Studie over het programma en de inrichting van de bovenbouw van het toekomstig basisonderwijs:

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Studie over het programma en de inrichting van de bovenbouw van het toekomstig basisonderwijs:"

Transcriptie

1 Studie over het programma en de inrichting van de bovenbouw van het toekomstig basisonderwijs: de opinies van leerkrachten, leerlingen en ouders VOJ-VOS Ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling Afdeling Onderzoek &Planning Vanessa Bidesie Elsje Mangoen Earl Moeasim Afdeling Curriculumontwikkeling Esha Jahoo Marushca Wong Fong Sang Silvana Groenefelt Jeevan Sietaram SLO Wout Ottevanger Maart 2011

2 2

3 Inhoudsopgave 1 Introductie 4 2 Onderzoeksopzet Hoofdvragen Respondenten: beschrijving en selectie 5 3 Onderzoeksmethodologie Instrumentarium Data- analyse Respondent appraisal en expert appraisal 7 4 Resultaten uit interviews met ouders, leerkrachten en leerlingen over hun VOJprogramma en vakken 4.1 Ouders over het VOJ- programma VOS- leerkrachten over hun leerlingen en over het huidige VOJ- programma VOJ- leerkrachten over hun leerlingen en over het huidige VOJ- programma VOJ- leerlingen over hun huidige VOJ- programma VOS- leerlingen over hun nieuwe school en hun vroegere VOJ- programma 18 5 Resultaten van het vragenlijstonderzoek met leerlingen, leerkrachten en schooldirecteuren over de behoefte aan algemeen vormende competenties en vakinhouden op het VOJ 5.1 Algemeen vormende competenties die van belang zijn op het VOJ Gedragshoudingen die meer aandacht behoeven Vakinhouden die meer aandacht behoeven 22 6 Analyse van de gegevens 24 7 Conclusies en aanbevelingen

4 1 Introductie In de periode oktober 2010 maart 2011 is gewerkt aan een concept raamwerk en concept leerlijnen voor het nieuwe 11-jarige basisonderwijs in Suriname. Ter ondersteuning van de ontwikkeling daarvan is een studie uitgevoerd naar de wensen voor en eisen aan een dergelijke basisopleiding. Deze studie richtte zich daarbij op de bovenbouw van het basisonderwijs, nu en in de toekomst. De studie heeft vooral gekeken naar het belang en de aanwezigheid van zowel algemeen vormende competenties als vakinhouden. Het onderzoek richtte zich op de onmiddellijke betrokkenen op het VOJ (MULO, LBGO, LTS) zelf, alsmede op het VOS (HAVO, VWO), de afnemers van VOJ- leerlingen. Parallel aan deze studie is ook gekeken naar de andere afnemers van VOJ-leerlingen, het beroepenveld en de vervolgberoepsopleidingen. Voorts is er een studie gedaan naar de positie van het Speciaal Onderwijs, en hun wensen ten aanzien van het toekomstig basisonderwijs. Over deze studies is in aparte rapportages verslag gedaan. De studie is een deel van een groter onderzoek, dat ook belangrijke aspecten insluit zoals een een analyse van vergelijkbare regionale en internationale onderwijssystemen. In het kader van het toekomstige basisonderwijsprogramma heeft het Basic Education Improvement Project (BEIP) ook de opdracht gegeven een curriculumraamwerk en leerlijnen op te stellen om de inhoud van het onderwijs vorm te geven. De resultaten van bovengenoemde studie zijn ook belangrijk voor de ontwikkeling daarvan. Het curriculumraamwerk maakt een uitsplitsing in vormingsgebieden aan de ene kant en leergebieden aan de andere kant. Daarom is in deze studie aandacht voor het belang en de aanwezigheid van zowel algemeen vormende competenties als vakinhouden. 2 Onderzoeksopzet In de studie zijn de meest directe actoren die van belang zijn voor het inrichten van de bovenbouw van het toekomstig basisonderwijs aan het woord geweest. Dan gaat het om actoren in het VOJ: directeuren, leerkrachten, ouders en leerlingen. Daarnaast gaat het ook om actoren die de uitstroom van VOJ afnemen, in dit geval: directeuren, leerkrachten, ouders en leerlingen van het VOS. De studie is uitgevoerd door onderzoeksmedewerkers van (MinOV), afdeling Curriculumontwikkeling en afdeling Onderzoek & Planning, onder leiding van Stichting Leerplanontwikkeling (SLO). Op grond van de verzamelde kwantitatieve en kwalitatieve gegevens wordt een beeld gegeven van hoe bovengenoemde actoren tegen de inhoud en inrichting van het huidige VOJ aankijken en hoe het onderwijs- en beroepenveld de bovenbouw van het toekomstig basisonderwijs zou willen zien. 2.1 Hoofdvragen Voor de studie is een drietal hoofdvragen geformuleerd, welke verder in deelvragen zijn uitgewerkt. 1 Welke competenties 1 moeten afgestudeerden van het toekomstig basisonderwijs bezitten om aan de samenleving deel te kunnen nemen en voorbereid door te stromen naar vervolgopleidingen of het beroepenveld? a. In welke mate moeten leerlingen zichzelf kunnen ontplooien? b. Welke sociale vaardigheden moeten leerlingen bezitten en in welke mate? c. Welke burgerschapscompetenties moeten leerlingen bezitten en in welke mate? 1 Competenties vormen het geheel van cognitieve kennis, vaardigheden en houdingen. Voor het benoemen van cognitieve kennis gaat het hier nu niet om gedetailleerde leerdoelen maar meer globale leerinhouden. 4

5 d. Welke competenties moeten leerlingen bezitten om succesvol te zijn op vervolgopleidingen? e. Welke competenties moeten leerlingen bezitten om te kunnen functioneren op de arbeidsmarkt? 2 In hoeverre voldoet het huidige onderwijs daar nu al aan? a. In welke mate bezitten leerlingen nu aan het einde van het VOJ het vermogen om zichzelf te ontplooien? b. Welke sociale vaardigheden bezitten leerlingen nu aan het einde van het VOJ en in welke mate? c. Welke burgerschapscompetenties bezitten leerlingen nu aan het einde van het VOJ en in welke mate? d. Welke competenties bezitten leerlingen nu aan het einde van het VOJ als ze doorstromen naar vervolgopleidingen? e. Welke competenties bezitten leerlingen nu aan het einde van het VOJ als ze doorstromen naar de arbeidsmarkt? 3 Wat zou er moeten gebeuren om de gewenste situatie te bereiken? a. Welke competenties zouden in een heringerichte bovenbouw verder ontwikkeld moeten worden? b. In welke mate moeten leerlingen de ruimte krijgen en ondersteund worden om zichzelf te kunnen ontplooien? c. Aan welke leerinhouden moet meer aandacht besteed worden in het toekomstig basisonderwijs? d. Welke consequenties heeft dat voor de inrichting van het onderwijs in de bovenbouw van het toekomstig basisonderwijs? 2.2 Respondenten: beschrijving en selectie Voor de selectie van respondenten maakt het onderzoek gebruik van een methode van purposive sampling, d.w.z. sampling om een speciaal doel te bereiken. Deze methode van sampling wordt vaak uitgevoerd om zeker te weten dat de gewenste data ook werkelijk verzameld kunnen worden. Door gebruik te maken van deze methode kan door een aantal actoren het onderzoeksveld in een keer gedekt worden. VOJ-scholen In totaal zijn er 12 VOJ-scholen bezocht, verspreid over Suriname. Van de 12 scholen zijn er 6 MULO, 4 LBGO, 2 LTS. De directeur is bevraagd met een vragenlijst, leerkrachten met een vragenlijst en een vakgroependiscussie, leerlingen met een vragenlijst en een focusgroep en ouders met een focusgroep. Er is gestreefd naar een representatie van de verschillende stromingen binnen MULO, LBGO en LTS. VOS-scholen In totaal zijn er 6 VOS-scholen bezocht, verspreid over Suriname, 1 HAVO-school, 3 VWOscholen en 2 scholen die zowel HAVO als VWO aanbieden. De directeur is bevraagd met een vragenlijst, leerkrachten met een vragenlijst en een vakgroependiscussie, leerlingen met een vragenlijst en een focusgroep en ouders met een focusgroep. Er is gestreefd naar een representatie van de verschillende stromingen binnen het VOS. 3 Onderzoeksmethodologie 3.1 Instrumentarium Het onderzoek heeft gebruikgemaakt van vragenlijsten, interviews en focusgroepen. Middels vragenlijsten is een algemeen beeld in kaart gebracht hoe men tegen het huidige VOJonderwijs aankijkt, en wat de bovenbouw van het toekomstig basisonderwijs voor leerlingen zou moeten afleveren. Er wordt naast inhouden van leergebieden ook gekeken naar algemeen 5

6 vormende competenties (zie de onderzoeksvragen hierboven om welke competenties het gaat). Middels focusgroepdiscussies en interviews is verder de diepte ingegaan met geselecteerde actoren, om zo een gedetailleerder beeld te krijgen van belangrijke aspecten. Vragenlijsten De vragenlijsten (zie bijlage 1 voor voorbeelden) zijn in overleg en na vele sessies van de totale onderzoeksgroep (O&P, CO, SO, BEIP, SLO en IMWO 2 ) tot stand gekomen. Concepten van de vragenlijsten zijn vervolgens voorgelegd aan de Stuurgroep die het onderzoek overziet, waarbij het uitgangspunt het schema met de onderverdeling van de verschillende competenties was. In de vragenlijst zijn de competenties gegroepeerd in zes rubrieken: zelfontplooiing, sociale vaardigheden, burgerschap, effectief leren, en houding t.o.v. werk of vervolgopleiding. Daarnaast zijn nog een aantal aanvullende vragen opgenomen over vakonderdelen, vaardigheden en gedragshoudingen. De antwoordcategorieën zijn voorbeelden van verschillende competenties. Bij elke competentie zal aan de respondenten de vraag gesteld worden in welke mate zij dat belangrijk vinden voor de opleiding en in welke mate de leerlingen deze competentie ook daadwerkelijk bezitten bij uitstroom uit het VOJ. De vragenlijsten zijn samengesteld uit vragen over algemeen vormende competenties en over vakinhouden. Voor de algemeen vormende competenties wordt in 4 categorieën (zelfontplooiing, sociale vaardigheden, leervaardigheden en gerichtheid op arbeidsmarkt of vervolgonderwijs) gevraagd naar de belangrijkheid van die competenties voor succesvol onderwijs (op een 4-puntsschaal) en de mate waarin die competenties nu aan de orde komen op het VOJ (op een 4-puntsschaal). Alleen voor de leerlingen op het VOS wordt gevraagd of zij ervaren dat die competenties voldoende aan de orde zijn gekomen met een 2-puntsschaal, omdat we van hen willen weten of zij dat als voldoende of onvoldoende ervaren. Bij de andere respondenten willen we weten in welke mate dat aan de orde is gekomen. De bevraagde competenties komen uit het concept curriculumraamwerk voor het toekomstig basisonderwijs, wat op zijn beurt is gebaseerd op het Surinaams Educatief Plan (SEP) en het Sectorplan Onderwijs (SPO). Voor de vakinhouden is gevraagd naar de belangrijkheid van die vakken binnen leergebieden en de knelpunten die binnen de leerinhouden van vakgebieden ervaren worden. Respondenten wordt gevraagd prioriteiten aan te geven voor vakinhouden en waarom die nu juist van belang zijn. Er is gekozen voor clusters van vakgebieden in leergebieden zoals ze voorgesteld worden in de beleidsdocumenten (SEP en SPO) 3. De leergebieden worden gevormd door taal, exact (rekenen-wiskunde, natuur- en scheikunde), leervakken (aardrijkskunde, geschiedenis, maatschappijleer, biologie), economische vakken (bedrijfsrekenen en handelskennis), kunst en cultuur en sport. Interviews De interviews (zie bijlage 2 voor voorbeelden) zijn semigestructureerd en volgden voor een deel de items van de vragenlijsten. Er was evenwel meer ruimte voor diepgang en voor verder vragen naar achtergronden. Interviews zijn gebruikt voor het bevragen van leerkrachten en 2 O&P: Onderzoek & Planning; CO: Curriculumontwikkeling; SO: Speciaal Onderwijs; BEIP: Basic Education Improvement Programme; SLO: Netherlands Expertise Centre for Curriculum Development; IMWO: Instituut voor Maatschappijwetenschappelijk Onderzoek. 3 Het volgen van deze indeling betekent niet dat deze indeling noodzakelijkerwijs ook voor de herinrichting gehanteerd zal gaan worden. 6

