de Vliegende Hollander

Transcriptie

1 de Vliegende Hollander Jaargang 68 nummer 8 augustus 2012 European Air Transport Training Tactisch vliegen met C-130 C-LSK verwoordt kracht van luchtwapen Nederlandse F-35 maakt eerste vlucht Puzzelen bij vliegtuigbergingsoefening

2 INDEX 7 Foto: Richard Nicolas-Nelson, Armée de l Air Omslagfoto: De Nederlandse C-130 van het 336 Squadron landt tijdens de European Air Transport Training op een dirtstrip. Foto: Richard Nicolas-Nelson, Armée de l Air 4 Inzet van het luchtwapen Met een volwassen militaire luchtvaart leunen militaire operaties zwaar en soms zelfs alleen op airpower. In een korte serie deze keer aandacht voor Allied Force en Afghanistan. Column van de Commandant Luchtstrijdkrachten Multinationaal oefenen is belangrijk om toekomstige inzet te vereenvoudigen 10 Foto: Tom Harvey, Lockheed Martin 'Het tweede testtoestel wordt naar verwachting in de eerste helft van 2013 afgeleverd' 15 Foto: Eva Klijn, AVDD Voor dit werk zijn geen opleiding en boekwerken je moet dus gewoon creatief zijn 18 7 C-130 op Zaragoza De vier landen van het European Air Transport Command sloegen de handen ineen voor een tactische vliegoefening. Plaats van handeling was Spanje. 10 Lightning vliegt De eerste Nederlandse F-35 maakte op 6 augustus de eerste fabriekstestvlucht. Het is de eerste van twee Lightning II s die Nederland bestelde voor de test en evaluatiefase. 11 Ridder Den Ouden overleden Op 31 juli overleed Frits Jan Willem den Ouden, de laatste Ridder Militaire Willems-Orde van de Koninklijke Luchtmacht. Ik voelde me geen held, ik heb gewoon mijn plicht gedaan. 12 Luchtwapen onmisbaar bij Defensie-inzet Handelsland Nederland is gebaat bij internationale stabiliteit en rechtsorde. Als bij conflicten politieke onderhandelingen falen, moet Defensie met coalitiepartners kunnen ingrijpen 15 Puzzelen met vliegtuigen Gekanteld, verzakt of gemankeerd; drie Franse C-160 s fungeren als gewillig slachtoffer voor vliegtuigbergers. Luchtmachters uit vijf landen bijten zich vast in pittige vliegtuigpuzzels. 18 Orange Tulip Een terroristische aanslag met een civiel vliegtuig. Een doemscenario dat de gevechtsleiding van Nieuw Milligen tijdens de oefening Orange Tulip moet zien te voorkomen. Overige onderwerpen: 20 Veteranendagen 22 JOP CIS 24 ISACAR 26 TIGER MEET 29 Lowlands 32 High Blaze Op orde Mijn eerste honderd boeiende dagen als nieuwe C-LSK zijn voorbij. In die periode heb ik gepoogd zoveel mogelijk luchtmachters, u, te ontmoeten en te informeren over mijn visie voor de komende jaren. Deze is niet hoogdravend of met dure woorden omschreven. Hij is eenvoudig: het Commando Luchtstrijdkrachten moet op orde en we moeten weer gewoon aan het werk kunnen. Ik zal uitleggen wat ik hiermee bedoel. Op orde betekent voor mij dat wij weer gewoon aan het werk kunnen zonder ons druk te hoeven maken over reservedelen die er niet zijn en over vacatures die niet mogen worden gevuld. Dat wij gewoon de dingen doen die de samenleving van ons vraagt, in Nederland en elders in de wereld. Onze minister omschrijft de Defensieorganisatie als de verzekeringspolis voor ons hoogste goed: onze vrede en veiligheid. Ik kan het alleen maar met hem eens zijn. Onze bijdrage is, naast oefenen en trainen en het leveren van operationele inzet, transparant zijn en uit dragen wat we doen, hoe en waarom. En wat we doen, doen we goed. Dit is een krachtige boodschap, maar nog krachtiger wanneer we met elkaar hetzelfde geluid laten horen. Dat mag in eigen woorden zolang de boodschap dezelfde is: zonder het luchtwapen geen inzet. Het zijn onze middelen en het is onze keten die deze inzet mogelijk maakt: strategische verplaatsingen naar het operationele gebied en tactische verplaatsingen daarbinnen, ondersteuning van land- en maritieme eenheden en de verdediging van het luchtruim boven dat gebied. Om dat te blijven garanderen, moet het Commando Luchtstrijdkrachten niet alleen beschikken over kwalitatief en kwantitatief voldoende materieel, het CLSK moet dus ook op orde zijn. Verdere bezuinigingen op Defensie zullen daaraan zeker afbreuk doen. U kunt dit onderstrepen door niet alleen met één boodschap naar buiten te treden, maar bijvoorbeeld ook door gehoor te geven aan de stellers van de petitie vanuit de Koninklijke Vereniging van Marine Officieren die oproept verdere bezuinigingen bij Defensie uit te sluiten. Onderteken daarvoor de petitie op (zie de achterpagina van de Vliegende Hollander). Foto: Jaap Spieker, AVDD het personeel, opleidingen, inzetgereedheid et cetera op orde zijn. Eind augustus zullen de onderdeelscommandanten hun bevindingen presenteren. De afdelingshoofden hebben vooruitlopend hierop voor mij uitgezocht welke randvoorwaarden er liggen en hoe zij op orde zien. Hierdoor ontstaat een dialoog tussen de staf en de onderdelen. Gezamenlijk gaan we invulling geven aan het op orde zijn. In 2009 zijn we met lean, voortdurend verbeteren, begonnen. Deze filosofie past bij op orde komen en op orde zijn. In de volgende Vliegende Hollander kom ik daar op terug. Het is namelijk bij uitstek het instrument dat ons bij op orde komen kan helpen. Elk stuk vliegend ijzer wordt in Nieuw Milligen gemonitord Foto: Wim Salis, AVDD 34 Olympische Spelen VASTE RUBRIEKEN 35 Mensen en Mutaties 36 Journaal Hoe ziet op orde er dan uit? Om te voorkomen dat wij binnen de luchtmachtstaf iets verzinnen wat niet per se draagvlak van de onderdelen krijgt, heb ik de onderdeelscommandanten en afdelingshoofden in de staf gevraagd mij te helpen op orde concreet te omschrijven. Ik heb hen onder andere gevraagd hoe het CLSK eruit ziet als de zorg voor Wilt u reageren? Dat kan per clsk@mindef.nl 39 Colofon DE VLIEGENDE HOLLANDER 2 3 DE VLIEGENDE HOLLANDER

3 ACHTERGROND Zorgverzekering voor Vrede en Veiligheid ACHTERGROND De inzet van de luchtmacht deel 1 De militaire luchtvaart is de afgelopen honderd jaar volwassen geworden. Militaire operaties leunen zwaar op luchtsteun, luchtoverwicht, luchttransport, luchtverdediging en luchtverkenning. Luchtmachtinzet is hierdoor niet meer weg te denken uit het hedendaagse optreden van onze krijgsmacht. Sinds het einde van de Koude Oorlog is het luchtwapen bij vrijwel alle Nederlandse missies betrokken. De komende tijd besteedt de Vliegende Hollander aandacht aan een aantal daarvan uit de afgelopen twintig jaar. In deze eerste aflevering: Allied Force en de inzet boven Afghanistan. Tekst: Bureau Luchtmachtcommunicatie De Koninklijke Luchtmacht schrijft op 24 maart 1999 internationaal geschiedenis door, na twee Amerikaanse F-15C's, als eerste met een toestel van de geallieerde aanvalsvloot een Servische MiG-29A met een AMRAAM neer te schieten. Juist dit nieuwe wapen van de eveneens nieuwe Midlife Update versie van de F-16 bepaalt het succes. Na de vlucht spuit een crewchief het silhouet onder de canopy. Foto: Joris Janssen Lok Demissionair minister van Defensie drs. Hans Hillen is zeer duidelijk over de taak van de krijgsmacht: zij is de zorgverzekering voor Vrede en Veiligheid. Betekende dat vroeger vooral het verdedigen van onze landsgrenzen, vandaag de dag weten we dat Defensie ook buiten de grenzen van ons eigen land moet kunnen optreden. Of het nu gaat om piraterij voor de Somalische kust of terrorisme in Afghanistan: Vrede en Veiligheid begint buiten onze veilige en welvarende polder. Dat is ook één van de redenen waarom in onze grondwet staat de taak van Nederland is om bij te dragen aan het bevorderen van de internationale rechtsorde. En dat gebeurde veelvuldig. Kosovo Allied Force Oorlog kan vlakbij huis in Europa ontstaan, zo blijkt eind jaren negentig als de spanningen in de Servische provincie Kosovo hoog oplopen. Grondoptreden van, in dit geval, landmachteenheden in Afghanistan, is vrijwel niet mogelijk zonder bescherming vanuit de lucht. Behalve F-16 s zijn daarvoor de Apaches van de luchtmacht onontbeerlijk. Foto: Richard Frigge, AVDD De Albanese meerderheid wordt door het bewind in Belgrado stevig onderdrukt. Het Kosovo bevrijdingsfront en het Joegoslavische leger komen regelmatig in gevecht met elkaar. Dit mondt uiteindelijk uit in een burgeroorlog met grote vluchtelingenstromen. Als duidelijk wordt dat diplomatieke onderhandelingen op niets uitlopen, start de NAVO op 24 maart de luchtcampagne tegen Joegoslavië. De operatie is uniek in alle opzichten: nooit eerder is getracht met alleen airpower, de kracht van het luchtwapen een tegenstander op de knieën te dwingen. Nederland neemt deel aan Allied Force vanuit Italië. In de nacht van 24 maart 1999 schreef de Nederlandse majoor Peter Tankink geschiedenis door in zijn F-16 (de J-063) een Servische MiG-29 Hét kenmerk van de luchtmacht, snel en flexibel kunnen reageren, was in 1999 ook van toepassing op de Chinooks. Nog tijdens de luchtaanvallen op Joegoslavië vliegen de transporthelikopters humanitaire missies vanuit Macedonië en later Albanië naar de Kosovaarse vluchtelingen in Albanië. Foto: Johan van Leeuwen, AVDD DE VLIEGENDE HOLLANDER 4 5 DE VLIEGENDE HOLLANDER

4 ACHTERGROND REPORTAGE In European Participating Air Forces-verband sturen Denemarken, Nederland en Noorwegen in 2002 gezamenlijk een task force van F-16 s en C-130 s naar Manas. Daarvandaan leveren ze een bijdrage aan Operation Enduring Freedom. Foto: Logistiek Centrum Woensdrecht In september 2004 strijkt de KLu met F-16 s en een KDC-10 voor de tweede keer neer in Manas, nu om in ISAF-verband de Afghaanse presidentsverkiezing veilig te laten verlopen. In zeer korte tijd wordt op vijfduizend kilometer van huis wederom een Nederlandse nederzetting opgebouwd. Foto: Peter Dekker neer te halen met een AIM-120 AMRAAM luchtdoelraket. Dit was de eerste air-to-air kill voor de Koninklijke Luchtmacht sinds WO II. De campagne blijkt effectief: na 78 dagen gaat op 9 juni het bewind in Belgrado akkoord met de stationering van een NAVO-troepenmacht in Kosovo. Enkele dagen later trekken de eerste eenheden van de Kosovo Force (KFOR) de hoofdstad Pristina binnen. Kosovo is inmiddels onafhankelijk. Zonder twijfel had de NAVO dit resultaat niet kunnen bereiken zonder inzet van haar meest flexibele wapen: airpower. Afghanistan Operation Enduring Freedom en de International Security Assistance Force Op 11 september 2001 toont Osama Bin Laden aan dat vliegtuigen ook als terroristisch wapen gebruikt kunnen worden. De aanslagen op New York en Washington slaan diepe wonden in de Amerikaanse samenleving. Gebrand op het uitschakelen van de terroristische vrijhaven in Afghanistan, starten de Verenigde Staten Operation Enduring Freedom (OEF). Ook de KLu ondersteunt OEF van 2002 tot en met 2004, met name door het leveren van luchtsteun met F-16 s vanuit de vliegbasis Manas in Kirgizië, ondersteund door een C-130 en een KDC-10. Na de val van het Talibanregime neemt de NAVO-missie International Security Assistance Force (ISAF) gefaseerd de verantwoordelijkheid voor de veiligheid in Afghanistan over. Ook aan deze missie levert de KLu vanaf 2004 een bijdrage. F-16 s en een KDC-10 vliegen eerst (wederom) vanuit Manas ter ondersteuning van de presidentsverkiezingen. De Nederlandse Apache s opereerden vanuit Kabul, waar vanaf begin 2005 de F-16 s bijkomen. Personeel van de Groep Geleide Wapens van de KLu neemt het Provincial Reconstruction Team in Baghlan voor zijn rekening. Het jaar 2006 betekent een mijlpaal voor de Nederlandse inzet. Het ISAF-gebied omvat inmiddels heel Afghanistan en Nederland wordt verantwoordelijk voor de veiligheid in de provincie Uruzgan. F-16 s van het Commando Luchtstrijdkrachten vliegen dagelijks vanaf Kandahar airfield en leveren met grote regelmaat luchtsteun aan ISAF-troepen. Terwijl de helikopters van de Nederlandse Air Task Force eigen en buitenlandse troepen vervoeren en ondersteunen, verzorgt de transportvloot van de vliegbasis Eindhoven de onmisbare levenslijn met het operatiegebied. De missie in Afghanistan blijkt ook voor luchtmachtpersoneel zeker niet zonder gevaar: zowel de crash van de Mi-8 transporthelikopter waarmee luitenant-kolonel Mr. Jan van Twist verongelukt, als de crash van de F-16 van kapitein Michael Donkervoort zijn zwarte pagina s in de luchtmachtgeschiedenis. De KLu verliest in dezelfde periode twee Chinooks en een Apache, alle gelukkig zonder slachtoffers. De KLu is nog steeds actief boven Afghanistan, inmiddels vanaf de vierde thuisbasis: Mazar-e-Sharif. De transitie van ISAF naar de Afghaanse overheid is inmiddels in volle gang. Conclusie Of het nu Kosovo of Afghanistan betreft, het luchtwapen blijkt een essentiële voorwaarde voor effectief militair optreden. Een militaire operatie zonder airpower is hierdoor ondenkbaar. De Koninklijke Luchtmacht beschikt over uitstekend opgeleid personeel dat alleen met het allerbeste materiaal moet worden ingezet, nu en in de toekomst. Deze twee, mensen en middelen, vormen tezamen de ingrediënten voor ijzersterke inzetmogelijkheden in handen van onze regering, waar ook ter wereld dit in de toekomst nodig zal zijn. Europees samenwerkingsverband oefent in Zaragoza Tactisch trainen met transportvliegtuigen Met een transportvliegtuig als een C-130 is tactisch vliegen in een vlak land als Nederland niet echt een optie. In Spanje bijvoorbeeld kan dat wel. Onder leiding van het European Defence Agency vond in juni de eerste European Air Transport Training plaats. Vanaf Zaragoza in het noordwesten van het land trainden zes naties twee weken lang procedures en tactieken. Tekst: Marco van Groenigen en Arno Marchand Foto s: Richard Nicolas-Nelson, Armée de l Air Behalve het leveren van ondersteuning bij gevechten, hebben helikopters als de Cougar ook de mogelijkheid zeer belangrijk ander werk te doen. Na de overstromingen van de rivier Helmand in 2007 zijn het vooral de Nederlandse helikopters die hulp kunnen bieden aan de lokale bevolking. Foto: Sjoerd Hilckmann, AVDD Ter bescherming van de Politie Trainingsmissie in Kunduz verruilden de F-16 s van de Nederlandse Air Task Force de vliegbasis in Kandahar (foto) voor die in Mazar-e-Sharif. Foto: Cristian Schrik Met op de achtergrond de Belgische C-130 nemen een Franse en Nederlandse fligthcrew een missie door. DE VLIEGENDE HOLLANDER 6 7 DE VLIEGENDE HOLLANDER

