Wet- en regelgeving. mr. drs. J.E. Janssen en mr. M.E. Brinkman * Europa. Nederland

Transcriptie

1 mr. drs. J.E. Janssen en mr. M.E. Brinkman * In deze rubriek wordt ingegaan op belangrijke wijzigingen in wet- en regelgeving in Europa en Nederland alsmede op ontwikkelingen die naar verwachting op korte termijn tot dergelijke wijzigingen zullen leiden. Europa Verordening betreffende de integriteit en transparantie van de groothandelsmarkt voor energie (PbEU 2011, L 326/1) Nadat bovengenoemde verordening (de Regulation on Energy Markets Integrity and Transparency en derhalve veelal de REMIT-verordening genoemd) op 12 december 2011 in het Publicatieblad van de Europese Unie was gepubliceerd (PbEU 2011, L 326/1) (zie NTE 2011, nr. 5/6), heeft het Agentschap voor de samenwerking tussen energieregulators (hierna: het Agentschap) op 20 december 2012 op grond van art. 16, eerste lid, van deze verordening een niet-bindende richtsnoer uitgevaardigd over de toepassing door nationale toezichthouders van de definities zoals opgenomen in art. 2 van deze verordening. Het richtsnoer is gepubliceerd op Elektriciteit: Draft Network Code Requirements for Grid Connection Applicable to all Generators Nadat het Europees netwerk van transmissiesysteembeheerders voor elektriciteit (hierna: het ENTSB-E) op 27 oktober 2011 reeds een conceptversie van het consultatiedocument voor een Europese netcode voor aansluitvoorwaarden op het elektriciteitsnetwerk had gepubliceerd (zie NTE 2011, nr. 5/6), is het ENTSB-E op 24 januari 2012 officieel een publieke consultatie gestart over deze concept-netcode (zie consultatie gepubliceerd op Deze netcode moet gaan voorzien in regels die de operationele veiligheid van het elektriciteitsnetwerk en de aansluitingen daarop verzekeren. De consultatie is op 20 maart 2012 gesloten. Daarna zal het ENTSB-E in overeenstemming met art. 10 Verordening (EG) nr. 714/2009 betreffende de voorwaarden voor toegang tot het net voor grensoverschrijdende handel in elektriciteit (hierna: Verordening (EG) 714/2009) een definitieve netcode ontwikkelen voor aansluitvoorwaarden op het elektriciteitsnetwerk. Deze definitieve netcode zal vervolgens op grond van art. 6, zesde lid en verder, van Verordening (EG) 714/2009 worden teruggezonden naar en beoordeeld door het Agentschap en daaropvolgend worden voorgelegd aan de Europese Commissie (hierna: de Commissie). Voorstellen voor nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen Op 20 december 2011 heeft de Commissie voorstellen gepubliceerd voor (i) een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende het gunnen van opdrachten in de sectoren water- en energievoorziening, vervoer en postdiensten (COM(2011) 895 def.), (ii) een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende het gunnen van overheidsopdrachten (COM(2011) 896 def.) en (iii) een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de gunning van concessieopdrachten (COM(2011) 897 def.). Deze conceptrichtlijnen strekken tot vervanging en modernisering van respectievelijk Richtlijn 2004/17/EG houdende de coördinatie van de procedures voor het plaatsen van opdrachten in de sectoren water- en energievoorziening, vervoer en postdiensten en Richtlijn 2004/18/EG betreffende de coördinatie van de procedures voor het plaatsen van overheidsopdrachten voor werken, leveringen en diensten (vergelijk Kamerstukken II 2011/12, , nr. 1345). De modernisering heeft als doel: (1) het vereenvoudigen en versoepelen van de regels en procedures; (2) het bevorderen van de toegang tot aanbestedingen voor kleine en middelgrote ondernemingen; en (3) het kwalitatief verbeteren van aanbestedingen door rekening te houden met bijvoorbeeld maatschappelijke en milieucriteria. Nieuw is dat naast een algemene richtlijn en een nutssectoren richtlijn ook een aparte richtlijn wordt voorgesteld voor concessieopdrachten. Met deze nieuwe derde richtlijn wordt beoogd een duidelijk rechtskader te scheppen voor de aanbesteding van concessies voor werken en diensten en om de effectieve toegang tot de markt voor concessieopdrachten te waarborgen. De Commissie streeft ernaar om de richtlijnen voor het einde van 2012 definitief vast te stellen. In Nederland is terughoudend gereageerd op het richtlijnvoorstel voor concessieopdrachten (Kamerstukken II 2011/12, , nr. 1344). De Commissie zou onvoldoende duidelijk hebben gemaakt waarom voor concessieopdrachten in aanvulling op bestaande regelgeving en jurisprudentie een nieuwe richtlijn is vereist. Nederland Wetgeving Stimulering duurzame energieproductie (Kamerstukken II 2011/12, ) De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (hierna: de Minister) heeft op 17 februari 2012 de Regeling aanwijzing categorieën duurzame energieproductie 2012 vastgesteld en op 21 februari 2012 in de Staatscourant gepubliceerd (Stcrt. 2012, nr. 3609). Deze regeling geeft invulling aan de mogelijkheid tot stimulering van de productie van hernieuwbare energie voor het jaar 2012 op grond van het Besluit stimulering duurzame energieproductie. Daaronder valt vanaf 2012 ook de productie van hernieuwbare warmte. Daarnaast voorziet de regeling in de mogelijkheid om subsidiabele productie mee te nemen naar een volgend jaar indien deze productie in een jaar niet is benut. Dit fenomeen wordt ook wel banking genoemd. De Regeling aan- * Jan Erik Janssen en Martha Brinkman zijn advocaat bij Stek te Amsterdam. De auteurs danken Wilko Wolbers, eveneens advocaat bij Stek, voor zijn bijdrage aan de totstandkoming van deze rubriek. Nr. 1 maart 2012 Tijdschrift voor Energierecht 39