7 zijn steeds afgenomen door één of twee interviewers met steeds één docent. De interviewdata zijn verwerkt in een interviewverslag. Focusgroepdiscussies Waar interviews plaatsvonden met meerdere leerkrachten spreken we van focusgroepdiscussies. Het instrument wat hiervoor gebruikt is, is gelijk aan dat voor de interviews met een enkele persoon. De discussie werd steeds geleid door één onderzoeker, de discussie wordt vastgelegd door een tweede onderzoeker. Na de discussie worden de gegevens verwerkt. Focusgroepsdiscussies zijn gehouden met leerlingen en met ouders. Waar het ouders betreft hadden de respondenten het instrument al toegestuurd gekregen voorafgaand aan het onderzoek. In een aantal gevallen zijn de vragen in geschreven vorm bij de scholen opgehaald, maar zijn er geen verdere interviews gehouden. Dit is gebeurd op de scholen waar de ouders niet aanwezig konden zijn op het tijdstip dat de onderzoekers aanwezig waren. 3.2 Data-analyse De gegevens uit de vragenlijsten zijn verwerkt door IMWO met behulp van SPSS. Deze gegevens zijn kwantitatief verwerkt in de vorm van frequentietabellen. De analyse van de uitkomsten van de vragenlijsten en focusgroepen is gedaan door de onderzoeksmedewerkers van O&P en CO zelf. De gegevens voortkomend uit de focusgroepen en de interviews zijn kwalitatief verwerkt en dienen ter ondersteuning en verklaring van een deel van de bevindingen die uit het kwantitatieve onderzoek naar voren komen. Daarbij is steeds gekeken naar bepaalde patronen en vaak terugkerende antwoorden. De laatste zijn dan geteld om een indruk te geven hoe vaak ze voorkwamen. Daarnaast hebben respondenten vaak andere losse maar relevante opmerkingen gemaakt. Die zijn ook meegenomen. 3.3 Respondent appraisal en expert appraisal Als onderdeel van de data-analyse en de interpretatie daarvan zijn de voorlopige uitkomsten van het onderzoek voorgelegd aan de respondenten (met name aan vertegenwoordigers van de scholen) en met hen besproken. De bevindingen van het onderzoek zijn tijdens een respondentenbijeenkomst aan de respondenten voorgelegd en besproken. Met name is daarbij gefocust op de vraag of de respondenten zich herkenden in de uitkomsten, of de uitkomsten een juiste reflectie waren van de huidige stand van zaken met betrekking tot het VOJonderwijs en of ze bepaalde zaken misten. Dit alles met een tweeledig doel: informatieverstrekking aan de respondenten 4 en om de uitkomsten van het onderzoek beter te onderbouwen en nog robuuster te maken. In een expert appraisal zijn als laatste stap de onderzoeksresultaten voorgelegd aan de Stuurgroep die het onderzoek overziet en aan de afdeling Onderzoek en Advies van SLO. Hun commentaren en aanbevelingen zijn verwerkt in de uiteindelijke versie van deze rapportage. Omdat niet alle datasets groot genoeg zijn voor statistische verwerking is door middel van triangulatie gezorgd voor een gedegen manier van onderbouwing van de resultaten en conclusies. Dit is gebeurd door verschillende groepen binnen organisaties te bevragen, een breed scala van instrumenten in te zetten en door middel van respondent appraisal en expert appraisal de bevindingen te laten becommentariëren. 4 Ook ter bestrijding van de veel gehoorde klacht van respondenten dat ze alsmaar overal over bevraagd worden, maar vervolgens nooit meer iets horen over de uitkomsten. 7

8 4 Resultaten uit interviews met ouders, leerkrachten en leerlingen over hun VOJ-programma en vakken In dit hoofdstuk zijn de resultaten van het onderzoek weergegeven van de uitgevoerde interviews met ouders, leerkrachten en leerlingen. Deze drie groepen zijn bevraagd over het programma op het VOJ en hoe het leerlingen heeft voorbereid op het vervolgonderwijs (HAVO/VWO). Door middel van interviews (met één respondent) en focusgroepdiscussies (met meerdere respondenten tegelijk) zijn zij bevraagd over hun tevredenheid, de mate van voorbereiding op vervolgonderwijs, vakkenpakketten en welke vakken problematisch zijn op het VOJ, en welke vakken en/of vakonderdelen er meer aandacht zouden moeten krijgen op het VOJ om leerlingen beter voor te bereiden op het vervolgonderwijs op het VOS. Sectie 4.1 beschrijft de antwoorden en opmerkingen van ouders, sectie 4.2 van leerkrachten, en sectie 4.3 geeft de reacties van leerlingen weer. 4.1 Ouders over het VOJ-programma Ouders van leerlingen op de scholen waar het onderzoek heeft plaatsgevonden zijn bevraagd via focusgroepdiscussies. Op de 12 VOJ-scholen zijn de ouders bevraagd over hun mening over het huidige onderwijs aan hun kinderen. Op de 6 VOS-scholen zijn ouders gevraagd naar hun mening over het VOJ-onderwijs zoals hun kinderen dat hebben genoten voordat ze op hun huidige school kwamen Ouders zijn grotendeels tevredenheid over het huidige VOJ-onderwijs van hun kinderen. Ouders (n=44) gaven aan redelijk dan wel zeer tevreden te zijn over het onderwijs dat hun kind op dit moment op het VOJ ontvangt. Van de bevraagde ouders zegt 88% redelijk of zeer tevreden te zijn, 12% ontevreden (zie tabel 4.1). Tabel 4.1 Tevredenheid ouders VOJ-onderwijs van hun kinderen Ontevreden Redelijk tevreden Zeer tevreden 12% 57% 31% Overwegingen die ouders aanvoeren voor hun (redelijk) tevreden zijn dan wel ontevreden zijn variëren, maar zijn in een zestal factoren samen te vatten: het succes van hun kind, de aansluiting van VOJ op vervolgonderwijs, de lesinhoud en of die moet worden aangepast, verouderde boeken en lesmaterialen, de kwaliteit en motivatie van de leerkrachten, en de begeleiding van hun kinderen door de leerkrachten. Ouders dragen bij elk van deze factoren zowel argumenten aan in positieve en in negatieve zin. Bij begeleiding geven 3 ouders aan dat zij die goed vinden, 2 ouders vinden die minder goed. Tabel 4.2 vat de argumenten en opmerkingen erover samen. Tabel Overwegingen van de ouders voor hun (on)tevredenheid. Factoren Aantallen (n=44) Opmerkingen Succes kind 11 Kind nooit blijven zitten. ʻMijn dochter is op deze school nooit blijven zittenʼ Aansluiting 4 2 van de ouders vinden aansluiting minder goed en 2 goed ʻIk vind dat bepaalde lesinhouden overbodig zijnʼ. Lesinhouden 11 8 vinden dat de lesinhouden worden aangepast 3 vinden dat de lesinhouden goed zoals ze nu zijn Verouderde boeken en materialen 8 Boeken van 25 jaar terug worden nog steeds gebruikt ʻLeerlingen krijgen nog steeds dezelfde leerstof die wij kregenʼ. 8

9 Kwaliteit / motivatie leerkrachten 5 Leerkrachten zijn niet allemaal gekwalificeerd en voldoende gemotiveerd ʻDe leerkrachten verlagen het niveau van het onderwijsʼ ʻDe lessen worden niet meer met liefde gegeven door bepaalde leerkrachten, maar omdat ze het moeten doenʼ. Begeleiding leerlingen door leerkracht 5 3 vinden begeleiding goed 2 vinden begeleiding minder goed ʻHij heeft goede begeleiding en motivatie gehad op VOJʼ. Opmerking: een respondent kan meer dan 1 factor aangeven Wat er volgens ouders aan het VOJ-programma veranderd zou moeten worden. De suggesties van ouders hierover gaan in grote lijnen over twee zaken: over leerkrachten aan de ene kant, en over het programma van het VOJ aan de andere kant. Hieronder in tabel 4.3 voor de beide zaken een aantal opmerkingen gemaakt door ouders. Tabel 4.3 Wat er volgens ouders veranderd moet worden aan het VOJ-programma. Verandering Aantal Opmerkingen (n=44) Motivatie leerkrachten/leerlingen 5% ʻLeerkrachten moeten gemotiveerd zijnʼ ʻEr moet meer stimulans en motivatie naar de leerlingen toe gegeven wordenʼ. Getrainde leerkrachten 3% Goed getrainde leerkrachtenʼ. Betere begeleiding van leerlingen door leerkrachten Financiële ondersteuning vanuit MinOV: Vernieuwd curriculum/meer lesmateriaal Meer aandacht voor sociale vaardigheden 4% De leerkrachten moeten voldoende competent zijn om de kinderen goed te begeleiden, zwakke leerlingen op tijd te helpen en weten hoe met probleem leerlingen om te gaan. Schoolbus/bijlessen/huiswerkbegeleiding): ʻOuders die het geld niet hebben om de kinderen door te laten studerenʼ en ʻMinOV zou de schoolbus moeten betalenʼ. 17% ʻNieuw curriculumʼ; ʻDie boeken zijn al verouderd, we moeten ze aanpassen aan de tijd waarin we levenʼ; ʻDe overheid moet zorgen voor lesmateriaalʼ. 17% In teamverband studeren en beter communiceren Meer aandacht voor ICT 15% ʻMeer computergebruik in het onderwijsʼ; ʻVisueel materiaal: studiemateriaal moet digitaal gemaakt wordenʼ. Meer aandacht voor specifieke vakken Onderwijs meer richten op Surinaamse situatie 17% Bepaalde dingen van Nederlands zoals: Grammatica, Meer aandacht voor Reken en Wiskunde. Wat doen we met iemand die zowel zwak blijkt te zijn in Reken en Wiskunde, Natuurkunde: er kunnen meer educatieve tochten georganiseerd worden, Geschiedenis: praktischer uitdiepen. 5% Het meeste lesmateriaal is gebaseerd op de Nederlandse maatschappij en niet op Surinaamse. Gerichter onderwijs 11% ʻHet onderwijs programma zou gerichter moeten plaatsvinden. Geen onnodige bagage, beroepsgerichterʼ. Werken aan didactiek 3% Het systeem waarop er wordt uitgelegd is niet goed. De basis wordt niet goed gelegd. Betere aansluiting VOJ naar VOS 3% Het VOJ-onderwijs moet beter aansluiten op het VOS Wat ouders belangrijk vinden in het VOJ-programma: vakinhouden, sociale vaardigheden en houdingen, dan wel een combinatie van die twee. Aan ouders is de keuze gesteld wat van belang is in het VOJ-onderwijs: de vakinhouden, dan wel de focus op sociale vaardigheden en houdingen. Of misschien wel op allebei. Uit de interviews komt naar voren dat de meeste ouders denken dat het vooral gaat om een combinatie van vakinhouden en sociale vaardigheden en houdingen, zie tabel

