Pro-aging Belangrijke verklaringsmodellen

Transcriptie

1 Pro-aging Belangrijke verklaringsmodellen Geestelijk vitaal, een kwestie van goede voeding Strategische ondersteuning bij pro-aging Optimale functie mitochondrieën vertraagt ouder worden Preventieve gezondheidszorg Balans tussen animus en anima in evenwicht brengen Jaargang 17 oktober/november 2012 Afgiftekantoor Lochristi P tweemaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Media Nieuwdorp Stekene België & Nederland: e 11,5 Thema: pro-aging 96 inclusief middenkatern met: ORTHO trends Orthofytho en Orthotrends zijn een Belgisch tweemaandelijks wetenschappelijk tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde, voeding en fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire Geneeskunde BSOM.

2 De natuurlijke pijn- en ontstekingsremmer bij artrose SculaciaTM (Scutellaria en Acacia) Een nieuw gepatenteerd product met duidelijke verbetering van het bewegingsapparaat in minder dan 30 dagen. Artrose Reumatische klachten Wetenschappelijk onderzocht op veiligheid en effectiviteit (Burnett et al 2007) Door de Dual pathway inhibitor is er een nauwkeurig bepaalde balans waarbij Cox-1, Cox-2 en 5-Lox evenredig worden geremd. Hierdoor voorkomt men bijwerkingen Een significante verbetering van de functionele mobiliteit en de functionele stijfheid binnen 30 dagen Samenstelling per capsule: Sculacia TM proprietair mengsel 250 mg bestaande uit: - Glidkruid (Scutellaria baicalensis extract; wortel) - Catechuboom (Accacia catechu; extract kernhout en schors) Referenties: - Burnett BP et al (2007) Safety evaluation of a combination, defined extract of Scutellaria baicalensis and Acacia catechu. J. Food Biochemistry 31; Burnett BP et al (2007) A medicinal extract of Scutellaria baicalensis and Acacia catechu. Acts as a dual inhibitor of cyclooxygenase and 5-lipoxygenase to reduce inflammation. J Med Food 10 (3) 2007, Levy R et al (2007) Safety, efficacy and acceptability of flavocoxid (Limbrel) compared with naproxen in subjects with osteoarthritis of the knee: a pilot study. Posterpresentation ICRS (International Cartilage Repair Society) PROFESSIONELEN KUNNEN DE TECHNISCHE FICHE AANVRAGEN VOOR MEER UITGEBREIDE INFO. Energetica Natura BV Postbus St.Niklaas Gratis tel: Gratis fax: info@energeticanatura.com

3 Tweemaandelijks magazine - orthofyto - orthotrends Inhoud 96 ORTHOfyto ORTHOtrends Redactioneel Nieuwe doorbraken in kankertherapieën...4 Hoofdartikel Orthomoleculair Belangrijke verklaringsmodellen bij pro-aging met adviezen...6 Voeding Geestelijk vitaal; een kwestie van goede voeding...12 Medisch Dossier Een leefwijze strategie en orthoceuticals ondersteunen pro-aging...16 Telemerase manipulatie...18 Weet wat je neemt Kijk uit voor de volgende griepvaccin pandemie!...22 Orthomoleculaire therapie Optimale functie mitochondrieën vertraagt ouder worden...25 Uit de orthomoleculaire praktijk Pro-aging of preventieve gezondheidszorg...30 Medische orthofilosofie Balans tussen animus en anima in evenwicht brengen...34 Hoe bevrijden wij ons van de negatieve effecten van animus en anima...36 Adverteerders Energetica Natura Sculacia... 2 Nutrisan Krill Olie + kids Ojibwa De Roeck Flor-Essence Pharma Nord Selenium+Zinc Nordic Naturals Zuivere visolie Energetica Natura Atherozol Jaarboek Orthotrends 2009/2010/ Aids (HIV) Borstvoeding door HIV-moeders beter dan flesvoeding...20 Oncologie Curcumine remt metastase prostaatkanker...20 Vitamine D en preventie van blaaskanker...21 Overgewicht Sarcopene Obesitas beïnvloedt cardiovasculaire gezondheid bij ouderen Omega-3 vetzuren en overgewicht...20 Hypertensie Zwangerschapshypertensie verlaagt IQ van uw kind...21 Schimmels Welke schade richten schimmels aan in ons lichaam?...21 Monografieën Nutriceutica FIOW MN nr. 111 Een nieuwe doorbraak in de preventie en behandeling van kanker...5 MN nr. 24 Prostaataandoeningen orthomoleculair behandelen...20 MN nr. 74 Extra nutriënten noodzaak voor cardiovasculaire bescherming...20 MN nr. 8 Overgewicht met natuurlijke middelen voorkomen en behandelen...20 MN nr. 79 Orthobiotica vervangen antibiotica...24 Nieuws Faché Instituut/ NIIEUWS Media Jaarboek Orthotrends nieuw!...19 Agenda Consulentenopleiding 2013 Module 4 Bistro 4 Voedingsmanipulatie...24 Seminaries 2012 Een nieuwe doorbraak in de preventie en behandeling van kanker..5/37 Volgende editie Colofon...38 Energetica Natura Seminars/Congressen.. 39 Coverstory Het verouderingsproces voltrekt zich op cellulair en moleculair niveau. Uiterlijke tekenen van veroudering zijn slechts een weerspiegeling van wat er zich in ons lichaam afspeelt. We leven in een tijdperk waarin iedereen bezeten is van de eeuwige jeugd en absurd veel geld wordt uitgegeven aan cosmetica, schoonheidsbehandelingen en plastische chirurgie. Verstoorde mitochondriale functie, lengte van telomeren en activatie van telomerase, neurogenese activeren, verstoorde methylatie herstellen zijn 4 hoofdrolspelers in het verouderingsproces. Door modulatie van de homocysteïnecyclus, nutriëntentekorten, glycosylatie of Advanced Glycation End Erkenning is sinds juni 2007, als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Tijdschrift erkend door de European Union of Science Journalists Associations en de European Research Advisory Board (EURAB).