2 wijzing categorieën duurzame energieproductie 2012 is op 13 maart 2012 in werking getreden. Eveneens op 17 februari 2012 heeft de Minister de regeling houdende wijziging van de Algemene uitvoeringsregeling stimulering duurzame energieproductie en de Regeling garanties van oorsprong voor duurzame elektriciteit vastgesteld. De wijzigingsregeling bevat aanvullingen en toevoegingen met betrekking tot de hiervoor genoemde nieuwe mogelijkheid voor subsidiering van hernieuwbare warmte en de mogelijkheid tot banking van onbenutte subsidiabele productie. Deze wijzigingsregeling is op 21 februari 2012 gepubliceerd in de Staatscourant (Stcrt. 2012, nr. 3188) en op 13 maart 2012 in werking getreden. Voor een verdere inhoudelijke behandeling van de ontwikkelingen onder dit kamerstuknummer wordt verwezen naar de rubriek Actualiteiten en signaleringen in dit tijdschrift. Regels voor de opslag duurzame energie (Wet opslag duurzame energie) (Kamerstukken II 2011/12, ) Nadat de Minister dit wetsvoorstel op 12 december 2011 naar de Tweede Kamer had gezonden (zie NTE 2011, nr. 5/6), heeft de Vaste Commissie voor Economische Zaken Landbouw en Innovatie in haar verslag van 6 februari 2012 (nr. 5) een aantal vragen over het wetsvoorstel gesteld. Regels met betrekking tot versnelde ontwikkeling en verwezenlijking van ruimtelijke en infrastructurele projecten (Crisis- en herstelwet) (Kamerstukken II 2011/12, ) De Minister van Infrastructuur en Milieu (hierna: de Minister van IM) heeft bij brief van 20 januari 2012 (nr. 149) een ontwerpbesluit voorgehangen bij de Tweede Kamer strekkende tot wijziging van het Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet (Stb. 2012, 289) (zie NTE 2010, nr. 2) op grond van bovengenoemde wet. Het ontwerpbesluit is eveneens op 20 januari 2012 in de Staatscourant gepubliceerd (Stcrt. 2012, nr. 1264). Het ontwerpbesluit vormt de zogenoemde vierde tranche van het Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet. Met deze vierde tranche wordt onder meer een aantal ontwikkelingsgebieden als bedoeld in art. 2.2 Crisis- en herstelwet en een innovatief project als bedoeld in die wet aangewezen. Wijziging van de Crisis- en herstelwet en diverse andere wetten in verband met het permanent maken van de Crisis- en herstelwet en het aanbrengen van enkele verbeteringen op het terrein van het omgevingsrecht (Kamerstukken II 2011/12, ) Zoals de Minister van IM op 28 november 2011 had aangekondigd (Kamerstukken I 2011/12, , nr. C) (zie NTE 2011, nr. 5/6), heeft de Minister van IM dit wetsvoorstel op 30 december 2011 naar de Tweede Kamer gezonden. Met het wetsvoorstel wordt uitvoering gegeven aan de afspraken zoals gemaakt in het regeerakkoord om de Crisis- en herstelwet te voorzien van een permanent karakter. Dit wordt bewerkstelligd doordat de looptijd van de huidige Crisis- en herstelwet, die eindigt op 1 januari 2014, op grond van dit wetsvoorstel voor onbepaalde tijd wordt verlengd. Ook wordt de Crisis- en herstelwet op een aantal punten geactualiseerd. Verder bevat het wetsvoorstel een hele reeks aanpassingen en verbeteringen van andere wetten met betrekking tot omgeving en ruimtelijke ordening. Het doel daarvan is om de lastendruk te verminderen en besluitvormingsprocedures te versnellen en te flexibiliseren. Blijkens de memorie van toelichting bij het wetsvoorstel (nr. 3) zal een nadere vereenvoudiging en stroomlijning van dit omgevingsrecht worden vormgegeven in een separaat nieuw wetsvoorstel voor een nieuwe Omgevingswet dat de Minister van IM voorbereidt (zie hierover Kamerstukken II 2011/12, , nr. 1). Ook kondigt de Minister van IM aan dat in maart of april 2012 de voorbereiding zal starten voor een afzonderlijk wetsvoorstel dat zal voorzien in de aanpassing van de Algemene wet bestuursrecht teneinde daarin een aantal bevoegdheden uit de Crisis- en herstelwet permanent te verankeren. Op 19 januari 2012 heeft de Vaste Commissie voor Infrastructuur en Milieu de Minister van IM verzocht om opnieuw advies in te winnen bij de Raad van State over bovengenoemd wetsvoorstel. In het bijzonder wil de vaste commissie weten welke onderdelen van het eerdere advies van de Raad van State (nr. 4) door de regering zijn geadresseerd en welke niet. Bij brief van 27 januari 2012 (nr. 5) heeft de Minister van IM de vaste commissie laten weten dat zij geen aanleiding ziet om op het verzoek van de vaste commissie in te gaan. Wijziging van de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet en de Wet op het financieel toezicht (uitvoering van een verordening betreffende de integriteit en transparantie van de groothandelsmarkt voor energie) De Minister is op 17 februari 2012 een openbare consultatie gestart over het ontwerp voor bovengenoemd wetsvoorstel ( Dit wetsvoorstel strekt tot wijziging van de Elektriciteitswet 1998 (hierna: de E-wet), de Gaswet en de Wet op het financieel toezicht in verband met de uitvoering van de REMIT-verordening (zie hiervoor). Het wetsvoorstel regelt dat de Nederlandse Mededingingsautoriteit (hierna: de NMa) over onderzoeksen handhavingsbevoegdheden komt te beschikken zodat de NMa toezicht kan houden op de naleving van deze verordening. Deze bevoegdheden zullen worden opgenomen in de E-wet en de Gaswet. Daarnaast voorziet het wetsvoorstel in de mogelijkheid voor de NMa om samen te werken met de Autoriteit Financiële Markten. Daartoe zal de Wet op het financieel toezicht worden aangepast. De consultatie is op 19 maart 2012 gesloten. Wijziging van de Elektriciteitswet 1998 en van de Gaswet (implementatie van richtlijnen en verordeningen op het gebied van elektriciteit en gas) (Kamerstukken II 2011/12, ) Dit wetsvoorstel strekt tot implementatie in de E-wet en de Gaswet van het zogenoemde derde energiepakket. In het kader van dit wetsvoorstel heeft de Minister vragen van de Vaste Commissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie beantwoord over interconnectoren in relatie tot het derde energiepakket. De lijst van vragen antwoorden is gepubliceerd op 30 januari 2012 (nr. 9). Vervolgens heeft de Minister op 15 februari 2012 een tweede nota van wijziging van dit wetsvoorstel (nr. 10) aan de Tweede Kamer toegestuurd. Deze nota van wijziging heeft als doel om de administratieve lasten voor eigenaren van een gesloten distributiesysteem in de zin van art. 15 E-wet en art. 2a van de Gaswet te verlichten. Daartoe wordt de verplichting tot een boekhoudkundige scheiding voor activiteiten op het gebied van netbeheer en andere activiteiten vervangen door een in- 40 Tijdschrift voor Energierecht Nr. 1 maart 2012