10 Tabel 4.4 Wat ouders belangrijk vinden in het VOJ-programma. Vakinhouden Sociale vaardigheden & houdingen Allemaal belangrijk % 21% 60% Bij de verantwoording van hun keuzes kwamen de ouders van VOJ-leerlingen met de onderstaande punten: 1. Vakinhouden (19%): die bepalen cijfers en voldoendes, overgaan en zittenblijven, over de goede keuzes maken voor een beroep. Hieronder een tweetal uitspraken van ouders in interviews: Als het inhoudelijke, dus de stof (lesmateriaal) door de leerlingen beheerst wordt dan kunnen ze dus zonder moeite verder naar de volgende klas(dus minder zittenblijvers). Vakinhouden, want je toekomst hangt er van af. 2. Sociale vaardigheden en houdingen (21%) helpen bij de voorbereiding van leerlingen op de maatschappij, voor jezelf opkomen, je plaats in de maatschappij, persoonlijkheidsontwikkeling, algemene ontwikkeling, ter bestrijding van drop-outs. Ter illustratie twee uitspraken van ouders: Tegenwoordig kun je alles op internet vinden. Wat belangrijk is om ver te komen is een persoonlijkheid en hoe je de kennis toepast. Een goede houding en persoonlijkheid is al het halve werk. Sociale vaardigheden en houdingen. Het vakinhoudelijke is natuurlijk belangrijk, maar er kan in de praktijk veel meer bereikt worden als kinderen reeds jong goed met elkaar leren samenwerken. 3. Een combinatie van vakinhouden, sociale vaardigheden en houdingen (60%): De nadruk moet liggen op vak inhouden maar de sociale vaardigheden zijn ook heel erg belangrijk. Voor de algemene ontwikkeling en het contact met anderen. Zonder sociale vaardigheden vallen de vakinhouden uiteen of beter gezegd komen die niet goed tot uiting. Alle onderdelen, omdat deze vaardigheden in dienst staan van elkaar. Ouders maken gebruik van de vraag om ook andere opmerkingen over het VOJprogramma te maken: Behoefte aan gespecialiseerde leerkrachten Er is nog veel onbekendheid over het toekomstig basisonderwijs Kleinere klassen; meer scholen bouwen Meer aandacht voor lichamelijke opvoeding Meer aanschouwend materiaal Handvaardigheid in het VOJ-onderwijs Ouders niet zo tevreden met toekomstig basisonderwijs. Kinderen moeten te lang op 1 school zitten met kinderen van verschillende leeftijdsgroepen. 10

11 4.2 VOS-leerkrachten over hun leerlingen en over het huidige VOJ-programma Met welke vakinhouden VOS-leerlingen nu moeilijkheden ervaren Leerkrachten op het VOS zijn bevraagd over welke moeilijkheden hun leerlingen momenteel ondervinden. Een aantal van de meest voorkomende zaken, niet vakspecifiek, is samengevat in tabel 4.5. Tabel 4.5 Meest voorkomende problemen als gerapporteerd door VOS-leerkrachten Probleem Percentage *) Taalbeheersing 50% Verbanden leggen 22% Het tekenen van grafieken 17% Het toepassen van theoretische vaardigheden en zelfwerkzaamheid 11% *) van alle problemen door respondenten aangegeven Vakinhouden (onderdelen) die volgens VOS-leerkrachten meer aandacht moeten krijgen op het VOJ. Naar blijkt zijn er veel leerkrachten die niet op de hoogte zijn van het VOJ-curriculum. De leerkrachten die dat wel zijn, geven aan dat Nederlands het belangrijkste is als basis voor het begrijpen van de overige vakken. Daarnaast wordt een aantal andere zaken als belangrijk geacht en aandacht behoevend, zie tabel 4.5. Tabel 4.5 Zaken die aandacht behoeven in het VOJ-curriculum Meer aandacht Surinaamse geschiedenis Regionale geschiedenis Aantal Opmerking scholen (van de 6) 5 Een goede balans tussen algemene en Surinaamse geschiedenis, waarbij meer aandacht gericht wordt op Suriname en de eigen regio. Dieper ingaan op de Surinaamse geschiedenis Scheikunde 5 Scheikunde moet op VOJ al als basis gegeven worden, om het op VOS beter te begrijpen. Ook is het nodig om de overige exacte vakken te begrijpen Logica/stereometrie/goniomet 5 Nodig voor een goede basis voor verdere studie rie Spreekvaardigheid 4 Spreekvaardigheid is van belang om niet alleen het vak Nederlands te beheersen, maar ook om de overige vakinhouden te begrijpen. Ook voor de onderlinge communicatie is dit van zeer groot belang. Verklaringen/toepassingen/int erpretaties 4 Leerlingen moeten verklaringen kunnen afleggen, ze moeten de vakonderdelen kunnen toepassen in de praktijk en hierover interpretaties kunnen doen. Practicum /visueel materiaal 4 Meer practicum nodig, waarbij visueel materiaal en practicum lokalen nodig zijn Vakinhouden in het huidige VOJ-programma die VOS-leerkrachten van minder belang vinden. Van VOS-leerkrachten die het VOJ-curriculum kennen, vinden de meesten dat alle vakinhouden belangrijk zijn. Daarbij is een veel voorkomende gedachte dat onderdelen van het vak geschiedenis, die nogal verwijderd zijn van de leefwereld van Surinaamse leerlingen, van minder belang zijn, zie tabel

12 Tabel 4.6 Zaken in het VOJ-curriculum die VOS-leerkrachten van minder belang vinden. Van minder belang Opmerkingen Natuurkunde Geschiedenis Economie Wiskunde Spaans Optica Renaissance, Romeinen, Grieken, Koude Oorlog, Humanisme, Middeleeuwen, Franse Revolutie Boekhouden: werken met gemengde kostenrekeningen Rijen Vervoegen van werkwoorden Vakinhouden in het VOJ-curriculum die volgens VOS-leerkrachten geschrapt kunnen worden. De meeste leerkrachten vinden alle vakinhouden belangrijk. Veel VOS-leerkrachten geven aan dat ze geen enkele vakinhoud zouden willen schrappen, maar dat er meer diepgang moet zijn in vakken en dat er een betere afstemming moet zijn op de huidige Surinaamse situatie. Tabel 4.7 Vakinhouden die volgens VOS-leerkrachten geschrapt kunnen worden Vakken Schrappen van vakinhouden Nederlands Natuurkunde Geschiedenis BV Taal (onvoldoende niveau) Optica (geen examenonderdeel) Renaissance, Romeinen, Grieken, Koude Oorlog, Humanisme, Middeleeuwen, Franse Revolutie Vakinhouden voor VOJ-leerlingen waarvan VOS-leerkrachten vinden dat ze belangrijk zijn om beter voorbereid op de vervolgopleiding te komen. Om VOJ-leerlingen beter voorbereid op vervolgopleidingen te laten starten is meer aandacht nodig voor een aantal zaken, met name die zoals hieronder weergegeven in tabel 4.8. Bij elk genoemd aspect is een specifieke en illustratieve opmerking geplaatst. Tabel 4.8 Meer aandacht nodig voor de volgende zaken in het VOJ-programma Meer aandacht voor Specifieke opmerkingen Sociale vaardigheden en houdingen 34% ʻZelfwerkzaamheid moet gestimuleerd wordenʼ. Taalvaardigheid (in al zijn vormen) 15% ʻBelangrijk is ook het opkrikken van het taalniveau van de leerlingenʼ. Inzicht, verbanden leggen en toepassen 28% ʻLeerlingen moeten verbanden tussen verschijnselen kunnen leggenʼ. Actualiteit 15% ʻLeerlingen moeten actualiteiten bijhoudenʼ. Praktische opdrachten 4% ʻVeel aandacht besteden aan het praktisch gedeelte van het begin af aanʼ. ICT en internet als bron van informatie 4% ʻICT speelt een belangrijke rol om informatie te verzamelen omtrent de verschillende onderwerpenʼ. Andere opmerkingen gemaakt door VOS-leerkrachten: Vak Lichamelijke Opvoeding moet verplicht worden (vanaf de basisschool); Educatieve dagtochten stimuleren Samenwerking tussen VOJ- en VOS-schoolhoofden, zodat men de vakken op elkaar kan afstemmen. Leraren in opleiding moeten nieuwe methoden gebruiken 12

13 4.3 VOJ-leerkrachten over hun leerlingen en over het huidige VOJ-programma In interviews en focusgroepdiscussies zijn leerkrachten van het VOJ bevraagd over hun leerlingen en het huidige VOJ-programma Met welke vakinhouden ervaren uw leerlingen moeilijkheden? Leerkrachten op het VOS zijn bevraagd over welke moeilijkheden hun leerlingen momenteel ondervinden. Een aantal van de meest voorkomende zaken, die veelal te maken hebben met taal- en rekenvaardigheden, zijn samengevat in tabel 4.9. Tabel 4.9 Vakinhouden Taalvaardigheden : Tekst Grammatica Begrijpend lezen Spelling Vakinhouden waar VOJ-leerlingen moeilijkheden mee hebben (volgens VOJleerkrachten). Percentage 92% 100% 25% 42% Goniometrie 58% Staartdelingen 33% Mechanica 17% Vergelijkingen/ongelijkheden 33% Vermenigvuldigen 33% Kaartkennis 25% Spreekvaardigheden 42% Oude beschaving 17% Koude oorlog 17% Vakinhouden die VOJ-leerkrachten zouden willen toevoegen aan het VOJ-programma VOJ-leerkrachten werd ook gevraagd wat zij zouden willen toevoegen aan het huidige VOJprogramma. De antwoorden zijn een combinatie van onderdelen van vakken, verzoek om materialen en educatieve tochten ter ondersteuning van leren in de klas. Tabel 4.10 geeft een overzicht van de antwoorden, samen met de percentages waarin ze voorkomen. Tabel 4.10 Vakinhouden die VOJ-leerkrachten zouden willen toevoegen aan het VOJ-programma. Vakinhouden Percentage Grammatica 17% Elektriciteitsleer 8% Surinaamse geschiedenis 58% Praktijklessen 50% Sociale geografie 8% Genetica 8% Zwemmen 17% Aanschouwend materiaal 50% Educatieve tochten 17% Geen vakinhouden maar aangepaste leerstof 50% Werken met rekenmachines 17% 13

14 Andere opmerkingen door VOJ-leerkrachten gingen over: de noodzaak voor nieuwe boeken, meer computers en digitale apparatuur en meer practicumlessen Vakinhouden die VOJ-leerkrachten zouden willen schrappen uit het VOJ-programma. Het gaat hier vooral om zaken uit vakken waarvan leerkrachten vinden dat ze te ver van de belevingswereld van leerlingen staan, en daarom blijkbaar van minder belang geacht worden. Het gaat met name om zaken die in de geschiedenisles behandeld worden, maar ook om activiteiten bij wiskunde die als van weinig belang gezien worden, zoals het klokrekenen. Tabel 4.11 Vakinhouden die VOJ-leerkrachten zouden willen schrappen in het VOJ-programma. Vakinhouden Percentage Koude oorlog 33% Renaissance 25% Humanisme 17% Klokrekenen 17% 4.4 VOJ-leerlingen over hun huidige VOJ-programma In totaal werden 68 VOJ-leerlingen (MULO, 37; LBGO, 19; LTS, n=12) geïnterviewd in focusgroepdiscussies over hun huidige VOJ-programma, over wat ze na het VOJ gaan doen, wat hun verwachtingen daarover zijn, en of ze vinden dat ze daarop goed zijn voorbereid. Daarnaast werd leerlingen gevraagd wat ze van hun huidige VOJ-vakkenpakket vonden Wat leerlingen willen gaan doen na het VOJ. Vrijwel alle leerlingen geven aan dat ze willen doorstuderen na het VOJ. Slechts twee van de geïnterviewde leerlingen zeggen te willen gaan werken na het VOJ. Leerlingen van het MULO gaan hoofdzakelijk naar HAVO/VWO en naar vervolgberoepsopleidingen, IMEAO, PI, Covab, Natin en Amto De verwachtingen die leerlingen hebben van hun vervolgopleiding na het VOJ. Het zal wat zwaarder zijn dan de MULO, moeilijker, hoger niveau. Hopelijk betere uitleg: meer vrouwelijk leerkrachten omdat deze beter uitleggen ( mening van de jongens). Leerkrachten moeten leerlingen motiveren. Dat de leerkrachten niet erg streng zullen zijn, dat er rekening zal worden gehouden met de leerlingen. Het gaan werken moet zorgen voor zelfstandigheid en een betere financiële toestand. Dat er goed onderwijs zal worden verzorgd. De stof moet niet te moeilijk en te veel zijn. Het werken moet ervoor zorgen dat je meer ervaring zal opdoen Hoe de school ze daar op heeft voorbereid. Goed dan wel redelijk goed, vinden de leerlingen. Alleen de leerlingen van de LTS scholen hebben twijfels: De klassenleraar bereidt de leerlingen wel goed voor, andere leraren niet. De leerstof is herhaling, dus bereid niet voldoende voor op NATIN Aan welke vakken (onderdelen) de school meer aandacht had moeten besteden. Vaak genoemd: Wiskunde (goniometrie met name), Natuurkunde, Biologie, Talen (Nederlands, Engels, Spaans) Mechanica, Bedrijfsrekenen, Computerlessen, Computervaardigheden en ICT, Gym/L.O. Handelsvakken, Handelskennis, Bedrijfsrekenen, Boekhouden 14