4 Redactioneel Nieuwe doorbraken in kankertherapieën 4 Walter OM Faché, eindredacteur, hoofdredacteur en erkend Medisch Journalist. Bezoek onze website Dagelijkse gezondheidstip Faché Alle data van onze komende activiteiten Schrijf u in voor de gratis wekelijkse nieuwsbrief Twee proefnummers Leefnu en Lijst goedgekeurde orthomoleculaire firma s Lijst artsen/therapeuten Maak ook kennis met onze wekelijkse gratis nieuwsbrief Faché Instituut Neem hiervoor ook een kijkje op onze website om de nieuwsbrief ook bij u thuis te ontvangen. Abonneer u op het gesloten gedeelte van onze website: Volledig archief van en Leefnu met meer dan 6000 artikels Meer dan 4000 actuele artikels Adviezen Nieuws op vlak van orthomoleculaire diagnostiek Zoekfunctie Weet wat je neemt Inschrijven voor nieuws over onderwerp naar keuze Opereren zonder snijden maar door verhitten Om tumoren plaatselijk te elimineren zonder chirurgie te gebruiken, worden al verschillende technieken gebruikt. Tumoren kunnen worden opgewarmd tot boven 80 graden met behulp van radiofrequente energie, ultrageluidsgolven, laser of microgolven. Het nadeel van deze verhittingsmethode is dat ook de omgevingsweefsels warm worden, waardoor deze cellen worden beschadigd. Door afkoelingseffecten van bloedvaten rond dit verhitte weefsel te gebruiken is men er niet in slaagt een optimaal resultaat te verkrijgen. Tumoren kunnen ook bevroren worden tot enkele tientallen graden onder nul. Maar de wanden in de buurt kunnen dan ook bevriezen en beginnen scheuren. Een tumor inspuiten met pure alcohol zou minder effectief zijn. Een nieuwe techniek wordt door een Nederlandse radioloog gebruikt om lastige kankertumoren zonder chemo of operatiemes te verwijderen. De tumor wordt geëlektrocuteerd door eerst de naalden in de tumor te prikken op maximaal 2 cm van elkaar. Elektrische schokjes veroorzaken vervolgens gaatjes in de kankercellen, die afsterven en door het detoxificatiesysteem worden opgeruimd. Deze techniek wordt in Nederland toegepast door radioloog Martijn Meijerink, die in het Amsterdamse VUmc het nanomes of stroomstoten uittest. Dit is een Amerikaanse techniek waarbij via 2 lange naalden in de tumor een lading stroom door de kankercellen wordt gejaagd, waardoor de tumor elektrisch gedood wordt. De tumor krijgt dan 90 pulsen van een microseconde te verduren. Opereren zonder mes zal de toekomst kunnen worden, want het aantal kankerpatiënten blijft stijgen en de onbereikbaarheid van de tumor rond bloedvaten, zenuwen of galwegen komen vaker voor. De nieuwste doorbraak in de preventie en behandeling van kanker is al 81 jaar oud De sleutel van kanker is eigenlijk al meer dan 80 jaar geleden aangetoond door de Duitse Nobelprijswinnaar Otto Warburg MD PhD, die bewees dat een vermindering van het zuurstofgehalte met 35% een cel ertoe aanzette om, hetzij te sterven, dan wel kankerachtig te worden. De natuur heeft toch iedere cel het vermogen gegeven om zonder zuurstof via fermentatie te overleven. Cellen moeten normaal hun energie krijgen door zuurstof op te nemen en te gebruiken in de celademhaling, respiratieketen genoemd. De hamvraag is dan ook hoe wij voldoende zuurstof in die cellen krijgen en welke de oorzaken zijn van een tekort aan zuurstof. Deze prioriteit om zuurstof in elke cel te krijgen is een nieuwe kankerdoorbraak. Zuurstof is de reddingbrengende basis, niettegenstaande iedere cel het vermogen heeft gekregen via fermentatie te overleven, indien deze cel onvoldoende zuurstof krijgt. Dit noemt men de anaërobe glycolyse of fermentatie, die eigenlijk een levensnoodzakelijke primitief verdedigingsmechanisme is om te overleven en daarvoor gretig suiker als brandstof nodig heeft. Goedbedoelde onderzoekers zijn het erfelijke pad ingeslagen en zoeken alle heil in het verkeerd genetisch programmeren van cellen in plaats van zich te focussen op de biochemie van de cel, die dringend zuurstof nodig heeft. Door tientallen jaren in de verkeerde richting te kijken, hebben kankeronderzoekers in de afgelopen 30 jaar maar weinig vooruitgang geboekt. De komst van de chemotherapie, chirurgie en bestraling heeft de kankerbehandeling bovendien op een heel verkeerd spoor gebracht en mensen een gigantische angst opgesolferd! Kanker is een laatste kans om zijn levenswijzen bewuster aan te pakken en het primair mechanisme, oxygenatie genoemd, proberen te begrijpen en toe te passen met een onvermijdelijk succes. Kanker is een probleem van de hele stofwisseling en niet een plaatselijk probleem van een weefsel of orgaan. De bewerking van voedsel en onjuiste voedingsaanbevelingen veranderde het moderne voedingspatroon op een zodanige manier, dat het zuurstoftransport in het lichaam vernietigd werd. De primaire oorzaak van kanker is niet genetisch, maar een ontbrekende schakel waarbij de essentiële vetzuren een optimale zuurstofabsorberende functie bezitten voor alle biljoenen cellen. Voedingsmiddelen die deze essentiële vetzuren bevatten moeten dan ook biologisch verbouwd en behandeld zijn, onder lage verhitting en zonder kunstmatige conserveringsmiddelen. Kan een vegetariër toch een maximale bescherming tegen kanker verkrijgen? Waarom blijven kankercellen groeien? Hoeveel essentiële vetzuren moet ik preventief nemen?