3 Wet- en regelgeving formatieplicht voor de eigenaar van een gesloten distributiesysteem aan de NMa. Op grond van deze informatieplicht verschaft de eigenaar aan de NMa informatie over de toerekening van kosten en opbrengsten aan activiteiten die verband houden met de aanleg en het beheer van het gesloten distributiesysteem. Indien de informatie niet of niet voldoende wordt verstrekt, kan de NMa daarvoor een boete opleggen. Daarnaast voorziet de tweede nota van wijziging in een procedure om te beoordelen of bestaande ontheffingen van de verplichting om een netbeheerder aan te wijzen op grond van art. 15 E-wet en art. 2a Gaswet kunnen worden omgezet in ontheffingen voor een gesloten distributiesysteem als bedoeld in bovengenoemd wetsvoorstel. De Minister verwacht dat niet alle bestaande ontheffingen zullen voldoen aan de criteria voor een gesloten distributiesysteem en dus ook niet allemaal zullen kunnen worden omgezet naar een ontheffing voor een gesloten distributiesysteem. Dit geldt met name voor de ontheffingen die zijn verleend op basis van art. 15, tweede lid, onderdeel b, E-wet en art. 2a, eerste lid, onderdeel b, Gaswet. Voor dit type ontheffingen wordt een overgangsregeling gecreëerd: de procedure voor de beoordeling van bestaande ontheffingen zal tot een bij Koninklijk Besluit nader te bepalen datum niet gelden voor dit type ontheffingen. Tot die tijd blijven voor dit type ontheffingen de oude ontheffingscriteria gelden zoals die golden vóór de invoering van bovengenoemd wetsvoorstel. Op 20 februari 2012 is de Minister een openbare consultatie gestart (tot 18 maart 2012) over het ontwerp voor het Besluit uitvoering onafhankelijkheidseisen energierichtlijnen (zie Dit ontwerpbesluit strekt tot uitvoering van artikelen in de E-wet en de Gaswet met betrekking tot de onafhankelijkheidsvereisten van landelijke netbeheerders, interconnectorbeheerders en gasopslagbedrijven. Dit besluit maakt onderdeel uit van de implementatie van het derde energiepakket. Op 28 februari 2012 heeft de Tweede Kamer bovengenoemd wetsvoorstel met algemene stemmen aangenomen. Tegelijkertijd is in de Tweede Kamer gestemd over een aantal amendementen en moties (nrs. 11 t/m 15 en 17 t/m 20) die tussen 15 en 28 februari 2012 zijn ingediend. Twee amendementen zijn aangenomen. Ten eerste een amendement (oorspronkelijk nr. 11, later gewijzigd in nr. 18) op grond waarvan in de E-wet en de Gaswet voor het eerst een aparte regeling wordt geïntroduceerd met betrekking tot zogenoemde directe lijnen, te weten elektriciteitslijnen of gasleidingen die geen net zijn en die een geïsoleerde producent rechtstreeks verbinden met een geïsoleerde verbruiker, dan wel een producent met tussenkomst van een leverancier rechtsreeks verbinden met één of meer verbruikers, niet zijnde huishoudelijke verbruikers, teneinde hen in hun energiebehoefte te voorzien. Anders dan bij een installatie liggen de verbindingen en hulpmiddelen van een directe lijn niet alleen binnen de installatie, maar vormen zij ook de verbindingen tussen de onderscheiden productie- en verbruiksinstallaties. Omdat de directe lijn ook geen net (of gesloten distributiesysteem) is behoeft voor de directe lijn geen netbeheerder te worden aangewezen (of ontheffing te worden aangevraagd) en geldt voor de directe lijn niet het systeem van gereguleerde tarieven en gereguleerde toegang tot de infrastructuur. Om de op directe lijnen aangesloten verbruikers en producenten toch bescherming te bieden, behouden zij het recht op toegang tot de gereguleerde openbare netten en gesloten distributiesystemen. Ook behouden zij op grond van het nieuw toegevoegde art. 86 E-wet en art. 66f Gaswet expliciet het recht op keuzevrijheid van leverancier. Deze rechten mogen niet, bijvoorbeeld door leveringscontracten met een onredelijk lange opzegtermijn, op ontoelaatbare wijze worden beperkt. Om de NMa in staat te stellen toezicht te houden op directe lijnen voorziet het amendement voorts in een meldingsplicht voor directe lijnen. Ook wordt voorzien in de mogelijkheid om op grond van art. 31 E-wet en art. 12b Gaswet regels te stellen omtrent de technische eisen waaraan een aansluiting van een gesloten distributiesysteem en een directe lijn moeten voldoen. Op grond van het amendement wordt verder ook de Wet belastingen op milieugrondslag aangepast, om buiten twijfel te stellen dat ook over leveringen van elektriciteit en gas aan verbruikers aangesloten op een directe lijn energiebelasting moet worden geheven. In aanvulling op het hiervoor omschreven amendement heeft de Minister in zijn brieven van 14 februari 2012 (nr. 16) en 28 februari 2012 (nr. 21) het voornemen geuit om de komende maanden een nieuwe analyse te maken van het begrip directe lijn zoals dat voortvloeit uit de Europese richtlijnen. De bevindingen uit deze analyse zullen worden betrokken bij de wetgevingsagenda STROOM (zie hierna). Ten tweede is op 28 februari 2012 een amendement (oorspronkelijk nr. 12, later gewijzigd in achtereenvolgens nrs. 17, 19 en 20) aangenomen dat een regeling bevat op grond waarvan bij wege van experiment bij algemene maatregel van bestuur kan worden afgeweken van de E-wet, Gaswet of daarop gebaseerde secundaire regelgeving. De experimenten kunnen betrekking hebben op een breed scala aan onderwerpen op het gebied van decentrale opwekking van duurzame elektriciteit of gas. De experimenten zijn voorts aan een strikte evaluatie onderhevig. Uiteindelijk is het idee dat de experimenten kunnen uitwijzen dat voor bepaalde situaties een structurele wijziging van de E-wet of de Gaswet wenselijk is. Vervolgens is op 28 februari 2012 het gewijzigd voorstel van wet (nr. A) aan de Eerste Kamer gezonden. Op 7 maart 2012 is de Minister een consultatie gestart (tot 4 april 2012) over concept voor een ministeriële regeling strekkende tot wijziging van de Regeling afnemers en monitoring Elektriciteitswet 1998 en Gaswet (Stcrt. 