5 REPORTAGE REPORTAGE te vereenvoudigen. De lessen die hier werden geleerd bieden mogelijkheden om in de toekomst samenwerking verder uit te breiden dan wel te intensiveren. Ervaringen uit het recente verleden hebben geleerd dat internationale samenwerking in de toekomst alleen maar zal toenemen. Zo was er in de Verenigde Arabische Emiraten al een verregaande samenwerking met Canada en Australië om de missie in Afghanistan te ondersteunen. Ook in die periode is gebleken dat afstemming van tactieken, technieken en procedures van essentieel belang is voor een soepel verloop van de operatie. Zo n tweehonderd militairen uit zes landen poseren voor één van de C-130 s van het lokale 311 Esquadron, één van de twee Herculeseenheden van Zaragoza. Ook drie squadrons EF-18 Hornets hebben hier hun thuis. Doordacht Naast het opdoen van kennis was het voornaamste doel om bemanningen in een zo kort mogelijke periode current te krijgen op hun tactische kwalificaties zoals het droppen van vracht en parachutisten, en het landen en opstijgen van een dirtstrip. Daarnaast was er de mogelijkheid tot het beoefenen van bergvliegen, low level-navigatie, formatievliegen en het op de juiste wijze reageren op dreiging vanaf de grond en vanuit de lucht. Voor dit laatste werden geregeld EF-18 s van de Spaanse luchtmacht ingezet. Door een goed doordachte building block-aanpak, goede faciliteiten en een sterke teamgeest bleek EATT 12 voor het Eindhoven-detachement een zeer positieve en leerzame ervaring. Voor alle doelgroepen aircrew, maintenance en intell zijn er tijdens de oefening de belangrijke lessen geleerd die alleen in nationaal verband nooit bereikt zouden zijn. Die worden gebruikt om EATT 2013 nóg beter te maken. Beeld vanuit de Franse C-130 van de Nederlandse die tactisch over het Spaanse landschap vliegt. Voor het Europese samenwerkingsverband European Air Transport Command (EATC), gevestigd op de vliegbasis Eindhoven, was dit de eerste grote oefening. De vier EATC-landen België, Frankrijk, Duitsland en Nederland trainden samen met Tsjechië en gastland Spanje om ervaring op te doen en procedures op elkaar af te stemmen. De European Air Transport Training (EATT) is gericht op het verzamelen van praktijkervaringen om zo te komen tot een gezamenlijke cursus. Deze European Advanced Airlift Tactics Training Course (EAATTC) moet in 2014 het levenslicht zien. Afstand Niet alleen vanwege het geaccidenteerde terrein vormde Zaragoza en prima uitvalsbasis voor de Nederlanders. Vooral door de afwezigheid van de vele restricties die gelden in het drukke Nederlandse luchtruim bleek de Spaanse vliegbasis een zeer geschikte oefenlocatie. Een groot gedeelte van de tactische training van het 336 Squadron vindt nu plaats in de Verenigde Staten. Afgezien van de haast onbegrensde mogelijk heden, is er één groot nadeel: de afstand. Krijgt een vliegtuig tijdens de oefening een technisch mankement, is er niet eenvoudig een vervangend toestel ter plaatse te krijgen. Dat probleem was er in Zaragoza niet, zo ondervond de Franse delegatie. De Hercules kreeg een birdstrike waardoor het vliegtuig niet meer bruikbaar was. Twee dagen later was er een vervangende C-130 en konden ook de Fransen de oefening voortzetten. Nóg een voordeel is van dichter bij huis trainen is een reductie van het aantal vlieguren. Hierdoor wordt er minder brandstof verbruikt en waardoor kosten lager blijven. Standaardiseren Aan de oefening deden in totaal zo n tweehonderd personen mee. Elk land was vertegenwoordigd met minimaal één vliegtuig, twee vliegende bemanningen, een onderhoudsteam en een intell-officier. Of het nu op het gebied van onderhoud of operaties was, iedere deelnemer kreeg veel gelegenheid te proeven van de mogelijkheden maar ook onmogelijkheden van deze internationale samenwerking. Een belangrijke conclusie voor het EATC is de noodzaak te komen tot gestandaardiseerde procedures. Vanuit hun perspectief is het belangrijk om multinationaal te oefenen om zo mogelijke toekomstige inzet De Franse C-130 op de startbaan, gevolgd door de Nederlandse Hercules en de Tsjechische Casa 295. Een van de twee Duitse C-160 s vliegt laag over het Spaanse landschap. Foto: Bart Rosselle, Belgische Luchtmacht DE VLIEGENDE HOLLANDER 8 9 DE VLIEGENDE HOLLANDER

6 MATERIEEL ACHTERGOND Eerste Nederlandse Lightning vliegt Fabrikant Lockheed Martin maakte op 6 augustus de eerste van in totaal drie fabriekstestvluchten met de eerste Nederlandse F-35. Daarna wordt de Lightning II, naar verwachting in september, overgedragen aan Nederland en komt het te staan op Eglin Air Force Base in Florida. Hier vindt het vervolg van de internationale test- en evaluatiefase plaats en de initiële trainingen voor vliegers en onderhoudspersoneel onder wie ook Nederlanders. Tekst: Arno Marchand Foto: Liz Kaszynski, Lockheed Martin De F-35 Lightning II is de beoogde vervanger van de F-16 die al eind jaren zeventig is aangeschaft voor een beoogde levensduur van twintig jaar. Midden jaren negentig zijn de toestellen gemodificeerd tot de Midlife Update (MLU) die rond 2015 einde van de operationele levensduur bereikt. Operationeel gezien is de F-16 MLU steeds minder opgewassen tegen de nieuwe dreigingsomgevingen en zijn grotere investeringskosten nodig om veroudering tegen te gaan. Nu al heeft de krijgsmacht een te krap budget om de eigen ambities met de F-16 te kunnen waarmaken, zo schrijft de Algemene Rekenkamer (ARK) in april 2012 in het rapport Monitoring vervanging F-16. In de Beleidsbrief van vorig jaar april laat minister Hillen de Kamer al weten dat er 300 miljoen extra aan investeringen nodig zijn om de F-16 s naar een acceptabel inzetbaar niveau te brengen en om er drie jaar langer mee door te vliegen. Om tijdig over een vervanger van de F-16 te kunnen beschikken, start Defensie in 1999 het project Vervanging F-16 en worden zes kandidaten geëvalueerd. In 2002 stapt de Nederlandse overheid de ontwikkelingsfase van de F-35 in en draagt in de ontwikkelingskosten 800 miljoen dollar bij waarvan 50 miljoen bestemd voor door Nederland geïnitieerde projecten. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft inmiddels al voor zo n 1 miljard aan orders van Lockheed Martin ontvangen. De Algemene Rekenkamer doet op dit moment onderzoek naar de kosten voor het uitstappen uit de test- en evaluatiefase en het Sociaal Economische Onderzoek daar de effecten op de Nederlandse werkgelegenheid. De resultaten hiervan worden eind oktober verwacht. Eén van de eerste vluchten van de Nederlandse F-35. Het tweede testtoestel wordt naar verwachting in de eerste helft van 2013 afgeleverd. Ridder Den Ouden overleden Oud-oorlogsvlieger kapitein bd Frits Jan Willem den Ouden overleed op 31 juli op 98-jarige leeftijd. Voor zijn heldhaftige optreden in voormalig Nederlands-Indië tijdens WO II werd de luchtmachter onderscheiden met de Militaire Willems-Orde vierde klasse, een onderscheiding voor persoonlijke dapperheid. Tekst: eerste luitenant Wouter Helders Als de Japanse vloot eind 1941, begin 1942 naar Nederlands-Indië opstoomt, weet de op Borneo geplaatste vlieger Den Ouden wat hem te doen staat: De vijand zoveel mogelijk tegenhouden. Vliegend in een Glenn Martin B-10 bommenwerper doet hij wat binnen zijn vermogen ligt. Den Ouden bombardeert de eerste dagen van januari met een patrouille de Japanse vloot nabij de oliebronnen van Tarakan. Op een vlucht wordt hij aangevallen door Japanse jagers. Ik voelde de kogels langs mijn oor vliegen. Zijn rechter wingman stort neer, maar hij weet zijn ruim honderd keer getroffen kist met moeite te landen. Zijn luchtschutter overleeft het niet. Als patrouillecommandant krijgt hij voor deze actie het Vliegerkruis toegewezen. In de poging de Japanse opmars richting Balikpapan, de grootste oliehaven van Borneo te stuiten, valt de eerste luitenant-vlieger van 23 tot en met 25 januari de vloot met vier patrouilles aan. In de straat van Makassar bombarderen ze een grote Japanse slagkruiser en brengen twee transportschepen tot zinken. Op 8 augustus is Den Ouden met militaire eer begraven. Vier toestellen van de Stichting KLu Historische Vlucht vlogen boven Breda een missing man-formatie. Nog zeven Ridders MWO zijn nu nog in leven. Foto: Gerben van Es, AVDD Den Ouden (r.) met collega-vlieger van het 18 Squadron Sidney de Kadt voor de B-25 Mitchell van de Stichting KLu Historische Vlucht, tijdens de veteranendag 18 Squadron op 4 april op Gilze-Rijen. Foto: Johan Lemmers, SKHV Inzet: Den Ouden was ook drager van het Vliegerkruis, het Oorlogsherinneringskruis en het Ereteken voor de Orde en Vrede. Foto: uit archief Nederlands Instituut voor Militaire Historie Verrast Hiervoor kent Koningin Wilhelmina hem op 12 februari 1942 de Militaire Willems-Orde vierde klasse toe. Hij hoort ervan in een radio-uitzending als hij in een officiersmess op midden-java zit. Verrek, dat ben ik, reageert hij blij, maar zeer verrast. Een grote eer, zo zegt hij later, maar hij blijft er nuchter onder. Ik voelde me geen held, ik heb gewoon mijn plicht gedaan. Op 6 maart, vlak voor de capitulatie van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger, wijkt Den Ouden uit naar Australië en daar vandaan naar de Verenigde Staten. Op Jackson Army Air Base in Mississippi leidt hij Nederlandse vliegers op aan de Royal Netherlands Military Flying School (RNMFS). Pas hier en dankzij bemiddeling van prins Bernhard, krijgt hij de onderscheiding uitgereikt. Hier is Den Ouden tevens zeer nauw betrokken bij de luchtschutteropleiding waarbij zijn achtergrond als artillerist goed van pas komt. Na de opheffing van de RNMFS keert hij terug naar Australië om als kapitein-vlieger bij het 18 Squadron vele missies met de B-25 Mitchell bommenwerper te maken. Den Ouden keert op 11 augustus 1949 terug naar Nederland en wordt op eigen verzoek op 15 juni 1950 eervol ontslagen. Warm hart Ook na zijn ontslag blijft Den Ouden Defensie een warm hart toedragen en maakt geregeld zijn opwachting bij Defensieaangelegenheden. Zo vertelt hij eerder dit jaar op Gilze-Rijen aan jonge Apache- en Herculesvliegers over zijn oorlogservaringen. Het materieel mag tegenwoordig anders zijn, de vraagstukken bij dit ingewikkelde vak zijn dat niet. De veteraan woonde in maart nog de commando-overdracht van het Commando Luchtstrijdkrachten bij. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

