De crisis regeert: over vertrouwen

Transcriptie

1 De crisis regeert: over vertrouwen Henriëtte Prast Lid Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid Hoogleraar Persoonlijke Financiële Planning, Universiteit van Tilburg Lid Raad van Advies, Actuarieel Genootschap

2 Vertrouwen: drie dimensies Trust: vertrouwen in de ander, in instituties- betrouwbaarheid Confidence: vertrouwen in de toekomst, optimisme Zelfvertrouwen

3 Vertrouwen in de zin van trust de ander Komt te voet, gaat te paard Is padafhankelijk: high trust en low trust samenleving Bevordert de efficiëntie Neuro-economie Maar juist bij blind vertrouwen leidt tegenvaller tot grote schok

4 Vertrouwen in de zin van confidence de toekomst Gedragseconomie: mensen overschatten hun eigen kansen SCP over de Nederlander: met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht Neiging tot optimisme: mij zal het niet gebeuren

5 Zelfvertrouwen Iedereen denkt beter te zijn dan gemiddeld per definitie onmogelijk Neiging om informatie extra gunstig te interpreteren Functie: bescherming van het ego Daarom hebben juist professionals er meer last van

6 Robert C. Merton (2006) It might be better not to tinker with the behavior of individuals. By eliminating overconfidence and optimism we may do more harm than good solve with institutions and products

7 Damasio Hersenbeschadiging door ziekte, ongeval (limbische deel uitgeschakeld) Perfecte beleggers (geen angst, geen overmoed) Gestoorde mensen

8 Hoe gaan mensen om met informatie? Mensen horen wat ze willen horen (Cognitieve dissonantie) Mensen willen datgene horen waar ze blij van worden Verliefd; Pythagoras en 2 Shoot the messenger (de actuaris???!!!)

9 Een paar voorbeelden uit het Nominale garantie verleden AOW leeftijd hoeft niet omhoog Aandelen zijn veilig op lange termijn U kunt wel een hoge hypotheek en een variabele rente nemen Pensioenen: de mythe van 70% The Childrens Investment Fund

10 Een paar voorbeelden uit het heden SP: Voorkom pensioenroof door rigide regels Donner FNV: Boos om afstempelen Kabinet vertelt AOW-sprookjes Banken rekenen te hoge rente

11 De pers Brengt datgene wat de mensen willen horen (weet u nog, Rijkman Groenink?) Wijst zondebokken aan Houdt mythes in stand

12 Intermezzo: rampbijziendheid Mensen schatten kansen subjectief in op basis van salience Als ramp lang geleden subjectieve kans neemt sterk af; afgerond tot nul Geldt ook voor de board room

13 In het land der blinden..gaat eenoog failliet Bank A is rampbijziend en geeft hoge hypotheek tegen lage rente Bank B is niet rambijziend en geeft lage hypotheek tegen hoge rente Wie kan het navertellen?

14 Overheid Denkt dat mensen rationeel (te maken) zijn Bedelft de sector onder regels Gooit feiten over de schutting regels UPO, indexatielabel, bijsluiters, transparantie, educatie, geld lenen kost geld

15 Met de beste bedoelingen....maar u weet waarheen de weg leidt die daarmee is geplaveid.

16 De bijsluiter is er voor de See you in court consument

17 Le moindre de mes soucis.. Hebt u een idee welk bedrag in euro's per maand u tezijnertijd nodig zult hebben om vanaf uw pensionering prettig te kunnen leven? 33% 27% 40% Ja Nee Weet niet/geen mening

18 Geld moet rollen Welke soorten uitgaven u na uw pensioen hoe dan ook wilt kunnen doen? (Woning) 48% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Uitgave aan soortgelijke woning als huidige 37% Uitgave aan een eenvoudigere woning

19 Hoe moet het dan wel? Benader mensen niet in termen van inkomen, maar in termen van levensstandaard Benader mensen niet in termen van kansen, maar in termen van impact Russisch roulette

20 Hoe moet het dan wel (2)? Ontwikkel instituties en producten die rekening houden met psychologie van de financiele consument Geef mensen zinvolle keuzes Financiële innovatie kan daarbij helpen

21 Voorbeeld (1) Optie op vier jaar studie aan eliteuniversiteit voor pasgeboren baby, wat er de komende 18 jaar ook gebeurt met Collegegeld Kamernood Inflatie Hersens van de kleine

22 Voorbeeld (2) Spijtverzekering: Je mag aandeel over twee jaar weer verkopen tegen de hoogste prijs tussen nu en dan Lookback optie

23 Ambtenaar Wie moet meer in aandelen beleggen? of Stock broker??? Het tekort van AFM denken vanuit risicohouding

24 De actuaris Geniet vertrouwen Kent de feiten Is toch al gewend de boodschapper van slecht nieuws te zijn Benut uw mensenkennis!