15 Muziek, Verkooppraktijk, Kantoorpraktijk, Praktijk Aan welke vaardigheden de school meer aandacht had moeten besteden. Diverse vaardigheden worden hier genoemd: Studievaardigheden, algemene vorming, zelfstudie, problemen kunnen oplossen, samenwerken, samen studeren (Meer) discipline, eenheid onderling, agressief gedrag (de tassen van de leerlingen moeten gecontroleerd worden), leerlingen moeten serieuzer worden, beleefdheid. Communicatieve vaardigheden, computervaardigheden. Taalvaardigheden Of leerlingen vinden dat er genoeg praktijklessen zijn ingebouwd in bepaalde vakken? Er zijn maar weinig praktijklessen, geven de leerlingen op het VOJ aan: In de biologieboeken zijn er opdrachten die praktisch zijn maar ze worden niet uitgevoerd vanwege gebrek aan middelen, en Bij materialenkennis en gereedschapsleer volgen de leerlingen alleen theorie. Er moeten ook praktijklessen worden ingebouwd. Leerlingen vinden dat dat eigenlijk wel zou moeten gebeuren, bijvoorbeeld in: Aardrijkskunde Districten bezoeken, concessiegebieden bezoeken Geschiedenis bezoeken van monumentale gebouwen, tochten organiseren. Bedrijfsrekenen hoe men de inventarisatie doet in bepa. Bedrijven bezoeken) De leerlingen weten niet veel over de praktijk. Er wordt alleen theorie verzorgd. De toepassing komt niet aan de orde. Bij Engels zouden alle conversaties in het Engels moeten plaatsvinden. (Gewone gesprekken). Bij Biologie moet meer aanschouwend materiaal komen. Bij Natuurkunde is behoefte aan een laboratorium en aan proefjes Handelskennis stage lopen Wat VOJ-leerlingen van hun vakkenpakket vinden Aan VOJ-leerlingen werd gevraagd om de prioriteit van de vakken die ze hebben aan te geven als hoog, gemiddeld dan wel laag. Er is hier onderscheid gemaakt tussen leerlingen van LBGO, LTS en MULO scholen. Tabel 4.12 Prioriteit die VOJ-leerlingen geven aan de vakken in het VOJ-programma (LBGO). Vakken Hoog Gemiddeld Laag Opmerkingen Nederlands 89% 11% - Hoog: Nederlands wordt overal gesproken, het is de moedertaal, bij het zoeken van werk is Nederlands vereist Gemiddeld: Alleen in Suriname en Nederland wordt er Nederlands gesproken Engels 89% - 11% Hoog: Internationale taal Laag: nu niet belangrijk, maar met toevoeging van conversatie, betekenissen van begrippen e.d. wel) Spel en beweging 100% - - Goed voor de gezondheid, houdt je fit, voor betere prestaties en concentratie Wereld oriëntatie 100% - - Je leert veel over de wereld, belangrijk kennis te hebben over het verleden, je kunt leren uit de fouten die gemaakt zijn in het verleden. Aardrijkskunde 100% - - Je leert veel over de wereld Geschiedenis 100% - - Belangrijk kennis te hebben over het verleden en je kunt leren uit de fouten die gemaakt zijn in het verleden. Bedrijfsrekenen 84% 5% 11% Je hebt het overal nodig, belangrijk hoe je met geld om moet gaan Handelskennis 93% - 7% Je leert om te gaan met accijnzen, import en export van goederen 15

16 Boekhouden 95% - 5% Leert over debiteuren en crediteuren. Belangrijk voor de administratie voor degenen die het bedrijfsleven ingaan en in de banken gaan werken Biologie 89% 11% - Je leert er veel uit over planten, dieren en jouw eigen lichaam Wiskunde 74% 15% 11% Hoog: Je hebt het overal nodig. Het leert je denken en sorteren en het draagt bij tot jouw ontwikkeling Laag: Te veel denkwerk Natuurkunde 26% 74% - Gemiddeld: Belangrijk voor bepaalde richtingen vb. bewerken van metalen (voor de praktijk) Muzische vorming 84% 5% 11% Hoog: Voor ontspanning, je leert zingen, voor het ontwikkelen van talenten Laag: In ons land wordt muziek niet gewaardeerd, niet nodig voor verdere studie Tekenen 47,5% 47,5% 5% Hoog: Voor het ontwikkelen van talenten, als je architect wil worden Gemiddeld: Niet nodig voor verdere studie, niet iedereen heeft aanleg ervoor Handvaardigheid 74% 21% 5% Hoog: Voor het ontwikkelen van talenten, je kunt er mee bijverdienen, het bevordert de creativiteit Gemiddeld: Ontspanning Laag: Niet nodig voor verdere studie Kantoorpraktijk 87,5% - 12,5% Je kunt er makkelijker mee bewegen in het bedrijfsleven Tabel 4.13 Prioriteit die VOJ-leerlingen geven aan de vakken in het VOJ-programma (LTS). Vakken Hoog Gemiddeld Laag Argumenten Nederlands 100% - - Het is de voertaal Tekenen 100% - - Belangrijk voor het tekenen van plattegronden, bouwtekeningen enz. het is inzichtbevorderend Spel en beweging 100% - - Men moet fit blijven en het denkvermogen wordt gestimuleerd Vaktheorie 100% - - Je leert over de praktijk, het is de basis Materialenkennis 100% - - Je leert bepaalde dingen gebruiken en toepassen. Je leert de juiste materialen gebruiken Gereedschapsleer 100% - - Je leert de juiste gereedschappen gebruiken Engels 92% 8% - Hoog: Het is een wereldtaal Gemiddeld: Buitenlanders zouden Nederlands moeten leren, Surinamers passen zich ook aan in andere landen Wiskunde 91% 9% - Hoog: Wiskunde heb je bij alles nodig, het is inzichtbevorderend Gemiddeld: Niet altijd nodig SWO 83% 17% - Hoog: Leerlingen volgen dit vak niet, zouden het graag willen volgen Gemiddeld: Belangrijk te weten over het verleden, maar over het heden willen de leerlingen ook weten. Meer Surinaamse geschiedenis Natuurkunde 82% 9% 9% Hoog: Altijd nodig in praktijk, belangrijk voor verdere studie, is de toepassing van wiskunde Gemiddeld en laag: Niet echt nodig, het is meer voor de chemische richting Muzische vorming 73% 27% - Hoog: Het is nodig voor ontspanning / concentratie Gemiddeld: In Suriname bereik je niet veel met muziek Handvaardigheid - 9% 91% Gemiddeld: Je kunt er niet van leven Laag: Het is voor jouw vrije tijd/ lagere school Tabel 4.14 Prioriteit die VOJ-leerlingen geven aan de vakken in het VOJ-programma (MULO). Vakken Hoog Gemiddeld Laag Argumenten Nederlands 95% 5% - Hoog: Nederlands is de voertaal, ook belangrijk voor de verdere studie, Nederlands is het basisvak voor alle andere vakken Gemiddeld: Geen wereldtaal Lichamelijke Opvoeding 95% 3% 3% Hoog: Een mens moet in beweging(conditie) blijven(goed voor de studie prestaties) Gemiddeld: Leerlingen zien de voordelen van dit vak niet echt in Bedrijfsrekenen 89% 8% - Hoog: Je hebt het constant nodig (voor het dagelijkse leven) Gemiddeld: Je hebt het altijd nodig, rekenen is nodig maar voor de B-richting niet erg belangrijk 16

17 Aardrijkskunde 84% 16% - Hoog: Kennis in de wereld te kunnen oriënteren Gemiddeld: Kennis in de wereld te kunnen oriënteren Biologie 76% 11% - Hoog: Leert over het ontstaan, voortplanting, milieu, belangrijk te weten over het eigen lichaam Gemiddeld: Basis hebben voor het functioneren van lichaamsdelen Laag: De meeste lessen zijn saai Wiskunde 70% 19% 11% Hoog: Het is inzichtbevorderend (overal nodig) Gemiddeld: Voor de A-richting niet erg belangrijk Engels 68% 32% - Hoog: Als je in de Caricom wil gaan werken,gaat het makkelijker als je Engels spreekt,internationale taal (wereldtaal) Gemiddeld: Internationale taal, ook belangrijk op de werkvloer, ca. 50% spreekt Engels Tekenen 68% 16% 8% Hoog: Ontspanning, belangrijk voor het maken van bouwtekeningen,belangrijk voor bepaalde beroepen Gemiddeld: Nodig voor de toekomst,kunst heb je niet echt nodig in het leven Laag: Leerlingen houden niet van tekenen Geschiedenis 62% 27% 3% Hoog: Het is belangrijk te weten over de geschiedenis van je land, je leert uit het verleden en voorouders en dat kan in het heden toegepast worden Gemiddeld: Er wordt zowel buitenlandse als Surinaamse geschiedenis verzorgd, wat er al gebeurd is, is gebeurd (zich richten op de toekomst), belangrijk om de Surinaamse geschiedenis te kennen, de buitenlandse minder Laag: is niet belangrijk het verleden te kennen Boekhouden 59% 21% 5% Hoog: In het bedrijfsleven is het nodig om jouw boekhouding bij te houden,nodig om financiële problemen op te lossen Gemiddeld: Nodig voor de boekhouding in een bedrijf Laag: Gaat samen met rekenen Muzische vorming 54% 32% 14% Hoog: Muziek is goed voor de concentratie,goed voor de ontspanning Gemiddeld: Het ontdekken van verborgen talenten, muziek is slechts voor de ontspanning, niet erg belangrijk Laag: Muziek is niet nodig later op het werk Handelskennis 46% 32% 5% Hoog: Van belang in het dagelijkse leven(bv. in de handel) Gemiddeld: Financieel inhoud kunnen geven aan het leven, belangrijk bij het opzetten van een eigen bedrijf (winsten en verliezen berekenen) Laag: De B-richting weet niet wat het inhoudt Spaans 35% 35% 30% Hoog: Meer mogelijkheden in Zuid-Amerikaanse landen voor bv. verder studeren,de regio spreekt overwegend Spaans Gemiddeld: Moeilijk te spreken en te begrijpen Laag: Niet zo belangrijk als Engels en Nederlands, veel moeilijke begrippen, in Suriname spreekt maar een handjevol mensen Spaans Natuurkunde 38% 30% 16% Hoog: Belangrijk voor bepaalde beroepen, het leert je dingen in elkaar zetten,nodig voor het dagelijkse leven Gemiddeld: Hangt ervan af welk studie je later gaat doen Laag: Natuurkunde is niet echt nodig voor de A-richting, geen interesse Handvaardigheid 30% 38% 16% Hoog: Bevordert de creativiteit,je kan soms de kost ermee verdienen Gemiddeld:Niet voor iedereen evenveel voordelen,behalve voor degenen die naar de PIʼs gaan, nodig voor het maken van werkstukken Laag: Niet in alle klassen verzorgd, niet echt nodig, niet iedereen heeft er aanleg voor 17