7 INTERVIEW INTERVIEW Beheersing derde dimensie essentieel voor internationale stabiliteit, vrede en veiligheid C-LSK Schnitger: Het beheersen van het luchtruim boven een operatie is in de huidige tijd een voorwaarde voor succesvol optreden. Foto: Arno Marchand Vrede, veiligheid en welvaart zijn ook in de 21ste eeuw niet vanzelfsprekend. De economische verhoudingen verschuiven, nieuwe landen ontwikkelen zich en de vraag naar water, voedsel, grondstoffen en energie wordt jaarlijks groter. Conflicten tussen bevolkingsgroepen in tal van landen zorgen voor nieuwe vluchtelingenstromen waarbij de humanitaire situatie vaak zeer slecht is. Daar waar spanningen oplopen en conflicten dreigen te escaleren zal bij het falen van de onderhandelingen Nederland ook de bereidheid moeten tonen om gezamenlijk met de coalitiepartners deel te nemen aan vredes- en crisisbeheersingsoperaties. Nederland heeft een Defensieorganisatie die in staat moet zijn en blijven deze inzet snel, professioneel en veilig te leveren. Defensie is dus een belangrijke pijler onder een veilig, ondernemend, welvarend en gerespecteerd Nederland. voorwaarde voor succesvol optreden. Dit is niet alleen van toepassing op zogeheten artikel 5-operaties van de NAVO, maar ook bij crisisbeheersingsoperaties. Beheersing van de derde dimensie, het luchtruim, is dan ook essentieel voor onze vrede en veiligheid. De luchtmacht speelt internationaal, sinds de oprichting van de NAVO in 1949, een belangrijke rol bij de verdediging van het grondgebied van het bondgenootschap. Vanaf het eerste moment heeft de luchtmacht in internationaal verband getraind waarbij het samen trainen en samen kunnen optreden centraal stond. Door deze intensieve samenwerking kan onze luchtmacht naadloos in elke coalitie worden opgenomen zoals de geschiedenis heeft aangetoond tijdens operaties boven voormalig Joegoslavië, vorig jaar nog Libië, en tot op de dag van vandaag Afghanistan. Hierbij heeft het luchtwapen laten zien over unieke capaciteiten te beschikken voor transport, (lucht-)waarneming en snelle en nauwkeurige wapeninzet. Dit levert de commandant te velde de essentiële informatie, flexibiliteit en snelheid van inzet. Zonder luchtwapen geen Defensie-inzet Nederland heeft als handelsland met een omvangrijke economie, wereldwijde belangen. Als samenleving zijn we daarom gebaat bij internationale stabiliteit en rechtsorde. Om deze voorwaarden voor onze economische belangen en positie op de wereldmarkt te verbeteren, heeft Nederland zitting in diverse overlegorganen op internationaal niveau. Deelname aan deze fora schept echter ook verplichtingen. Bij Defensie is er daarmee een belangrijke rol voor de luchtmacht weggelegd. Tekst: Bureau Luchtmachtcommunicatie In het belang van de internationale stabiliteit en rechtsorde zetten militairen zich in binnen en buitenland in om de belangen van de Nederlandse samenleving te dienen. Dat gebeurt op verzoek van de politiek, daar waar diplomatie niet het gewenste resultaat heeft opgeleverd. De rol van het luchtwapen is daarbij onmisbaar. In de afgelopen decennia is door de snelle technologische innovatie de mogelijkheden voor het gebruik maken van de derde dimensie explosief toegenomen, steekt Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal Sander Schnitger van wal. Via de derde dimensie, dus de lucht boven ons, heeft de mens snel toegang tot alle gebieden op aarde. Dit haast ongelimiteerde vermogen om alles te kunnen waarnemen, heeft grote invloed op het verloop van conflicten en oorlogshandelingen, op de vrije handelsroutes en zelfs op vluchtelingenstromen en hun humanitaire situatie. Daarmee heeft het gebruik van de derde dimensie een sterk positieve invloed op de internationale stabiliteit, vrede en veiligheid. Vanuit de lucht en ruimte kunnen we, naast het uitvoeren van onze zelfstandige taak, land- en zeeoperaties ondersteunen door middel van het verzamelen van informatie, het toezicht houden, het uitvoeren van bewakingstaken en indien nodig het leveren van vuursteun. Het beheersen van het luchtruim boven een operatie is in de huidige tijd een Foto links: Luchtmachtinzet in belang van de internationale stabiliteit en rechtsorde bij Somalië. Bij de NAVO-antipiraterij missie Ocean Shield vormt het detachement van twee Cougars en 29 militairen aan boord van Hr.Ms. Rotterdam, de ogen van de vloot. Ondanks het afnemen van piraterij zijn op moment van schrijven nog zeven schepen gekaapt en rond de 180 mensen gegijzeld. Samen trainen en optreden met NAVO-partners stond en staat centraal binnen het bondgenootschap. Daardoor kan onze luchtmacht naadloos in elke coalitie worden opgenomen, zoals vorig jaar nog boven Libië, bijvoorbeeld samen met Spaanse Hornets hier op de achtergrond. Foto: Frank Crébas, De ontwikkelingen hebben de nodige impact op het materieel van de luchtmacht gehad. De geschiedenis laat zien dat innovaties en militaire evolutie hand in hand gaan. Technologische ontwikkeling hebben in gewapende conflicten vaak het verschil gemaakt en overwinningen gebracht. Samenwerking tussen de militaire organisatie en de industrie is nodig om deze wederzijdse meerwaarde te kunnen behouden. Deze samenwerking uit zich onder andere in het gezamenlijk ontwikkelen van kennis en een gedeelde visie op innovatie. Hiertoe maken civiele instituten (universiteiten, TNO, Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium en het Maritime Research Institute Netherlands) en militaire DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

8 INTERVIEW REPORTAGE European Air Transport Command brengt bergingsploegen bijeen Vliegtuigberging á l improvise Zonder vuursteun vanuit de lucht door F-16 s of helikopters als deze Apache, is er voor grondtroepen geen inzet mogelijk in Afghanistan. Foto: Richard Frigge, AVDD sen. Gelet op de schaarste van hoogwaardig technisch personeel op de arbeidsmarkt en het met de industrie gedeelde belang in dit domein, wordt op opleidingsgebied samengewerkt om te komen tot de meest effectieve en doelmatige manier om de organisatie te vullen met gekwalificeerd en gemotiveerd personeel. Gezamenlijk met de industrie en de civiele opleidingen wordt op die manier een impuls gegeven aan Nederland als kennisland. Naast het investeren in kennisontwikkeling moeten we echter ook Het beste wapensysteem is maar van beperkte waarde zonder een team van professionals dat het kan inzetten. De luchtmacht werkt met technisch hoogwaardig opgeleid personeel, essentieel voor de inzet van het luchtwapen. Foto: Simone van ES, AVDD kennis- en opleidingscentra (Nederlandse Defensie Academie en Centrum voor Mens en Luchtvaart) veelvuldig gebruik van elkaars ervaring en expertise. Innovaties zijn dus een belangrijke, maar zeker niet de enige reden voor de veranderende rol van het luchtwapen. Het beste wapensysteem is maar van beperkte waarde zonder een team van professionals dat het wapensysteem kan inzetten. Naast technisch hoogwaardig materieel werkt de luchtmacht met technisch hoogwaardig opgeleid personeel. Zij zijn essentieel voor de inzet van het luchtwapen. De kwaliteit van de medewerkers wordt geborgd door de eisen die de luchtmacht stelt aan de (voor-)opleiding en door het voldoen aan de Militaire Luchtvaarteiblijven investeren in nieuw materiaal. Het te lang gebruiken van verouderd materiaal brengt grote financiële en operationele risico s met zich mee. Het aanschaffen van nieuw materieel is echter niet iets wat binnen de luchtmacht wordt uitgevoerd. Daarvoor zijn de Commandant der Strijdkrachten en de Defensie Materieel Organisatie verantwoordelijk. Maar ik vraag iedereen die het luchtwapen een warm hart toedraagt om zijn of haar steen als ambassadeur bij te dragen. Zelf doe ik dat in mijn contacten met bestuurders, met de industrie en met de bondgenoten. Maar elke luchtmachter kan zijn familie, vrienden en kennissen uitleggen waarom Defensie uit militair oogpunt over goed materieel moet beschikken. Leg uit dat Defensie een belangrijke bijdrage levert aan het creëren van meer stabiliteit in de wereld en daarmee bijdraagt aan een sterke economie en positie voor Nederland in de wereld. Luchtmachters werken gezamenlijk, als één team aan het uitvoeren van de opgedragen taak: het optimaal verdedigen, gebruiken en beheren van de derde dimensie. Zonder het team geen inzet van het luchtwapen en zonder het luchtwapen geen Defensie-inzet. Vier vliegtuigbergers van het Logistiek Centrum Woensdrecht namen eind mei in Frankrijk deel aan een internationale bergingsoefening. Pittige bergingsvraagstukken vergden de nodige kennis, kunde en creativiteit van de ruim vijftig luchtmachtmilitairen uit België, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië en Nederland. Het European Air Transport Command (EATC) bracht de bergers bijeen in deze multinationale denk- en doesport met transporttoestellen. Tekst: Ingmar Kooman Foto s: Eva Klijn, AVDD Sergeant-1 Humphrey Wijnhamer (l.) laat de door collega s onder de romp van de C-160 geplaatste luchtkussens langzaam vollopen. Sinds 2002 zijn de F-16 s van de luchtmacht vrijwel onafgebroken aanwezig in de Afghaanse regio om steun te verlenen aan Nederlandse en coalitiegrondtroepen. De Air Task Force ondersteunt nu vanaf Mazar-e-Shariff onder andere de Nederlandse politietrainingsmissie in Kunduz. Voor de aanschaf van nieuw Defensiemateriaal zijn de CDS en de DMO verantwoordelijk. Op de foto een van de nieuwe CH-47F s, de D-892 met op de achtergrond de D-891, in de haven van Baltimore voor transport naar Nederland waar ze eind augustus aankwamen. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

9 REPORTAGE REPORTAGE Doorgezakt, op de zijkant of diep ingegraven in de Franse klei, de ene C-160 Transall ligt er nog ongelukkiger bij dan de ander. De Belgische, Britse, Duitse, Franse en Nederlandse vliegtuigbergers kunnen hun hersenen flink pijnigen en hun handen uit de mouwen steken bij het oplossen van deze complexe vliegtuigpuzzels op base aérienne 123 Orléans-Bricy. Dit is echt een speeltuin voor vliegtuigbergers, beaamt adjudant Martin Snikkers, Hoofd Vliegtuigberging van het Logistiek Centrum Woensdrecht met een brede grijns. Zelden krijgen de bergers de kans om met echte toestellen te oefenen, vertelt hij. Op deze afgedankte kisten kunnen ze los gaan. Snikkers: Dit zijn dé momenten om dingen uit te proberen. Plan de campagne Slachtoffer 1 ligt met ingeklapt neuswiel net op de landingsbaan. De achterkant van de C-160 staat in het gras. Aan de zeventienkoppige multinationale bergingsploeg de taak om het toestel weer uit zijn hachelijke situatie te krijgen. Sergeant 1 Humphrey Wijnhamer bekijkt de situatie aandachtig. Voor dit werk is geen opleiding. Deze situaties staan niet in de boekwerken. Je moet dus gewoon creatief zijn. De bonte bondgenootschappen van bergers hebben de beschikking over een breed scala aan hulpmiddelen. Behalve een tractor en een truck bestaat het bergingsarsenaal uit Nederlandse en Duitse luchtkussens, Franse bergingstapijten, Belgische kunststof matten en zogeheten stacks, lichtgewicht kunststof balken van de Britten. Met een mengeling van deze materialen moeten de bergers tot een plan de campagne komen. In dit geval stapelen ze de Britse stacks op tot een compacte bundel. Dit geeft de mannen de benodigde werkhoogte voor een van de Nederlandse luchtkussens. Twee stuks verdwijnen onder de Transall, steeds onder de stevigste spanten van het toestel. Wijnhamer pompt ze met beleid op, afzonderlijk en rustig aan. Dankzij de kleine, maar sterke kussens tilt het transporttoestel al snel zijn kin weer op van de baan. Karretje eronder, toestel aan de tractor koppelen en de klus is geklaard. Handwerk Zo vlekkeloos als het verloop van deze bergingsoperatie is het bij de twee andere casussen allerminst. Een Transall staat met het ene landingsgestel scheef weggezakt in de bodem, de andere kist zit compleet vast in de drassige klei. Misschien iets teveel van het goede, erkent de Franse majoor Magalie Allard, de oefenleider namens het EATC. Twee weken lang heeft het hier alleen maar geregend, waardoor het terrein is veranderd in een soort moeras. Dat maakt het zeker extra uitdagend voor onze mensen. Bij het ene probleemgeval hebben de vliegtuigbergers een Jenga-achtige constructie van stacks en grote krikken gemaakt. Maar hoe inventief ze ook zijn, de bergers ontkomen niet aan het ouderwetse handwerk met spades en schoppen. Drie uur lang zand en grind scheppen. Even verderop ligt de scheef weggezakte C-160. De Duitse tweede luitenant Dominic Knoblich heeft de leiding over de berging. Creatieve oplossingen vinden, daar draait het hier allemaal om. Wij Duitsers hebben veel ervaring met de C-160, we kennen elk de techniek van de kist van buiten. De Britten zijn echte cracks op bergingsgebied (zie kader, red.), hun expertise is bijzonder waardevol. Maar dat geldt ook voor de andere collega s. Het is heel interessant om van elkaars ervaring te leren. Adjudant Snikkers bestempelt de scheef hangende C-160 als een klassieker. Maar deze berging zal om heel andere redenen de boeken ingaan. Grof geschut Grote luchtkussens, het gecombineerde trekwerk van een tractor en een vrachtwagen, zelfs de inzet van een kraanwagen het grove geschut in de bergingswereld loopt op niets uit. De Transall schudt en beweegt, maar komt desondanks niet uit zijn benarde positie. Aan het begin van de middag klinkt dan toch het bevrijdende applaus van de collega-bergers. Het team van Knoblich heeft de kist uit zijn benarde positie weten te bevrijden. De luitenant kijkt opgelucht. We zijn één Europa, één EATC. Voor een groot probleem heb je soms een internationale oplossing nodig. Majoor Allard heeft de verrichtingen van de bergers op de voet gevolgd. Oefenen van vliegtuigberging gebeurt niet heel vaak, zeker niet in internationaal verband. Toch is het wel degelijk belangrijk. Je hebt de start- en landingsbaan immers snel weer nodig, zeker in een missiegebied. Vliegtuigberging moéten we trainen. En dat dit af en toe vrij letterlijk met vallen en opstaan gebeurt, ziet de Française allerminst als een probleem. Vanaf papier lijkt het makkelijk, maar in de praktijk loopt het vaak anders. Je maakt een plan. Als dat niet blijkt te werken, moet je ook innovatief zijn. Snikkers kijkt ook tevreden terug op de oefening. Een basiscommandant wil de start- en landingsbaan zo snel mogelijk vrij hebben om de vliegtuigen binnen te halen. Hoe de vliegtuigbergers dat doen, is aan ons. Al improviserend kom je eruit. De Belgische adjudant Peter Fabry zekert de stapel stacks met een spanband. Primeur EATC De bergingsoefening was de allereerste oefening onder de vlag van het European Air Transport Command (EATC), gehuisvest op vliegbasis Eindhoven. Nederland, België, Duitsland en Frankrijk delen daarbinnen een aanzienlijk gedeelte van hun luchttransport- en tankercapaciteit. Door samen transport- en tankermissies te plannen, bemannen en uit te voeren, gaan de landen efficiënter om met deze schaarse militaire middelen. Behalve operationele samenwerking, werkt het EATC ook aan de harmonisatie en standaardisatie van procedures rondom luchttransport, waaronder ook vliegtuigberging. Een interessante ervaring, dat zeker, vindt majoor Allard. Iedereen is er erg enthousiast over. Als EATC hopen we dit jaarlijks te kunnen gaan doen. Wijnhamer in overleg met zijn internationale collega s. Gelukt. De kleine, snel te plaatsen en sterke luchtkussens hebben hun werk gedaan. Karretje eronder, aan de tractor koppelen en de klus is geklaard. Een groot luchtkussen drukt de C-160 voorzichtig omhoog. Stack & jack, dat is de aanpak bij het bergen van de weggezakte C-160. Centimeter voor centimeter wordt de kist opgekrikt, zodat de bergers de modderkraters deels kunnen dichten. De cracks Het Britse Joint Aircraft Recovery and Transportation Squadron verricht jaarlijks meer dan vierhonderd bergingen en transportklussen. Wereldwijd en ook civiel. De laatste bergingsoperatie was nog maar een week voor de oefening in Frankrijk. Communicatie is het allermoeilijkste, zegt chief technician Kevin Jones beslist. Je kunt bergingen niet autocratisch benaderen. Iedereen moet betrokken zijn bij het plan. Een goede voorbereiding is dan ook essentieel. Anders kun je het later opnieuw doen. Na veel voorbereidend werk kan de Transall aan het hoofdlandingsgestel uit de zachte grond getrokken worden. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

