China een kansrijke markt voor het Nederlandse mkb

Transcriptie

1

2 China een kansrijke markt voor het Nederlandse mkb Resultaten van het onderzoek onder ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf door TNS-NIPO in opdracht MKB- Nederland en ABN AMRO Samenvatting van de resultaten van het onderzoek onder ondernemers in het midden- en kleinbedrijf door TNS-NIPO

3 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Internationaal ondernemen Algemene situatie schets internationaal actieve mkb Aanleiding onderzoek Het mkb oriënteert zich op nieuwe markten Doelstelling onderzoek 8 2. Samenvatting % van het internationaal actieve mkb doet reeds zaken met China Import is de belangrijkste vorm van internationaal ondernemen met China Groot deel van het mkb overweegt in de toekomst zaken te doen met China Middenbedrijf ziet met name kansen op het terrein van export Helft van het internationaal actieve mkb ziet nog geen kansen in China De meeste Nederlandse bedrijven richten zich op de regio Shanghai Ruime meerderheid ondervindt knelpunten bij het zaken doen met China Lokale vertegenwoordiging is essentieel Handelsondersteuning gewenst 13 3 Conclusie China is een belangrijke handelspartner voor het Nederlandse mkb Export speelt een ondergeschikte rol in de handelsbetrekkingen met China Knelpunten op de Chinese markt ondanks WTO lidmaatschap nog groot 16 4 Aanbevelingen Rol Dutch Trade Board essentieel in coördinatie marktbewerking China Aanbod handelsmissies China vergroten Uitbreiding economische steunpunten Voorlichting over zakelijke kansen op opkomende markten Intensivering diplomatieke betrekkingen Meer faciliteiten voor importondersteuning Studenten inzetten voor midden- en kleinbedrijf 19 5 Tabellen 20

4 VOORWOORD MKB-Nederland en ABN AMRO werken sinds 1997 samen op het terrein van internationale handelsbevordering voor het midden- en kleinbedrijf. Doel van deze strategische samenwerking is om het internationaliseringsproces voor het Nederlandse mkb te bevorderen en faciliteren. Regelmatig wordt er in opdracht van MKB-Nederland en ABN AMRO onderzoek uitgevoerd ten behoeve van de internationale handel voor het mkb. ABN AMRO MKB-Nederland 3

5 1. INLEIDING In opdracht van MKB-Nederland en ABN AMRO heeft TNS-NIPO een onderzoek uitgevoerd onder het midden- en kleinbedrijf. Dit onderzoek heeft plaatsgevonden van 6 tot en met 20 oktober Binnen de bedrijfsvestiging is de verantwoordelijke voor internationalisering ondervraagd. Aan het onderzoek namen bedrijven deel behorende tot het midden- en kleinbedrijf en uit diverse sectoren. Er is in het onderzoek gekeken naar de grootte van het bedrijf, de branche waaruit de bedrijven afkomstig zijn en de wijze waarop zij internationaal actief zijn. Als aanvulling op het TNS-NIPO onderzoek zijn de resultaten toegevoegd van interviews met mkb ondernemers uit het boekje: China land van onbegrensde mogelijkheden. (MKB-Nederland/ABN AMRO 2004) 1.1 Internationaal ondernemen Wanneer wij spreken over internationaal ondernemen spreken wij niet alleen over export. Onder internationaal ondernemen verstaan wij ook investeringen die door Nederlandse bedrijven in het buitenland worden verricht, het laten produceren van (deel-)producten in het buitenland (outsourcing), import en het aangaan van strategische allianties met buitenlandse partners. 1.2 Algemene situatie schets internationaal actieve mkb Nederland is van oudsher een handelsland. Handel is ook nu nog één van de belangrijkste factoren voor onze welvaart. Het Nederlandse mkb levert een belangrijke bijdrage aan de internationale handel. Uit gegevens van het EIM blijkt dat naar schatting ruim bedrijven uit de categorie midden-en kleinbedrijf internationaal actief zijn. Naar schatting exporteert ongeveer 18% van het mkb en importeert zo n 26%. ABN AMRO MKB-Nederland 4

6 Grensoverschrijdende samenw erking 9% Directe buitenlandse investeringen 2% Activiteit Exporteren 18% Importeren 26% 5% 1 15% 2 25% 3 % van het Nederlandse mkb, medio 2004 Figuur 1 Deze gegevens zijn ontleend aan een binnenkort te publiceren onderzoek: S.J.A. Hessels, M.J. Overweel en Y.M. Prince, Internationalisering van het MKB, EIM, Zoetermeer. Uit onderzoek van MKB-Nederland en ABN AMRO 1 blijkt dat er naast de ongeveer mkb bedrijven die exporteren, nog ongeveer evenveel bedrijven potentieel hebben om succesvol te zijn op buitenlandse markten. Het Nederlandse midden- en kleinbedrijf ondervindt specifieke knelpunten op het terrein van internationaal zaken doen. Een aantal van deze knelpunten is: hoge betalingsrisico s, gebrek aan geschikte financierings- en kredietfaciliteiten voor het mkb, onvoldoende werkkapitaal en productiecapaciteit, gebrek aan managementtijd, hoge loon- en productiekosten, en onvoldoende kennis van internationalisering vraagstukken. Deze knelpunten hinderen niet alleen de reeds internationaal actieve bedrijven, maar vinden ook hun weerslag op het onbenut potentieel. Dit zijn bedrijven die in staat worden geacht internationaal zaken te kunnen doen, maar momenteel alleen actief zijn op de thuismarkt. 1 Export; Ruimte voor het mkb. MKB-Nederland/ ABN AMRO ABN AMRO MKB-Nederland 5

7 1.3 Aanleiding onderzoek Aan het onderzoek in hoeverre de Chinese markt het mkb kansen biedt, liggen de volgende redenen ten grondslag: Chinese economie ontwikkelt zich razendsnel Sinds de open markt politiek heeft China groeicijfers van 8 á 9 procent. In de eerste zeven maanden van 2003 steeg de import van China met 42.9%. Deze ontwikkeling wordt o.a veroorzaakt door de toenemende vraag van China naar buitenlandse producten en de hieraan gerelateerde stijging van import van grondstoffen. Als vierde exporteur van de wereld is China een van de belangrijkste spelers op de wereldmarkt. De huidige ontwikkelingen bieden interessante kansen voor het bedrijfsleven. China heeft 1.3 miljard inwoners en vormt daarmee een enorme markt. De economische groei bedroeg in %. Echter, naast de positieve economische groei bestaan er nog steeds aanzienlijke knelpunten welke China niet de meest toegankelijke afzetmarkt maken. Zo bestaan er grote welvaartsverschillen en cultuurverschillen tussen China en West Europa en is de regelgeving complex. Mede door de razendsnelle ontwikkeling van de Chinese economie bestaat de kans op oververhitting en stijgen de loonkosten snel. Alhoewel China een zeer kansrijke markt vormt is het wel van belang deze ontwikkelingen niet uit het oog te verliezen. De ontwikkelingen in China moeten niet worden onderschat. De industrie en handel groeien razendsnel. Veel Chinezen leven nu nog onder de armoede grens, maar er wordt een enorme inhaalslag gemaakt. Er komen steeds meer kapitaalkrachtige Chinezen. Ze spelen in op de kansen en (economische) mogelijkheden die hen geboden worden en dat moeten wij ook doen. Maar de zakelijke cultuur verschilt enorm van de onze. Dus wie zaken wil doen met China moet hier tijd in investeren. Door regelmatig een bezoek te brengen aan relaties in China en door je voldoende te oriënteren op de mogelijkheden die de Chinese markt biedt. Dhr. Henri Geursen, Noord Nederlandse Draadindustrie. (NNDI) Bron: China, land van onbegrensde mogelijkheden? MKB-Nederland/ ABN AMRO ABN AMRO MKB-Nederland 6

8 1.4 Het mkb oriënteert zich op nieuwe markten Het internationaal actieve mkb is van oudsher met name actief op de nabije markten. Ruim 85% van de exportomzet wordt behaald op deze markten. Echter, de Nederlandse concurrentiepositie op de wereldmarkt is de afgelopen jaren verslechterd. Aanleiding zijn de relatief gezien hoge loonkosten, achterblijvende arbeidsproductiviteit en de toenemende concurrentie uit lage- lonen landen. Om deze ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden zoeken ondernemers naar nieuwe vormen van internationaal ondernemen en naar nieuwe markten om te kunnen (en blijven) concurreren op de wereldmarkt. Dhr. Verlinden, Koninklijke Metaalunie, ondernemersorganisatie met leden de grootste ondernemersorganisatie voor het mkb in de metaal. De Koninklijke Metaalunie signaleert dat steeds meer ondernemers uit de metaalbranche zich oriënteren op de mogelijkheden in China. Op het terrein van outsourcing biedt deze markt steeds meer kansen. Ook voor kleinschalige productie oriënteren bedrijven zich op China. Niche spelers exporteren reeds succesvol naar China. Ik verwacht dan ook dat de handel de komende jaren zal toenemen. Bedrijfsleven oriënteert zich op opkomende markten Buitenlandse investeringen, het uitbesteden van de productie, het openen van vestigingen in het buitenland en import worden, gezien de ontwikkelingen op de wereldmarkt, steeds belangrijkere aspecten van internationaal zakendoen. Dit heeft als gevolg dat de importantie van opkomende markten toeneemt omdat juist in deze landen de loonkosten nog relatief laag zijn. Daarnaast kennen deze landen gezien het huidige welvaartsniveau nog een substantieel groei potentieel. Een land behoort tot een opkomende markt indien: het land een behoorlijke marktomvang heeft (bruto nationaal product (BBP) van minimaal $45 miljard); geen deel uitmaakt van de Europese Unie; qua economie en welvaartsniveau in ABN AMRO MKB-Nederland 7

9 ontwikkeling is; het aandeel in de wereldinvoer van goederen en diensten of in de inkomende directe buitenlandse investeringen moet minstens 0,3% van het wereldtotaal bedragen; en tot slot in de periode en of in de periode sneller groeien of gegroeid zijn dan het OESO gemiddelde. 2 Opkomende markten bieden het bedrijfsleven kansen. Zo bleek uit onderzoek van MKB-Nederland en ABN AMRO 3 dat steeds meer Nederlandse bedrijven zich richten op opkomende markten. Uit het onderzoek kwam naar voren dat 17% van het totale mkb serieuze exportplannen had voor de kandidaat lidstaten. De grootste opkomende markt is China. In 2001 is China toegetreden tot de WTO en opende het land haar deuren voor de buitenlandse handel. Met ruim 1 miljard inwoners biedt deze relatief nieuwe afzetmarkt het Nederlandse bedrijfsleven veel mogelijkheden. Laat je niet uit het veld slaan. De Chinese markt verandert in een hoog tempo. Zijn er nu geen mogelijkheden voor sommige Westerse bedrijven, dan zijn die er wellicht over een aantal jaren wel. Dhr. Ronald Wils van het bedrijf BioComp Industries B.V. Bron: China, land van onbegrensde mogelijkheden?, MKB-Nederland/ ABN AMRO Doelstelling onderzoek Doelstelling van dit onderzoek is om te achterhalen in welke mate het mkb zaken doet met China en in hoeverre het internationaal actieve mkb zich oriënteert op deze markt. Er zullen in het onderzoek diverse facetten worden belicht. Is de Chinese markt een potentiële afzetmarkt voor het mkb, gaat het hier dan om specifieke producten of sectoren. Zien ondernemers kansen op de Chinese markt of juist niet. 2 Opkomende markten: ontwikkelingen en perspectieven 2003, Ministerie van Economische Zaken 3 Exporteren naar de nieuwe EU-toetreders, MKB-Nederland/ ABN AMRO 2003 ABN AMRO MKB-Nederland 8

10 Om een goed beeld te krijgen van de mate waarin het internationaal operend mkb actief is in China dan wel plannen in die richting heeft, hebben ABN AMRO en MKB-Nederland een onderzoek laten uitvoeren door TNS NIPO. Het doel van het onderzoek was het verkrijgen van inzicht in: In hoeverre en in welke vorm het mkb reeds zaken doet met China. Vaststellen of het internationaal opererend midden- en kleinbedrijf interesse en concrete plannen heeft richting de Chinese markt. Nagaan met welke knelpunten het midden- en kleinbedrijf te maken heeft bij het zaken doen met China. Om uitspraken te kunnen doen over het totale internationaal actieve midden- en kleinbedrijf zijn de resultaten herwogen naar bedrijfsgrootte en het al dan niet zaken doen met China. ABN AMRO MKB-Nederland 9

11 2. SAMENVATTING Uit het TNS-NIPO onderzoek, in combinatie met een aantal interviews met mkbbedrijven afkomstig uit diverse sectoren, kwamen de volgende resultaten naar voren % van het internationaal actieve mkb doet reeds zaken met China 1 op de 7 internationaal actieve bedrijven doet zaken met China. Het middenbedrijf doet in vergelijking met het kleinbedrijf meer zaken met China; resp. 29% en 12%. 2.2 Import is de belangrijkste vorm van internationaal ondernemen met China Een ruime meerderheid van de bedrijven die zaken doen met China houden zich voornamelijk bezig met het importeren van goederen uit China. In mindere mate wordt er geëxporteerd of wordt een deel van de productie uitbesteedt aan China. De bedrijven die zaken doen met China halen gemiddeld een kwart van hun omzet uit de handel met China. 2.3 Groot deel van het mkb overweegt in de toekomst zaken te doen met China De Chinese markt is een potentiële grote handelspartner. Opvallend is dat 4, het gaat hier dan omgerekend om circa mkb bedrijven, van het internationaal actieve mkb overweegt in de toekomst zaken te gaan doen met China. 6% (6.000 bedrijven) heeft zelfs concrete plannen om op korte termijn de Chinese markt te bewerken. Met name in de sectoren bouw, industrie en productie bestaat interesse voor de Chinese markt. Bijna de helft van de bedrijven die zaken doen met of in China, doet dat sinds het jaar 2000 of later. Dit is verklaarbaar uit het feit dat China op 11 december 2001 lid is geworden van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) daarvoor was er sprake van een gesloten planeconomie. Door toetreding tot de WTO moest China zich gaan conformeren aan de WTO handelsrichtlijnen en werd de tot dan toe afgeschermde Chinese economie meer open gesteld voor het internationale bedrijfsleven. Met de toetreding van China tot de WTO is derhalve een enorme nieuwe markt ontstaan. ABN AMRO MKB-Nederland 10

12 2.4 Middenbedrijf ziet met name kansen op het terrein van export Ten tijde van dit onderzoek zag 66% van het internationaal actieve middenbedrijf exportkansen. Het kleinbedrijf zag met name importkansen. Wanneer deze verwachtingen uitkomen betekent dit een enorme toename van de Nederlandse handel met China. 2.5 Helft van het internationaal actieve mkb ziet nog geen kansen in China Deze bedrijven zijn van mening dat hun product of dienst niet geschikt is voor de Chinese markt. Daarnaast, en dan met name bij het kleinbedrijf, wordt de afstand tot China als belemmering gezien. 2.6 De meeste Nederlandse bedrijven richten zich op de regio Shanghai China is ruim 250 keer zo groot als Nederland. Het land is opgedeeld in regio s die onderling sterke contrasten vertonen. Ondernemers richten zich dan ook vaak op een of enkele Chinese deelmarkten zoals Shanghai, Guangzhou en Peking. Shanghai met 15 miljoen inwoners en haar gunstige ligging is China s belangrijkste economische regio. De grootste havenstad ter wereld wordt als aanjager van de Chinese economie gezien. De goede bereikbaarheid, de vele kenniscentra waar veel innovatieve ontwikkelingen tot stand komen maken deze regio voor veel Nederlandse bedrijven de meest interessante handelsregio. Dhr. Meijer, brancheorganisatie FHI ziet goede kansen in China voor haar leden: FHI, federatie van technologiebranches ziet dat steeds meer bedrijven hun productie en R&D naar China verplaatsen. Vaak hebben Chinezen een kwalitatieve opleiding gevolgd in het Westen en de producten uit China beschikken over een steeds hoger kwaliteitsniveau. Het is voor bedrijven die de boot niet willen missen in ieder geval zaak gericht actie te ondernemen richting China. Een goed netwerk is hierbij van groot ABN AMRO MKB-Nederland 11