18 4.5 VOS-leerlingen over hun nieuwe school en hun vroegere VOJ-programma In focusgroepdiscussies zijn huidige VOS-leerlingen (n=36) bevraagd over hun nieuwe VOSschool en hoe hun vorige school hen daarop heeft voorbereid. Alle leerlingen komen van de MULO Wat VOS-leerlingen tot nu toe van hun VOS-school vinden. De meeste leerlingen geven aan dat ze de school goed vinden. Bepaalde leerkrachten vinden ze ook goed. Ook geven enkelen aan dat de leerstof prima is. En anderen geven aan dat er met de leerlingen wordt meegeleefd en dat er echt discipline wordt bijgebracht. Op één school geven de leerlingen aan dat de school saai en armzalig is en dat het erg warm is in de lokalen. Op twee scholen wordt er aangegeven dat bepaalde vakken problematisch zijn en dat de uitleg van de leerkrachten zoek is, de studenten moeten zelf te werk gaan Hoe de vorige school de leerlingen op hun VOS-school heeft voorbereid. Op 5 scholen geven de leerlingen aan dat de vorige school hen goed heeft voorbereid op de huidige school. Enkele voorbeelden: Bij laat komen werden er sancties gepleegd, Als leerlingen zwak waren in een vak, werden ze volledig ondersteunt en gestimuleerd zodat er een goede basis gelegd kon worden. Leerlingen waren ook op de hoogte van het vakkenpakket van VOS, De leerkrachten hebben de leerlingen voorbereid dat je zowel samen als individueel moet kunnen studeren, omdat de leerkrachten op de VOS niet echt achter je aan gaan zitten, en Er werd meer aan zelfstudie gedaan. Eén school gaf aan dat de voorbereiding niet goed was: Aan bepaalde vakken is er niet genoeg aandacht besteed, Leerlingen werden voorbereid op het examen en het slagen, maar niet op de vervolgopleiding Aan welke vakken (onderdelen) de school meer aandacht had moeten besteden Leerlingen noemen hier een lange rij met vakken die eigenlijk meer aandacht hadden moeten krijgen op het VOJ: Natuurkunde, Economie 1, Goniometrie, Gymnastiek, Engels, Wiskunde, Scheikunde, Staatsinrichting, Leervakken en Nederlands Aan welke vaardigheden de school meer aandacht had moeten besteden Ook hier noemen leerlingen een groot aantal vaardigheden dat meer aandacht had moeten krijgen op het VOJ: taalvaardigheden, samenwerkingsvaardigheden, communicatieve vaardigheden, vaderlandsliefde (inspiratie ontbreekt), discipline (vb. bij laat komen maatregelen treffen) Persoonlijke eigenschappen die van belang zijn op hun nieuwe school Leerlingen noemen ook hier een groot aantal persoonlijke eigenschappen die van belang zijn op de nieuwe school: inzettingsvermogen, serieusheid, zelfdiscipline, netheid, assertiviteit, geloof in jezelf, gerichtheid (weten waarvoor je studeert), samenwerkingsvaardigheden, zelfstandigheid, zelfwerkzaamheid, oplettendheid, doorzettingsvermogen, zelfmotivatie Of leerlingen vinden dat er genoeg praktijklessen zijn ingebouwd in bepaalde vakken? Alle scholen zijn de mening toegedaan dat er niet genoeg praktijklessen zijn ingebouwd bij bepaalde vakken. Leerlingen doen de volgende aanbevelingen voor praktijklessen: Scheikunde en Natuurkunde: proefjes doen Biologie: er moet worden gewerkt met visueel materiaal 18

19 Aardrijkskunde: tochtjes maken om bepaalde plaatsen zelf te bezichtigen Zelf projecten uitvoeren, het veld ingaan, visualisering Wat VOS-leerlingen van hun vakkenpakket vinden Aan VOS-leerlingen werd gevraagd om de prioriteit van de vakken die ze hebben aan te geven als hoog, gemiddeld dan wel laag. Tabel 4.15 geeft een overzicht van de antwoorden. Tabel 4.15 Prioriteit die VOS-leerlingen geven aan hun vakken in het VOS-programma. Vakken Hoog Gemiddeld Laag Specifieke opmerkingen van de leerlingen Nederlands 92% 8% - Hoog: Het is belangrijk goed te kunnen spreken Gemiddeld: Geen wereldtaal Engels 97% 3% - Hoog: Het is een internationale taal Gemiddeld: De onderdelen die worden verzorgd zijn niet erg belangrijk, het zou belangrijker zijn als er meer gecommuniceerd zou worden Wiskunde 92% 6% 3% Hoog: Wiskunde heb je overal nodig Gemiddeld: Het is even belangrijk voor alle beroepen Laag: Niet even belangrijk voor alle richtingen Scheikunde 72% 6% 22% Hoog: Het is belangrijk te weten hoe schadelijk bepaalde stoffen zijn Gemiddeld: Belangrijk voor het S-pakket minder voor Q-pakket Laag: Niet belangrijk voor bepaalde richtingen Economie 1 64% 36% - Hoog: Belangrijk voor economische vraagstukken in de samenleving Gemiddeld.: Het is wel belangrijk enige kennis te hebben van de economie van het eigen land Geschiedenis 61% 25% 13% Hoog: Het is belangrijk kennis te hebben over het verleden, veel gemaakte fouten in het verleden kunnen voorkomen worden Gemiddeld: Het is belangrijk het verleden van je land te kennen, maar internationale geschiedenis is minder belangrijk Laag: Niet nodig voor verdere studie Biologie 56% 44% - Hoog: Het is belangrijk als je geneeskunde gaat studeren Gemiddeld: Niet nodig voor de verdere studie Lichamelijke opvoeding 56% 36% 8% Hoog: Goed voor de gezondheid Gemiddeld: Het is nodig, maar het is lastig om na het gym uurtje nog les te volgen. Het put uit. Economie 2 53%* 3% - Hoog: Eén van de belangrijkste vakken voor het Q-pakket Natuurkunde 50% 28% 22% Hoog: Voor de S-richting is het een hoofdvak Gemiddeld: Als je later iets in de richting van Natuurkunde wilt doen Muzische vorming 44% 42% 14% Hoog: Het zorgt voor ontspanning Gemiddeld: Het is iets goeds, maar het hoeft niet als vak verzorgd te worden Laag: Idem als gemiddeld Aardrijkskunde 39% 53% 8% Hoog: Je leert veel over planten en het universum Gem.: Je moet wel enige kennis hebben erover, maar niet nodig voor de verdere studie (Algemene ontwikkeling) Laag: Niet nodig voor verdere studie Maatschappijleer 25% 53% 22% Hoog: Je leert je beter te gedragen in de maatschappij. Belangrijk voor het sociaal leven Gemiddeld: Leert over de mens, de sociale omgeving en de omgang met anderen. Dat is belangrijk. Laag: Het is een vak voor de mulo school. Alles wat je krijgt ken je al Spaans 22% 75% 3% Hoog: De regio bestaat ook uit Spaanssprekende landen, het is goed voor de communicatie met deze landen Gemiddeld: In Suriname kun je veel met Spaans doen, de regio spreekt overwegend Spaans Laag: Geen veel gesproken taal 19

20 Tekenen 14% 64% 22% Hoog: Het is een vorm van ontspanning, je kunt ook je gevoelens uiten door te tekenen Gemiddeld: Het moet in je zitten. Als je er talent voor hebt, kun je het buiten de school doen Laag: Het is een vak onder de streep Handvaardigheid 11%* 33% 39% Hoog: Bevordert de creativiteit. Basic knowledge, hoe je bijvoorbeeld een knoop moet vastzetten Gemiddeld: Ook een vorm van ontspanning, het is bevorderlijk voor de creativiteit Laag: Meer voor mensen die van kunst houden *De leerlingen met een S-pakket zijn niet bekend met het vak Economie 2 en konden dus geen mening geven. *Niet alle leerlingen hebben voor dit vak hun mening gegeven. 20

De inrichting van de bovenbouw van het basisonderwijs

De inrichting van de bovenbouw van het basisonderwijs De inrichting van de bovenbouw van het basisonderwijs De opinies van leerkrachten, leerlingen en ouders VOJ en VOS Ontwikkeling basisonderwijs Suriname De inrichting van de bovenbouw van het basisonderwijs

Nadere informatie

11-JARIG BASISONDERWIJS EEN STAP DICHTERBIJ

11-JARIG BASISONDERWIJS EEN STAP DICHTERBIJ 11-JARIG BASISONDERWIJS EEN STAP DICHTERBIJ Inleiding Het ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling (MinOV) werkt gestadig aan de verbetering van de kwaliteit van het basisonderwijs, onder meer via

Nadere informatie

Schets van het onderwijsprogramma Route 3, jaar havo/vwo

Schets van het onderwijsprogramma Route 3, jaar havo/vwo Schets van het onderwijsprogramma Route 3, 12-16 jaar havo/vwo De leerlingen in route 3 (12 16) uitstroomprofiel havo/vwo kunnen instromen in verschillende fasen van het reguliere onderwijs: in de onderbouw

Nadere informatie

Studieaanbod eerste jaar Heilig Graf

Studieaanbod eerste jaar Heilig Graf Studieaanbod eerste jaar Heilig Graf Je behaalde het getuigschrift van het basisonderwijs. Je behaalde een attest van het basisonderwijs. 1A 1A verdieping 1B Je wil je vooral focussen op de basisleerstof.

Nadere informatie

Voorlichting. Tweede. Fase

Voorlichting. Tweede. Fase Voorlichting Tweede Fase 3(tweetalig) havo OUDERAVOND 2018-19 15 november 2018 Inleiding Op deze speciale ouderavond voor de leerlingen van klas 3 HAVO en 3 TTO Havo krijgt u informatie over de inrichting

Nadere informatie

Voorlichting Voortgezet Onderwijs

Voorlichting Voortgezet Onderwijs Voorlichting Voortgezet Onderwijs Onderwerpen die besproken worden: Onderbouw VO Bovenbouw VO LWOO vmbo havo/vwo En daarna? Factoren voor schoolkeuze Scholen in de regio Aanmeldingsprocedure Belangrijke

Nadere informatie

Vragenlijst voor Begeleiders

Vragenlijst voor Begeleiders Competentie Vakinhoud Overzicht vakken Vragenlijst voor Begeleiders Alfa Cijfer Sterk Zwak Nederlands Engels Duits Frans Grieks Latijn Beta Cijfer Sterk Zwak Wiskunde Natuurkunde Scheikunde Biologie Gamma

Nadere informatie

Competentie Vakinhoud

Competentie Vakinhoud Competentie Vakinhoud Overzicht vakken Alfa Cijfer Sterk Zwak Nederlands Engels Duits Frans Grieks Latijn Beta Cijfer Sterk Zwak Wiskunde Natuurkunde Scheikunde Biologie Gamma Cijfer Sterk Zwak Aardrijkskunde

Nadere informatie

Voorlichting Voortgezet Onderwijs

Voorlichting Voortgezet Onderwijs Voorlichting Voortgezet Onderwijs Onderwerpen die besproken worden: Onderbouw VO Bovenbouw VO LWOO vmbo havo/vwo En daarna? Factoren voor schoolkeuze Scholen in de regio Aanmeldingsprocedure Belangrijke

Nadere informatie

Informatieboekje Voortgezet Onderwijs

Informatieboekje Voortgezet Onderwijs Informatieboekje Voortgezet Onderwijs 1 2 Voorwoord Dit informatieboekje geeft een overzicht van de belangrijkste gegevens over het VMBO, Havo en VWO. Hoe het VMBO is opgebouwd, welke vakken in de onderbouw

Nadere informatie

Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, jaar havo/vwo

Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, jaar havo/vwo Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, 12-16 jaar havo/vwo De leerlingen in route 3 (12 16) uitstroomprofiel havo/vwo kunnen instromen in verschillende fasen van het reguliere onderwijs: in

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek

Tevredenheidsonderzoek Tevredenheidsonderzoek 2015 - mei 2016 Inleiding Stichting Onderwijsbegeleiding biedt aan jongeren en hun ouders, van wie de inkomenssituatie en/of thuissituatie onvoldoende is, de mogelijkheid om hun

Nadere informatie

OUDERAVOND DINSDAG 17 NOVEMBER 2015

OUDERAVOND DINSDAG 17 NOVEMBER 2015 OUDERAVOND DINSDAG 17 NOVEMBER 2015 2 OUDERAVOND 3 (T)VWO 2015-16 Dinsdag 17 november 2015 Op deze speciale ouderavond voor de leerlingen van klas 3 tvwo en 3 vwo krijgt u informatie over de inrichting

Nadere informatie

Presentatie VTOI 8 april 2016. Paul Schnabel

Presentatie VTOI 8 april 2016. Paul Schnabel Presentatie VTOI 8 april 2016 Paul Schnabel Visie Ingrediënten voor het eindadvies Resultaten dialoog Wetenschappelijke inzichten Internationale vergelijkingen Huidige wet- en regelgeving en onderwijspraktijk

Nadere informatie

Naam: School: basisschool voortgezet onderwijs Plaats: Leeftijd: Aantal jaar onderwijservaring:

Naam: School: basisschool voortgezet onderwijs Plaats: Leeftijd: Aantal jaar onderwijservaring: Docentenvragenlijst op het gebied van ict-gebruik en natuur- en techniekonderwijs, voormeting Naam: School: basisschool voortgezet onderwijs Plaats: Leeftijd: Aantal jaar onderwijservaring: Ik ben een:

Nadere informatie

Januari 2015 INFORMATIEBOEKJE KLAS 2 OP WEG NAAR KLAS 3 VMBO 2 TH

Januari 2015 INFORMATIEBOEKJE KLAS 2 OP WEG NAAR KLAS 3 VMBO 2 TH Januari 2015 INFORMATIEBOEKJE KLAS 2 OP WEG NAAR KLAS 3 VMBO 2 TH Inhoudsopgave 1. Inleiding... blz. 1 2. Hoeveel jaar heb je nog voor de boeg op de SGL?... blz. 2 3. Het schooladvies... blz. 3 4. Revisie...