10 ACHTERGROND ACHTERGROND Stoppen Nederlandse 9/11 geoefend Aan master controller majoor Anne Meersma de taak alle informatie te duiden, bundelen en tijdig door te spelen naar de juiste spelers, terwijl hij ook zijn team op het AOCS aanstuurt. Personeel van het AOCS NM wacht gespannen op instructies van de Master Controller. Renegade Een terroristische aanslag met een civiel vliegtuig. Dat moeten de gevechtsleiding van het Air Operations Control Station Nieuw Milligen (AOCS NM) en een vijftal hoge ambtenaren tijdens de oefening Orange Tulip zien te voorkomen. Tekst: eerste luitenant Wouter Helders Foto s: Wim Salis, AVDD F-16 s van de Quick Reaction Alert onderscheppen een voor de oefening onherkenbaar gemaakte Boeing 737. In geval van een kaping met mogelijk een terroristische aanslag als doel, is het één van de nationale taken van de luchtmacht om geweldsmaatregelen uit te voeren. Foto: Arnoud Schoor, Fotovlucht AVDD Al weken gonst het van de geruchten. Volgens de inlichtingendiensten bereiden terroristen aanslagen voor met vliegtuigen. Doelen als Europese steden lopen gevaar. In een bunker op het AOCS NM wordt dan ook onmiddellijk gereageerd als verschillende toestellen boven Europa van hun route afwijken en van de radio verdwijnen. De gevechtsleiding van de Koninklijke Luchtmacht hoort met afgrijzen aan hoe kort na elkaar toestellen de Parijse Eifeltoren en de Tower Bridge in London vernietigen. Dan blijkt boven Duitsland ook een KLM toestel met bestemming Schiphol gekaapt te zijn. Nadat officieel is vastgesteld dat het civiele vliegtuig zich verdacht gedraagt en mogelijk wordt ingezet voor het plegen van een terroristisch misdrijf gaan alle alarmbellen rinkelen. Wordt Nederland het volgende slachtoffer? In het vizier COMLOSS, COMLOSS. De woorden van majoor Anne Meersma klinken onheilspellend over de koptelefoon. De master controller heeft het druk. De berichten stromen binnen. Aan hem de taak alle informatie te duiden, bundelen en door te geven. Verschillende kanalen binnen de NAVO, Koninklijke Luchtmacht en de politiek worden razendsnel geïnformeerd en up-to-date gehouden. Koortsachtig overleg tijdens een telefonische conferentie resulteert in een bevel van de master controller: Scramble ordered. Vanaf Leeuwarden stijgen twee F-16 s van de Quick Reaction Alert op om het gekaapte toestel aan de Nederlandse grens op te vangen, contact te maken en eventueel te begeleiden. Luchtbeeld De lucht boven Friesland dondert als de twee jachttoestellen door de geluidsbarrière breken. Het is een afweging, legt oefenleider majoor Jan ter Braake uit. Door snel te vliegen zijn we op tijd. Maar het kost veel brandstof en beperkt de tijd in de lucht. De bewegingen van de jachtvliegers en het verdachte toestel worden nauwlettend in de gaten gehouden. Enkele minuten later vangen de F-16 s het vliegtuig bij de grens op. Radarbeelden en constante updates via radio en telefoon geven de gevechtsleiding realtime informatie. Wij creëren het meest complete luchtbeeld van Nederland, aldus Ter Braake. Wij monitoren elk stuk vliegend ijzer. Door visueel contact stellen de vliegers vast dat twee mannen de cockpit veroverd hebben. Kippenvel Dit alles wordt via de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) gedeeld met de minister van Veiligheid en Justitie. De situatie wordt opgeschaald naarmate de dreiging toeneemt. Op grond van de stroom real time-informatie en op advies van de Coördinator Beveiliging en Bewaking van de NCTV weegt de bewindsman de noodzaak en wijze van optreden af. In het ernstigste geval kan besloten worden geweldsmaatregelen aan te wenden. Een kippenvelmoment voor de deelnemers. Dit hoop je in het echt nooit mee te maken, zegt Meersma. Communicatie en afstemming zijn een uitdaging met zoveel spelers. Samen oefenen is van vitaal belang. Ook tijdens dit scenario blijkt informatiedeling cruciaal en staat de besluitvorming onder zware tijdsdruk. Het volgen van de juiste protocollen en tijdig nemen van stappen vergt oefening, licht Wilma van Dijk, beoogd Directeur DB3 (Bewaken, Beveiligen en Burgerluchtvaart) van de NCTV toe. Regelmatig trainen, zorgt ervoor dat alle spelers de tijden en mogelijkheden helder voor ogen hebben. Mocht er wat gebeuren, dan zijn we er klaar voor. Renegade: anti- luchtvaartterrorisme Orange Tulip is een terugkerende training, ontworpen om de betrokken partijen scherp te houden. Het doel is duidelijk: Mocht een rampscenario ooit werkelijkheid worden dan moet iedereen er klaar voor zijn. Dat de dreiging reëel is, wezen de aanslagen van 9/11 uit. Hierna stelde Nederland een nationaal actieplan op, specifiek gericht op de bestrijding van luchtvaartterrorisme: Renegade. Zodra is vastgesteld dat een civiel vliegtuig naar alle waarschijnlijkheid gebruikt wordt als een middel voor het plegen van een terroristisch misdrijf, biedt Renegade een juridisch kader voor het verlenen van militaire steun onder burgergezag. Gebruikmakend van de Quick Reaction Force, twee F-16 s die 24 uur per dag, zeven dagen in de week paraat staan, kan de minister van Veiligheid en Justitie, volgens een vaststaand protocol ingrijpen. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

11 EVENEMENT EVENEMENT Achtste Nationale Veteranendag Grote foto: Een deel van het luchtdefilé trekt over de Haagse binnenstad. Rechts van de toren van de Grote Kerk, de torentjes van het Binnenhof. Foto: Marco Ferrageau De vaandels van (v.l.n.r.) de Koninklijke Marine, Landmacht, Luchtmacht en Marechaussee passeren het erepodium met onder andere premier Mark Rutte (l.) en kroonprins Willem-Alexander. Oude veteranen reikten de Herinneringsmedaille Vredesoperaties uit aan onlangs van uitzending teruggekeerde militairen, de jonge veteranen. Veteranen warm onthaald in Hofstad Op Veteranendag zeggen we hardop dankjewel tegen alle oude en jonge veteranen die zich overal ter wereld hebben ingezet voor vrede, veiligheid en de toekomst van ons mooie land. Demissionair premier Mark Rutte geeft in de Ridderzaal het startschot voor een ware barrage aan woorden van erkenning, waardering en respect. Op het Binnenhof sluit ook demissionair minister van Defensie Hans Hillen zich daarbij aan. U bent het zichtbare bewijs dat vrede, vrijheid en voorspoed niet vanzelfsprekend is. Wereldwijd, maar ook dichtbij. Blauwe handen Bij het traditionele defilé langs de Kneuterdijk klapt kroonprins Willem Alexander samen met de premier, de Ridders Militaire Willems-Orde en de operationeel commandanten de handen blauw voor de drieduizend veteranen en duizend actief dienende militairen. Helikopters, les-, jacht- en transportvliegtuigen brengen samen met enkele oude toestellen een vliegend eerbetoon aan de oud-strijders. In totaal trekken zo n honderd detachementen in een lang lint door de Haagse binnenstad. Het Malieveld is het feestelijke hart van Veteranendag. Bezoekers kunnen zich vergapen aan modern en oud materieel. Voor luchtmachtveteraan adjudant b.d. William Salomon (Korea 1951) is het een dag met twee gezichten. Een fijne en ook een treurige dag. Tien dagen terug is namelijk een oud-collega van me overleden. Maar we maken er toch een mooie dag van hoor. Dat is de Kapel van de Koninklijke Luchtmacht wel toevertrouwd. Ze omlijst optredens van artiesten als Belle Perez, Riem de Wolff en Esther Hart. Met de Veteranendag Top 50 klassiekers als Paint It Black van de Rolling Stones, Brothers in Arms van Dire Straits en From The Time You Say Goodbye van Vera Lynn brengt dirigent majoor Jos Pommer jong en oud in beweging. Duizenden veteranen en actief dienende militairen namen 30 juni de binnenstad van Den Haag in bezit voor de achtste Nationale Veteranendag. Met naar schatting bezoekers langs de route van het defilé en op het Malieveld was het ongekend druk. Tekst: Ingmar Kooman Foto's: Gerben van Es, AVDD We ll meet again of Goodnight Saigon? De Kapel van de Koninklijke Luchtmacht is van vele muzikale markten thuis. Veel belangstelling voor luchtmachtmaterieel op het Malieveld. Foto: Gostar den Daas DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

12 REPORTAGE REPORTAGE Het uitrollen van het netwerk vereist opperste concentratie. Het milsatcom-systeem is voor uitgezonden militairen de navelstreng met de buitenwereld. Luchtmacht ICT ers bootsen uitzending na McGyveren in de polder Luchtmachters van de vliegbases Volkel en Leeuwarden zijn neergestreken op Marinekazerne Erfprins. De monumentale vesting ligt in het noordelijkste puntje van de kop van Noord-Holland, direct achter de dijk. Het weidse, winderige gebied dient vier weken als decor voor het jaarlijkse oefenprogramma communicatie en informatiesystemen (JOP CIS). Tekst: eerste luitenant Wouter Helders Foto s: Joyce Rutjes, AVDD Oefenleider majoor Johan Kuijvenhoven kijkt trots om zich heen. Antennes steken uit de met gras overgroeide muren van het fort. Een militaire satelliet communicatie (milsatcom) is vanaf een aanhanger precies uitgericht tussen de gebouwen door en een groep tenten en TITAAN-vrachtwagens staat gebroederlijk opgesteld in een secure omgeving. We proberen hier zo goed mogelijk een uitzending te simuleren. Toen we hier maandag aankwamen, was er helemaal niets. Nu is alles up-and-running. Zondagavond aankomst, maandag operationeel. In minder dan een dag up-and-running. First in, last out Toen de satelliet niet werkte, was het even stressen, licht sergeantmajoor Dirk Schrijer toe. Samen met drie collega s bestiert hij de radio- en netwerktent. Er had een fysieke verbinding aangevraagd moeten worden en dat is niet gebeurd, maar uiteindelijk is het gelukt. Door middel van de RBGAN-, SweDish- en milsatcom-systemen wordt een verbinding met de buitenwereld gemaakt en in stand gehouden. Door alles vanaf de basis op te moeten bouwen, wordt de situatie in De SweDish. Snel op te bouwen en in te zetten. het uitzendgebied goed nagebootst, aldus Schrijer. Wij zijn vaak first in, last out. Precies daarom is het van belang dat we ons ICT-personeel getraind houden op de diverse verbindingssystemen van een vliegveld, geeft Kuijvenhoven aan. Mochten we acuut moeten vertrekken dan moet iedereen goed op elkaar ingespeeld zijn en up-to-date zijn. Geen ondenkbeeldig scenario, zo bleek vorig jaar toen de luchtmachters op stel en sprong naar Sardinië moesten om daar de komst van F-16 s voor te bereiden. Kuijvenhoven: We hebben daar echt moeten McGyveren om de essentiële verbindingen op tijd te leggen. Vooral het in kort tijdbestek uitrollen van TITAAN, een speciaal netwerk dat ervoor zorgt dat militairen gebruik kunnen maken van kantoorbehoeften als internet, printers en servers op locatie, bleek lastig. Gelukkig zijn verbindelaren bij uitstek creatief. Operation Unified Protector Binnen een dag na akkoord van de Tweede Kamer staan eind maart 2011 zes Nederlandse F-16 s op de vliegbasis Decimomannu op Sardinië. Daar vandaan controleren ze vanuit de lucht het wapenembargo tegen Libië. De dag voorafgaand aan het vertrek, reizen verbindelaren van de luchtmacht af om de noodzakelijke communicatie-infrastructuur aan te leggen. En dat was een flinke uitdaging, zegt Kuijvenhoven. We kregen slechts vijf dagen voor vertrek tot het moment van opereren vanaf Sardinië. Dit terwijl het inspoelen van TITAAN al acht tot tien weken duurt. Dankzij hulp van de Joint CIS Groep in Stroe Tweede natuur Ondanks het goede verloop maakte de uitzending nog maar eens duidelijk dat goede voorbereiding en training een must zijn. Op missie hebben we geen tijd meer om dingen te moeten uitzoeken. Systeemkennis moet een tweede natuur zijn. Bovendien is het, omdat we vaak in samengestelde teams uitgezonden worden, goed dat militairen van vliegbases Volkel en Leeuwarden samen optrekken, aldus Kuijvenhoven. Voor een zo realistisch mogelijk scenario zijn voorafgaand aan de oefening door meerdere teams site surveys uitgevoerd. Daarna volgde de uitzending met als oefendoel zo snel mogelijk na aankomst Verbindelaren zijn bij uitstek creatief secure te kunnen bellen en berichten versturen. In de vier weken durende oefening worden elke week circa twintig verbindelaren getest en bijgeschoold, zo ook sergeant Fred Janssen. Het is voor de CIS er de eerste keer dat hij meedraait in JOP CIS en hij ziet er het nut zeker van in. Dit heb ik sinds de opleiding niet meer gedaan, vertelt hij terwijl hij koperen kabels aan elkaar last. We scholen elkaar bij en wisselen tips en trucs uit. Hier worden we allemaal scherper van. werd dit ingekort tot twee weken. Maar dat was niet het enige probleem waar de verbindelaren tegenaan liepen. De lokale bekabeling in de gebouwen bleek gebrekkig, waardoor we uiteindelijk bijna alles zelf hebben moeten aanleggen. Dit in combinatie met de tijdsdruk en technische beperkingen, maakte de uitzending tot een test van creativiteit. Eén van de satcom-middelen, de SweDish, heeft het daar moeilijk gehad: of hij regende in of het was te heet, maar in beide gevallen werkte-ie niet meer. Tegen het inregenen werd een kapje gefabriceerd en tegen de hitte werd een geïmproviseerde luchtkoeling in elkaar gezet. Ook in uitzendgebied is McGyveren van toepassing. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