5 Is ozonbehandeling nuttig? Leidt melkzuur tot kanker? Beschermt soja tegen kanker? En nog vele vragen waarmee wij allen permanent geconfronteerd worden bij kanker. In een dagseminarie op 14 december gaat Walter Faché de uitdaging aan om de primaire oorzaak van kanker duidelijk wetenschappelijk biochemisch aan te tonen. Hij zal uitleggen waarom deze informatie van Dr Otto Warburg werd achter gehouden door oncologen en het medisch establishment. Kanker kon met deze behandelingsmethode van oxygenatie al een eeuw voorkomen en genezen worden! Het is wel te begrijpen dat eerlijke, goedbedoelende onderzoekers bij vergissing het erfelijke pad zijn ingeslagen. Zij begrepen wel dat kanker van binnenuit ons lichaam komt, maar dachten dat onze lichaamscellen op de een of andere manier genetisch geprogrammeerd waren om zichzelf aan te zetten tot cel wildgroei. Dit blijkt fout te zijn want cellen zullen overleven door gebruik te maken van fermentatie en de andere overblijvende cellen zullen afsterven als ze niet in staat zijn om suiker als brandstof voor het overleven te gebruiken. Door tientallen jaren in de verkeerde richting te zoeken, heeft de kankerresearch in de laatste 30 jaar slechts weinig of geen vooruitgang geboekt. Kanker is geen probleem van een bepaald weefsel of plaatselijk orgaan, maar een biochemisch-fysiologisch probleem van het hele lichaamssysteem. Kankerweefsel krijgt de minste zuurstof toegevoerd en begint over te schakelen op een fermentatieproces om te kunnen overleven. Kanker komt aldus niet van buitenaf, zoals een binnendringende virus of bacterie. Chemotherapie en bestraling doden zowel kankerachtige of fermenterende cellen als de ademende of normale gezonde cellen. Als de toegevoerde zuurstof beneden een bepaald minimum daalt, zelfs voor een kankercel, gaat die dood. Gezonde normale cellen kunnen slechts de chemo en bestraling overleven omdat zij nog een betere ademhaling kunnen uitvoeren. Hoe komen wij op celniveau aan zuurstoftekort? Onze huidig geïndustrialiseerde voeding, vooral de bewerkte oliën en vetten uit de supermarkten hebben wel een lange houdingsdatum, maar zijn hun zuurstofgenererend vermogen kwijtgeraakt. De oliën en vetten bevatten van oorsprong nog de functionerende, uiterst noodzakelijke zuurstof verplaatsende basis essentiële vetzuren, maar die zijn door verwerking en raffinage volledig vernietigd. Uw hoofd- en eindredacteur Walter O.M. Faché 37ste Seminarie op 14/12/2012 van 9u tot 17u Een nieuwe doorbraak in preventie & behandeling van kanker! De sleutel van kanker is eigenlijk al meer dan 80 jaar geleden aangetoond door de Duitse Nobelprijswinnaar Otto Warburg MD PhD, die bewees dat een vermindering van het zuurstofgehalte met 35% een cel ertoe aanzette om, hetzij te sterven, dan wel kankerachtig te worden. De natuur heeft toch iedere cel het vermogen gegeven om zonder zuurstof via fermentatie te overleven. Cellen moeten normaal hun energie krijgen door zuurstof op te nemen en te gebruiken in de celademhaling, respiratieketen genoemd. Inschrijven seminarie via Nog enkele plaatsen vrij! Iedereen is welkom, ook de cursisten die Deel I niet hebben kunnen volgen. Prijs Seminarie d 120. Deel II: MN Beschikbaar vanaf Een nieuwe doorbraak in preventie en behandeling van kanker! 5

6 Hoofdartikel orthomoleculair Walter O.M. Faché Belangrijke verklaringsmodellen bij pro-aging Het verouderingsproces voltrekt zich op cellulair en moleculair niveau. Uiterlijke tekenen van veroudering zijn slechts een weerspiegeling van wat er zich in ons lichaam afspeelt. We leven in een tijdperk waarin iedereen bezeten is van de eeuwige jeugd en absurd veel geld wordt uitgegeven aan cosmetica, schoonheidsbehandelingen en plastische chirurgie. Verstoorde mitochondriale functie, lengte van telomeren en activatie van telomerase, neurogenese activeren, verstoorde methylatie herstellen zijn 4 hoofdrolspelers in het verouderingsproces. Door modulatie van de homocysteïnecyclus, nutriëntentekorten, glycosylatie of Advanced Glycation End Products (AGE s), hyperglycemie, hormonale disbalans, DNA-schade, genexpressie, toxines, kunnen wij vandaag zeer goed het verouderingsproces terugdringen. Dit proces moet niet met cosmetica, maar met voeding, leefstijl en orthoceuticals aangepakt worden. De mitochondriën en de telomeren vervullen een sleutelrol in de cellulaire anti-aging strategie. Een optimale mitochondriale functie behouden en de telomeren verlengen zijn cruciale opdrachten om het verouderingsproces te helpen afremmen. Veroudering en cognitieve achteruitgang zijn aldus te wijten aan vele oorzaken. Verstoorde mitochondriale functie Mitochondriale disfunctie is de voornaamste oorzaak van veroudering. In het spierweefsel van een 90-jarige man vindt men 95% beschadigde mitochondria, terwijl men er in het spierweefsel van een 5-jarig kind haast geen vindt. Boven 70j stelt men vast dat reeds 50% mitochondriale disfunctie optreedt. Maar het goede nieuws is wel dat mitochondriale disfunctie kan omkeren! Talrijke recente studies linken mitochondriale disfunctie aan vrijwel alle degeneratieziekten en tonen aan dat herstel van mitochondria mogelijk is. (1) In 2007 maakten een groep onderzoekers een doorbraak in het ontrafelen van het mechanisme van mitochondriale disfunctie. Ze ontdekten dat de vernietigende schade aan de mitochondria, zoals moleculaire aftakeling en membraan- CELLULAIRE ANTI AGING STRATEGIE a. Gezonde mitochondriën verbeteren b. Mitochondriale disfunctie herstellen 6 Fig 1. De mitochondriën zijn de energiecentrales in onze cellen. Ze zijn verantwoordelijk voor de aanmaak van adenosine trifosfaat (ATP), de energiemolecule die levensnoodzakelijk is voor elk biochemisch proces in ons lichaam.