Nadere informatie

Hoofdlijn advies. Wat vind jij? Laat het ons weten op: Persoonlijke ontwikkeling. Basiskennis en -vaardigheden. Vakoverstijgend leren

Hoofdlijn advies. Wat vind jij? Laat het ons weten op: Persoonlijke ontwikkeling. Basiskennis en -vaardigheden. Vakoverstijgend leren Hoofdlijn advies Taalvaardig Rekenvaardig Digitaal vaardig Sociaal vaardig Persoonlijke ontwikkeling Basisvaardigheden Basiskennis en -vaardigheden Natuur & technologie Mens & maatschappij Taal & cultuur

Nadere informatie

Vragenlijst voor leerlingen

Vragenlijst voor leerlingen Competentie Vakinhoud Vragenlijst voor leerlingen Zet in het onderstaande overzicht je gemiddelde cijfer voor elk vak. Daarnaast kun je opschrijven waar je sterk en zwak in bent. Overzicht vakken Alfa

Nadere informatie

Voorlichting Voortgezet Onderwijs

Voorlichting Voortgezet Onderwijs Voorlichting Voortgezet Onderwijs Onderwerpen die besproken worden: Onderbouw VO Bovenbouw VO LWOO (wordt geïntegreerd) vmbo havo/vwo En daarna? Factoren voor schoolkeuze Scholen in de regio Aanmeldingsprocedure

Nadere informatie

Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, jaar vmbo kader/gl/tl

Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, jaar vmbo kader/gl/tl Schets onderwijsprogramma en lessentabel Route 3, 12 16 jaar vmbo kader/gl/tl De leerlingen in route 3 uitstroomprofiel vmbo k/gl/t worden voorbereid op instroom in de onderbouw van het vmbo (kader, gemengde

Nadere informatie

Schets van het onderwijsprogramma Route 3, 12 16 jaar vmbo kader/gl/tl

Schets van het onderwijsprogramma Route 3, 12 16 jaar vmbo kader/gl/tl Schets van het onderwijsprogramma Route 3, 12 16 jaar vmbo kader/gl/tl De leerlingen in route 3 uitstroomprofiel vmbo k/gl/t worden voorbereid op instroom in de onderbouw van het vmbo (kader, gemengde

Nadere informatie

1e klas: met vrienden en vriendinnen van de basisschool in één klas

1e klas: met vrienden en vriendinnen van de basisschool in één klas 1 mavo Intro Deze brochure geeft u informatie over de vmbo-theoretische leerweg op hethml: de mavo. Met vragen kunt u terecht bij de afdelingsleider bovenbouw mavo, Thomas ter Hart. 1e klas: met vrienden

Nadere informatie

Decanenavond klas 3H/V/G

Decanenavond klas 3H/V/G Decanenavond klas 3H/V/G 28 januari 2019 De decanen B3L, B3P, B3Q, B3R en G3G Henriëtte van Hout B3E, B3F, B3J, en B3K Peter Grootveld Back to the future Sectoren vervolgopleidingen aan het HBO of de Universiteit

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen

Tekst lezen en vragen stellen 1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij

Nadere informatie

Overgangsnormen 2008-2013. JUNIOR LEERWERKHUIS (onderbouw vmbo)

Overgangsnormen 2008-2013. JUNIOR LEERWERKHUIS (onderbouw vmbo) Overgangsnormen 2008-2013 JUNIOR LEERWERKHUIS (onderbouw vmbo) 01 Inhoud: 1. Algemene gegevens leerjaar 1 en 2 2. Regionale zorgonderwijsvoorziening Maasland K/T met LWO leerjaar 1 Regionale zorgonderwijsvoorziening

Nadere informatie

ONDERZOEK. Heterogene en homogene klassen 3 H/V

ONDERZOEK. Heterogene en homogene klassen 3 H/V ONDERZOEK Heterogene en homogene klassen 3 H/V In opdracht van: Montessori Lyceum Amsterdam Joram Levison Jeroen Röttgering Lisanne Steemers Wendelin van Overmeir Esther Lap Inhoudsopgave Inhoudsopgave

Nadere informatie

a.roland holst c ollege QUEST een avontuurlijke zoektocht...

a.roland holst c ollege QUEST een avontuurlijke zoektocht... a.roland holst c ollege QUEST een avontuurlijke zoektocht... de uitdaging... Hallo, ik ben Hanna. Dit jaar ben ik begonnen aan QUEST. QUEST past prima bij mij. Dat denk ik zelf, dat denken mijn ouders

Nadere informatie

Bevorderingsreglement Onderbouw

Bevorderingsreglement Onderbouw Bevorderingsreglement Onderbouw Schooljaar 2014-2015 Aan de leerlingen in de leerjaren 1 t/m 3, Om je succesvol naar je diploma te begeleiden, krijg je niet alleen uitleg en begeleiding, maar wordt er

Nadere informatie

aparte klas Cambridge Engels onderzoeksvaardigheden Latijn en Grieks

aparte klas Cambridge Engels onderzoeksvaardigheden Latijn en Grieks 2019 Gymnasium+ aparte klas Cambridge Engels Gymnasium+ is speciaal bedoeld voor de leerling die extra uitdaging wil en graag diep op onderwerpen ingaat. Naast de bekende vakken zijn er lessen in Grieks,

Nadere informatie

Kies je vakkenpakket. 2 en 3 MAVO 2015-2016

Kies je vakkenpakket. 2 en 3 MAVO 2015-2016 Kies je vakkenpakket 2 en 3 MAVO 2015-2016 1 2 Introductie Beste leerling, ouder of verzorger, Op dit moment zit jij of je kind in het tweede of derde jaar van de mavo. In beide jaren zullen keuzes gemaakt

Nadere informatie

Informatie profielkeuze H4

Informatie profielkeuze H4 Informatie profielkeuze H4 2017 Profielkeuze voor Havo 4 Keuze Wat en hoe HAVO BOVENBOUW Brug tussen heden (H3 / M4) en toekomst (HBO) Doel: Kerst 2018 is vervolgstudie bekend Alle vakken verplicht zoals

Nadere informatie

18.00 uur Welkom 18.05 uur Algemene informatie 18.45 uur Vragen 19.30 uur Afsluiting

18.00 uur Welkom 18.05 uur Algemene informatie 18.45 uur Vragen 19.30 uur Afsluiting 18.00 uur Welkom 18.05 uur Algemene informatie 18.45 uur Vragen 19.30 uur Afsluiting 15, 21 en 22 januari: 10-min. gesprekken Eerste week van maart: keuzecarousel nieuwe vakken 13 maart: inleveren voorlopige

Nadere informatie

Voorlichting Voortgezet Onderwijs

Voorlichting Voortgezet Onderwijs Voorlichting Voortgezet Onderwijs Onderwerpen die besproken worden: Onderbouw VO Bovenbouw VO LWOO vmbo havo/vwo En daarna? Factoren voor schoolkeuze Scholen in de regio Aanmeldingsprocedure Belangrijke

Nadere informatie

Studierichtingen tweede graad

Studierichtingen tweede graad Studierichtingen tweede graad 2 WELKOM Beste ouders Beste leerling De eerste twee jaren van het secundair onderwijs heb je zo goed als achter de rug. Je hebt momenteel al een nieuwe studiekeuze in gedachte

Nadere informatie

Onderwijs met ict - studenten lerarenopleiding Bijlage: Tabellen

Onderwijs met ict - studenten lerarenopleiding Bijlage: Tabellen Onderwijs met ict - studenten lerarenopleiding Bijlage: Tabellen 1 Repons en achtergrondkenmerken van studenten 2 2 Gebruik van ict door studenten 4 3 Competentie op ict-gebied 5 4 Opvattingen over leerlingen

Nadere informatie

Profielkeuze Vwo 3. Het doel is: Op basis van reële zelfkennis, een gedegen keuze maken!

Profielkeuze Vwo 3. Het doel is: Op basis van reële zelfkennis, een gedegen keuze maken! Profielkeuze Vwo 3 Profielkeuze in het algemeen Dit jaar maakt uw dochter/zoon een belangrijke keuze in haar/zijn schoolloopbaan. Er moet een profiel gekozen worden: vakken waarin uw kind eindexamen gaat

Nadere informatie

Deze keuze maak je voor de algemene vorming: een pakket van 28 lesuren.

Deze keuze maak je voor de algemene vorming: een pakket van 28 lesuren. Keuzes eerste leerjaar A 2018-2019 Keuze 1: Deze keuze maak je voor de algemene vorming: een pakket van 28 lesuren. Basis: Je haalt voldoende tot behoorlijke cijfers in de basisschool. Je kiest om de basisleerstof

Nadere informatie

Hoe gaat het met je studie?

Hoe gaat het met je studie? 195 195 HOOFDSTUK 12 Hoe gaat het met je studie? WOORDEN 1 Kies uit: onvoldoende controleren gymnastiek mening huiswerk 1 Heb je je al gemaakt? 2 Ik was op school niet zo goed in. Ik vond sport niet leuk.

Nadere informatie

ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE

ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE Naam:... Klas:... Stap : Wat Kan ik? Voor welke vakken haal(de) je de hoogste cijfers op school? Aardrijkskunde Algemene natuurwetenschappen Bewegen, sport en maatschappij

Nadere informatie

Opdrachtgever en begeleider: Dhr. J. Schilder, sectievoorzitter economie & M&O op het Baken Park Lyceum te Almere

Opdrachtgever en begeleider: Dhr. J. Schilder, sectievoorzitter economie & M&O op het Baken Park Lyceum te Almere Paper 1 Opdrachtgever en begeleider: Dhr. J. Schilder, sectievoorzitter economie & M&O op het Baken Park Lyceum te Almere Plan van aanpak profielproduct Inleiding Leerlingen die het vak M&O hebben gekozen

Nadere informatie

Decanenavond klas 3H/V/G

Decanenavond klas 3H/V/G Decanenavond klas 3H/V/G 29 januari 2018 De decanen B3P, B3Q, B3R en G3G Henriëtte van Hout B3E, B3F, B3J, B3K en B3L Peter Grootveld Back to the future De toekomst komt naar ons toe Profielkeuze Studiekeuze

Nadere informatie

INFORMATIE V M B 2015 B

INFORMATIE V M B 2015 B INFORMATIE VMBO 2015 BORNEGO COLLEGE GOED VOOR ELKAAR! WWW.BORNEGO.NL Ik ben geen type om met mijn neus in de boeken te zitten. Daarom doe ik basis. We hebben bij Bornego Beugel gelukkig veel praktijklessen.