13 REPORTAGE REPORTAGE ISACAR luchtrally voor de laatste keer gehouden Kapiteins Jasper Joosten (r.) en navigator Hans Klinkenberg bereiden hun navigatievlucht naar Texel voor. Vanuit de verkeerstoren wordt het drukke luchtruim rondom de vliegbasis Leeuwarden beheerd. Mission accomplished Kapiteins Matthijs Jacobs en Rick van de Velden bespreken hun vlucht van Leeuwarden naar Texel op de vleugel van één van de twee deelnemende PC-7 s van de EMVO. De grootste luchtvaartrally van Nederland is niet meer. Met verschillende types kisten streden 92 privé- en beroepsvliegers voor de laatste keer om de eer en de Interservice and Civil Air Rally (ISACAR) wisseltrofee. Een tweetal twee-mansterke equipes van het 131 Elementaire Militaire Vliegeropleiding (EMVO) Squadron verdedigden met twee Pilatus PC-7 s de winst van 2008 en Tekst: eerste luitenant Wouter Helders Foto s: Jaap Spieker, AVDD Verstrooid over de hemel trekken de wolken trekken langzaam over terwijl een PC-7, na een ruime cirkel boven het vliegveld, de landing inzet. Naast de landingsbaan kijken de scheidsrechters geconcentreerd toe. Witte strepen op het asfalt geven aan waar de wielen van het vliegtuig de grond moeten raken. Elk vak staat voor een aantal strafpunten. De trainer komt laag en iets schuin hangend aanvliegen. Veel crosswind, merkt één van de scheidsrechters op. Het geluid van piepend rubber vult de lucht. De piloot zet de kist beheerst aan de grond. De scheidsrechters noteren de score en richtten hun ogen weer omhoog, het volgende vliegtuig dient zich aan. De zojuist gelande Pilatus taxiet naar de verzamellocatie. Geheim wapen Er staat een matige noordwestenwind, niet meer dan vijftien knopen, licht de vlieger van de zojuist gelande PC-7 toe. Kapitein Jasper Joosten doet samen met zijn navigator voor de eerste keer mee aan de race. Op hun schouders en die van hun twee collega s die de tweede Pilatus vliegen, rust een zware last. De afgelopen twee edities van de rally zijn namelijk door EMVO-vliegers gewonnen. Zij moeten dus de militaire eer verdedigen en de wisseltrofee behouden. We hebben geen geheim wapen, zegt de kapitein met een glimlach, maar we hebben veel vliegervaring en goede toestellen. Met een spanwijdte van 10,4 meter en een gewicht van circa achttienhonderd kilo is het militaire toestel één van de grotere types deelnemers van de rally. We maken inderdaad een goede kans, vult collega kapitein Rik van der Velden aan. We gaan zo cruisen op circa driehonderd meter met een snelheid van honderdtachtig kilometer per uur. Op tijd op Texel aankomen zal geen probleem worden. Kaart op de knie De vliegers zijn net als de overige deelnemers in de vroege morgen vanaf hun thuishaven naar vliegbasis Leeuwarden gevlogen. Na een doellanding en korte briefing vertrekken ze weer voor het meest uitdagende deel van de rally: de navigatievlucht naar Texel Airport. Voor ze hier uiteindelijk opnieuw een doellanding moeten uitvoeren, hebben ze onderweg een aantal opdrachten uit te voeren. Met behulp van foto s en kaarten dienen ze een aantal locaties in het landschap te vinden. Ook moeten vier grote Friese vlaggen vanuit het luchtruim gespot worden en dit alles zo nauwkeurig en snel mogelijk. Het is mooi om zonder moderne hulpmiddelen met de kaart op knie te navigeren. Dit is het echte vliegen, vertelt Joosten. Collega Van der Velden valt hem bij. Gaaf dat we dit nog mogen meemaken. Het is jammer dat de rally verdwijnt. NO-GPS Want na 43 jaar valt het doek voor de rally. Vooral omdat zij is ingehaald door de moderne tijd. Milieuwetten zijn steeds strikter geworden door de jaren heen, Nederland is klein en dicht bevolkt dus is het vinden van een rallyroute steeds lastiger, aldus Rob van den Heuvel, vicevoorzitter De mannen van het cross servicing team leidden het parkeren en begeleiden van toestellen op het platform van het 322 Squadron in goede banen. van het ISACAR Comité. Ook moderne techniek gooiden de afgelopen jaren steeds meer roet in het eten. Door GPS, internet, i-pads en andere zaken stierf het vliegen oude stijl een langzame dood. Ondanks felle tegenstand van enkele prominente voormalige deelnemers waren de ontwikkelingen niet tegen te houden. Zo vloog prins Willem Alexander ooit mee met de registratie NO-GPS op zijn staart. De boodschap was duidelijk, maar baten mocht het uiteindelijk niet. Doel bereikt Toch was de sfeer tijdens de laatste rally niet bedrukt. We hebben ons doel bereikt, zegt Van den Heuvel. Het initiatief civiel en militair binnen de luchtvaart van tijd tot tijd bij elkaar te brengen, is jarenlang functioneel geweest. Maar het spectrum van de luchtvaart is veranderd. De inzet van militaire vliegers vindt nu voor een belangrijk deel plaats in buitenland. Geld en tijd voor het meedoen aan rally s is er nauwelijks meer. Anne Cor Groeneveld van de Dutch Aviation Group (DAG) diept het einde van de rally verder uit: ISACAR sloeg een brug tussen militaire en civiele luchtvaart. Door op militaire luchthavens (met civiel medegebruik) samen te vliegen en racen werd onderling begrip gekweekt. Burgervliegers kregen meer inzicht in militaire procedures en militairen legden belangrijke contacten voor een vliegcarrière na hun dienstverband. Dit stokje wordt, wat betreft het bevorderen van samenwerking en communicatie, door ons als DAG overgenomen. Mission accomplished? De ISACAR rally werd sinds 1969 elke twee jaar georganiseerd. Aan de wieg van de grootste luchtrally van Nederland stonden grootheden in de luchtvaart als Prins Bernhard en Martin Schröder (Martinair). De taak mag dan volbracht zijn, of het ook mission accomplished is voor de vliegers van de EMVO is nog onduidelijk. Pas op zaterdag 16 juni wordt de winnaar van de allerlaatste ISACAR bekendgemaakt tijdens een ceremonie in Grand Hotel Huis ter Duin in Noordwijk. Op 16 juni werd de uitslag van de ISACAR bekend gemaakt in het Grand Hotel Huis ter Duin in Noordwijk. De vijfde klassementsprijs ging naar kapiteins Matthijs Jacobs en Rick van de Velden. De zesde plek en de Spirit of Sportmanship bokaal ging naar kapitein Joosten en kapitein Klinkenberg. Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal Sander Schnitger nam namens de Koninklijke Luchtmacht en de winnaars de Spirit of Sportsmenship bokaal in ontvangst. Sinds 2000 was de luchtmacht niet meer in de prijzen gevallen. Daarnaast was het de eerste en meteen de laatste keer voor het 131 EMVO-Squadron dat zij prijzen mee naar huis konden nemen. Foto: Monique Vermin van Reisen DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

14 REPORTAGE REPORTAGE Zoveel kisten bij elkaar, daarmee moet je wat goeds doen Tiger Meet beste van twee werelden Met een delegatie van zo n 80 man en vrouw trekt het 313 Squadron deze zomer naar Ørland waar het lokale 338 Skvadron gastheer is voor de 48ste NATO Tiger Meet (NTM). Een flinke club om mee op stap te gaan, zo schetst luitenant-kolonel André Steur, destijds Commandant 313 Squadron en sinds kort Plaatsvervangend Commandant Operaties van de vliegbasis Volkel. We waren er met zeven F-16 s en vlogen er zowel s ochtends als s middags met zes. Mooi om te zien hoe we met dit oudere materieel toch zo n hoge inzetgereedheid hadden. Wij hebben dit soort hoogwaardige training hard nodig om de vliegers uitzendgereed te kunnen houden. Het was dan ook mijn streven geen sortie verliezen en de technische dienst heeft daar alles aan gedaan. Ze waren er trots op en terecht, want door hun inzet hebben de 313-vliegers twee weken lang de zo broodnodige ervaring kunnen opdoen. Met recht een gezamenlijke effort. Grote druk Het was volgens Steur wel tijd om weer eens met het hele squadron op pad te gaan heeft op de F-16 gemeenschap van de Koninklijke Luchtmacht een behoorlijke wissel getrokken. Iedere dag vlogen we boven Afghanistan, net zoals we nu ook nog doen, maar van maart tot oktober kwam daar de uitzending naar Libië bij. Tegelijkertijd werden we geconfronteerd met de bezuiniging waarbij wederom een squadron werd wegbezuinigd en daarbij twintig F-16-vliegers. Daarmee is de druk op de resterende operationele vliegers inclusief de commandanten en ops-officieren zestig stuks groot. Met acht tot negen vliegers in Libië, zo n zeven à acht in Afghanistan en een paar op de QRA hou je er maar bijzonder weinig over. Sommige vliegers waren in één jaar zelfs drie keer op uitzending. Een aantal van mijn mannen heb ik acht maanden niet gezien, omdat we door de uitzendingen elkaar steeds net misliepen. Met alleen een grote oefening in Alaska was er bovendien te weinig gelegenheid voor opleiding en training en dan met name voor de complexere sorties in het hogere geweldsspectrum. De meeste vliegers zijn in 2011 zeer eenzijdig inzet voor bijvoorbeeld alleen Close Grote foto: Formatie met toestellen van vrijwel alle deelnemende eenheden. Dat waren dit jaar (v.l.n.r.): 338 Skvadron F-16MLU (Nor), 192 Filo F-16C/D (Tur), 31 Smaldeel F-16A/B MLU (Bel), 313 Squadron F-16A/B MLU (NL), EC Rafale B/C (Fra), AG 51 Tornado IDS (Dld), Jagdbomberstaffel 321 Tornado ECR (Dld), 211 Squadron JAS-39C/D Grippen (Tsj) en Fliegerstaffel 11 F-18C Hornet (Zwi). Niet in de formatie vliegen: No. 1 SQN E-3A (NAVO), 121 ARW KC-135R (USA) en No.230 Squadron Puma HC.1 (GB). Foto: NTA Na een roerig 2011 vormde de NATO Tiger Meet dit jaar de enige grootschalige oefening voor het 313 Squadron naast Frisian Flag. Met flink wat F-16 s en bijbehorend personeel was de Nederlandse tijgereenheid goed vertegenwoordigd op de Noorse vliegbasis Ørland. Twee weken lang stond hoogwaardige training voor aircrew en technici van dertien landen op het programma. Tijdens Arctic Tiger II, zoals deze oefening heet naar de eerste versie in 2007, scoorde 313 honderd procent serviceability en ging geen sortie verloren. Tekst: Arno Marchand Normaliter vaardigt iedere deelnemer één van de toestellen (of soms meerdere) uit met een speciaal beschildering. Dit is de tigertail van het Nederlandse 313 Squadron. Foto: Frank Crébas, Openingsceremonie van de 48ste NATO Tiger Meet. Deze editie telde zevenhonderd man en vrouw en 54 deelnemende vliegtuigen. Foto: NTA Nederlandse vlieger in overleg met een collega van Fliegerstaffel 11 van de Zwitserse luchtmacht. Foto: NTA DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