2004, nr. 132) (hierna: de Regeling afnemers) in verband met in verband met de implementatie het derde pakket ( De Regeling afnemers bevat onder andere regels met betrekking tot de positie van afnemers op grond van de E-wet en de Gaswet. Naar aanleiding van het derde pakket, waarin onder meer de rechten van consumenten worden versterkt, moeten deze regels worden aangepast en uitgebreid. Ten eerste wordt de lijst van informatie die dient te worden opgenomen in leveringsovereenkomsten met kleinverbruikers in art. 2 van de Regeling afnemers uitgebreid. In deze leveringsovereenkomsten (althans de algemene voorwaarden als onderdeel daarvan) zal onder meer moeten worden vermeld of de overeenkomst al dan niet kosteloos opzegbaar is. Sommige informatie zal de leverancier niet alleen in de leveringsovereenkomst, maar ook op zijn website of in de factuur moeten opnemen. Ten tweede worden in de Regeling afnemers bepalingen over de switchprocedure opgenomen. Onder meer wordt bepaald dat een netbeheerder een switch binnen vijf werkdagen moet uitvoeren. Deze regel was al opgenomen in de Informatiecode Elektriciteit en Gas maar wordt thans ook in de Regeling afnemers verankerd. Ook wordt bepaald dat een afnemer Nr. 1 maart 2012 Tijdschrift voor Energierecht 41

4 binnen zes weken na de switch recht heeft op een eindafrekening van zijn oude leverancier. De wijzigingen zullen op een nog nader te bepalen datum in werking treden. De bepaling over de informatie die in leveringscontracten moet worden opgenomen zal echter pas op 1 april 2013 in werking treden, tegelijk met de invoering van het verplichte leveranciersmodel, zodat leveranciers de vereiste wijzigingen in hun algemene voorwaarden kunnen bundelen. Vóór 1 april 2013 zullen deze algemene voorwaarden al wel moeten worden aangepast in verband met de invoering van het zogenoemde modelcontract (zie hierna). Ten slotte is de Minister op 8 maart 2012 een consultatie gestart (tot 5 april 2012) over het ontwerp voor de Regeling melding wijziging zeggenschap Elektriciteitswet 1998 en Gaswet (www. internetconsultatie.nl/melding_wijziging_zeggenschap). In deze regeling worden nadere regels gesteld met betrekking tot de meldingsplicht op grond van de nieuwe artikelen 86f E-wet 66e Gaswet op grond van bovengenoemd wetsvoorstel. Deze artikelen bepalen dat iedere wijziging met betrekking tot zeggenschap als bedoeld in art. 26 Mededingingswet in een productie-installatie met een nominaal elektrisch vermogen van meer dan 250 MW of in een onderneming die zo n productie-installatie beheert, een LNG-installatie of een LNG-bedrijf dient te worden gemeld aan de Minister. Deze bepalingen strekken tot implementatie van de zogenoemde level playing field bepalingen in de derde elektriciteits- en gasrichtlijnen. Wijziging van de Gaswet (uitvoering van een verordening op het gebied van leveringszekerheid gas) (Stb. 2011, 580) Nadat deze wet op 1 december 2011 in het Staatsblad was gepubliceerd (Stb. 2011, 580) en op 10 december 2011 in werking was getreden (zie NTE 2011, nr. 5/6), heeft de Minister bij brief van 19 december 2011 (Kamerstukken II 2011/12, , nr. 7) aan de Tweede Kamer een afschrift gezonden van de risico-evaluatie op het gebied van gasleveringzekerheid die de Minister op grond van art. 9 van Verordening (EU) nr. 994/2010 betreffende maatregelen tot veiligstellen van de gaslevering aan de Commissie heeft toegezonden. Wijziging van de Gaswet en Elektriciteitswet 1998, tot versterking van de werking van de gasmarkt, verbetering van de voorzieningszekerheid en houdende regels met betrekking tot de voorrang voor duurzame elektriciteit, alsmede enkele andere wijzigingen van deze wetten (Stb. 2010, 810) Nadat de Raad van Bestuur van de NMa (hierna: de Raad) op 1 juli 2011 het concept daarvoor ter inzage had gelegd (zie NTE 2011, nr. 3), heeft de Raad op 27 december 2011 de Beleidsregel NMa beoordeling doelmatige kosten van bijzondere investeringen vastgesteld en op 30 december 2011 in de Staatscourant gepubliceerd (Stcrt. 2011, nr ). De beleidsregel is vastgesteld op grond van art. 41b, derde lid, E-wet en art. 81b, tweede lid en 82, tiende lid, Gaswet. Met de beleidsregel is beoogd om netbeheerders duidelijkheid te verschaffen over de wijze waarop de Raad de doelmatigheid van de kosten van een investering in het net beoordeelt en bijgevolg ook duidelijkheid te verschaffen over de vraag hoe de kosten van dergelijke investeringen in de tarieven zullen worden verwerkt. De beleidsregel is op grond van art. 12 van de beleidsregel in samenhang met het Koninklijk Besluit van 25 januari 2012 (Stb. 2012, 31) op 8 februari 2012 in werking getreden. Wetgevingsagenda STROOM Zoals de Minister op 10 november 2011 had aangekondigd (zie NTE 2011, nr. 5/6), is de Minister op 15 februari 2012 een openbare consulatie gestart over het eerste van de vier aangekondigde wetsvoorstellen die onderdeel uitmaken van de wetgevingsagenda STROOM (zie STROOM staat voor de stroomlijning, optimalisering en