7 Walter O.M. Faché Hoofdartikel orthomoleculair schade, al waargenomen kan worden tien jaar voor het ontstaan van permanente DNA-schade. Hun onderzoek toonde aan dat mitochondriale disfunctie in de beginfase omkeerbaar is, waardoor het leven en de gezondheid van de cellen op moleculair niveau verlengd kunnen worden. (2) Het is dus van essentieel belang dat er ingegrepen wordt voor er onherstelbare DNA-schade ontstaat. De functie en het aantal mitochondriën zijn cruciaal voor de gezondheid en de levensduur! Cellulaire energieproductie en vrije radicalen pathologie Zonder ATP is leven onmogelijk. Een belangrijk onderdeel van de ATPaanmaak in de mitochondria is de respiratieketen of de elektronentransportketen. Energierijke elektronen afkomstig uit de Krebscyclus worden via een aantal enzymcomplexen in een reeks redoxreacties afgegeven aan zuurstof (O2), die gereduceerd wordt tot water (H2O). De energie die daarbij vrijkomt wordt gebruikt om ATP aan te maken uit ADP (adenosine difosfaat) en fosfor (Pi). Eén van de stoffen die een sleutelrol spelen in dit proces is Co-enzym Q10. Deze stof wordt daarom een mitochondriale stof genoemd en is onontbeerlijk voor de cellulaire energieproductie (figuur 2). De energieproductie heeft echter ook een keerzijde. Bij het vrijkomen van al die elektronen ontstaat zo n 2 à 5% lekken van op hol geslagen elektronen, die vrije radicalen genereren. Dat betekent dat de mitochondriën constant blootgesteld worden aan vrije radicalen, waardoor ze extra gevoelig worden voor oxidatieve schade aan DNA, membranen en proteïnen. Dit versnelt de cellulaire veroudering en creëert bovendien een vicieuze cirkel of een versnelde neerwaartse spiraal. Linnane AW toonde de vicieuze cirkel -van mitochondriaal verval, veroudering en degeneratie- aan, waardoor bij verouderen de mitochondriale functie meer en meer achteruitgaat. Schade aan het mitochondriale DNA leidt tot mutaties, die de cellulaire respiratie en de energie aanmaak aantasten. Afname van de energieaanmaak leidt tot cellulaire veroudering en degeneratieziekten. Vrije radicalen beschadigen het DNA, de respiratieketen, de membranen en proteïnen. Deze schade verhoogt oxidatieve stress nog meer en creëert een vicieuze cirkel. Antioxidanten kunnen deze cirkel doorbreken! (3) Glycosylatie en lipidperoxidatie Twee andere belangrijke factoren in het ontstaan van mitochondriale disfunctie zijn glycosylatie en lipidperoxidatie. Door een chemische reactie tussen glucose enerzijds en proteïnen en vetten anderzijds ontstaan advanced glycation end products (AGE s) en advanced lipoxidation end products (ALE s). Deze vernietigende moleculen veroorzaken oxidatieve en inflammatoire schade aan de mitochondriën en versnellen op die manier mitochondriale disfunctie en veroudering. Deze glycosylatieprocessen vinden plaatst bij ieder van ons, maar richten vooral veel schade aan bij diabetici en mensen met een verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglycemie). Het afremmen van glycatie is een essentieel onderdeel van de anti-aging strategie en dus de bescherming van mitochondriën. Specifieke stoffen die de mitochondriën beschermen tegen glycatie en lipoxidatie zijn carnosine, alfa-liponzuur, luteoline, benfotiamine (B1) en pyridoxal-5-fosfaat (B6). Carnosine suppletie vertraagt de ontwikkeling van seniliteit en voorkomt crosslinking door AGE s Adviezen voor het behoud van een optimale mitochondriale functie: Voedingsdriehoek Faché is als orthotarische voedingswijze een leidraad voor een optimale preventie tegen te snel verouderen Elke dag 100 à 300 mg Co-enzym Q10 (ubiquinol) Acetyl-L-Carnitine: 4 x 500 mg per dag op nuchtere maag, tussen de maaltijden R-alfa-liponzuur: 300 à 600 mg per dag op nuchtere maag, tussen de maaltijden Creatine (monohydraat): 2 à 4 gram per dag, met of zonder voedsel Carnosine: 1000 tot mg per dag Luteoline: 8 à 20mg Benfotiamine (B1): 250 à 1000mg Pyridoxal-5-fosfaat (B6) tot 250 mg N-acetylcysteïne: 600 à mg per dag Vitamine B3 of niacine: 500 mg à 2000 mg/d NADH: 10 à 50mg/d PQQ : 20 mg per dag Telomeren op lengte houden en telomerase activeren Fig 2. De elektronen transferketen in de mitochondriën. Co-enzym Q10 speelt een sleutelrol in de energieproductie. Faché Instituut In 2009 kregen Elizabeth H. Blackburn, Carol W. Greider en Jack W. Szostak de Nobelprijs voor Geneeskunde voor hun ontdekking van de manier waarop chromosomen worden beschermd door telomeren en het enzym telomerase. De 7

8 Hoofdartikel orthomoleculair rol van telomerase in het bereiken van onsterfelijke groei bij voortplantingscellen is goed gekend in de wetenschappelijke literatuur. In laboratoriumschaaltjes is telomerase in staat om ouderwordende, sterfelijke menselijke cellen te transformeren tot onsterfelijke cellen. Daarom worden volop medicijnen en supplementen ontwikkeld die dit telomerase activeren. Nobelprijs Geneeskunde 2009 Elizabeth H. Blackburn, Carol W. Greideren Jack W. Szostak voor ontdekking waarop chromosomen beschermd worden door telomeren en het enzym telomerase 46 chromosomen cel Walter O.M. Faché Controverse Telomerase wordt ook gevonden in 90% van de kankercellen, die de activiteit van het enzym verhogen om hun levensduur te verlengen. In het kader van de kankertherapie wordt bijgevolg gezocht naar medicijnen die de activiteit van telomerase remmen. Daardoor rijst de vraag of supplementen die telomerase activeren het ontstaan en de progressie van kanker in de hand kunnen werken en of medicijnen die telomerase remmen de levensduur verkorten. Kortom: moet telomerase geactiveerd of geremd worden?. De rol van telomeren bij het verouderen De levensduur van de mens wordt bepaald door het beperkt aantal keren dat menselijke cellen zich kunnen delen. Onsterfelijke voortplantingscellen kunnen zich onbeperkt blijven delen, maar zodra een voortplantingscel in het zich ontwikkelende embryo een ontwikkelingscel wordt, begint de klok te tikken en kan ze nog slechts zo n 70 tot 100 keer delen. Dit beperkt aantal delingen noemt men de Hayflick Limiet. Zodra deze limiet bereikt is, verliest de cel haar vermogen om te delen en treedt senescentie of veroudering in. Deze tijdslimiet wordt gevormd door de uiteinden van de chromosomen, de telomeren (fig 4 en fig 5). Fig 5. Situering van de telomeren in de cel 92 telomeren die levensduur bepalen Telomeren zijn opgebouwd uit de DNA-basen adenine, cytosine, guanine en thymine (symbolen A, C, G en T). Deze basen zijn in telomeren gerangschikt in repetitieve stukjes TTAGGG. (fig. 6) Bij de conceptie bedraagt de gemiddelde lengte van de telomeren van de mens zo n basen. Deze lengte begint vanaf dan af te nemen aan een snelheid van ongeveer 100 basen per celdeling. Bij de geboorte is de telomeerlengte al afgenomen tot basen. Gedurende de levensloop zakt de gemiddelde telomeerlengte geleidelijk tot ongeveer basen. Op dat moment verliezen cellen het vermogen om zich nog verder te delen, ze worden senescent of verouderd, waardoor de persoon begint af te takelen en ten slotte van ouderdom sterft. Men neemt aan dat telomeren evolutionair ontstaan zijn om de onbeperkte groei van cellen te voorkomen door hun levensduur te beperken. Dat zou volgens wetenschappers de reden zijn waarom de telomerase activiteit onderdrukt is in de meerderheid van de cellen en in normale omstandigheden slechts een hoge activiteit bezit in de voortplantingscellen. 8 chromosomen telomeren Levensduur van de mens wordt bepaald door het beperkt aantal keren dat menselijke cellen zich kunnen delen 70 à 100 maal = Hayflick Limiet treedt senescentie of veroudering in --> tijdslimiet wordt gevormd door de uiteinden van de chromosomen, de telomeren. Fig.4 Chromosomen met aan de uiteinden de beschermende telomeren Fig.6 Telomeren en telomerase activiteit in embryonische en volwassen stamcellen DNA-schade en p53 Om te kunnen delen moet een cel een kopie maken van al het DNA in haar chromosomen. Normale cellen hebben moeite om de laatste basen van de telomeren te kopiëren. Daardoor worden de telomeren bij elke celdeling korter. Een telomeer die te kort geworden is, kan het DNA niet meer beschermen tegen beschadiging. Deze schade aan het DNA triggert een gen, p53, dat de celdeling stopt. Op die manier wordt voorkomen dat cellen met beschadigd DNA zich nog kunnen delen en abnormale cellen of kankercellen kunnen worden. De rol van telomerase verklaart de dualiteit bij kanker Elke cel heeft 46 chromosomen, met aan beide uiteinden een telomeer. Er zijn dus per cel 92 telomeren die de levensduur bepalen. Cellen gaan zich geleidelijk aan minder snel delen,

9 Walter O.M. Faché Hoofdartikel orthomoleculair Telomerase remmen of activeren? Een in de natuur voorkomende molecule van de Astragalus plant wordt momenteel in geconcentreerde vorm verkocht als voedingssupplement om de telomerase activiteit te verhogen. In het laboratorium is deze molecule in staat om de telomerase expressie van sterfelijke cellen aan te wakkeren. De vraag die sommige artsen en wetenschappers zich stellen, is of dit supplement ook kankercellen in staat stelt om langer te leven. Het is volgens mij een gelijkaardige vraag als de vraag of antioxidanten kankercellen beschermen tegen vrije radicalen. De selectieve werking van nutriënten Fig. 8 Telomeerverlenging door telomerase. Telomerase bindt zich aan het uiteinde van de telomeer via een RNA-sjabloon dat gebruikt wordt voor de aanhechting van een nieuwe DNA-streng. Wanneer telomerase verschillende herhaalde DNA sequenties (TTAGGG) toegevoegd heeft, laat het los en komt een tweede enzym, DNA polymerase, dat de complementaire DNA-streng (AATCCC) aanhecht en daarmee de dubbelstreng verlenging van de chromosoomuiteinden afmaakt. Bron: Stem Cell Information, The National Institutes of Health resource for stem cell research naarmate de telomeren korter worden. Cellen van oudere mensen delen zich minder snel dan die van jonge mensen. Dat is de reden waarom kanker vaak veel sneller groeit bij jonge mensen. Het enzym telomerase is in staat de telomeren bij elke celdeling te verlengen in plaats van te verkorten (figuur 7). Daardoor kunnen de cellen blijven groeien en worden ze effectief onsterfelijk. Dit is typisch voor kankercellen, waarin men een verhoogde activiteit van telomerase waarneemt. Door het blokkeren van telomerase in kankercellen via genetische manipulatie gaan de telomeren, net als in normale cellen, verkorten bij elke celdeling, zodat kankercellen kunnen afsterven. In normale cellen wordt het telomerase uitgeschakeld in een vroeg stadium van de ontwikkeling, zodat de telomeren niet kunnen verlengd worden en de cel haar onvermijdelijke sterfelijke lot moet ondergaan. Activatie van telomerase in normale cellen door genetische manipulatie, verlengt de levensduur van deze cellen. Dit is aangetoond in wetenschappelijke experimenten. Celdeling en ouderdomsziekten Het vermogen van een cel om zich te delen is belangrijk in het afwenden van ziekten. Endotheelcellen die zich niet meer kunnen delen, liggen mee aan de basis van het ontstaan van atherosclerose. Actieve celdeling is ook noodzakelijk voor weefselherstel. Bijvoorbeeld, leverbeschadiging door alcohol of toxische stoffen moet hersteld worden door een snelle deling van gezonde levercellen. Levercellen met verkorte telomeren, die zich niet snel meer kunnen delen, zijn niet in staat om de weefselschade te herstellen en de lever te regenereren, met alle gevolgen van dien. Het is een biochemisch principe dat nutriënten, zoals vitaminen, mineralen, antioxidanten en vetzuren, een selectieve werking hebben op de lichaamsprocessen, in tegenstelling tot medicijnen. Dat wil zeggen dat een nutriënt een bepaalde werking alleen uitoefent als het nodig is, terwijl een medicijn haar werking altijd uitoefent, ongeacht of het nodig is of niet. Een goed voorbeeld hiervan zijn bloedverdunners. Orthomoleculaire bloedverdunners, zoals omega-3, vitamine E en knoflook, maken het bloed alleen dunner als het te dik is. Ze gaan het niet verder verdunnen dan nodig. Farmaceutische bloedverdunners, zoals de coumarines, verdunnen het bloed altijd, ook als het al gevaarlijk dun is. Daarom moet bij de inname van coumarines de toestand van het bloed nauwgezet opgevolgd worden en moet de dosering zo precies mogelijk afgesteld worden. Een ander voorbeeld beantwoordt de bovenstaande vraag over antioxidanten en kanker: vitamine C is een antioxidant voor gezonde cellen en een pro-oxidant voor kankercellen bacteriën en virussen. Het verhoogt de concentratie waterstofperoxide (H2O2) in kankercellen, waardoor deze kunnen vernietigd worden. Met andere woorden, vitamine C werkt selectief. Deze selectiviteit geldt ook voor nutriënten die de telomerase activiteit verhogen en de telomeerlengte behouden. Uit verschil- 9

10 Hoofdartikel orthomoleculair Walter O.M. Faché lende studies blijkt dat deze nutriënten geen stimulerend effect hebben op de celproliferatie. Ze werken uitsluitend selectief. Met andere woorden, ze hebben een gunstig effect op de telomeren van gezonde cellen, maar gaan het telomerase niet verhogen in kankercellen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat resveratrol de telomerase activiteit verhoogt en telomeren lang houdt, zonder de celproliferatie te verhogen. (4) Studies bewijzen a. Een studie uit 2008 van Dr. Elisabeth Blackburn, één van de Nobelprijswinnaars, toont aan dat een gezonde leefstijl (gezonde voeding, beweging en stressreductie) de telomerase activiteit met 29% verhoogt in slechts drie maanden tijd. Er werd ook een gewijzigde genexpressie gezien, met verhoogde expressie van ziektebestrijdende genen en verlaagde expressie van ziektepromotende genen, waaronder ook de genen die betrokken zijn bij het ontstaan van borst- en prostaatkanker. (5) Het zou absurd zijn om je af te vragen of deze telomeraseverhogende maatregelen - gezonde voeding, beweging en stressreductie - de kans op kanker verhogen. b. Dr. Wright en Dr. Shay, die eind jaren 90 experimenten uitvoerden met telomerase, stelden vast dat normale cellen onder invloed van telomerase hun levensduur aanzienlijk verlengden, zonder te veranderen in kankercellen. Hun uiterlijk bleef normaal en ze hadden een normaal aantal chromosomen. (6) c. Uit een Chinees onderzoek uit 2004 blijkt dat mineralen een ander effect hebben op de telomeren van gezonde levercellen dan op die van leverkankercellen. Selenium verlengde de telomeren in gezonde levercellen, maar had weinig effect op die van kankercellen. Zink had weinig effect op de telomeren van normale cellen, maar was in staat de telomeren van kankercellen aanzienlijk te verkorten. Lood verkortte de telomeren in gezonde levercellen en verlengde de telomeren in leverkankercellen! (7) Telomerase mechanisme nog slecht begrepen Hoewel aan de ontdekking van telomeren en telomerase een Nobelprijs verbonden is, is het hele mechanisme nog slecht begrepen. Een vraag die terecht gesteld wordt door wetenschappers is of het remmen van telomerase wel zo n efficiënte manier is om kanker te bestrijden. Er zijn namelijk aanwijzingen dat tumorcellen over manieren beschikken om de telomerase activiteit te verhogen in de aanwezigheid van reguliere telomerase remmers. Neurogenese De aanmaak van nieuwe hersencellen is mogelijk! Men heeft lang aangenomen dat door het afsterven van hersen- of zenuwcellen de hersenfunctie onherroepelijk achteruitging en dat de mens geen nieuwe hersencellen kon aanmaken. Ondertussen is onomstotelijk bewezen dat nieuwe hersencellen aangemaakt kunnen worden onder invloed van omgevingsfactoren. Dit noemt men neurogenese.(8,9,10) Voor de aanmaak van nieuwe zenuwcellen zijn groeifactoren en neurotrofinen nodig. De activiteit van deze groeifactoren wordt beïnvloed door onze voedingsen leefstijl. Hoe hoger de neurogenese, hoe beter het leervermogen en de stemming. De neurogenese kunnen wij vlot moduleren en goede resultaten behalen. (Tabel 1) Tabel. Factoren die de neurogenese beïnvloeden Neurogenese remmers Verzadigde vetten Slechte voeding Stress Gebrek aan stimulatie Slaaptekort Verouderen Zacht of vloeibaar voedsel Zinktekort Tekort of overmaat retinolzuur Vitamine D tekort Homocysteïne DNA-methylatie cruciaal voor het leven Er is een groeiend bewijs voor een rechtstreeks verband tussen een verstoorde DNA-methylatie en het ontstaan van verouderen. DNA-methylatie is cruciaal voor het leven en daarbij is Vit B12 hoogst nodig. Bij methylatie spelen methyldonoren, SAM (S-adenosylmethionine), L-methionine, foliumzuur (B9), methylcobalamine (B12), betaïne (trimethylglycine), choline, serine en glycine een rol in een fundamenteel biochemisch proces, dat het verschil uitmaakt tussen ziekte en gezondheid, leven en dood. Methylatie, waarbij een methylgroep (CH3, een koolstofatoom gekoppeld aan drie waterstofatomen) van de ene molecule naar een andere wordt overgedragen, ligt aan de basis van onze gezondheid, ons welzijn en onze levensduur. Een verstoorde of onvoldoende methylatie leidt tot alle mogelijke verouderingsziekten, van hart- en vaatziekten tot kanker en psychiatrische aandoeningen. De mate van methylatie wordt niet alleen bepaald door onze genen, maar kan sterk beïnvloed worden door voeding, leefstijl en suppletie. Eén van de belangrijkste vormen van methylatie is DNA-methylatie, een proces, dat naarmate we ouder worden sterk achteruitgaat en verantwoordelijk is voor veroudering. Methyldonoren kunnen via voeding en supplementen aangevoerd worden om DNA-methylatie te verhogen en op die manier het verouderingsproces af te remmen. Heel wat fundamentele stoffen in het lichaam hebben voor hun aanmaak en activatie een methylgroep nodig. Men Neurogenese stimuli Voldoende slaap Ontspanning Beweging Hersengymnastiek Gezonde voeding Verrijkte, stimulerende omgeving Calorierestrictie Voedsel kauwen Bioflavonoïden Curcumine noemt deze stoffen methylacceptoren. DNA, RNA fosfolipiden, proteïnen, creatine, carnitine, choline, betaïne, melatonine, adrenaline, zijn zulke voorbeelden en hebben een methylgroep nodig. Zij functioneren als methylacceptoren. Zij krijgen via de methioninecyclus of homocysteïnecylcus één of meerdere methylgroepen van de zogenaamde methyldonoren (zie hierboven). Methylatie is noodzakelijk voor de werking en de reparatie van DNA, een goede neurotransmissie, het antioxidantsysteem, detoxificatie en het remmen van inflammatie. 10

11 Walter O.M. Faché Hoofdartikel orthomoleculair Adviezen (11,12,13) Methyldonors voor DNAmethylatie: SAM, L-methionine, B9, B12, betaïne (trimethylglycine), choline, serine, glycine B6 (tot 250 mg), B9 (tot 4 mg) en B12 (1 à 5 tot 25 mg sublinguaal) verlagen homocysteïne en verhogen DNA-methylatie SAM: 400 à mg per dag Betaïne (TMG, trimethylglycine): 1000 mg per dag Choline: à mg per dag De vloeibare/emulsievorm van vitamine D3 is de best opneembare en meest bioactieve De verhouding vitamine A/vitamine D is uiterst belangrijk voor een goede werking van vitamine D. Te hoge doses vitamine A, in combinatie met te lage doses vitamine D, doen de positieve eigenschappen van vitamine D teniet. De ideale verhouding is 1/3 vb IE vitamine A en IE vitamine D Fig. 9.Vereenvoudigde weergave van de samenwerking tussen de homocysteïnecyclus en de foliumzuurcyclus voor het methyleren van DNA. Faché Instituut SAM=zwaveladenosylmethionine; THF=tetrahydrofolaat; TMG: Trimethylglycine DMG: Dimethylglycine Koppeling van de homocysteïnecyclus en de foliumzuurcyclus Bij het methylatieproces zijn twee belangrijke metabole cyclussen betrokken: de foliumzuurcyclus en de homocysteïnecyclus. (fig 9) Het aminozuur L-methionine wordt met behulp van ATP geactiveerd tot SAM of S-adenosylmethionine. SAM fungeert als universele methyldonor voor methylacceptoren, waaronder DNA. Door het verlies van zijn methylgroep wordt SAM omgezet in S-adenosylhomocysteïne en verder in homocysteïne, een toxische tussenmetaboliet. Homocysteïne moet weer omgezet worden naar L-methionine. Daarvoor is de een optimale werking van de foliumzuurcyclus noodzakelijk. De koppeling van de foliumzuurcyclus aan de homocysteïnecyclus is van cruciaal belang, niet alleen om het toxische homocysteïne te recycleren, maar ook om er voor te zorgen dat er weer voldoende SAM aangemaakt wordt voor het methyleren van DNA en andere methylacceptoren. Het belang van DNAmethylatie DNA-methylatie is niet alleen van belang voor onze gezondheid op lange termijn (voorkomen van kanker en veroudering), maar speelt ook een dagelijkse rol in het behoud van onze chromosomen, het immuunsysteem en het onderdrukken van virale infecties. Bovendien DNA-methylatie is betrokken bij DNA-herstel en de stabiliteit van het genoom. De mate van DNA-methylatie bepaalt of genen tot expressie komen ( aangeschakeld worden) of niet tot expressie komen ( uitgeschakeld worden). DNA-methylatie is nodig voor het uitschakelen van genen, zoals oncogene of kankerverwekkende genen. Hoe methylatie optimaliseren? Ons lichaam zal het methylatieproces slechts optimaal kunnen uitvoeren indien er voldoende noodzakelijke methyldonoren aanwezig zijn. SAM is de belangrijkste methyldonor waarover we beschikken. Het kan in supplementvorm genomen worden, maar het kan ook in ons lichaam aangemaakt worden met behulp van L-methionine, methyltetrahydrofolaat (foliumzuur), methylcobalamine (B12), vitamine B6, betaïne (trimethylglycine), serine en choline. Het is daarom uiterst belangrijk om deze stoffen via voeding of suppletie dagelijks voldoende op te nemen. Gefermenteerde, natuurlijke SAM wordt beter opgenomen dan synthetisch vervaardigde SAM. Walter O.M. Faché Directeur FIOW Hoofd) en eindredacteur Hoofddocent Faché Instituut Erkend Medisch Journalist Referenties: 1. Linnane AW et al. Mitochondrial DNA mutations as an important contributor to ageing and degenerative diseases Lancet 1: Conley KE, Marcinek DJ, Villarin J. Mitochondrial dysfunction and age. Curr Opin Clin Nutr Metab Care Nov;10(6): Linnane AW et al. Mitochondrial DNA mutations as an important contributor to ageing and degenerative diseases Lancet 1: Uchiumi F, Watanabe T, Hasegawa S et al.the Effect of Resveratrol on the Werner Syndrome RecQ Helicase Gene and Telomerase Activity. Curr Aging Sci Dec 21. [Epub ahead of print] 5. Blackburn EH et al. Increased telomerase activity and comprehensive lifestyle changes: a pilot study. Lancet Oncol Nov;9(11): Shay JW, Wright WE et al. Extension of life-span by introduction of telomerase into normal human cells. Science Jan 16;279(5349): Liu Q, Wang H, Hu D et al. Effects of trace elements on the telomere lengths of hepatocytes L-02 and hepatoma cells SMMC Biol Trace Elem Res Sep;100(3): Stangl D, Thuret S. Impact of diet on adult hippocampal eurogenesis. Genes Nutr Dec;4(4): Zhu Y, Zhou R, Yang R et al. Abnormal neurogenesis in the dentate gyrus of adult mice lacking 1,25-dihydroxy vitamin D(3) (1,25-(OH)(2)D(3)). Hippocampus Dec Catlow BJ, Rowe AR, Clearwater CR et al. Effects of environmental enrichment and physical activity on neurogenesis in transgenic PS1/APP mice. Brain Res Feb 23;1256: Walter O.M. Faché. Orthomoleculaire Geneeskunde Module 12. Anti-Aging. Nutriëntenmodulatie voor een optimale energie en antioxidantenbalans bij veroudering. Publi Media FIOW. Laarne, Walter O.M. Faché. MN 96. Revolutionaire natuurlijke nutraceuticals. Publi Media FIOW. Laarne, Robertson KD, Jones PA. DNA methylation: past, present and future directions. Carcinogenesis, 2000; 21 (3):

12 Voeding Annemieke Meijler & Marijke de Waal Malefijt Geestelijk vitaal; een kwestie van goede voeding De hersenen werken via een complex netwerk van neuronen die met elkaar communiceren via een soort boodschapperstofjes, de neurotransmitters. Voor een optimaal functionerend brein moeten de cellen goed werken en moeten de boodschappen goed worden overgebracht. Om dit te bereiken hebben de hersenen voldoende zuurstof én voedingsstoffen nodig vanuit het bloed. Onafhankelijk van de leeftijd zijn hersenenfuncties zoals geheugen en concentratie te beïnvloeden via voeding. 12 De hersenenwerking De hersenen bestaan uit miljoenen neuronen. Deze cellen bestaan uit: Een cellichaam: hier wordt de informatie verwerkt die de cellen aan elkaar doorgeven Dendrieten: uitsteeksels aan het cellichaam; zij vangen de informatie op via een soort voelsprietjes, de receptoren Een axon: een lange zenuwvezel die de boodschapperstofjes vervoert naar de synapsen aan het uiteinde van de axon Synapsen: knooppunten aan het einde van de axon; via de synapsen worden de boodschapperstofjes doorgegeven aan de dendrieten van een andere zenuwcel. Fig. 1 De neuronen en de synapsen De neuronen Communiceren met elkaar via boodschapperstofjes: de neurotransmitters. Zij worden via de synapsen aan de dendrieten van een andere neuron doorgegeven en zorgen zo dat de hersenen kunnen functioneren. De samenstelling van de voeding is van invloed op de productie van neurotransmitters die de neuronen aanmaken. Veranderingen in de hersenen door veroudering Als de hersenen ouder worden, verzwakt de werking. Dit komt niet zozeer doordat er cellen verdwijnen, maar vooral doordat de prikkeloverdracht vermindert. De verminderde prikkeloverdracht wordt ondermeer veroorzaakt door afwijkingen aan de receptoren en de dendrieten en te weinig productie van neurotransmitters. De mentale achteruitgang is dus vooral het gevolg van een gebrekkige communicatie en niet doordat de hersenen slinken. Ook moeten de cellen harder werken om glucose (brandstof voor de hersencellen) te verbranden. De efficiëntie