Ondervoeding & mondzorg bij kwetsbare. Christophe Matthys Klinische en Experimentele Endocrinologie

Transcriptie

1 Ondervoeding & mondzorg bij kwetsbare ouderen Christophe Matthys Klinische en Experimentele Endocrinologie

2 Ouder worden en ondervoeding

3

4 Ouder worden Ouder worden Prevalentie chronische ziekten neemt toe Daling van spiermassa Vermindering van kracht en lenigheid Vertraging van bewegingen en handelingen Achteruitgang van de motoriek Daling van de botmassa Vertraging van de maaglediging Gevolgen op voedingsvlak 27% van de volwassen bevolking heeft minstens 1 chronische aandoening, 50-70% van de 70+ers heeft minstens 2 chronische aandoeningen (KCE rapport 190A) Daling van de energiebehoefte Minder mobiel, Verhoogde kans op vallen Kans op botbreuken stijgt Sneller verzadiging Toename van gebitsproblemen Daling van smaak- en geur gewaarwording Achteruitgang van visus (dieptezicht, kleurwaarnemingen) Daling van de nierfunctie 4 Slechte vermenging met speeksel, kauw- en slikproblemen, Minder plezier van eten Daling van de eetlust Minder plezier van eten Eten trekt minder aan (geur, ) Moeilijkheden met snijden van eten, Specifieke aandacht

5 Wat is ondervoeding? Definitie: lastiger dan het lijkt. een voedingstoestand waarbij een tekort (of disbalans) van energie en eiwit en eventuele andere voedingsstoffen ten gevolge van ziekte leidt tot meetbare nadelige effecten op lichaamssamenstelling, fysiek en geestelijk functioneren en uitkomsten van medische interventies Stratton RJ, et al 2003

6

7 Ondervoeding: een onderschat probleem? Nederland (RIVM): aantal ondervoede mensen in o ziekenhuis 25-40% o verpleeghuis 20-25% o thuiszorg 15-25% o Zelfstandig wonend (70+) 9-15% België: aantal ondervoede mensen in o o ziekenhuis (geriatrische afdeling, Vanderwee, 2011) 35,9% (effectief) en 41.9 % (risico) verpleeghuis (Verbrugghe et al, 2012) 39% risico op ondervoeding, 19% ondervoed o thuiszorg & zelfstandig wonen (Vandewoude en Van Gossum, 2013) 45% v/d 70-jarigen heeft risico op ondervoeding + 12% is effectief ondervoed Vanaf 75 jaar heeft 52,5 % kauw- en/of slikproblemen (WIV, 2008).

8 Ondervoeding in woonzorgcentra 8 Dardennen, et al (2010) eindrapport Screening en evaluatie van de voedingstoestand van ROB-RVT bewoners) FOD. p.73

9 Gevolgen ondervoeding Afname gewicht en spiermassa Vertraagd herstel en verminderde afweer Algehele fysieke en psychische achteruitgang Hogere mortaliteit Ondervoeding Verhoogde kans op: -Ziekenhuisopname -Extra thuishulp -Opname in verpleeg-of verzorgingsnhuis -Vallen Afname kwaliteit van leven Kans op sociaal isolement

10 De route van de patiënt Symptomen Diagnostiek Herstelfase Voedingstoestand Thuis Tijd Interventie Opname Thuis

11 Ondervoeding: een viceuze cirkel Reduced mobility Malnutrition Reduced capacity to feed oneself Apathy, depression, reduced attention Loss of muscle mass Reduced appetite 11

12 Veranderingen in de nutritionele behoeften ten gevolge van veroudering Verhoogde vereisten: calcium vitamine D vitamine B12 vitamine B6 (protein) Verlaagde vereisten: caloriëen (vitamin A)

13 Samenvatting van ouder worden

14 Kauw- en slikproblemen Mensen met slikproblemen hebben een groter risico om ondervoed te raken, door: o Eenzijdig voedingspatroon o Bij vloeibare voeding: lagere energiedichtheid van de voeding o Kauwen en slikken is vermoeiend, waardoor men minder gaat eten o Bang om te verslikken

15 Voeding en mondzorg?

16

17 Voeding en mond Aparna Sheetal et al., Malnutition and Its Oral Outcome A Review, Journal of Clinical and Diagnostic Research January, Vol-7(1):

18 Voeding en mond Voedingstekorten effect op mondzorg o o Smaak, speekselproductie, kauwen en slikken Smaak verandert: bitter, metaal Productie van speeksel Kauwen en slikken worden moeilijk en pijnlijk Kalium Ruwe en pijnlijke tong, brandend gevoel tijdens drinken, eten en spreken. o Problemen door mindere inname voeding: Ca, Fe, Vit A, Vit C, Vit B s

19

20 Ritchie et al Crit Rev Oral Biol Med 13(3): (2002)

21 Mondgezondheid bij ouderen in rusthuizen 3 groepen van mondzorg problemen 1. Kauwproblematiek o Onafhankelijke predictor voor lage BMI, gewichtsverlies, serum albumine en PEM 2. dental condition (aantal tanden, tandprothese) o Geassocieerd met ondervoeding 3. Andere mond problemen o Geassocieerd met ondervoeding Geen causaliteit Van Lancker et al. International Journal of Nursing Studies 49 (2012)

22 Samengevat Bij gebitsprothesedragers o o extra aandacht voor risico op ondervoeding door mogelijke kauwbeperking. Probleem met vers fruit en groenten, (kruimelig) brood, vlees Behoud van een paar tanden kan belangrijk zijn voor een betere nutritionele status 2-richtingsverkeer

23 Extra voordeel van goede mondzorg en voeding? Vla geven is absoluut geen oplossing, bekijk het filmpje van de Hoogleraar prof. dr. Erik Scherder.

24 MONDZORG VOOR KWETSBARE OUDEREN: GEKKENWERK?

25

26

27

28 Relatieve bijdrage voedingstherapie Voeding is doorgaans niet curatief maar ondersteunt de therapie Voedingsindicatoren zijn niet-specifiek (albumine, haemoglobine, lichaamsgewicht) Verbetering voedingsstatus betekent niet automatisch verbetering functionele status Kwaliteit van leven is niet eenvoudig te meten

29 Afstemming zorg 29 Bron: Nederland, dieetbehandelingsrichtlijnen ondervoeding

30 Afstemming van de zorg? Verpleegkundigen en artsen weinig aandacht voor mond- & voedingszorg in zorginstellingen () Redenen: o o o o Negatie van het belang Misvattingen omtrent deze zorg Gebrek aan kennis en Weerstand omtrent reinigen van mond en voedingsactiviteiten Wardh et al, 2000; Costello & Coyne 2008

31

32 Ouderen SCREENING Beleidspersonen zorgorganisatie Arts/CRA Actoren mondzorg Diëtist Verpleegkundigen Zorgkundigen Logopedist Ergotherapeut Catering Maaltijdverantwoordelijke INTERDISCIPLINAIR ZORGPLAN richtlijn ondervoeding Vanhauwaert E., De Visschere L., Matthys C., Duyck J., 2013

33 Wat is er verder nog aan te doen? Transmurale zorg Protected meal times Uitbouw referentie/ondersteuningscentrum en materiaal voor RVTs? Voedings en bewegingseducatie (J Nutr Educ Behav. 2011;43: ) - consultatiebureaus voor ouderen? Is het duurzaam?