modernisering van de E-wet en de Gaswet. Dit eerste verzamelwetsvoorstel behandelt een aantal in het Energierapport 2011 benoemde knelpunten in de E-wet en de Gaswet met betrekking tot: (i) gaskwaliteit; (ii) zelflevering bij verenigingen van eigenaren; (iii) tariefregulering; (iv) bescherming van netten tegen externe invloeden; en (v) de definitie van een aansluiting. Deze knelpunten worden in het verzamelwetsvoorstel als volgt geadresseerd. Ten eerste wordt op het gebied van gaskwaliteit in art. 11 Gaswet bepaald dat bij ministeriële regeling invoed- en afleverspecificaties voor gas zullen worden vastgesteld. Aan art. 10 Gaswet zal een onderdeel worden toegevoegd dat de netbeheerder verplicht om gas te weren dat niet aan deze invoedspecificaties voldoet. Daarnaast zal aan art. 10a Gaswet een onderdeel worden toegevoegd dat GTS verplicht om gas te bewerken, te behandelen of te mengen zodat het gas voldoet aan de gestelde afleverspecificaties. Ten tweede wordt aan art. 31c E-wet een nieuw tweede lid toegevoegd op grond waarvan verenigingen van eigenaren zelf opgewekte energie kunnen salderen met hun eigen verbruik. In dit verband vervalt voor verenigingen van eigenaren ook de maximale salderingsgrens van kwh. Ten derde wordt op het gebied van de tariefregulering in art. 41, eerste lid en art. 41e, tweede lid, E-wet en art. 81, eerste lid en art. 82, tweede lid Gaswet geëxpliciteerd dat bij de vaststelling van (de hoogte van) de tarieven van de netbeheerders ook rekening moet worden gehouden met de belangen van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en het behalen van een redelijk rendement op investeringen. Op deze manier wordt beoogd investeringen te faciliteren. Ten vierde krijgen netbeheerders, gasopslagbedrijven en LNGbedrijven expliciet tot taak hun netten te beschermen tegen invloeden van buitenaf, zoals externe dreigingen van terrorisme en cybercriminaliteit. Dit wordt geregeld in art. 16, eerste lid, E-wet en art. 10, derde lid, Gaswet. Daarnaast krijgt de Minister op grond van een nieuw art. 16da E-wet en art. 8b Gaswet de bevoegdheid om hieromtrent een bindende aanwijzing te geven. Ten vijfde wordt de definitie van aansluiting in de E-wet en de Gaswet gewijzigd. De definitie van aansluiting in de E-wet zal zo worden aangepast dat de aansluiting van twee netten op hetzelfde spanningsniveau ook valt onder de wettelijke definitie. Deze wijziging is het gevolg van de uitspraak van 27 april 2011 van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (hierna: het CBb) (LJN BQ3069) (zie voor een bespreking van deze uitspraak de rubriek Jurisprudentie in NTE 2011, nr. 2). De consultatie van het verzamelwetsvoorstel is op 14 maart 2012 gesloten. 42 Tijdschrift voor Energierecht Nr. 1 maart 2012

5 Wet- en regelgeving Wijziging van de Wet milieubeheer en de Wet op de economische delicten ten behoeve van de implementatie van richtlijn nr. 2009/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 23 april 2009 tot wijzing van Richtlijn 2003/87/EG teneinde de regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap te verbeteren en uit te breiden (PbEU L 140) en de uitvoering van verordening (EU) nr. 1031/2010 van de Commissie van 12 november 2010 inzake de tijdstippen, het beheer en andere aspecten van de veiling van broeikasgasemissierechten overeenkomstig Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap (PbEU L 302) en verordening (EU) nr. 920/2010 van de Commissie van 7 oktober 2010 inzake een gestandaardiseerd en beveiligd registersysteem overeenkomstig Richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad en Beschikking nr. 280/2004/ EG van het Europees Parlement en de Raad (PbEU L 270) (herziening EG-richtlijn handel in broeikasgasemissierechten) (Kamerstukken I 2011/12, ) Dit wetsvoorstel strekt onder meer tot implementatie van Richtlijn 2009/29/EG (PbEU 2009, L140/63) die onderdeel uitmaakt van het klimaat- en energiepakket van de Commissie (zie NTE 2009, nr. 3/4). Deze richtlijn, die dient ter verbetering en uitbreiding van het Europese systeem van handel in broeikasgasemissierechten, moet uiterlijk op 31 december 2012 in Nederlandse wetgeving zijn geïmplementeerd. Op 22 december 2011 is dit wetsvoorstel aangenomen door de Tweede Kamer en is het gewijzigde voorstel (nr. A) naar de Eerste Kamer gezonden. Vervolgens heeft de Vaste Commissie voor Infrastructuur, Milieu en Ruimtelijke Ordening op 21 februari 2012 in haar voorlopig verslag (nr. B) een aantal vragen over dit wetsvoorstel gesteld. De Minister van IM heeft deze vragen op 22 maart 2012 beantwoord in de memorie van antwoord (nr. c). Wet tot aanpassing van een aantal wetten op het terrein van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie naar aanleiding van de departementale herindeling en het herstel van enkele wetstechnische gebreken en leemten (Stb. 2012, 19) Nadat de Eerste Kamer dit wetsvoorstel op 20 december 2011 als hamerstuk had afgedaan (zie NTE 2011, nr. 5/6), is deze wet op 22 december 2011 in het Staatsblad gepubliceerd (Stb. 2012, 19). Deze wet is vervolgens, met uitzondering van een aantal bepalingen die betrekking hebben op de Telecomwet en de Wet vestiging bedrijven BES, bij Koninklijk Besluit van 25 januari 2012 (Stb. 2012, 31) op 8 februari 2012 in werking getreden. Voor een inhoudelijke beschrijving van het wetsvoorstel voor deze wet wordt verwezen naar NTE 2011, nr. 4. Wet tot wijziging van de Mededingingswet ter invoering van regels inzake ondernemingen die deel uitmaken van een publiekrechtelijke rechtspersoon of die hiermee zijn verbonden (aanpassing Mededingingswet ter invoering van gedragsregels voor de overheid) (Stb. 2011, 162) Nadat de Minister op 19 december 2011 het ontwerp voor het Besluit markt en overheid bij de Eerste