15 REPORTAGE REPORTAGE HISTORIE Hercules en Chinooks brengen landmachtmilitairen op plaats van bestemming Luchtmachtsteun bij Lowlands Hard werken van de technische dienst zorgde voor een inzetbaarheid van honderd procent inzetbaarheid van het 313 Squadron. Foto: NTA Air Support in Afghanistan, of Defensive Counter Air boven Libië. Maar het oefenprogramma waaraan wij als Nederlandse F-16 vlieger moeten voldoen, omvat veel meer taken en die behoren we allemaal te beheersen. Alleen dan zijn we op ieder moment inzetbaar voor ieder conflict. Broodnodig Daarom richt Steur zijn pijlen volledig op de NTM. Primair doel: zoveel mogelijk grote Composite Air Operations (comao s) vliegen, ondersteund door tankers, AWACS, Special Forces en Ground Based Air Defense. Juist omdat we vorig jaar nagenoeg geen mogelijkheden hadden om complexere air-to-air scenario s te vliegen, lag de focus tijdens de shadow wave in de middag op Mixed Fighter Force Operations, vooral 4 versus 4 en groter. De grote variëteit in deelnemende kisten bood daarnaast een prima gelegenheid om Dissimilar Air Combat Manoeuvring en Dissimilar Basic Fighter Manoeuvres te beoefenen. In een roulerend programma vlieg je met alle deelnemers wel een keer. De airspace is hier fantastisch met nagenoeg geen limieten. Het is een paar keer groter dan al onze TRA s boven de Noordzee bij elkaar, waardoor we in Ørland vooral met de grote comao s goed uit de voeten kunnen. Ook boven land zijn genoeg mogelijkheden om bijvoorbeeld met de targetingpod aan de slag te gaan en missies te vliegen met recce Tornado s en Combat Search and Rescue met helikopters. Daarnaast hebben we bij iedere missie prima support van tankers en AWACS. Sociaal Een leuke en vooral een hele goede training, zo vat vlieger kapitein Joël de NTM kort en krachtig samen. Grote scenario s in de ochtend waarin iedereen zijn eigen taak heeft, en s middags op kleinere schaal dissimilar vliegen, bijvoorbeeld tegen Zwitserse Hornets of Franse Rafales. Voor mij echt het beste van twee werelden. Voor ons ook heel goed om andere airframes tegen te komen want dat wordt tegenwoordig minder en minder. De variatie van de types op een Tiger Meet maken de oefening juist zo interessant. Van tevoren hebben we in de NATO Tiger Association (NTA, red.) goed contact gehad over zowel de invulling van de comao wave als de shadow wave, zegt Steur. Ik heb vooraf aangegeven alleen te komen als we vol aan de bak kunnen. We wíllen en kúnnen in deze tijd niet anders, en dat geldt overigens net zo voor de overige deelnemers. Zoveel kisten bij elkaar, daarmee moet je wat goeds doen is de algemene tendens. En daarover ben ik zeer positief. Daarnaast nemen we in het weekend natuurlijk graag deel aan de social events waarvan de Tiger Meet ook bekend is. Veel publiek op de Open Dag op 2 juni. Op de achtergrond een rijtje tigertails met v.r.n.l. twee Duitse Tornado s van Aufklarungsgeschwader 51 en Jagdbomberstaffel 321 en het Noorse 338 Skvadron, de gasteenheid. Foto: Robin Gram De grote feesten van vroeger behoren echt tot het verleden, zegt Joël. Dat werd in de openingsceremonie nog eens aangehaald. De Tiger Meet kan je zeker zien als een volwaardige oefening. Maar het sociale aspect dat er nog steeds is, en voor oudere Tiger Meet-deelnemers soms zwaarder weegt, heeft overigens wel een belangrijke functie. Je spreekt veel landen die je niet zo vaak tegenkomt. Bijvoorbeeld over Libië. Of Zwitsers over hun eigen manier van trainen in een klein gebied. Daarvan leer je veel. En in een toekomst waarin we steeds meer op elkaar aangewezen zullen zijn, een belangrijke basis voor samenwerking. s Nachts doorwerken Voor Joël die vorig jaar nog boven Libië vloog, is deze editie niet zijn eerste. In 2009 op Kleine Brogel in België had ik net m n mission qualification training en was ik net op het squadron. Het was voor mij de eerste grote oefening en ik vond het ontzettend druk. Na de meet van 2010 op Volkel en andere grote oefeningen, heb ik nu een veel beter idee. Als flightlead ben je dan ook inmiddels een stuk meer ervaren. Qua omvang en opzet is de NTM vergelijkbaar met bijvoorbeeld Frisian Flag. Steur: Briefing, debriefing en missies zijn vergelijkbaar van opzet, alleen de dreiging vanaf de grond zou nog wat groter en gevarieerder mogen om de vliegers nog meer exposure te geven. En, wat een pluspunt zou zijn, is een dedicated red air. Nu acteren deelnemers bij toerbeurt als bad guy. Maar we hebben echt een heel goede oefening gehad en wat mij betreft verreweg het beste gedraaid van alle deelnemers. Niet alleen vanwege een honderd procent serviceability, maar vooral ook vanwege de uitvoering van de missies. Een punt van zorg blijven de modernere mobiele luchtdoelraketten red. Die zijn met de F-16 en het verouderde sensorenpakket vrijwel niet te detecteren, waardoor we af en toe gesimuleerd een kist verloren. Een compliment ook aan de technische dienst die soms de hele nacht moest doorwerken om een kist weer inzetgereed te krijgen. Maar ze kregen het voor elkaar. Zo hebben we een prima visitekaartje afgegeven ondanks alle uitdagingen die het CLSK op dit moment kent. Toen Ørland zich beschikbaar stelde om volgend jaar weer de Tiger Meet te organiseren, heb ik dan ook direct ja gezegd. Voor ons is het relatief dichtbij, biedt een uitstekende trainingswaarde en bovendien lage deployment-kosten. Vraag blijft alleen voor 313 hoe we zullen deployen naar Orland, aangezien de Tiger Meet direct na de Luchtmachtdagen van 2013 valt en dat is lastig plannen. Ik kijk er in ieder geval erg naar uit om volgend jaar terug te komen, zegt Joel, want het trainingsgebied en de mogelijkheden zijn er formidabel. Een parachutist van het Korps Commando Troepen balanceert op de ramp van een C-130. Hij kijkt in het diepe gat van voet, op zoek naar de dropzone. Via zijn headset communiceert hij met de loadmaster. Dan steekt hij naar de groep van ruim 25 parachutisten beide handen met gespreide vingers omhoog: nog tien seconden. Even daarna volgt het go, go, go! De mannen springen één voor één over de rand, op weg naar de vijand. Tekst: Martin Tennekes, André Twigt en Arno Marchand Foto s : Maartje Roos, AVDD Aan Lowlands nemen in totaal ongeveer vierhonderd militairen deel. Het Defensie Helikopter Commando dient als uitvalbasis en levert ondersteuning met Apache s van het 301 en deze Chinooks van het 298 Squadron. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

16 REPORTAGE REPORTAGE De sectie Intelligence Surveillance and Reconnaissance (ISR) van de Staf C-LSK zette tijdens Lowlands een bemand vliegtuigje in, om een nog te verwerven onbemand vliegtuig te simuleren. De UAV werd ingezet voor het observeren van de tegenstander en doelverkenningen. De videobeelden waren real time beschikbaar voor de commandant en de speciale eenheden in het veld. ISR-middelen kunnen langdurig en nauwkeurig observeren en zijn van groot belang in hedendaags en toekomstig militair optreden. Tegenstanders zijn steeds moeilijker te onderscheiden van de burgerbevolking. ISR-middelen kunnen ze gedetailleerd in kaart brengen en de kans op burgerslachtoffers verkleinen. Oefening Lowlands is in volle gang. De zon schijnt en hier en daar zijn wat schapenwolkjes te ontdekken. Uitstekende weercondities om met de Hercules wederom een dag ondersteuning te bieden aan de parachutisten van de Korps Commando Troepen (KCT). Primair dient Lowlands als certificering voor één van de vier KCT-compagnies. Na deze oefening staat deze eenheid zes maanden stand-by om waar ook ter wereld, en op elk moment, ingezet te kunnen worden voor zogenoemde non-foreseable operations. Het is klokslag negen uur als de C-130 van het 336 Squadron opstijgt vanaf zijn thuisbasis op weg naar Gilze-Rijen dat tijdens deze oefening fungeert als Forward Operating Base. Wanneer het toestel daar op de grond staat, volgt een zogeheten engines running offload/onload operation, waarbij met nog draaiende motoren de laadklep aan de achterzijde van het toestel wordt geopend. De transportkist blijft zo kort mogelijk op de grond, KCT ers komen aangerend en zoeken zo snel mogelijk hun plaats aan boord van de Hercules. De laadklep wordt gesloten en binnen enkele minuten na landing is het toestel weer airborne. Op de hoogtemeters van de parachutisten is duidelijk af te lezen dat de C-130 snel de veilige grote hoogte opzoekt. Geen koffie De Hercules wordt tijdens deze oefening ingezet voor tactisch transport van personeel en materieel. En dat betekent geen koffie en entertainment aan boord, zegt Hoofd Vliegdienst majoor François van den Born met een lach. Deze oefening biedt ons de gelegenheid om volledig passend in het scenario, tactische approaches te kunnen vliegen en dat is van groot belang voor het 336 squadron en daarnaast fantastisch om te doen. Ook het airdroppen komt ook niet elke dag voor en blijft daarom interessant en noodzakelijk om te oefenen, vertelt hij enthousiast. De C-130 is met zijn zelfbeschermingsmiddelen en substandard airfield capability, de mogelijkheid te landen op onverharde ondergrond, het ideale platform hiervoor. Lowlands is zowel een joint optreden van land- en luchtmachteenheden, als combined, dus tevens internationaal. Behalve de al genoemde eenheden leveren van eigen bodem het Defensie Helikopter Commando met onder andere twee Chinooks, de A-Compagnie 11de Luchtmobiele Brigade en de Explosieven Opruimingsdienst Defensie een belangrijke bijdrage. Uit België en de Verenigde Staten komen Special Forces. Trainen en onderhouden van vaardigheden van Special Operations komen veelvuldig terug in de oefening. Dit sluit geheel aan bij het concept of operations en de ambities van het 336 Squadron waarbij op tactische wijze gebruik wordt gemaakt van luchttransport voor vervoer van personeel en materieel. Explosieve situatie In de eerste week van Lowlands waaraan in totaal vierhonderd militairen deelnamen, bevond het drop-off-point zich boven Dorst, vlakbij Gilze-Rijen. Dat vormde de opmaat naar de eindoefening op Woensdrecht. Het scenario draait dit keer om twee gewelddadige drugskartels. De kopstukken moeten opgepakt worden, waarvoor een grote vergadering op Woensdrecht een uitgelezen kans biedt. Dagen voor de aanval heeft het KCT Belgische paracommando s in de verre omtrek van het pand gepositioneerd. Onzichtbaar rapporteren zij vanuit de bosrand alle bewegingen rond het gebouw. Op die manier weet de Special Operations Task Group (SOTG) van het KCT zeker dat de kopstukken binnen zijn. De drugsbazen en hun adjudanten bevinden zich in het zogenoemde brandhuis van het Brandweer Opleidings- en Trainingscentrum, dat prachtig langs de startbaan ligt. Voor een optimale getraindheid zijn er in de tweede week ook s avonds parachutisten gedropt. Foto: Martin Tennekes Net voor de actie worden per C-130 de luchtmobiele troepen op Woensdrecht afgezet. De rode baretten nemen rondom posities in en schermen de actie van de buitenwereld af. De Commandant SOTG houdt uiteraard rekening met de explosieve situatie en hij laat één van de twee Chinooks zo dicht mogelijk bij het gebouw landen. De andere transporthelikopter doet dat honderd meter verderop. Eenmaal aan de grond stoten Nederlandse, Amerikaanse en Belgische commando s over twee assen door naar het doel. In een regen van losse flodders worden tegenstanders van dichtbij uitgeschakeld, commando s duiken weg voor thunderflashes. De kruitdampen slaan op je adem. Eenmaal in het pikdonkere gebouw verspreiden de trinationale troepen zich snel over de drie verdiepingen. Het hele gebouw wordt ingenomen en de raid verloopt gesmeerd. Clear, clear, clear, schreeuwen de operators zodra ze een ruimte innemen. Niet teveel gevraagd Wat later worden de geblinddoekte kopstukken uit het gebouw geleid. Verderop staat een Chinook klaar waarin de gewonden als eersten aan boord worden gebracht. Geïntegreerde command en control en deelname aan het operationeel plannings proces, het liefst over korte Bij het openen van het laadruim is de C-130 gelimiteerd in snelheid en manouvreerbaarheid. Foto: Martin Tennekes lijnen, is voorwaardelijk voor een succesvolle missie. Het dynamische karakter van het werken met verschillende nationaliteiten en eenheden, het samenbrengen van verschillende Standard Operating Procedures, de vliegtechnische vredesbeperkingen en met beperkte middelen toch alles soepel te laten verlopen is een uitdaging en daarnaast iets wat je in een simulator niet kunt nabootsen, zegt Van den Born. Ook al heb je de beschikking over zeer geavanceerde simulators, is het daadwerkelijk oefenen met je collega s essentieel. De krijgmacht legt met inzet van landmachttroepen en de luchtmachtonderdelen dan ook flink wat capaciteit de mat. Inzet van Special Forces heeft vaak een strategisch belang, geeft Plaatsvervangend Hoofd Operaties van het KCT majoor Sven de Bruijn aan. Wil je er zeker van zijn dat je je doel haalt, dan moeten ook de oefeningen tot in de finesses kloppen. En dus train je het beste met echte heli s, vliegtuigen en personele ondersteuning. Gelet op het belang is dat niet teveel gevraagd. Grote foto: Niet voor het eerst nemen de Amerikanen deel aan Lowlands. De oefening geldt als een klassieker met wortels in de jaren zestig. Op de foto bestormt tijdens de eindoefening de 10th Special Operations Group uit Fort Carson, Colorado (en Belgische Special Forces op de achtergrond) vanuit een Chinook de vliegbasis Woensdrecht. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

17 REPORTAGE REPORTAGE Bergvliegtraining essentieel voor helikopteroptreden Helikopters op hoogte Helikopterbemanningen moeten in ieder terrein kunnen opereren. Daarom bekwaamden ze zich in juni in het bergvliegen tijdens de oefening High Blaze. Zes Apache s, vier Chinooks en één maakten de reis naar Rivolto in het noordoosten van Italië. Op een steenworp afstand van de Alpen is daar genoeg hoogte te vinden. Tekst: Jeroen Peterse en Arno Marchand Foto s: Guy Burgerhout Chinooks vlogen via een tankstop in Innsbruck in Oostenrijk naar hun tijdelijke thuisbasis in noordoost- Italië. Grote foto: Voor de transporthelikopters ligt naast verplaatsen door de bergen, de nadruk vooral op het veilig uitvoeren van landingen op grote hoogte. De Alpen op grens met Oostenrijk en Slovenië, net even ten oosten van de Dolomieten, is een perfect oefengebied voor de Nederlandse helikopterbemanningen. Vanuit Rivolto gebruiken de Nederlanders drie oefengebieden, te weten Cimolais, Monte Bivera en Pontebba. Apachevliegers richten zich er vooral op het tactisch optreden in bergachtig gebied, terwijl Cougar- en Chinook-bemanningen vooral oefenen in het verplaatsen van personeel en materieel. Lastig, want helikopters hebben in de bergen te maken met windval die de crews parten kan spelen. Oefeningen als High Blaze zijn dan ook geen overbodige luxe, zeker niet als helikopters in missiegebieden met veel bergen worden ingezet zoals Afghanistan. Enthousiast Nog voor de helikopters vertrekken vanaf Gilze-Rijen is het voordetachement al een paar dagen aanwezig om kwartier te maken. Op de thuisbasis van het demonstratieteam van de Italiaanse luchtmacht Frecce Tricolori, zetten ze op twee locaties werkcontainers en expandables neer. Op 29 mei landt de C-130 van het 334 Squadron met een deel van het hoofddetachement, al snel gevolgd door de aankomst van de vier Chinooks. In de dagen erna volgen één Cougar en zes Apaches waarna op 5 juni het detachement compleet is: 163 personen en elf helikopters. Het DHC is met het 298, 300 en 301 Squadron en ondersteuning van de VVU, GU, CIS en transport, vier weken lang goed vertegenwoordigd op Rivolto. De squadrons volgen hier de syllabus Introduction Mountain Flying, een onderdeel van de Mission Qualification Training en daarnaast het Jaarlijks Oefenprogramma in bergachtig gebied. Tijdens hun verblijf op Rivolto wordt het detachement ondersteund door een enthousiast team van Italiaanse zijde dat nauw samenwerkt met de verschillende secties van het Nederlandse detachement. En het mes snijdt aan twee kanten want volgens de commandant van Rivolto kolonel Enrico Frasson is het ook een goede oefening voor zijn personeel om naast de normale activiteiten van het demoteam een groot detachement als dit te ondersteunen. Apaches (en uiterst rechts Chinooks) op flightline van Rivolto onder een zeer onheilspellende onweerslucht. Het Downed Aircraft Recovery Team wordt per Chinook ingevlogen om een gestrande Apache van de benodigde hulp te voorzien. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