13 2.7 Ruime meerderheid ondervindt knelpunten bij het zaken doen met China De belangrijkste knelpunten die door mkb ondernemers worden ervaren zijn transportzaken, de Chinese taal, de vele formaliteiten waar men aan moet voldoen met betrekking tot invoerrechten, verpakkingseisen, logistiek en de grote verschillen in zakelijke cultuur. De bedrijven die nog niet actief zijn op de Chinese markt verwachten met name knelpunten op het terrein van taal- en cultuurverschillen, kennis over wet- en regelgeving en juridische zaken. Bij het middenbedrijf worden veel vaker knelpunten op het gebied van intellectueel eigendom verwacht. Dit verschil met het kleinbedrijf zou verklaarbaar kunnen zijn uit het feit dat naar verhouding meer bedrijven uit het middenbedrijf plannen hebben om te gaan exporteren naar China. Intellectueel eigendom is een belangrijk aspect wanneer men producten exporteert omdat zowel product als productkennis dan de grens over gaan. Het bedrijf Kipp & Zonen werd op een onaangename manier verrast door het kopieergedrag van Chinezen. Dhr. Dieterink vertelt dat hij zijn eigen producten tegen kwam in China nog voor dat hij iets geleverd had... Ik vroeg goh, waar zijn die twee gaten voor, maar ze moesten mij het antwoord schuldig blijven. Er was een kopie gemaakt, zonder oog en kennis voor details van het ontwerp. Ik besloot dat dit me geen tweede keer zou overkomen Het bedrijf Kipp&Zonen werd op een aangename manier verrast door het door vooral een uniek product op de markt te zetten, met heel veel unieke (en daarmee kopieergedrag moeilijk van kopieerbare) Chinezen. Dhr. details. Dieterink Wat dat vertelt betreft dat moet hij zijn je in eigen China producten tegen outstanding zijn en waar mogelijk patenten aanvragen. Meer dan dit kun je kwam in China nog voor dat hij iets geleverd had. helaas niet doen. Vanwege de kans op kopieergedrag heb ik op advies van mijn tolk/ distributeur zelfs enkele goede potentiële partners laten lopen. Zorg er dus voor dat je met een distributeur in zee gaat die zowel bekend is met de Chinese als de Europese cultuur. Hij kan je op weg helpen om verschillen tussen de Chinese en de Westerse (zakelijke) cultuur te overbruggen. Bron: China, land van onbegrensde mogelijkheden? MKB-Nederland/ ABN AMRO 2004 ABN AMRO MKB-Nederland 12

14 2.8 Lokale vertegenwoordiging is essentieel De meerderheid van de bedrijven heeft zelfstandig de Chinese markt bewerkt. Wanneer bedrijven eenmaal zaken doen met China wordt relatief vaak gebruik gemaakt van een agent of een distributeur. Gezien de grote afstand en enorme cultuur- en taalverschillen werken veel Nederlandse bedrijven via een lokale handelsvertegenwoordiger die de Chinese taal en cultuur goed kent. Dhr. Rene Zaal, van het bedrijf Moso International bv vertelt dat het van belang is met een betrouwbare partner te werken. In het geval van Moso International moest dit iemand zijn die goed bekend is met de Europese produkteisen. Het bedrijf heeft daarom een REP office geopend in China. Chinezen zijn over het algemeen opportunistisch, ze kunnen nieuwe activiteiten zeer snel op poten zetten en willen snel scoren. Ze houden daarbij vaak te weinig rekening met de eisen en verwachtingen van Europese klanten ten aanzien van het product. Ik wil dan ook zelf kunnen kijken wat er uit de machines komt. Door er bovenop te zitten kan ik het productieproces bijsturen en krijgen we uiteindelijk het product dat we willen hebben voor onze afzetmarkt. Een product dat voldoet aan Europese normen en keurmerken. Bron: China, land van onbegrensde mogelijkheden? MKB-Nederland/ ABN AMRO Handelsondersteuning gewenst 64% van de respondenten geeft aan behoefte te hebben aan ondersteuning bij het bewerken van de Chinese markt. Er is met name behoefte aan ondersteuning op het gebied van wet- en regelgeving en het vinden van een geschikte en betrouwbare zakenpartner. De bedrijven die zich wel oriënteren op de Chinese markt, maar hier nog niet daadwerkelijk zaken doen, geven aan behoefte te hebben aan algemene informatie over de Chinese markt, marktkansen voor hun bedrijf, zakelijke gedragscodes en financiële en juridische aspecten van het zakendoen met China. ABN AMRO MKB-Nederland 13

15 De ondernemers zien met name een belangrijke rol weggelegd voor de Nederlandse overheid en het postennetwerk (ambassade s en NBSO s) bij het verminderen van knelpunten met betrekking tot de handel met China. De meerderheid van de bedrijven die verwachten in de toekomst zaken te gaan doen met China ziet een rol voor de bank weggelegd, vooral op het gebied van informatieverstrekking. 45% heeft behoefte aan informatie over financiële zaken. Ook hier zou de bank een belangrijke rol kunnen spelen. Als u als buitenlandse onderneming exporteert naar China is het gebruikelijk om te factureren in USD of EUR. De lokale munt, de RMB (Renminbi), is beperkt inwisselbaar. Buiten China kunt u geen RMB s betalen of ontvangen. Verkoopcontracten dienen dan ook altijd in vreemde valuta te worden opgesteld. Dhr. Hans van der Woerd, International Desk Manager ABN AMRO, regio Zuid Nederland zegt hierover: Onlangs heb ik contact gehad met een bedrijf dat een voorschot heeft ontvangen voor werkzaamheden (diensten) die dit bedrijf in China heeft verricht. Dit voorschot werd door de Chinese opdrachtgever in RMB voldaan. Het Nederlandse bedrijf kon de RMB niet ontvangen en moest deze noodgedwongen op rekening van een bevriende Chinese relatie laten overmaken. Ik denk dat weinig bedrijven dit een aantrekkelijke optie vinden. Bron: China, land van onbegrensde mogelijkheden?, MKB-Nederland/ ABN AMRO 2004 ABN AMRO MKB-Nederland 14

16 3. CONCLUSIE Het Nederlandse mkb richt zich steeds meer op markten buiten de Europese Unie. De toename van de concurrentie op de nabije markten en het toegankelijker worden van verder gelegen markten leiden tot een toename van de handel met deze landen. Uit het onderzoek kunnen wij concluderen dat China voor het internationaal actieve mkb een belangrijke handelspartner is. Het belang van deze markt voor het Nederlandse bedrijfsleven zal de komende jaren enorm toenemen. Dhr. Völker, Modint Business, ondernemersorganisatie voor mode en interieur Ook de Modint signaleert dat de aangesloten bedrijven zich steeds meer oriënteren op de Chinese markt. Ik verwacht wel dat de eerste exportstappen moeilijk zullen zijn, de cultuurverschillen zijn groot en de markt is immens. Toch zien wij wel enkele belangrijke groeikernen die veel goede kansen bieden. Beijing, de Po rivier delta, Hong Kong en Shanghai. Chinezen zijn erg merkgevoelig. Dit heeft tot gevolg dat er veel brand stores direct worden geopend zonder tussenschakels. Als je in Europa geslaagd bent met een goed merk, dan kun je zeker goed zaken doen in China. Het land is, ondanks de toetreding tot de WTO in 2001, nog geen eenvoudige handelsbestemming. Veel mkb bedrijven ondervinden substantiële knelpunten op deze markt welke de handel remmen. 3.1 China is een belangrijke handelspartner voor het Nederlandse mkb Een groot deel van het mkb heeft al handelsbetrekkingen met China. Daarnaast oriënteren veel internationaal actieve mkb bedrijven zich momenteel op de mogelijkheden voor hun bedrijf om handelsrelaties te starten met China. Een ondernemer moet zelf constateren wat de Chinese markt voor hem te bieden heeft. Als ondernemer moet je gewoon je blik verruimen en zorgen dat je op de hoogte bent van de mogelijkheden van deze enorme markt, maar ook van de bedreigingen. Dhr. Henri Geursen, Noord Nederlandse Draadindustrie. (NNDI) Bron: China, land van onbegrensde mogelijkheden?, MKB-Nederland/ABN AMRO 2004 ABN AMRO MKB-Nederland 15

17 3.2 Export speelt een ondergeschikte rol in de handelsbetrekkingen met China Nederland importeerde in 2003 voor 10 miljard euro uit China. De export bedroeg echter nog maar 1.6 miljard euro. Het ging hier met name om machines, chemische producten en grondstoffen. In verhouding tot de export naar Duitsland, ruim 44 miljard euro in 2003, is de export naar China nog marginaal. Echter, een ruime meerderheid van het middenbedrijf ziet wel exportkansen naar China. Gezien de omvang van de markt, de recente handelsbetrekkingen met China en de grote interesse voor afzetmogelijkheden in China kunnen wij dan ook de conclusie trekken dat de export omzet naar China de komende jaren sterk zal gaan stijgen. 3.3 Knelpunten op de Chinese markt ondanks WTO lidmaatschap nog groot Het Nederlandse bedrijfsleven ondervindt ondanks het feit dat China is toegetreden tot de WTO een aantal grote handelsbarrières op deze markt. Het land is in vergelijking met de nabije markten een moeilijk toegankelijke markt voor het mkb. Formaliteiten rondom bijvoorbeeld invoerrechten, verpakkingseisen en transportzaken remmen de handel. Er is dan ook een grote behoefte aan handelsondersteuning in de vorm van informatie en kennis. Daarnaast zou de Nederlandse handel gebaat zijn bij het terugdringen van genoemde handelsbarrières. ABN AMRO MKB-Nederland 16

18 4. AANBEVELINGEN Op basis van het onderzoek is een aantal aanbevelingen geformuleerd om het mkb beter te kunnen ondersteunen bij activiteiten die betrekking hebben op de handel met China. 4.1 Rol Dutch Trade Board essentieel in coördinatie marktbewerking China De Chinese markt is booming. Diverse publieke- en private handelsbevorderende organisaties spelen hierop in en organiseren activiteiten op China. Om overlap te voorkomen en de transparantie en effectiviteit van handelsbevorderende activiteiten te vergroten dienen deze activiteiten centraal te worden gecoördineerd. De Dutch Trade Board 4 dient het beleid ten aanzien van China en het daaraan gekoppelde activiteitenplan centraal te coördineren. Comment: 4.2 Aanbod handelsmissies China vergroten Handelsmissies zijn een effectief instrument om bedrijven te introduceren op nieuwe markten. Dit geldt met name voor China. Veel mkb-bedrijven ondervinden knelpunten bij de marktentree. Middels een handelsmissie kunnen bedrijven op eenvoudige wijze worden geïntroduceerd op de Chinese markt. De frequentie van collectieve handelsmissies dient te worden verhoogd. Op deze wijze kan een groot deel van het bedrijfsleven zich oriënteren op de Chinese markt. Voor een periode van twee jaar zal er in afstemming met de Dutch Trade Board een actieplan China moeten worden samengesteld. In dit actieplan zou er voor de periode van 2 jaar een groot aantal (thematische) handelsmissies naar diverse regio s in China moeten worden gepland en georganiseerd om het Nederlandse bedrijfsleven op korte termijn de gelegenheid te geven om zich te oriënteren op de Chinese markt. 4 Dutch Trade Board: Een overlegorgaan waarin verschillende publieke en private handelsbevorderende partijen vertegenwoordigd zijn. Doelstelling van de DTB is het versterken van de positie en concurrentiekracht van Nederlandse ondernemingen in het buitenland. Met name door het bevorderen van een optimale publiek/ private samenwerking op het terrein van internationaal ondernemen. ABN AMRO MKB-Nederland 17