en Tweede Kamer had voorgehangen (Kamerstukken I en II 2011/12, , nr. I en 41) (zie NTE 2011, nr. 5/6), heeft de Vaste Commissie voor Economische Zaken Landbouw en Innovatie vragen aan de Minister gesteld over het ontwerpbesluit. De Minister heeft deze vragen op 13 februari 2012 beantwoord (Kamerstukken I en II 2011/12, , nr. 42). Het Besluit markt en overheid zal tegelijkertijd met bovengenoemde wet op een nader bij Koninklijk Besluit te bepalen datum in werking treden. De Minister is voornemens deze inwerkingtreding te laten plaatsvinden op een datum, naar verwachting 1 juli 2012, waarop de afdeling van de NMa die toezicht moet houden op deze wet volledig zal zijn ingericht. Regels omtrent de instelling van de Autoriteit Consument en Markt (Instellingswet Autoriteit Consument en Markt) (Kamerstukken II 2011/12, ) Dit wetsvoorstel is op 25 februari 2012 door de Minister, in samenspraak met de Minister van IM, naar de Tweede Kamer gezonden en strekt tot oprichting van de Autoriteit Consument en Markt (hierna: de ACM). In de ACM zullen de NMa, de OPTA en de Consumentenautoriteit samengevoegd worden met als doel om de effectiviteit en de efficiëntie van het markttoezicht in Nederland te vergroten. De ACM zal zich toeleggen op het mededingingstoezicht, sectorspecifiek toezicht en consumentenbescherming. Onder het sectorspecifiek toezicht valt ook het toezicht op de naleving van de E- wet en de Gaswet. Net zoals thans het geval is bij de NMa, krijgt de ACM op grond van het wetsvoorstel de status van een zelfstandig bestuursorgaan zonder eigen rechtspersoonlijkheid en zonder eigen personeel. Aan de ACM zal door de Minister personeel ter beschikking worden gesteld. Het niet hebben van rechtspersoonlijkheid en eigen personeel laat de onafhankelijke taakuitvoering door de ACM onverlet. De Minister krijgt niet het recht om beschikkingen van de ACM te vernietigen. Wel krijgt de Minister het recht om besluiten van algemene strekking te vernietigen indien de ACM een besluit heeft genomen zonder dat het daartoe de bevoegdheid had. Voorts kan de Minister, op grond van de Kaderwet ZBO s, beleidsregels vaststellen met betrekking tot de taakuitoefening door de ACM en noodzakelijke voorzieningen treffen bij ernstige taakverwaarlozing door de ACM. Nieuwe regels omtrent aanbestedingen (Aanbestedingswet 20..) (Kamerstukken I 2011/12, ) Onder meer naar aanleiding van de voorstellen van de Commissie voor nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen (zie hiervoor) is in de periode tot en met 9 februari 2012 een groot aantal moties en amendementen (t/m nr. 70) bij dit wetsvoorstel ingediend. Over deze moties en amendementen is op 9 februari 2012 gestemd. Vervolgens is op 14 februari 2012 het wetsvoorstel aangenomen door de Tweede Kamer en is het gewijzigd voorstel van wet (nr. A) toegezonden aan Nr. 1 maart 2012 Tijdschrift voor Energierecht 43

6 de Eerste Kamer. Voor de beschrijving van de inhoud van dit wetsvoorstel wordt verwezen naar NTE 2010, nr. 2. Regelgeving Elektriciteit: Besluit congestiemanagement elektriciteit Nadat de Minister op 15 juni 2011 een aantal vragen over het ontwerp voor het Besluit congestiemanagement elektriciteit had beantwoord (zie NTE 2011, nr. 3), heeft de Minister bij brief van 19 december 2011 (Kamerstukken II 2011/12, , nr. 3) de Tweede Kamer op de hoogte gebracht van de reactie van de Commissie op de voorgenomen Nederlandse systematiek van congestiemanagement. Samengevat is de Commissie van mening dat het Nederlandse biedingensysteem voor congestiemanagement past binnen de relevante Europese regelgeving. Wel dient er volgens de Commissie op te worden toegezien dat de netbeheerder waar mogelijk voldoende transportcapaciteit realiseert om de congestie op te heffen. Ook vindt de Commissie dat een voorrangsbehandeling van duurzaam geproduceerde elektriciteit en een kostentoerekening aan grijze producenten in het congestiegebied alleen mogelijk zijn indien dat objectief gerechtvaardigd is. De Minister voert besprekingen met de Commissie over de wijze waarop het systeem gelet op het voorgaande nader moet worden ingevuld. De Minister verwacht de Tweede Kamer hier in het voorjaar van 2012 nader over te kunnen berichten. Rond dezelfde tijd verwacht de Minister ook het advies van de Raad van State over het ontwerpbesluit. Daarna kan het besluit definitief worden vastgesteld en tegelijk met de samenhangende artikelen van de E-wet in werking treden. Voor een inhoudelijke bespreking van het ontwerpbesluit wordt verwezen naar NTE 2011, nr. 2. Elektriciteit: codewijziging inzake verbetering wijzigingen op goedgekeurde energieprogramma s ten behoeve van het ex-post verwerken van energietransacties (wijziging Systeemcode Elektriciteit) Nadat de Raad op 11 november 2011 mededeling had gedaan in de Staatscourant van de terinzagelegging van het daartoe strekkende voorstel van de gezamenlijke netbeheerders (zie NTE 2011, nr. 5/6), heeft de Raad op 31 januari 2012 een besluit genomen (met kenmerk /16) tot wijziging van de Systeemcode Elektriciteit. Het besluit heeft betrekking op wijzigingen op goedgekeurde energieprogramma s ten behoeve van het ex post verwerken van energietransacties ter bevordering van de intra-dagelijkse handel. Van dit wijzigingsbesluit is op 8 februari 2012 mededeling gedaan in de Staatscourant (Stcrt. 2012, nr. 2270). Daarnaast is het besluit te raadplegen op Het besluit is op 14 februari 2012 in werking getreden. Elektriciteit: terinzagelegging codewijzigingsvoorstel inzake de inning en afdracht van het systeemdienstentarief op particuliere netten (wijziging TarievenCode Elektriciteit en Begrippenlijst Elektriciteit) De Raad heeft op 30 januari 2012 mededeling gedaan in de Staatscourant van de terinzagelegging van een voorstel van de gezamenlijke netbeheerders tot wijziging van de TarievenCode Elektriciteit en de Begrippenlijst Elektriciteit (Stcrt. 