18 ACHTERGROND Mensen & Mutaties JOURNAAL JULI Luchtmacht maakt ruimte voor Olympisch spitsuur Om het drukke civiele luchtverkeer van en naar de Britse hoofdstad tijdens de Olympische Spelen meer ruimte te bieden, stond de Koninklijke Luchtmacht in juli en augustus een deel van het militaire luchtruim af. Zo konden de Londense vliegvelden het grote aantal (extra) vluchten beter spreiden, werden vertragingen zo veel mogelijk voorkomen en was het een stuk veiliger in de lucht. Tekst: Joost Ploegmakers en Arno Marchand Grote delen van het Nederlandse luchtruim zijn toegewezen aan Defensie. Zo oefenen in TRA12A boven het midden en oosten van de provincie Noord-Brabant normaliter F-16. Dat kan in overleg worden overgedragen aan de burgerluchtvaart. In aanloop naar de Olympische Spelen is besloten op piekmomenten training te verplaatsen naar andere gebieden. F-16 s weken uit naar andere gebieden in Nederland, zoals het luchtruim boven Leeuwarden en de Noordzee. In die vier periodes van drie dagen, zowel voor als na het begin en einde van de spelen, reizen veel toeschouwers, staatshoofden en andere belangstellenden naar en van Londen. Drieduizend zakelijke en zevenhonderd commerciële vluchten extra, en honderdvijftig vliegtuigen met hoogwaardigheidsbekleders. In totaal dus bijna vierduizend vluchten meer dan normaal: het was spitsuur in het luchtruim. Van Kempen (m.) geeft uitleg bij één van de bezoeken aan de Olympics Cell van het Maastricht Upper Area Control Center. Spitsstrook We verwachten meer luchtverkeer in Nederland omdat het voor België moeilijker is om luchtruim af te staan, zegt majoor Victor van Kempen. Het Hoofd Flow en Airspace Management Unit van het Air Operations Control Station Nieuw Milligen legt uit: De Belgen hanteren een andere werkwijze waardoor hun luchtverkeer veel minder voorspelbaar is. Voor de zekerheid wordt daarom in het Nederlands luchtruim gepland. Boven België zijn slechts twee vliegbanen beschikbaar waardoor het verkeer kan gaan trechteren. Wij bieden het vliegverkeer een uitwijkmogelijkheid. TRA12A fungeerde dus als een soort spitsstrook. Om één en ander in goede banen te leiden, werkte Van Kempen tijdens de genoemde piekmomenten als militair aanspreekpunt bij de verkeersleiding in Maastricht waar een speciale Olympics Cell was ingericht. Het totale aanbod van vliegverkeer wordt daardoor veel beter verspreid en daarmee een stuk veiliger, zegt Van Kempen. Klinkt heel simpel maar aan dit plan is ruim twee jaar gewerkt. En met succes. De voorbereiding was dusdanig goed dat we alleen maar de puntjes op de i hoefden te zetten. Dat konden we alleen in de praktijd doen. Deze samenwerking tussen militaire en civiele luchtvaart ging erg goed. Meer begrip voor en inzicht door elkaars werkwijze. We keken echt in elkaars keuken. Het ging zo goed en we hebben nu zoveel ervaring dat we voor de Paralympics eind augustus het luchtruim niet meer een paar dagen geheel hoeven af te staan, maar dagelijks slechts een paar uur. Bevorderingen militairen Luitenant-kolonel Wehren JH - KD:Kabinet defensiestaf Majoor Linders JGE - LSK:SIE MATERIEEL LOGISTIEK Martinus JL Kapitein Sneepels PP - DHC:931 PVE LVL Dekker D - DHC:301 OPS VLUCHT 2 Geerdink JW - 802SQN/C2/1CREW ICC&TCS Tummers LJE - 802SQN/C2/2CREW ICC&TCS Sneepels PP - DHC:931 PVE LVL Eerste luitenant Puts MHJ - LSK:LOOPBAANBEGELEIDERS Coenen JMAP - LCW:LM BUR J&LVTGN AV&WT Oerlemans D - AOCS:BUR OPLDNGSONTWIK & ONDER Akkermans JR - AOCS:KNT INLICHTINGEN & VEILIG Spek TC van der - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL2 Harten HA van - LW:PELOTONSTAF 621 OGRV Koningh L de - DHC:298 OPS VLUCHT 1 Reisen JFPM van - DHC:300 OPS VLUCHT 5 Room PL - DHC:298 OPS VLUCHT 1 Laar RW van de - DHC:300 OPS VLUCHT 3 Broekzitter D - DHC:300 OPS VLUCHT 1 Brouwer BJW - DHC:303 VLUCHT 2 Hoek MC van den - LCW:LM BUR DV_ANL&LOG GEGBEH Streefkerk RC - LCW:LM BUR J&LVTGN MM&PC7 Laan JA van der - Deskundigen Pool Habes A - VKL:KANTOOR OPERATIONELE INL Tweede luitenant Derksen KJ - DHC:932 HBVO Bruin P de - Staf Franssen RGBJ - LCW:BUR HELI NH90 Zwambag LJG - LSK:BUR OPER. LOGISTIEK AJO Adjudant-onderofficier Langen JHE - CBG-M/FRONTOFFICE Dorenbos WJ - KCEN DGLC/TTP PATRIOT Hoorweg P - DHC:932 HBVO Robben HJJC - EHV:DOCK 1 C-130 Sergeant-majoor Blom RWAC - EHV:DOCK 2 C-130 Veltman JMA - KMSL:INSTRUCTEURS ROC Bom PR - DHC:932 MAT VERWERVINGSTEAM1 Korving P - LCW:PE COMPO CL AVIONICA Boes I - IFB JNTD FT HOOD Sergeant der eerste klasse Berkhout B - LCW:PE COMPO CL AVIONICA Berends WGJ - AOCS:ME OPSLAG & DISTRIBUTIE Hoen SA - KMSL:PVE LUCHTVERKEERSLEIDING Hoen SA - KMSL:PVE LUCHTVERKEERSLEIDING Bakker EB - LCW:PE MARHELI CL LOG Santegoeds WA - DHC:301 G&O COGP Kong A Sam M - KMSL:AFD DISTRIBUTIE Nussy BA - EHV:WC VLGTG PLTWRK/KUNSTST Ginkel W van - DHC:298 G&O VLUCHT 1 Sip GW - DHC:298 G&O VLUCHT 4 Croes MMIF - VKL:WE AVIONICATECHNIEK Vermeulen D - LCW:PE ON EQMT CL HELIKOPTERS Postma TS - LW:PVE VLIEGDIENST Bunte DJ van de - DHC:300 G&O VLUCHT 2 Sergeant Bos KL - LW:PVE VLIEGDIENST Danckaert JPC - DHC:931 CIS COORDINATIE CENTRE Hoeven RR van der - VKL:WE BASE MAINTENANCE F16 Kruis B - LW:WE BASE MAINTENANCE Hendriks JM - VKL:WE VLIEGTUIGONDERHOUD Boos E - LW:WE VLIEGT. ONDERHOUD Pilot W - LW:WE BASE MAINTENANCE Lankhorst IA - LW:VLUCHT AIRCRAFT MAINT 322 Weiden FT van der - LW:VLUCHT AIRCRAFT MAINT 322 Mol J - VKL:CIS COORDINATION CENTRE Bijkerk ACJ - AOCS:BURO PERS ONTW OPL&OST Snitjer MJ - LW:SIE VLIEGVEILIGHEIDSUITR. Ammelrooij M van - VKL:CIS MAINTENANCE Korporaal der eerste klasse Ansems DAN - VKL:WE BASE MAINTENANCE F16 Naaijkens FHM - DHC:932 WE LOG TRANSPORT Eekelen JMC van - CML:GOTC Dekkers DJ - Bewaking Rijen Naethuijs N - VKL:SIE WAPENTECHNIEK Meulen S van der - Bewaking Leeuwarden Dijkstra S - Bewaking Leeuwarden Elshof D ten - LW:WE BASE MAINTENANCE Roode P van - VKL:WE BASE MAINTENANCE F16 Alphen MJPA van - VKL:WE BASE MAINTENANCE F16 Wiel MWT van de - VKL:WE VLIEGTUIGONDERHOUD Verstraeten DFCA - VKL:WE BASE MAINTENANCE F16 Poelman EHG - LW:WE BASE MAINTENANCE Korporaal Schraaff S van de - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 HS Staats RJAJ - VKL:WE BASE MAINTENANCE F16 Gouw S - LW:SIE BRANDSTOFFEN Soldaat der eerste klasse Rietveld KHP - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL1 Bakker JJF - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL4 Hagen RBJ ten - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL4 Soldaat der tweede klasse Snippe RR - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL1 Bevorderingen burgerambtenaren Schaal 10 Horssen W van - LCW:BUR HELI NH90 Schaal 6 Adema GS - KMSL:WE ONDERHOUD Ontslag militairen Majoor Blonk PCJ - medewerker Bestuursstaf Houten MAHM van - LSK:BUR A-3 CURRENT OPS Jansen PJ - IFB OO EADTF Reffeltrath JR - LW:DETACHEMENT VLIEHORS Slot W - AOCS:BUR OPERATIONELE PLAN Trier SC van - LSK:SIE LOOPBAANMGMT & MD Visser RR - Formatieadviesgroep 3 Kapitein Eggels JPE - DHC:301 OPS COGP Meijer J - LW:VLUCHT Stoelinga WP - LSK:AFD P-PLAN & KETENBEHEER Vogel IC - KMSL:VLUCHT 2 VVO Tweede luitenant Vermeulen CMH - LSKBOE:OPL NLDA LANG MODEL MWO Vaandrig Sellier DH - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO Adjudant-onderofficier Moerland PJ - EHV:TECHNISCHE VLUCHT C-130 Oskam NJ - Commandogroep Pdgrp Wegverv Sergeant der eerste klasse Doornbos DS - LW:PVE VLIEGDIENST Duijn R van - VKL:WE MOTOREN Vermaas P - AOCS:BUR OPLDNGSONTWIK & ONDER Sergeant Cox AM - DHC:300 OPS VLUCHT 1 Dumoulin D - LSKBOE:VERZAMELARBPL TBV GGW Oliemans MJ - DHC:300 OPS VLUCHT 3 Slottje J - EHV:DOCK 1 C-130 Korporaal der eerste klasse Blokzijl G - VKL:WE VLIEGTUIGONDERHOUD Buijs RGM - OST IBC BCD Coops RL - DHC:932 MVZ ONDERSTEUNING Dekker W - LW:SIE WEGTRANSPORT Deurman ST - DHC:930 WE VLIEGTUIGPLAATWERK Janssen JGP - KMSL:RESSORT LEERLINGEN Kannekens JHM - EHV:PVE BRANDWEER Matse RK - 802SQN/2PATRIOTFU/1CREW Molenaar JJ - LW:PVE VLIEGDIENST Panneflek NPM - VKL:GZHC VLIEGBASIS VOLKEL Plas D van der - DHC:931 PVE BRANDWEER Rijswijk D van - LW:PVE VLIEGDIENST Sprik R - Cateringmedewerker B MVK De Kooy Verheijden WJ - DHC:930 WE VVU Werf MA van der - Bewaking LCW Rhenen Willigenburg GB - 802SQN/3PATRIOTFU/2CREW Yussuf OY - KMSL:RESSORT LEERLINGEN Korporaal Sjouw R - KMSL:RESSORT LEERLINGEN Valentijn MJ - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO Zweep TDD - LSKBOE:VERZAMELARBPL TBV GGW Soldaat der eerste klasse Martens SGH - Bewaking Eindhoven Ontslag burgerambtenaren Schaal 6 Keislair FA - VKL:P&O ADVIES Schaal 5 Bouman EMC - LSK:BEDRIJFBURO FAC DIENSTVERL Meijer BC - LCW:PE COMPO CL AVIONICA Roekel YA van - DHC:STAF P&C COGP Schaal 4 Schlogl BAT - LCW:PE COMPO CL MTL&OPPBH Overplaatsingen Philipsen MM - naar Commando Landstrijdkrachten Smarius EAJJM - naar Defensie Materieel Organisatie Brouwer LH - naar Commando Diensten Centra DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