19 4.3 Uitbreiding economische steunpunten De overheid biedt eerstelijns ondersteuning aan ondernemers, middels de zogenaamde Netherlands Business Support Offices. Op dit moment zijn er 7 NBSO kantoren operationeel in China, verspreid over verschillende deelmarkten. Met name voor het mkb bieden deze NBSO s veel lokale handelsondersteuning. Zo kunnen NBSO s het bedrijfsleven o.a. ondersteuning bieden op het terrein van marktinformatie, branche specifieke informatie, het vinden van een betrouwbare zakenpartner en informatie verstrekken over de lokale wet- en regelgeving. Gezien de verwachte toename van de handel met China, de vele handelsbarrières die het land telt en de behoefte aan ondersteuning vanuit het mkb, dient het NBSO netwerk te worden uitgebreid om het Nederlandse bedrijfsleven optimaal te kunnen bedienen Voorlichting over zakelijke kansen op opkomende markten Het bewustwordingproces over kansen voor het mkb op opkomende markten moet worden gestimuleerd. Het stigma dat dergelijke markten alleen kansen bieden aan het grootbedrijf is achterhaald. Hier ligt een taak weggelegd voor branche-organisaties en het handelsbevorderende netwerk. Middels goede voorlichting en een toegankelijk financieel instrumentarium dat is toegespitst op het mkb kan hieraan een belangrijke bijdrage worden geleverd. 4.5 Intensivering van diplomatieke betrekkingen De overheid heeft een belangrijke rol bij het wegnemen van handelsbarrières en het vereenvoudigen van de markttoegang voor Nederlandse ondernemers tot China. China is sinds 2001 lid van de WTO, maar het Nederlandse bedrijfsleven wordt nog steeds gehinderd door bestaande handelsbarrières. De Nederlandse overheid dient de diplomatieke betrekkingen op het niveau van de Europese Unie, WTO en het eigen postennetwerk te intensiveren om de nog bestaande handelsbarrières voor het bedrijfsleven te slechten. Hiervoor zouden teams van kennisexperts kunnen worden ingezet om extra ondersteuning te bieden. ABN AMRO MKB-Nederland 18

20 4.6 Meer faciliteiten voor importondersteuning Import is tot dusver de belangrijkste component van onze handelsrelaties met China. Voor import is er in vergelijking met export- en buitenlandse investeringen weinig overheidsondersteuning beschikbaar. Zowel het financiële als niet financiële overheidsinstrumentarium zou hierop verder moeten worden aangepast. Bedrijven zouden een beroep moeten kunnen doen op financiële ondersteuning voor het opzetten van importactiviteiten. Een centraal front office bij de EVD voor importvragen zou de transparantie voor het bedrijfsleven vergroten. Ondernemers moeten tot dusver shoppen bij diverse organisaties om informatie in te winnen over import. Gezien het belang van onze importactiviteiten zou het bedrijfsleven beter geïnformeerd moeten worden over de kansen die China biedt op dit terrein. Hier ligt een taak voor de publieke- en private handelsbevorderende organisaties. 4.7 Studenten inzetten voor het midden- en kleinbedrijf Naast het Nederlands bedrijfsleven internationaliseert ook het onderwijs. Middels een onderwijspakket met een internationale component, buitenlandse stages en uitwisselingsprogramma s en het bieden van onderwijs aan buitenlandse studenten wordt een generatie opgeleid die de internationalisering van het Nederlandse bedrijfsleven op een hoger niveau kan tillen. Gezien de grote behoefte van het mkb naar specifieke kennis op het terrein van zakendoen met opkomende markten, zou het onderwijs zijn studieprogramma hierop moeten aanpassen. Het internationale component van het studieaanbod zou verbreed moeten worden door meer aandacht te schenken aan opkomende markten. Daarnaast dient het mkb intensiever samen te werken met het onderwijs. Om de samenwerking tussen het internationaal actieve mkb en het onderwijs in relatie tot opkomende markten een krachtige impuls te geven, zal MKB-Nederland in samenwerking met het Hoger onderwijs, studenten met Azië-kennis, projectmatig gaan inzetten bij het mkb dat zich oriënteert, of actief is, op de Aziatische markt. ABN AMRO MKB-Nederland 19

21 5. TABELLEN Doet uw bedrijf internationaal zaken? Ja Nee Hoeveel personen zijn er 15 uur of meer bij uw onderneming werkzaam? 100 en meer personen personen 2% 2% personen personen 7% 8% 5-9 personen 15% 2-4 personen 1 persoon 32% 34% 5% 1 15% 2 25% 3 35% 4 Alle respondenten behoren tot de categorie midden- en kleinbedrijf en zijn internationaal actief. De categorie kleinbedrijf is in verhouding meer vertegenwoordigd. Dit geeft een representatief beeld van het midden- en kleinbedrijf in Nederland. ABN AMRO MKB-Nederland 20