2012, nr. 1889). Het voorstel bevat wijzigingen van de TarievenCode Elektriciteit met betrekking tot de wettelijk verplichte inning van het systeemdienstentarief door een ontheffinghouder bij de afnemers op zijn particuliere net en de afdracht van dit tarief aan de landelijke netbeheerder. Met de wijzigingen wordt beoogd om de bepalingen die gelden voor de regionale netbeheerders ten aanzien van de inning en de afdracht van het systeemdienstentarief van overeenkomstige toepassing te verklaren op ontheffinghouders met een particulier net. Daarnaast wordt voorgesteld om ontheffinghouder te definiëren in de Begrippenlijst Elektriciteit. Het wijzigingsvoorstel heeft tot en met 20 februari 2012 ter inzage gelegen ten kantore van de NMa. Gedurende deze periode konden reacties op het wijzigingsvoorstel naar voren worden gebracht. Het wijzigingsvoorstel is tevens gepubliceerd op Gas: codewijziging in verband met diverse correcties (wijziging Tarievencode Gas, Aansluit- en Transportvoorwaarden Gas-RNB, Aansluitvoorwaarden Gas LNB, Netkoppelingsvoorwaarden Gas-LNB, Transportvoorwaarden Gas-LNB, Wettelijke taken LNB van algemeen belang, Allocatievoorwaarden Gas, Begrippenlijst Gas en Informatiecode Elektriciteit en Gas) Nadat de Raad op 14 juli 2011 mededeling had gedaan in de Staatscourant van de terinzagelegging van het daartoe strekkende voorstel van de gezamenlijke netbeheerders (zie NTE 2011, nr. 4), heeft de Raad op 11 oktober 2011 een besluit genomen (met kenmerk /4) tot wijziging van bovengenoemde gasvoorwaarden. Van dit besluit is op 13 januari 2012 mededeling gedaan in de Staatscourant (Stcrt. 2012, nr. 684). Op grond van het besluit worden verschillende onvolkomenheden en inconsistenties in de betreffende gasvoorwaarden verbeterd. Het besluit is gepubliceerd op www. energiekamer.nl en op 15 januari 2012 in werking getreden. Gas: terinzagelegging ontwerpbesluit betreffende de toewijzing van OV-exitcapaciteit (wijziging Transportvoorwaarden Gas-LNB, Wettelijke taken LNB van algemeen belang, Begrippenlijst Gas en Informatiecode Elektriciteit en Gas) De Raad heeft op 30 januari 2012 mededeling gedaan in de Staatscourant van de terinzagelegging van een ontwerpbesluit met betrekking tot de wijziging van de Transportvoorwaarden Gas-LNB, de Begrippenlijst Gas en de Informatiecode Elektriciteit en Gas (Stcrt. 2012, nr. 1972). Dit ontwerpbesluit heeft betrekking op de methode van toedeling van capaciteit aan programmaverantwoordelijken (voorheen shippers) op de exitpunten tussen het landelijk gastransportnet en de regionale gasdistributienetten, de zogenoemde OV-exitcapaciteit. De aanleiding voor dit ontwerpbesluit was de beslissing op bezwaar van de Raad van 15 oktober 2008 (met kenmerk _1/20) waarin de Raad had besloten dat OV-exitcapaciteit bij grootverbruikers niet (langer) toebedeeld moet worden aan shippers op basis van de gecontracteerde capaciteit op de aansluitingen, maar op basis van de technische capaciteit van die aansluitingen (zie hierover NTE 2008, nr. 6). In het ontwerpbesluit wordt aangesloten bij het voorstel van de gezamenlijke netbeheerders om voor de toedeling van OV-exitcapaciteit aan programmaverantwoordelijkheden aan te haken bij de plancapaciteit van de landelijk netbeheerder (zie NTE 2011, nr. 1). 44 Tijdschrift voor Energierecht Nr. 1 maart 2012

7 Wet- en regelgeving De gezamenlijke netbeheerders hebben aangegeven dat de hiervoor genoemde wijzigingen per 1 januari 2013 in werking moeten treden. Zienswijzen over het ontwerpbesluit konden tot en met 14 maart 2012 naar voren worden gebracht. Het ontwerpbesluit is tevens gepubliceerd op www. energiekamer.nl. Gas: terinzagelegging ontwerpbesluit inzake een progressieve prikkel voor netbeheerders tot het verhelpen van storingen (wijziging Aansluitvoorwaarden Gas-LNB en Aansluit- en transportvoorwaarden Gas-RNB) De Raad heeft op 1 februari 2012 mededeling gedaan in de Staatscourant van de terinzagelegging van een ontwerpbesluit strekkende tot de wijziging van de Aansluitvoorwaarden Gas-LNB en de Aansluit- en transportvoorwaarden Gas-RNB (Stcrt. 2012, nr. 350). De aanleiding voor dit ontwerpbesluit is de beslissing op bezwaar die de Raad op 9 september 2008 heeft genomen naar aanleiding van de bezwaren tegen het besluit van de Raad van 21 november 2006 tot vaststelling van het tweede deel van de gasvoorwaarden ex art. 12b Gaswet (de Aansluit- en transportvoorwaarden Gas-RNB, de Aansluitvoorwaarden Gas-LNB, de Netkoppelingsvoorwaarden Gas-LNB, de Meetvoorwaarden Gas- RNB en de Meetvoorwaarden Gas-LNB) (zie hierover NTE 2008, nr. 4/5) (hierna: de BoB2). In de BoB2 heeft de Raad onder meer vastgesteld dat in de Aansluitvoorwaarden Gas- LNB en de Aansluit- en transportvoorwaarden Gas-RNB geen progressieve prikkel is opgenomen om storingen in het gastransport zo snel mogelijk te verhelpen. Het onderhavige ontwerpbesluit strekt ertoe om deze progressieve prikkel alsnog op te nemen in de bepalingen in de betreffende voorwaarden met betrekking tot het verhelpen van storingen en compensatie bij ernstige storingen. Deze compensatie zal, net als bij elektriciteit, toenemen naarmate de storing in het gastransport langer duurt. Zienswijzen over het ontwerpbesluit konden tot en met 14 maart 2012 naar voren worden gebracht. Het ontwerpbesluit is tevens gepubliceerd op Gas: consultatie ter voorbereiding codewijzigingsvoorstel inzake administratieve temperatuurscorrectie en beperking lekverliezen gas (wijziging Meetvoorwaarden Gas-RNB en Allocatievoorwaarden Gas) Nadat de Minister de Tweede Kamer op 14 september 2011 had geïnformeerd dat de Raad op korte termijn op eigen