19 JOURNAAL JOURNAAL JOURNAAL VRAGEN AAN BEHALVE OVER ADRESWIJZIGINGEN OF BIJDRAGEN VOOR DE VLIEGENDE HOLLANDER? Mail naar Stuur foto s bij voorkeur naar luchtmachtcommunicatie@gmail.com. Deadline: iedere eerste maandag van de maand. Betaaldata salarissen In 2012 wordt het salaris uiterlijk bijgeschreven op de eerstvolgende werkdag na 24 september, 24 oktober, 23 november (inclusief eindejaarsuitkering) en 21 december. Meer informatie is verkrijgbaar bij het Dienstencentrum Human Resources (DCHR) via de startpagina P&O-selfservice, of telefonisch op * of (vanuit het buitenland ( ), bereikbaar op werkdagen van 8.00 tot uur. Handen af van Defensie Minister Hans Hillen deed onlangs een dramatische oproep richting politiek om zijn ministerie niet nog eens te confronteren met meer bezuinigingen bovenop de huidige 1 miljard. Een groeiende groep Nederlanders is het met hem eens, zo blijkt uit een petitie op internet waarin het parlement wordt gevraagd niet meer te bezuinigen op het militaire apparaat. Deze Nederlanders maken zich zorgen over Defensie, dat door de voortdurende reorganisaties in alle geledingen volgens de minister piept en kraakt. Tevens zijn er grote zorgen over de inzetbaarheid van de krijgsmacht. De petitie Handen af van Defensie, in belang van verzorgingsstaat, is inmiddels zo n twintigduizend keer ondertekend. Het is een initiatief van de voorzitter van de Koninklijke Vereniging van Marineofficieren. De petitie staat nog tot na de verkiezingen online: petities.nl/petitie/handen-af-van-defensie-in-belangvan-verzorgingsstaat. ADRESWIJZIGINGEN: ZIE COLOFON OP PAGINA 39 In memoriam Op 19 mei overleed Aad van Berkel. Als eerste luitenant was hij werkzaam als Hoofd Onderhoud Chinook van het 298 Squadron op vliegbasis Gilze-Rijen. Hij was gehuwd en had een zoon en dochter. Van Berkel is 57 jaar geworden. Op 30 juli overleed Roger de Laat. Als adjudant was hij werkzaam als Staf Onderofficier Opleidings- en Trainingsontwikkelaar bij het Kenniscentrum Explosieven Opruimingsdienst Defensie. Hij was gehuwd en had twee dochters. De Laat is 48 jaar geworden. Nieuwe Commandant der Strijdkrachten Generaal Tom Middendorp nam op 28 juni het commando over de Nederlandse krijgsmacht over van zijn ranggenoot Peter van Uhm. De krijgsmacht bevindt zich in zwaar weer, beklemtoonde Middendorp die hiervoor Plaatsvervangend CDS was. Er is veel werk aan de winkel en in wielertermen de zware bergetappes moeten nog komen. En uiteraard moet de krijgsmacht geopend blijven tijdens de verbouwing. Onze vijftien missies in het buitenland lopen gewoon door. Dat geldt ook voor de steun- en bijstandsverlening in Nederland. Alleen al het afgelopen jaar zijn we meer dan tweeduizend keer gevraagd en de vraag blijft stijgen. Van Uhm kenmerkte zich volgens demissionair minister van Defensie Hillen als troepenman: Loyaal aan zijn mensen. Loyaal aan de politiek. De grote bezuinigingen die zo moeilijk zijn voor zijn militairen, heeft hij uitgevoerd. Hij heeft daarvoor de verantwoordelijkheid durven nemen. Dat is leiderschap. Ik dank hem voor zijn inzet en de persoonlijke offers die hij voor ons land heeft gebracht. Van Uhm die namens de koningin te benoemd werd tot Commandeur in de Orde van Oranje- Nassau met de Zwaarden verlaat Defensie met functioneel leeftijdsontslag. Foto s: Gerben van Es, AVDD KMSL geeft les in Chili In navolging van de aflevering van de ex-nederlandse F-16 s aan Chili, leverde de Koninklijke Luchtmacht recentelijk nog een aantal ondersteunende diensten. De Chileense Luchtmacht verzocht DMO afstoting luchtmaterieel verantwoordelijk voor de uitvoering van het contract en het memorandum of onderstanding van de verkoop van de 18 F-16 s ondersteuning te leveren voor crewchief-opleidingen. DMO vond bij de Koninklijke Militaire School Luchtmacht de oplossing. Van 26 april tot en met 13 juli gingen drie periodes van ieder één maand, in totaal drie KMSL-instructeurs (sergeant-majoors Mario Mulder, Vincent Nuij en Martijn de Boer) naar de vliegbasis Cerro Moreno bij Antofagasta in Chili. Even nat in de Golf van Aden Na de eerste missie van de Cougar in de Golf van Aden gaan op het helidek van Hr. Ms. Rotterdam kapitein vlieger Rick, eerste luitenant Tom, sergeant Ruben, soldaat 1 Emiel (KL) en korporaal Michael (KL) even nat. Bij gebrek aan een ton werden ze afgespoten met zout zeewater. Een detachement van 29 militairen van het 300 Squadron bevindt zich op het vlaggenschip van de NAVO-missie Ocean Shield voor de kust van Somalië. Voor de antipiraterijmissie die onder leiding staat van de Nederlandse commandeur Ben Bekkering, voeren de twee aanwezige Cougars Intelligence-, Surveillance-, and Reconnaissance-missies uit en kunnen worden ingezet voor Search and Rescue-taken. Het schip en de bemanning vertrokken 11 juli en nemen zes maanden deel aan Ocean Shield. Naast flightcrews en technisch personeel van het 300 Squadron wordt het Cougar-detachement aangevuld met personeel van het 930 en 932 Squadron, Centrum voor Mens en Luchtvaart (flight surgeon), de Koninklijke Militaire School Luchtmacht (technische dienst), landmacht (boordschutters) en marine (redder). Foto: Eva Klijn, AVDD Heli s showen kunnen Groter kon het verschil niet zijn tussen de beide Marinedagen in juli. Na een zonovergoten zaterdag kwam de regen op zondag met bakken uit de hemel. Waar bezoekers op de eerste dag genoten van demonstraties en de zon, weerstonden zo n mensen de tweede dag de elementen om shows en schepen te bekijken en te genieten van het programma. Naast de diverse schepen die ter bezichtiging waren opengesteld, toonden mariniers hoe je piraten te lijf gaat en met hulp van een Lynx een drugstransport onderschept. Op de staticshow was onder andere een Apache te zien. Bij de SAR-demonstratie speelde de AB-412 traditioneel een hoofdrol, zo ook bij het reddingsevenement bij Katwijk op 30 maart waar deze foto is gemaakt. Foto: Sven van Roij Aviation Photography Veni, vidi, vaantje Blijdschap bij de Groep Luchtmacht Reserve (GLR). Hun detachement bemachtigde bij de 96ste Nijmeegse Vierdaagse het fel begeerde luchtmachtvaantje. Voor het tweede jaar op rij waren de reservisten de reguliere luchtmachters de baas. In totaal zijn 232 luchtmachtmannen en -vrouwen op 20 juli feestelijk onthaald op de Via Gladiola. Tien collega s moesten hun deelname aan de Vierdaagse voortijdig staken. Behalve de GLR vaardigden ook het Defensie Helikopter Commando en vliegbasis Volkel een team af. KMSL vliegbasis Woensdrecht was met twee detachementen vertegenwoordigd. Behalve deze teams liepen ook veel luchtmachters de vier keer veertig kilometer met minimaal tien kilo bepakking individueel. Drie keer winst op vijfkamp Eerste luitenant Erwin Schuurbiers van de Staf CLSK is op 28 juni voor de derde keer in vier jaar tijd kampioen geworden bij Nederlandse Kampioenschappen Militaire Vijfkamp. Deze bestaat uit schieten, handgranaatwerpen, hindernisbaan, zwemmen, vijftig meter sprint met hindernissen en acht kilometer cross country loop. Foto: Eva Klijn, AVDD DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

20 JOURNAAL COLOFON De Vliegende Hollander is een uitgave van de Koninklijke Luchtmacht, geproduceerd door het Dienstencentrum Defensie Media Amerikaanse waardering voor Nederlandse vliegers Luitenant-kolonel André Steur en majoor Ian Knight kregen op 12 juni de Meritorious Service Medal opgespeld door DO commodore Paul Mulder, uit naam van commandant van de USAF generaal Gilmary M. Hostage III. De medaille is een Amerikaanse militaire decoratie voor een bijzonder verdienstelijke prestatie of dienst. Beide vliegers kregen de medaille toegekend voor hun goede prestaties tijdens de drie jaar dat zij op Shaw Air Force Base in South Carolina werkten als uitwisselingsvlieger. Zowel Steur ( ) als Knight ( ) waren ops-officier bij het 77th Fighter Squadron, een grote eenheid die 27 vliegtuigen en 48 vliegers telt en per jaar achtduizend uur vliegt. Beiden leverden een belangrijke bijdragen aan het maximaliseren van de sortieproductie, het trainings- en opleidingsprogramma, het verbeteren van de tactische getraindheid van de eenheid en het uitstekende verloop van een aantal oefeningen en tacevals. De US Air Force heeft veel waardering voor de Nederlandse exchange-vliegers, allen ervaren wapeninstructeurs en met diverse uitzendingen op zak. De Nederlandse vliegers behoren tot de meest ervaren vliegers van de eenheid en kunnen veelal al na zo n vijf sorties worden ingezet als (wapen) instructeur en missioncommander op de F-16 Block 50 Wild Weasel. Een unieke positie ook omdat naast Nederlanders alleen Britten (na een conversie van zes maanden) een exchange-positie op de Block 50 hebben vanwege de classificatie. Foto: John van Benten Luchtvaartman Ed de Bruijn geridderd Ed de Bruijn, Hoofd Bureau Air Display (H-BAD) van de Koninklijke Luchtmacht, is op 30 juli na afloop zijn Texel Airshow benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. De burgemeester van het eiland Francine Giskes, speldde de versierselen bij hem op. De Bruijn vormt met collega sergeant-majoor John van Benten sinds 2001 BAD, de spin in het web van de staf bij militaire bijdragen aan luchtvaartvertoningen in binnen- en buitenland zoals de Luchtmachtdagen. De Bruijn is voor de F-16 en Apache-demoteams van de luchtmacht het eerste aanspreekpunt in de planning en uitvoering van de demonstraties tijdens luchtvaartevenementen naast zijn werkzaamheden als beheerder van Texel Airport. Dat De Bruijn veel betekent voor de luchtvaart, bleek uit de voordracht voor de onderscheiding door luitenant-generaal Schnitger, Martin Schröder (MartinAir), Peter Hartman (KLM) en Anne-Cor Groeneveld (Dutch Aviation Group). Nieuw simulatiesysteem voor DGLC TDB2 Het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC) beschikt sinds deze zomer over een nieuwe simulatieruimte waarmee luchtverdedigers het hele proces van planning tot daadwerkelijke inzet van grondgebonden luchtverdedigingseenheden kunnen beoefenen. Met het Air Defence Operations Simulation (ADOS) systeem kunnen militairen complexe scenario s in een klassikale omgeving beoefenen zonder met materieel en personeel een oefengebied in te gaan. Ook is het mogelijk situaties na te bootsten die tijdens oefeningen in het veld niet kunnen worden beoefend, zoals aanvallen van vliegtuigen en raketten (zie afbeelding) die daadwerkelijk door tegenstanders worden bestuurd. Hierdoor ontstaan onvoorspelbare situaties waarop de luchtverdedigers moeten inspelen. Daarnaast biedt ADOS ongekende evaluatiemogelijkheden. QRA onderschept passagiers-vliegtuig De Quick Reaction Alert (QRA) moest op 29 serieus aan de bak om een Airbus uit het Spaanse Malaga te onderscheppen waarmee geen radiocontact kon worden gemaakt. De twee F-16 s van de vliegbasis Volkel escorteerden het vliegtuig met meer dan hondertachtig passagiers tot aan de landing op Schiphol. Boven de Flevopolder gingen de toestellen door de geluidsbarrière wat zorgde voor een harde knal op de grond. Na de landing van het toestel op een speciaal afgezette sector van Schiphol stelden onderhandelaars van de Koninklijke Marechaussee vast dat er geen kaping of gijzeling gaande was. Op de foto één van de twee F-16 s na terugkomst op Volkel. Foto: Maurits Kraak Nederland vliegt op Belgische feestdag C-130 Een Hercules van het 336 Squadron en een NH-90 van Maritiem Vliegkamp De Kooy namen op zaterdag 21 juli deel aan een grootse formatievlucht op de Nationale Feestdag van België. De formatie bestond uit 47 toestellen uit België, Duitsland, Frankrijk en Nederland en symboliseert de internationale militaire samenwerking tussen de verschillende landen. s Middags vlogen de toestellen over het Belgisch Koninklijk paleis in Brussel. De fly-past maakte onderdeel uit van een geïntegreerde parade van militaire eenheden in de binnenstad. Foto: Frank Crébas, Agenda Militaire Luchtvaart Museum Expositie Soms een enkele keer in de wolken 60 jaar vrouwen bij de Luchtmacht. Deze tentoonstelling laat aan de hand van de verhalen van zes vrouwelijke luchtmachtmilitairen zien hoe de rol van de vrouw in de KLu sinds de jaren vijftig is veranderd. Dagelijks Open Cockpitdagen Ieder keer zijn cockpits van andere vliegtuigen en helikopers open voor het publiek. Op zondag 30 september en 25 november van uur Militair Flight Sim Event Waan je een echte vlieger door virtueel te vliegen in het Militaire Luchtvaart Museum. Op 15 en 16 september Museumtour Gratis rondleidingen van ongeveer één uur door het museum. Reserveren niet nodig. Iedere tweede zondag van de maand De toegang tot het museum en activiteiten is gratis. Meer informatie, aanmeldingen en reserveringen op Reguliere openingstijden: dinsdag tot en met vrijdag van tot uur, en zondag van tot uur. Gesloten op maandag, zaterdag, Nieuwjaarsdag, beide kerstdagen, Eerste Paasdag, Eerste Pinksterdag en Koninginnedag. Bezoekadres: Kampweg 120, 3769 DJ Soesterberg, telefoon info@militaireluchtvaartmuseum.nl. HOOFDREDACTIE Luitenant-kolonel Willem Bogaard EINDREDACTIE Arno Marchand VORMGEVING Grafische Dienst, Audiovisuele Dienst Defensie DRUK en OPLAGE OBT bv, Den Haag ex. INTERNET REDACTIEADRES (niet voor adreswijzigingen en vragen over verzending) Staf Commando Luchtstrijdkrachten De Vliegende Hollander Kamer 14A01 Postbus 8762, 4820 BB Breda, MPC-92A Telefoon: C2VN: (450) kopij: vliegendehollander@mindef.nl foto s: luchtmachtcommunicatie@gmail.com ADRESWIJZIGINGEN Actief dienende militairen, reservisten en burgermedewerkers van de Koninklijke Luchtmacht dienen de adreswijziging te muteren in PeopleSoft of door te geven bij de P&O-functionaris. Postactieven, veteranen, betalende abonnees en alle overige lezers dienen de adresdrager met gecorrigeerde gegevens op te sturen naar het retouradres: Staf Commando Luchtstrijdkrachten CLSK/Kabinet/Bureau Postactieven, Abonnementenadministratie de Vliegende Hollander, Postbus 8762, 4820 BB Breda. Per mail naar vliegendehollander@mindef.nl kan uitsluitend indien voorzien van de code boven de naam op de adresdrager. Zonder code wordt mail niet behandeling genomen. BOT-militairen en burgermedewerkers die hun contract met Defensie voortijdig beëindigen en BBT-militairen die de dienst verlaten, hebben geen recht op een gratis abonnement behorend bij de status van postactieve. Een abonnement op de Vliegende Hollander kost 17,02 per jaar (buitenland 21,55) en kan worden aangevraagd bij: Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest, telefoon: (10 cent per minuut), fax: , Opzegtermijn bedraagt zes weken. Sinds 1 december 2011 is de nieuwe Abonnementenwet van kracht. Deze is van invloed op abonnementen van betalende abonnees. Kijk voor meer informatie op de website www. aboland.nl en de specifieke pagina voor dit blad. Aanhaling uit en overname van (delen van) artikelen in dit blad is toegestaan, mits met toestemming van de redactie en bronvermelding. ISSN DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER