproep voor vrijwilligers is niet altijd even effectief. Het werkt

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik

Nadere informatie

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de

Nadere informatie

Beter voorkomen dan genezen.

Beter voorkomen dan genezen. Hoe raar is dat? Zorgorganisaties zijn er om mensen beter te maken, beter te laten functioneren en zich beter te laten voelen. Natuurlijk zijn allereerst de zorg en begeleiding daar op gericht, maar zou

Nadere informatie

Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief

Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief Datum: Plaats: Gespreksleiding: Gastsprekers: Participanten: Bezoekers: Thema: vrijdag 17 oktober 2014, 15:00-17:00 uur De Gouden Zaal van DROOMvilla

Nadere informatie

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress Verantwoordelijkheid ontwikkelen Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf 4 - Goede afspraken maken - Stel

Nadere informatie

Eigen en WIJze buurten

Eigen en WIJze buurten Eigen en WIJze buurten Swingen met de kracht en kennis van de wijk. Van en Voor wijkbewoners. Marjanne van Ginneken Community en netwerk leider van Makers en Doeners Grote Beer 980, 3067 MB Rotterdam,

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Laat je talenten leven Helpt je het

Nadere informatie

Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren.

Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. 1/5 Fase 1: Wat wilde ik bereiken? Handelen/ ervaring opdoen Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. De opdracht wilde ik zo ontwikkelen,

Nadere informatie

MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES

MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES E-blog HR special MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES In duurzaam inzetbaar Door Caroline Heijmans en Teresa Boons, INLEIDING Als je medewerkers en managers vraagt wat zij doen

Nadere informatie

Pannenkoeken met stroop

Pannenkoeken met stroop Pannenkoeken met stroop Al een maand lang zegt Yvonne alleen maar nee. Heb je je best gedaan op school? Nee. Was het leuk? Nee. Heb je nog met iemand gespeeld? Nee. Heb je lekker gegeten? Nee. Heb je goed

Nadere informatie

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING In gesprek met elkaar. Uitwerking van de stellingen. De onderstaande stellingen hebben we deze avond besproken onder elke stelling staan een aantal opmerkingen die

Nadere informatie

Appeltje van Oranje 17 januari 2014. MeeleefGezin: Samen meer! Voor 0 t/m 4 jarigen

Appeltje van Oranje 17 januari 2014. MeeleefGezin: Samen meer! Voor 0 t/m 4 jarigen Appeltje van Oranje 17 januari 2014 MeeleefGezin: Samen meer! Voor 0 t/m 4 jarigen Achtergrond / aanleiding van het inibabef GGz prakbjk en onderzoek (P.van der Ende, 2011-2013): Kind groeit liefst op

Nadere informatie

FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS. Yvette Paludanus

FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS. Yvette Paludanus FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS Yvette Paludanus 2 Dit boekje is tot stand gekomen dankzij de vragen en verhalen van medewerkers in de zorg. Wil je een exemplaar van dit boekje bestellen? Wil je begeleiding

Nadere informatie

DE SPEECH VAN LSA VOORZITTER JOKE BAKKER OP DE LANDELIJKE BEWONERSDAG: BEDRIJVIGE BUURTEN

DE SPEECH VAN LSA VOORZITTER JOKE BAKKER OP DE LANDELIJKE BEWONERSDAG: BEDRIJVIGE BUURTEN DE SPEECH VAN LSA VOORZITTER JOKE BAKKER OP DE LANDELIJKE BEWONERSDAG: BEDRIJVIGE BUURTEN Op zaterdag 3 november 2012 Aan de knoppen of naar de knoppen? Dit was weer een, voor mij althans, inspirerende

Nadere informatie

Creatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus

Creatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Creatief en flexibel toepassen van Triplep Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Programma Overzicht Kennismaking Persoonlijke werving van ouders Een goede relatie opbouwen met de ouders

Nadere informatie

Vragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'

Vragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren' De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe

Nadere informatie

ONLINE MARKETING ANGELCOACHING

ONLINE MARKETING ANGELCOACHING ONLINE MARKETING ANGELCOACHING MARCA VAN DEN BROEK Met mijn bedrijf AngelCoaching zet ik me in voor succesvol ondernemen als kunstenaar//creatief. WAAR GAAT HET OM? Zichtbaarheid Onderscheidend (en authentiek)

Nadere informatie

Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje

Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje Aangepaste dienst Liturgie Voor de dienst speelt de band drie liederen Opwekking 11 Er is een Heer Opwekking 277 Machtig God, sterke Rots

Nadere informatie

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige

Nadere informatie

OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID

OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID Beleid is alleen nodig als je iets gaat veranderen. INLEIDING Het beleid van een organisatie bepaalt hoe je moet werken en wat de bestuurders belangrijk vinden. Dat beleid

Nadere informatie

Een aantal weken geleden schreef ik mij in voor je 30dagenfocus training en ik kan niet anders zeggen dan dat ik versteld sta van de resultaten!

Een aantal weken geleden schreef ik mij in voor je 30dagenfocus training en ik kan niet anders zeggen dan dat ik versteld sta van de resultaten! Ha Hugo! Graag wilde ik je een berichtje sturen om je te bedanken! Een aantal weken geleden schreef ik mij in voor je 30dagenfocus training en ik kan niet anders zeggen dan dat ik versteld sta van de resultaten!

Nadere informatie

Oogst Netwerkborrel Samenwerkingspartners Nieuwland

Oogst Netwerkborrel Samenwerkingspartners Nieuwland Oogst Netwerkborrel Samenwerkingspartners Nieuwland 4 februari 2016 Thema: Hoe kunnen wij een stevigere sociale samenwerking en effectieve zorg in de wijk bevorderen? Op 4 februari 2016 werd een netwerkborrel

Nadere informatie

Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg

Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?

Nadere informatie

WELKOM. op de NVN Themadag (Pre) dialyse en je sociale leven. 14 september 2013

WELKOM. op de NVN Themadag (Pre) dialyse en je sociale leven. 14 september 2013 1 WELKOM op de NVN Themadag (Pre) dialyse en je sociale leven 14 september 2013 2 Mededelingen Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen 3 Ochtendprogramma 10.30 10.45 Welkom 10.45 10.50 Ludiek filmpje

Nadere informatie

UITNODIGING Alopecia voorjaarsconferentie en algemene ledenvergadering

UITNODIGING Alopecia voorjaarsconferentie en algemene ledenvergadering 1 UITNODIGING Alopecia voorjaarsconferentie en algemene ledenvergadering Kwaliteit van leven met haarverlies Zaterdag 11 april 2015 van 10:00 uur tot 16.30 uur Locatie: De Landgoederij, Camminghalaan 30,

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Noach bouwt een ark Genesis 6-8

Noach bouwt een ark Genesis 6-8 2 Noach bouwt een ark Genesis 6-8 Het is niet fijn meer op de aarde. De mensen maken ruzie, ze vechten en ze zijn God vergeten. Maar er is één man die anders is. Dat is Noach. Op een dag praat God met

Nadere informatie