initiatief zal overgaan tot het opstellen van een voorstel tot wijziging van de Meetvoorwaarden Gas-RNB (zie NTE 2011, nr. 5/6), heeft de Raad het consultatiedocument administratieve temperatuurscorrectie en beperking lekverliezen gas op zijn website gepubliceerd. Door middel van deze consultatie wil de Raad informatie verzamelen, feiten vergaren en belangen van partijen afwegen om zo tot een zorgvuldig voorbereid ontwerpbesluit te komen. In het consultatiedocument doet de Raad een wijzigingsvoorstel om een administratieve temperatuurscorrectie voor gas op te nemen in de Meetvoorwaarden Gas-RNB om zogenoemde meetwinsten bij leveranciers te beperken. In dat verband stelt de Raad voor om de veronderstelde gastemperatuur te verhogen van 7 naar 15 graden Celsius. Daarnaast wenst de Raad een prikkel te introduceren om administratieve lekverliezen te beperken, waarbij het uitgangspunt zal zijn dat lekverliezen zullen worden toegerekend aan de partijen die ze kunnen beïnvloeden. Daartoe zullen de allocatie- en reconciliatieprocessen uit de Allocatievoorwaarden Gas moeten worden aangepast. De Raad wenst van marktpartijen te vernemen op welke wijze zij menen dat de lekverliezen in de allocatie en reconciliatie verrekend moeten worden. Het consultatiedocument is gepubliceerd op Gas: aanvulling BoB2 De Raad heeft op 29 februari 2012 mededeling gedaan in de Staatscourant (Stcrt. 2012, nr. 4134) van de gewijzigde vaststelling van de BoB2 naar aanleiding van de uitspraak van het CBb van 2 december 2011 (LJN BU7267) (zie over deze uitspraak de rubriek Jurisprudentie in dit tijdschrift). In de BoB2 had de Raad geconstateerd dat een aantal technische onderwerpen onvoldoende is geregeld in de het tweede deel van de gasvoorwaarden (de Aansluit- en transportvoorwaarden Gas-RNB, de Aansluitvoorwaarden Gas-LNB, de Netkoppelingsvoorwaarden Gas-LNB, de Meetvoorwaarden Gas-RNB en de Meetvoorwaarden Gas-LNB). In de uitspraak van 2 december 2011 heeft het CBb geoordeeld dat de Raad in een dergelijk geval hetzij een nieuw besluit in primo had moeten nemen (i.e. nieuwe gasvoorwaarden had moeten vaststellen), hetzij in de BoB2 een duidelijk behandelplan had moeten opnemen waarin de Raad inzicht had moeten geven in de geplande vervolgstappen, besluitvormingsprocedure en termijnen waarbinnen de in de gasvoorwaarden ontbrekende onderwerpen alsnog zullen worden geregeld. Gelet op deze overweging heeft het CBb het BoB2 vernietigd voor zover daarin het bedoelde behandelplan ontbreekt en de Raad opgedragen binnen drie maanden een nieuwe (aanvullende) beslissing op bezwaar te nemen waarin het bedoelde behandelplan is opgenomen. Conform deze opdracht heeft de Raad op 29 februari 2012 de BoB2 gewijzigd vastgesteld (besluit met kenmerk ) door deze aan te vullen met het hiervoor bedoelde behandelplan. De gewijzigde beslissing op bezwaar is gepubliceerd op www. energiekamer.nl. Elektriciteit en gas: terinzagelegging voorstel Modelcontract De Raad heeft op 9 februari 2012 mededeling gedaan in de Staatscourant van de terinzagelegging van een voorstel van de gezamenlijke netbeheerders in overleg met de Vrijhandelsorganisatie voor Elektriciteit en Gas, de Consumentenbond en de Vereniging Eigen Huis voor een Modelcontract voor de levering van elektriciteit en/of gas aan kleinverbruikers (Stcrt. 2012, nr. 2687). Met het Modelcontract wordt invulling gegeven aan de wens van de wetgever om leveringscontracten te uniformeren. Voor kleinverbruikers zal het daardoor eenvoudiger worden om verschillende leveranciers te vergelijken en de aantrekkelijkste aanbieder te selecteren. Het is de bedoeling dat het Modelcontract, naast andere vrije contractvormen, alleen zal worden ingevoerd voor contracten voor onbepaalde tijd tegen een variabele prijs. Het Modelcontract zal bestaat uit vijf onderdelen: (1) een bevestigingsbrief; (2) de modelcontractvoorwaarden; (3) de algemene leveringsvoorwaarden conform de sectorbrede standaardvoorwaarden; (4) het tarievenblad van de leverancier; en (5) de kwaliteitscriteria van de leverancier. Partijen konden tot en met 7 maart 2012 hun zienswijze met betrekking tot het voorstel naar voren brengen. Het voorstel is gepubliceerd op Nr. 1 maart 2012 Tijdschrift voor Energierecht 45

8 Elektriciteit en gas: nieuw aanvraagformulier handhavingsbesluit en prioritering van handhavingsonderzoeken De Raad heeft op 14 februari 2012 het Besluit tot vaststelling van het formulier voor het indienen van een aanvraag tot het nemen van een handhavingsbesluit op grond van de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet, de Loodsenwet, de Wet personenvervoer 2000 of de Wet luchtvaart vastgesteld en op 17 februari 2012 in de Staatscourant gepubliceerd (Stcrt. 2012, nr. 3259). Met dit besluit maakt de Raad gebruik van de mogelijkheid op grond van art. 4:4 Awb om een formulier vast te stellen waarin wordt vastgelegd welke gegevens aan de Raad dienen te worden verschaft bij een aanvraag tot het nemen van een handhavingsbesluit op grond van de hiervoor genoemde wetten. Dit besluit is op 18 februari 2012 in werking getreden. Eveneens op 14 februari 2012 heeft de Raad het document Prioritering van handhavingsonderzoeken door de Nederlandse Mededingingsautoriteit vastgesteld en op 16 februari 2012 in de Staatscourant gepubliceerd (Stcrt. 2012, nr. 2151). Hierin zet de Raad uiteen op welke wijze prioriteit wordt verleend aan de verschillende handhavingsonderzoeken die door de NMa worden verricht. Daarbij wordt onder meer gekeken naar (1) het economische belang van de overtreding, (2) het consumentenbelang dat met de overtreding is gemoeid, (3) de ernst van de overtreding en (4) de mate waarin een handhavend optreden doelmatig en doeltreffend is. 46 Tijdschrift voor Energierecht Nr. 1 maart 2012