22 Op welk van de volgende terreinen is uw bedrijf internationaal actief? Anders (Zakelijke) Dienstverlening Handelsonderneming Transport Consultancy Vestiging in het buitenland Export Samenwerkingsverband of Joint Venture Import Uitbesteden productie (outsourcing) 7% 2% 1% 2% 2% 7% 15% 11% 55% 66% Import en export zijn veruit de meest voorkomende vormen van internationaal zakendoen onder het internationaal actieve midden- en kleinbedrijf. ABN AMRO MKB-Nederland 21

23 Doet uw bedrijf zaken met of in China? % Ja 85% Nee 15% van het internationaal actieve midden- en kleinbedrijf doet zaken met of in China. Dit betekent dat 1 op de 7 internationaal actieve bedrijven zaken doet met China. Het middenbedrijf doet in vergelijking met het kleinbedrijf meer zaken met China; resp. 29% en 12%. ABN AMRO MKB-Nederland 22

24 Op welk van de volgende terreinen is uw bedrijf actief in China? Anders (Zakelijke) Dienstverlening Handelsonderneming Transport, expeditie Consultancy Vestiging in China Samenwerkingsverband of Joint Venture Uitbesteden productie (outsourcing) Export Import 6% 1% 4% 8% 16% 35% De bedrijven die zaken doen in of met China hebben vooral importactiviteiten ontplooid. In mindere mate worden export en het uitbesteden van productie genoemd. ABN AMRO MKB-Nederland 23

25 Sinds wanneer is uw bedrijf actief in China? 4 35% 3 25% 2 15% 1 5% 16% 37% 26% 19% Voor Weet niet/ geen opgave 3% Bijna de helft van de bedrijven die zaken doen met of in China, doet dat sinds het jaar 2000 of later. Kunt u aangeven welk percentage van uw omzet, uw bedrijf behaalt uit de activiteiten met of in China? 4 35% 3 25% 2 15% 1 5% 36% 21% 16% 14% 14% 1 tot 1 10 tot 2 20 tot 5 50 of meer Weet niet Gemiddeld haalt het internationaal actieve mkb dat zaken doet in of met China 25,4% van de totale omzet uit de activiteiten op de Chinese markt. ABN AMRO MKB-Nederland 24

26 Op welke van de volgende gebieden heeft uw bedrijf wel eens knelpunten ondervonden in het zakendoen met China? Weet niet Nooit knelpunten ondervonden 27% Andere knelpunten 4% Contractuele afhandeling 7% Marktinformatie 5% Zakelijke gedragscode 1 Het vinden van een geschikte zakenpartner in China 13% Juridische zaken Financiele zaken 8% Mogelijkheden voor risicoafdekking 9% Kennis over wet- en regelgeving 18% Personeel in China 7% Personeel in eigen bedrijf 5% Logistieke problemen in China 25% Transport van en naar China 28% Verpakkingseisen 25% Invoerrechten 28% Intellectuele eigendom 14% Cultuur 25% Taal 28% ABN AMRO MKB-Nederland 25

27 De belangrijkste knelpunten die door mkb ondernemers worden ervaren zijn transportzaken, taal, formaliteiten rondom invoerrechten, verpakkingseisen, logistiek en de verschillen in zakelijke cultuur. Welke organisaties zouden, volgens u, bedrijven behulpzaam kunnen zijn in het verhelpen van de knelpunten in het zakendoen met China? Weet niet Anders Kredietverzekeraar Mijn bank Kamer van Koophandel NEC NCH Fenedex Brancheorganisatie EVD Netherlands Business Support Office Ambassade Nederlandse overheid 3% 6% 2% 9% 5% 15% 15% 18% 15% 21% 31% 32% 28% 5% 1 15% 2 25% 3 35% De belangrijkste knelpunten die door mkb ondernemers worden ervaren zijn transportzaken, taal, formaliteiten rondom invoerrechten, verpakkingseisen, logistiek en de verschillen in zakelijke cultuur. ABN AMRO MKB-Nederland 26

28 Op welk van de volgende terreinen heeft u behoefte aan extra ondersteuning in het zakendoen met China? Weet niet 5% Geen behoefte aan extra ondersteuning 36% Anders 3% Het vinden van een geschikte zakenpartner in China 21% Financiele zaken 9% Juridische zaken 14% Wet- en regelgeving 35% Marktkansen 18% Cultuur 18% Taal 17% 5% 1 15% 2 25% 3 35% 4 64% van de respondenten geeft aan behoefte te hebben aan extra ondersteuning bij het bewerken van de Chinese markt. Er is met name behoefte aan ondersteuning op het gebied van wet- en regelgeving en het vinden van een geschikte en betrouwbare zakenpartner. De bedrijven die zich wel oriënteren op de Chinese markt maar hier nog niet daadwerkelijk zaken doen, hebben behoefte aan informatie over de Chinese markt, marktkansen, zakelijke gedragscodes en financiële en juridische aspecten. ABN AMRO MKB-Nederland 27

29 Op welke wijze heeft uw bedrijf de Chinese markt bewerkt? Weet niet Anders 11% Via een reeds bestaande zakelijke relatie 29% Op eigen gelegenheid 59% Via een distributeur 3% Via een agent 23% Met behulp van een expert 7% Via een handelsmissie 5% De meerderheid van de bedrijven heeft zelfstandig de Chinese markt bewerkt. Wanneer bedrijven eenmaal zaken doen met China wordt relatief vaak gebruik gemaakt van een agent of een distributeur. ABN AMRO MKB-Nederland 28