Nadere informatie

Kiezen in mavo 2. Cohort Park Lyceum Almere

Kiezen in mavo 2. Cohort Park Lyceum Almere Kiezen in mavo 2 Cohort 2018 Park Lyceum Almere Kiezen in mavo 2. Je staat voor een lastige keuze. Je gaat een keuze maken tussen de drie profielen en deze keuze bepaalt voor een deel je toekomstmogelijkheden.

Nadere informatie

Belang van en tevredenheid over competenties van VOJgediplomeerden. beroepenveld en de middelbare beroepsopleidingen

Belang van en tevredenheid over competenties van VOJgediplomeerden. beroepenveld en de middelbare beroepsopleidingen Belang van en tevredenheid over competenties van VOJgediplomeerden binnen het beroepenveld en de middelbare beroepsopleidingen Uitgevoerd door het Instituut voor Maatschappijwetenschappelijk Onderzoek

Nadere informatie

19.00 uur Welkom uur Algemene informatie uur Vragen uur Afsluiting

19.00 uur Welkom uur Algemene informatie uur Vragen uur Afsluiting 19.00 uur Welkom 19.05 uur Algemene informatie 19.45 uur Vragen 20.30 uur Afsluiting 18 februari: keuzecarrousel nieuwe 26 februari: inleveren voorlopige stroomkeuze 7, 13 en 14 april: 10-min. gesprekken

Nadere informatie

Educatief pakket duurzame energie Didactische onderbouwing

Educatief pakket duurzame energie Didactische onderbouwing Educatief pakket duurzame energie Didactische onderbouwing Inhoud Welkom Doelen Profielschetsen Materialen Bijlagen Met het Solly Systeem worden kinderen al op jonge leeftijd geïntroduceerd in de wereld

Nadere informatie

De DOELSTELLING van de kunstbv-opdrachten & De BEOORDELING:

De DOELSTELLING van de kunstbv-opdrachten & De BEOORDELING: beeldende vorming De DOELSTELLING van de -opdrachten & De BEOORDELING: Doelstellingen van de opdrachten. Leren: Thematisch + procesmatig te werken Bestuderen van het thema: met een open houding Verzamelen

Nadere informatie

BIJGESTELDE VISIE REKENEN & WISKUNDE

BIJGESTELDE VISIE REKENEN & WISKUNDE BIJGESTELDE VISIE REKENEN & WISKUNDE Het project Curriculum.nu Doelstelling van het project Curriculum.nu is ontwikkeling van de curricula in negen leergebieden (uit: werkopdracht aan de ontwikkelteams):

Nadere informatie

Competentie Vakinhoud

Competentie Vakinhoud Competentie Vakinhoud Overzicht vakken Alfa Cijfer Sterk Zwak Nederlands Engels Duits Frans Grieks Latijn Beta Cijfer Sterk Zwak Wiskunde Natuurkunde Scheikunde Biologie Gamma Cijfer Sterk Zwak Aardrijkskunde

Nadere informatie

werken voor talent! MET DE IPAD!

werken voor talent! MET DE IPAD! Op de Groene Hart Topmavo komen leerlingen met een mavo (vmbo-tl) of mavo/havo-advies. We hebben in klas 1 zowel tl-klassen als tl/havoklassen. Bij ons kunnen leerlingen Meer dan leren. Leerlingen doen

Nadere informatie

Inleiding. Keuzes in:

Inleiding. Keuzes in: Keuzes in: 5 Inleiding Tijdens de ouderavond heb ik u uitgelegd hoe de keuzebegeleiding in klas 3 plaats vindt. In dit artikel zet ik de belangrijkste punten nog even op een rij. Mocht u na het lezen ervan

Nadere informatie

Digitale geletterdheid en de lerarenopleidingen, een ontwikkelplan

Digitale geletterdheid en de lerarenopleidingen, een ontwikkelplan Digitale geletterdheid en de lerarenopleidingen, een ontwikkelplan SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling VELON conferentie Brussel, 4 februari 2016 Petra Fisser, Monique van der Hoeven, Sigrid

Nadere informatie

BETA VAKKEN Biologie, Natuurkunde, Natuur Leven en Technologie (NLT), Scheikunde en Wiskunde.

BETA VAKKEN Biologie, Natuurkunde, Natuur Leven en Technologie (NLT), Scheikunde en Wiskunde. BETA VAKKEN Biologie, Natuurkunde, Natuur Leven en Technologie (NLT), Scheikunde en Wiskunde. Biologie In tegenstelling tot wat je gewend was uit de onderbouw is biologie in klas 4, 5 en 6 een stuk theoretischer.

Nadere informatie

jij kiest! Open dag zaterdag Jeroen Bosch College 28 januari 2O17 1O.OO- 15.OO uur Technasium Tweetalig onderwijs Kunst Beeldend Gymnasium

jij kiest! Open dag zaterdag Jeroen Bosch College 28 januari 2O17 1O.OO- 15.OO uur Technasium Tweetalig onderwijs Kunst Beeldend Gymnasium Jeroen Bosch College Open dag zaterdag 28 januari 2O17 1O.OO- 15.OO uur jij kiest! Jeroen Bosch College Rompertsebaan 63 5231 GT s-hertogenbosch 073-641 23 50 www.jbc.nl Technasium Tweetalig onderwijs

Nadere informatie

profielkeuze H4 2019

profielkeuze H4 2019 profielkeuze H4 2019 Profielkeuze voor Havo 4 Keuze Wat en hoe HAVO BOVENBOUW Brug tussen heden (H3 / M4) en toekomst (HBO) Doel: Kerst 2020 is vervolgstudie bekend Alle vakken verplicht zoals in de onderbouw

Nadere informatie

Informatiebrochure. Ouders 3 VMBO-T Leerlingen. Vakkenpakket 4 vmbo -T

Informatiebrochure. Ouders 3 VMBO-T Leerlingen. Vakkenpakket 4 vmbo -T Informatiebrochure Ouders 3 VMBO-T Leerlingen Vakkenpakket 4 vmbo -T 2015/2016 Inhoud. 1. Inleiding. 2. Voorbereiding op de keuze en de website www.huygens.dedecaan.net 3. Vakkenpakket examenjaar. 4. Uitbreiding

Nadere informatie

Programma uur Welkom uur Algemene informatie uur Vragen uur Afsluiting

Programma uur Welkom uur Algemene informatie uur Vragen uur Afsluiting Programma 19.00 uur Welkom 19.05 uur Algemene informatie 19.45 uur Vragen 20.30 uur Afsluiting Belangrijke data 21 december: keuzecarrousel nieuwe vakken 8, 15 en 16 januari: 10-min. gesprekken 9 februari:

Nadere informatie

Lerarenopleiding. Toke Egberts 10 nov. 2017

Lerarenopleiding. Toke Egberts 10 nov. 2017 Lerarenopleiding Toke Egberts 10 nov. 2017 1 Even voorstellen Toke Egberts 2 Inhoud Leraar worden? Opleidingsvarianten Curriculum Vakken Praktijk Toelatingseisen en informatie Individuele vragen 3 Waarom

Nadere informatie

Pieter Jonkers Studentnummer: 695247 22 06 2011

Pieter Jonkers Studentnummer: 695247 22 06 2011 MONTESSORI LYCEUM AMSTERDAM Smartboard De mening van de Leerlingen Pieter Jonkers Studentnummer: 695247 22 06 2011 Inhoud 1. Inleiding... 3 Aanleiding... 3 Doel van het onderzoek... 3 2. Onderzoeksvraag...

Nadere informatie

Programma uur Welkom uur Algemene informatie uur Vragen uur Afsluiting

Programma uur Welkom uur Algemene informatie uur Vragen uur Afsluiting Programma 19.00 uur Welkom 19.05 uur Algemene informatie 19.45 uur Vragen 20.30 uur Afsluiting Belangrijke data (week van) 6 maart: keuzecarrousel nieuwe 17 maart: inleveren voorlopige stroomkeuze 13,

Nadere informatie

Eerste effectmeting van de training ouderverstoting voor professionals in opdracht van De FamilieAcademie

Eerste effectmeting van de training ouderverstoting voor professionals in opdracht van De FamilieAcademie Eerste effectmeting van de training ouderverstoting voor professionals in opdracht van De FamilieAcademie 1 Samenvatting In opdracht van de FamilieAcademie is een eerste effectmeting gedaan naar de training

Nadere informatie

christelijke school voor mavo-havo-vwo met elkaar voor elkaar voor nu en later

christelijke school voor mavo-havo-vwo met elkaar voor elkaar voor nu en later christelijke school voor mavo-havo-vwo met elkaar voor elkaar voor nu en later Onderwijs met aandacht voor iedereen! Op mavo, havo of drie jaar vwo onderbouw: Engels PLUS Sport PLUS Science PLUS Business

Nadere informatie

Monitor Haagse Lerarenbeurs. peildatum januari 2015

Monitor Haagse Lerarenbeurs. peildatum januari 2015 Monitor Haagse Lerarenbeurs peildatum januari 2015 Den Haag, april 2015 1 Introductie In december 2011 deed De Rode Loper onderzoek naar het percentage onbevoegd gegeven lessen in de Haagse regio. 1 Uit

Nadere informatie

KIESWIJZER 2015. Laar & Berg STROOMKEUZE VWO EN MYP PROFIELKEUZE HAVO PROFIELKEUZE VWO

KIESWIJZER 2015. Laar & Berg STROOMKEUZE VWO EN MYP PROFIELKEUZE HAVO PROFIELKEUZE VWO KIESWIJZER 2015 Laar & Berg STROOMKEUZE VWO EN MYP PROFIELKEUZE HAVO PROFIELKEUZE VWO INHOUD INLEIDING... 3 STROOMKEUZE V3 EN T3... 4 PROFIELKEUZE HAVO... 5 Maatschappijprofielen in havo 4 en 5... 6 Natuurprofielen

Nadere informatie

Zelfgestuurd werken bevorderen door teamteachen

Zelfgestuurd werken bevorderen door teamteachen volgende Zelfgestuurd werken bevorderen door teamteachen Eindrapportage onderzoek Toekomstgericht Onderwijs Inhoud Onderzoek Toekomstgericht Onderwijs door Kohnstamm Instituut Schoolportret Herbert Vissers

Nadere informatie

ELSEVIERS HULP BIJ STUDIEKEUZE

ELSEVIERS HULP BIJ STUDIEKEUZE ELSEVIERS HULP BIJ STUDIEKEUZE Naam:... Klas:... STAP : WAT KAN IK? Voor welke vakken haal(de) je de hoogste cijfers op school? Aardrijkskunde Algemene natuurwetenschappen Bewegen, sport en maatschappij

Nadere informatie

Decanaat Lekkerkerk. Loopbaanoriëntatie en begeleiding in VMBO-BK2. Loopbaan Oriëntie en Beroep (LOB)

Decanaat Lekkerkerk. Loopbaanoriëntatie en begeleiding in VMBO-BK2. Loopbaan Oriëntie en Beroep (LOB) Decanaat Loopbaanoriëntatie en begeleiding in VMBO-BK2 Loopbaan: Als je bezig bent met je schoolloopbaan dan ben je bezig met vragen over jouw toekomst. Wat voor beroepen vind je interessant? Wat voor

Nadere informatie

Voorlichting overstap vmbo-t/g naar 4 havo 2015-2016

Voorlichting overstap vmbo-t/g naar 4 havo 2015-2016 Voorlichting overstap vmbo-t/g naar 4 havo 2015-2016 1 Waarom wil je naar 4 havo? ha vo 1 het; o hoger algemeen voortgezet onderwijs 2 de; v(m) - s school daarvoor (bron: van Dale) Opdracht 1. Schrijf

Nadere informatie

Conclusies en aanbevelingen van de IOL werkgroep rekenen na onderzoek over het vak rekenen in de periode april 2009 t/m juli 2009

Conclusies en aanbevelingen van de IOL werkgroep rekenen na onderzoek over het vak rekenen in de periode april 2009 t/m juli 2009 Conclusies en aanbevelingen van de IOL werkgroep rekenen na onderzoek over het vak rekenen in de periode april 2009 t/m juli 2009 op basisscholen, voj-scholen en pedagogische instituten Derde en zesde