30 Op welke wijze doet uw bedrijf zaken met of in China? Weet niet 1% Anders, namelijk 15% , internet, fax 9% Zelf, rechtstreeks 15% Via distributeur 18% Via een joint venture die we hebben gestart Via een eigen vestiging ter plaatse 6% 1 Via een Chinese agent Een ruime meerderheid doet op de Chinese markt zaken via een Chinese agent. In mindere mate wordt een distributeur ingeschakeld en doet men rechtstreeks zaken. Heeft u voor uw activiteiten in China gebruik gemaakt van een subsidie- of investeringsprogramma? % % Ja Nee Weet niet Geen van de respondenten heeft voor de activiteiten op de Chinese markt gebruik gemaakt van een subsidie- of investeringsprogramma. ABN AMRO MKB-Nederland 29

31 Ervaart u wel eens knelpunten bij het beschermen van intellectueel eigendom in uw zakelijke activiteiten in of met China? Weet niet 1% Nooit 65% Zelden Ja, af en toe Ja, regelmatig 11% 8% 15% Ja, altijd % van de bedrijven die zaken doen in of met China ervaart hierbij wel eens knelpunten met betrekking tot het beschermen van intellectueel eigendom. De meerderheid geeft aan op dit terrein geen knelpunten te ondervinden. Hoe gaat u hiermee om? Anders 1 Patent aanvragen voor een specifieke markt 6% Patent aanvragen in China 6% Zo uniek mogelijk product maken 45% Productinnovatie om kopieergedrag voor te blijven Om knelpunten met betrekking tot het beschermen van intellectueel eigendom op de Chinese markt te voorkomen, besteedt het Nederlandse mkb dat zaken doet op de Chinese markt veel aandacht aan productinnovatie. 6 geeft aan middels productinnovatie te willen voorkomen, en 45% maakt om dezelfde reden een zo uniek mogelijk product. ABN AMRO MKB-Nederland 30

32 Heeft u plannen om in de toekomst activiteiten te ontplooien in China? % 2 1 6% Ja, zeker Ja, misschien Nee, zeker niet 4 van het internationaal actieve mkb overweegt in de toekomst zaken te gaan doen met China en 6% heeft concrete plannen om op korte termijn de Chinese markt te bewerken. Met name in de sectoren bouw, industrie en productie bestaat interesse voor de Chinese markt. Op welke termijn bent u van plan activiteiten te ontplooien in China? % 13% 5% 1 1 jaar 2 jaar 3 jaar 5 jaar ABN AMRO MKB-Nederland 31

33 Welke activiteiten wilt u dan ontplooien? % % 23% 26% 13% Import Export opstarten samenwerkingsverband of joint venture Uitbesteden productie (outsourcing) Verplaatsen van Research en Development activiteiten Anders Weet niet Onder het Nederlandse midden- en kleinbedrijf bestaat vooral interesse om in de toekomst exportactiviteiten (49%) te ontplooien op de Chinese markt. Daarnaast noemt 26% het uitbesteden van productie, 23% import en 23% het opstarten van een samenwerkingsverband als streven voor de nabije toekomst. Welke kansen ziet u voor uw bedrijf in China? % 49% 9% 28% 4% 3% Export Import Opstarten van een Joint Venture Aangaan samenwerkingsve rband Ik zie geen kansen voor mijn bedrijf in China Anders Ten tijde van dit onderzoek zag 66% van het middenbedrijf exportkansen. Het kleinbedrijf zag met name import kansen. ABN AMRO MKB-Nederland 32

34 Wat is de reden dat u geen activiteiten wilt ontplooien in of met China? % Mijn product/ dienst is hiervoor niet geschikt 24% De afstand is te groot 17% Mijn bedrijf is hiervoor niet klaar 6% China is een te moeilijke markt 5% Anders Weet niet Deze bedrijven zijn van mening dat hun product of dienst niet geschikt is voor de Chinese markt. Daarnaast, en dan met name bij het kleinbedrijf, wordt de afstand tot China als belemmering gezien. ABN AMRO MKB-Nederland 33

35 Welke knelpunten verwacht u in het zakendoen met China? 1 Anders 8% 21% Juridische zaken 31% 26% Gebrek aan kennis over wet- en regelgeving 4 17% Personeel in ons bedrijf 6% 21% Verpakkingseisen 6% 18% Intellectueel eigendom 14% 3 Taal 46% De bedrijven die nog niet actief zijn op de Chinese markt verwachten met name knelpunten op het terrein van de taal en cultuurverschillen, kennis over wet- en regelgeving en juridische zaken. Bij het middenbedrijf worden veel vaker knelpunten op het gebied van intellectueel eigendom verwacht. ABN AMRO MKB-Nederland 34

36 Heeft u behoefte aan informatie over de Chinese markt of over zakendoen in of met China? 52% 51% 51% % 49% 48% 49% Ja 51% Nee Aan welke informatie heeft u behoefte? Anders 1% Het vinden van een geschikte zakenpartner 28% Risico afdekking 38% Beschermen intellectueel eigendom 15% Transport en logistiek 22% Zakelijke gedragscode 46% Financiële zaken 45% Juridische zaken 44% Cultuur 31% Taal 21% Marktkansen 55% ABN AMRO MKB-Nederland 35

37 Ongeveer de helft van de respondenten heeft behoefte aan informatie over de Chinese markt en/ of over zakendoen in of met China. Er is behoeft aan informatie op allerlei terreinen. Met name informatie over marktkansen, zakelijke gedragscodes, financiële zaken en juridische zaken worden vaak genoemd. ABN AMRO MKB-Nederland 36

38