Nadere informatie

Resultaten eduscrum 2012

Resultaten eduscrum 2012 Resultaten eduscrum 0 www.ashram.nl www.eduscrum.nl Resultaten kwantitatief toets cijfers (0) Leerjaar vak Cijfergemiddelde met eduscrum Cijfergemiddelde parallelklassen zonder eduscrum vwo Scheikunde

Nadere informatie

A. Persoonlijke gegevens

A. Persoonlijke gegevens Windesheim, Gesprek op afstand Zelfevalutie/feedbackformulier Beste (aankomende) student, Hartelijk dank voor het invullen en versturen van het Intakeformulier Afstandsleren School of Education. Per e-mail

Nadere informatie

Feedback conceptvisie REKENEN & WISKUNDE

Feedback conceptvisie REKENEN & WISKUNDE Feedback conceptvisie REKENEN & WISKUNDE Reactieformulier Curriculum.nu visie Negen ontwikkelteams, leraren en schoolleiders werken aan de actualisatie van het curriculum voor alle leerlingen in het primair

Nadere informatie

Getal en Ruimte wi 1 havo/vwo deel 1 hoofdstuk 4 Didactische analyse door Lennaert van den Brink (1310429)

Getal en Ruimte wi 1 havo/vwo deel 1 hoofdstuk 4 Didactische analyse door Lennaert van den Brink (1310429) Getal en Ruimte wi 1 havo/vwo deel 1 hoofdstuk 4 Didactische analyse door Lennaert van den Brink (1310429) - een lijst met operationele en concrete doelen van de lessenserie, indien mogelijk gerelateerd

Nadere informatie

Schets onderwijsprogramma en lessentabel. Route 2, 16+ mbo 2. april 2016

Schets onderwijsprogramma en lessentabel. Route 2, 16+ mbo 2. april 2016 Schets onderwijsprogramma en lessentabel De leerlingen in route 2 uitstroomprofiel mbo 2 worden voorbereid op instroom in een niveau 2 opleiding op het mbo. De school moet voor deze leerlingen een veilige

Nadere informatie

Informatie profielkeuze V4 2017

Informatie profielkeuze V4 2017 Informatie profielkeuze V4 2017 VWO 3 VWO 4 KEUZE WAT en HOE Doel: Kerst 2019 is vervolgstudie bekend! Alle vakken verplicht zoals in de onderbouw Vrijwel vrije vakkenkeus zoals vroeger Maar 4 stromen

Nadere informatie

Informatieavond vervolgadvies. een school waar iedereen gelijk is, maar niemand hetzelfde

Informatieavond vervolgadvies. een school waar iedereen gelijk is, maar niemand hetzelfde Informatieavond vervolgadvies een school waar iedereen gelijk is, maar niemand hetzelfde Vervolgadvies op het HWC Welke opleiding past het best? Hoe en wanneer? Welke criteria Profiel leerling Verschillen

Nadere informatie

KEUZEBEGELEIDING & PROFIELKEUZE KLAS 3

KEUZEBEGELEIDING & PROFIELKEUZE KLAS 3 KEUZEBEGELEIDING & PROFIELKEUZE KLAS 3 2014-2015 Belangrijke data i.v.m. profielkeuze schooljaar 2014 2015 9 dec. Ouderavond 10 dec. Mentoravond 26-30 jan. Elke derde klas gaat één dag op keuzedag 2 feb

Nadere informatie

BROCHURE VERDER NA DE TWEEDE KLAS IN 2015-2016

BROCHURE VERDER NA DE TWEEDE KLAS IN 2015-2016 BROCHURE VERDER NA DE TWEEDE KLAS IN 2015-2016 Geachte ouder(s)/verzorger(s), Uw zoon of dochter zit op dit moment in het tweede leerjaar van de onderbouw vwo en havo. Na het tweede rapport ontvangen de

Nadere informatie

Uitgangspunten van de Koningin Julianaschool

Uitgangspunten van de Koningin Julianaschool Uitgangspunten van de Koningin Julianaschool Christelijke identiteit De Koningin Julianaschool is een open christelijke basisschool. Dat wil zeggen: iedereen is welkom. Daarbij is acceptatie van en respect

Nadere informatie

Profielkeuze VWO 2019

Profielkeuze VWO 2019 Profielkeuze VWO 2019 VWO 3 VWO 4 KEUZE WAT en HOE Doel: Kerst 2021 is vervolgstudie bekend! Alle vakken verplicht zoals in de onderbouw Vrijwel vrije vakkenkeus zoals vroeger Maar 4 stromen : 4 profielen

Nadere informatie

Voorwoord. Willy Kimpen directeur

Voorwoord. Willy Kimpen directeur Voorwoord Het is de opdracht van elke school om de hen toevertrouwde leerlingen zo goed mogelijk te begeleiden in hun ontwikkeling. Onze basisschool De Zevensprong heeft hiervan een prioriteit gemaakt

Nadere informatie

Het VMBO op het Groenhorst College Nijkerk. Inleiding

Het VMBO op het Groenhorst College Nijkerk. Inleiding Het VMBO op het Groenhorst College Nijkerk Inleiding Voor u ligt de informatie over de leerwegen binnen het VMBO. Het is een naslagwerkje naar aanleiding van de informatie-avond. Mocht u vragen hebben

Nadere informatie

Jong geleerd, oud gedaan. Opstap W 1. Interview. Bedenk vragen over de schooltijd van uw medecursisten:

Jong geleerd, oud gedaan. Opstap W 1. Interview. Bedenk vragen over de schooltijd van uw medecursisten: Jong geleerd, oud gedaan Opstap.k v a W 1 Interview Bedenk vragen over de schooltijd van uw medecursisten: leeftijd op eerste schooldag gemengde school / jongensschool / meisjesschool aantal jaar op de

Nadere informatie

voorlichting verder na 2 vwo/havo/tl

voorlichting verder na 2 vwo/havo/tl voorlichting verder na 2 vwo/havo/tl Informatie over: Het advies De inrichting van het derde leerjaar De verschillende keuzemogelijkheden tijdpad Wettelijke plicht Het advies: Tijdens leerlingbespreking

Nadere informatie

Afstudeerpresentatie masteropleiding Spaans. Institute for Graduate Studies and Research. Lianda Bonapart

Afstudeerpresentatie masteropleiding Spaans. Institute for Graduate Studies and Research. Lianda Bonapart Afstudeerpresentatie masteropleiding Spaans Institute for Graduate Studies and Research Lianda Bonapart Curriculumraamwerk voor de bacheloropleiding Spaans aan het IOL Una propuesta curricular para la

Nadere informatie

ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE

ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE Naam:... Klas:... Stap : Wat Kan ik? Voor welke vakken haal(de) je de hoogste cijfers op school? Aardrijkskunde Algemene natuurwetenschappen Bewegen, sport en maatschappij

Nadere informatie

Van Mavo-4 naar Havo-4

Van Mavo-4 naar Havo-4 Van Mavo-4 naar Havo-4 Doorstromen naar HAVO-4 met een Mavodiploma. Een leerling kan er voor kiezen om na het behalen van het Mavodiploma door te stromen naar Havoo-4 op het Hoeksch Lyceum. De overstap

Nadere informatie

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van

Nadere informatie

Het PENTA college in Hoogvliet is sinds augustus 2014 een gecertificeerde BUSINESS SCHOOL voor mavo en havo-top.

Het PENTA college in Hoogvliet is sinds augustus 2014 een gecertificeerde BUSINESS SCHOOL voor mavo en havo-top. Het PENTA college in Hoogvliet is sinds augustus 2014 een gecertificeerde BUSINESS SCHOOL voor mavo en havo-top. Heb je een mavo- of mavo/havo-advies en wil je het beste uit jezelf halen? Kom dan eens

Nadere informatie

Welkom VOORLICHTING ADVIES EN KEUZE

Welkom VOORLICHTING ADVIES EN KEUZE Welkom VOORLICHTING ADVIES EN KEUZE Havo/vwo februari 2014 Programma Welke niveaus; verschillen en overeenkomsten Hoe komt advies tot stand? Procedure advisering Keuzetraject ICP en TP Sluiting van de

Nadere informatie

De kwaliteit van educatieve activiteiten meten. Universiteitsmuseum Utrecht

De kwaliteit van educatieve activiteiten meten. Universiteitsmuseum Utrecht De kwaliteit van educatieve activiteiten meten Universiteitsmuseum Utrecht De kwaliteit van educatieve activiteiten meten Universiteitsmuseum Utrecht Claudia de Graauw Bo Broers Januari 2015 1 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Onderbouw. Profiel. Geef bijles in / en aan (klassen) 4 +PLUSSER Naam Klas e-mailadres

Onderbouw. Profiel. Geef bijles in / en aan (klassen) 4 +PLUSSER Naam Klas e-mailadres 4 +PLUSSER Naam Klas e-mailadres Onderbouw Bianca van Rossum Gymnasium 4 bpvanrossum@hotmail.nl Nikki Bloemen nikki.bl@hotmail.com Florian Tiggeloven Floriantiggeloven@hotmail.com Geef bijles in / en aan

Nadere informatie

STUDIEWIJZER HAVO COHORT 2009. Versie november 2010

STUDIEWIJZER HAVO COHORT 2009. Versie november 2010 STUDIEWIJZER HAVO COHORT 2009 Versie november 2010 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Aardrijkskunde... 2 Biologie... 3 Culturele en Kunstzinnige Vorming... 4 Duitse taal en literatuur... 5 Economie... 6

Nadere informatie

Informatieboekje Voortgezet Onderwijs

Informatieboekje Voortgezet Onderwijs Informatieboekje Voortgezet Onderwijs 1 2 Voorwoord Dit informatieboekje geeft een overzicht van de belangrijkste gegevens over het VMBO, Havo en VWO. Hoe het VMBO is opgebouwd, welke vakken in de onderbouw

Nadere informatie

WOORD VOORAF. Leny Pet

WOORD VOORAF. Leny Pet WOORD VOORAF Voor de leerlingen uit de derde klassen en hun ouders of verzorgers is dit boekje gemaakt. Het eerste deel geeft informatie over de diverse keuzemogelijkheden en de belangrijkste veranderingen

Nadere informatie

Stap je toekomst in... Informatie voor de leerlingen. Compleet onderwijs voor vmbo-t havo vwo

Stap je toekomst in... Informatie voor de leerlingen. Compleet onderwijs voor vmbo-t havo vwo Stap je toekomst in... Informatie voor de leerlingen Compleet onderwijs voor vmbo-t havo vwo Op zoek Je zoekt een nieuwe school, want op de basisschool ben je (bijna) klaar. De basisschool was wel erg

Nadere informatie

EFFECTEN VAN DE WEEKEND- SCHOOL VAN STICHTING WITTE TULP. - eindrapport - dr. Marga de Weerd. Amsterdam, november 2009

EFFECTEN VAN DE WEEKEND- SCHOOL VAN STICHTING WITTE TULP. - eindrapport - dr. Marga de Weerd. Amsterdam, november 2009 EFFECTEN VAN DE WEEKEND- SCHOOL VAN STICHTING WITTE TULP - eindrapport - dr. Marga de Weerd Amsterdam, november 2009 Regioplan Beleidsonderzoek Nieuwezijds Voorburgwal 35 1012 RD Amsterdam Tel.: +31 (0)20-5315315

Nadere informatie

PAL Student als Persoon lijk Assistent van Leraren. Voor vmbo, havo en vwo

PAL Student als Persoon lijk Assistent van Leraren. Voor vmbo, havo en vwo PAL Student als Persoon lijk Assistent van Leraren Voor vmbo, havo en vwo 3 Student als Persoonlijk Assistent van Leraren voor vmbo, havo en vwo is een initiatief van Platform Bèta Techniek, Sectorbestuur

Nadere informatie

Aansluiting op het actuele curriculum (2014)

Aansluiting op het actuele curriculum (2014) Aansluiting op het actuele curriculum (2014) De verschillende modules van GLOBE lenen zich uitstekend om de leerlingen de verschillende eindtermen en kerndoelen aan te leren zoals die zijn opgesteld door

Nadere informatie