van de mitochondriën in de hersencellen neemt namelijk af. (zie ook artikel Optimale functie mitochondriën vertraagt ouder worden op pagina 25). Dit totaal zorgt ervoor dat de informatie minder snel verwerkt wordt, opgeslagen informatie minder goed opgehaald wordt en het geheugen minder scherp wordt. Optimale hersenwerking, voorkom celschade! Celschade tast de hersenwerking aan. De grootste veroorzakers van celschade zijn vrije radicalen: onstabiele bijproducten van de verbranding in de cellen. Zij tasten mitochondriën aan die minder efficiënt gaan werken en minder energie gaan produceren. Ook vallen zij dendrieten aan en zorgen ze ervoor dat synapsen verdwijnen. Kortom: het aantal werkende neuronen vermindert onder invloed van (te)veel vrije radicalen! Vrije radicalen zijn de belangrijkste veroorzakers van gewone ouderdomsgebreken als geheugenvermindering maar ook van neurodegeneratieve ziektes als de ziekte van Alzheimer. Een andere oorzaak waardoor de celfunctie wordt aangetast, is een verminderde bloedtoevoer. De bloedtoevoer neemt bij ouder worden af waardoor de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen vermindert. Door een verminderde bloedtoevoer gaat het geheugen en de cognitieve functies achteruit. Dit gebeurt vooral bij mensen bij wie de bloedtoevoer ook om andere redenen verstoord is, zoals bij diabetes, hypertensie en bijvoorbeeld een verdikte halsslagader. Niet alleen de hoeveelheid radicalen en de bloedtoevoer bepalen de hersenvitaliteit: ook hormonen, lichaamsbeweging en de mate waarin de hersenen gebruikt worden spelen een belangrijke rol. Het hormoon oestrogeen verjongt bijvoorbeeld het geheugencentrum (hippocampus) door de groei van dendrieten en synapsen te stimuleren en vrije radicalen onschadelijk te maken. Langdurige stress daarentegen zorgt voor verhoogde gehaltes aan stresshormonen zoals adrenaline. Hierdoor verschrompelen dendrieten en slinkt bijvoorbeeld de hippocampus. Lichaamsbeweging helpt neuronen tegen beschadiging beschermen door meer celeiwitten aan te maken. Wanneer de hersenen veel gebruikt worden, worden er meer synapsen, dendrieten en bloedvaten in de hersenen gevormd! Het bezit van meer synapsen, dendrieten en neuronen vertraagt de hersenendegeneratie. Ook voeding heeft een direct effect op de hersenfunctie en hersenveroudering. Westerse voeding versus oerdieet Tussen wat we nu eten en wat onze hersenen nodig hebben om optimaal te kun-

13 Annemieke Meijler & Marijke de Waal Malefijt Voeding nen werken, ligt een enorme kloof. Onze genen zijn gedurende miljoenen jaren nauwelijks veranderd, onze voeding daarentegen - zeker laatste vijftig jaar - juist wel. De biochemie en fysiologie van de hersenen is nog steeds afgestemd op een steentijd dieet. De huidige vet- en suikerrijke voeding maakt de hersenen slechter werkzaam en zorgt voor depressies, psychoses, geheugenverlies, intellectuele aftakeling en dementie. In de steentijd bestond de voeding van de mensen voor een groot deel uit fruit en groente (vol met vezels, vitamines, mineralen en antioxidanten) en voor een ander belangrijk deel uit noten en peulvruchten, die een belangrijke bron waren van eiwitten, vezels en vetten. Ze jaagden op wild en vis: goede bronnen van mager eiwit én van omega-3-vetten. Beide voedingsstoffen zijn essentieel voor een goede hersenfunctie. De huidige voeding bestaat voor een groot gedeelte uit relatief nieuwe voedingsmiddelen zoals graanproducten en melk. Omdat deze producten vroeger niet in de voeding voorkwamen, kunnen ze leiden tot (subtiele) allergische reacties zoals hoofdpijn en depressie. De magere eiwitbronnen hebben plaats gemaakt voor vet vlees; en de omega- 3-vetten hebben plaats gemaakt voor behandelde vetten die de celfunctie juist beschadigen. Aten onze voorouders enkel honing als zoetstof, nu gebruikt een gemiddeld mens vijftig kilo geraffineerde suiker per jaar. Deze lege calorieën ontregelen de bloedsuikerspiegel wat ondermeer slecht is voor de hersenfunctie. Aan peulvruchten en noten wordt zout toegevoegd; dit zorgt ervoor dat we tegenwoordig veel meer natrium dan kalium eten. Dit leidt tot een minder goede opname van water in de cel. Dehydratatie en oedemen zijn dan de mogelijke gevolgen. Slechts een klein gedeelte van onze voeding bestaat uit groente en fruit waardoor de inname van vitamines, mineralen, antioxidanten en vezels dramatisch tekortschiet. Kortom: de huidige voeding lijkt in bijna niets meer op het oerdieet, waar de hersenen zo aan gewend zijn. Tien gezonde voedingstips: maak fruit en groenten tot hoofdmoot van de voeding eet kip zonder vel of mager vlees en wild eet gedroogde bonen eet noten (o.a. walnoten en amandelen) eet vette vis (o.a. sardine, haring, zalm), schaal en schelpdieren gebruik minder linolzuur, geharde oliën en transvetzuren gebruik zo min mogelijk (geraffineerde) koolhydraten, suiker en geraffineerd keukenzout gebruik zo min mogelijk bewerkte en kant- en klare voedingsmiddelen neem supplementen met vitaminen en mineralen neem visoliecapsules Vetten De hersencellen bestaan voor zestig procent uit vet. Het soort vet wat we eten, is van invloed op de kwaliteit van de celmembranen en op de hoeveelheid dendrieten en synapsen. Ook bepalen de vetmoleculen mede de hoeveelheid en het soort van neurotransmitters die hersencellen aanmaken en afvuren. Dus: intelligentie, leervermogen en geheugen, aandacht, concentratie en stemming worden voor een belangrijk deel bepaald door vetzuren. Een verkeerde verhouding tussen de vetten leidt tot slecht functionerende hersenen en zelfs afsterven van hersencellen. Te veel verzadigde vetten en omega-6-vetten Wat gebeurt er bij inname van teveel verkeerde vetten? De fluïditeit van celwanden vermindert en verhart. De dendrieten ontwikkelen niet goed en de productie en afgifte van neurotransmitters raakt verstoord. Dit alles leidt tot slechte communicatie tussen de cellen en dus tot slecht functionerende hersenen. Met name de verzadigde vetten (in veel bewerkte producten) blokkeren de ontwikkeling van de hersencellen en veranderen hun structuur. Verzadigde vetten maken de cellen insulineresistent waardoor de cel niet meer optimaal gebruik kan maken van glucose, de belangrijkste brandstof. Cognitieve schade en geheugenproblemen zijn het gevolg. Ook verhogen verzadigde vetten het LDL-cholesterol, verlagen het HDLcholesterol en verhogen het triglycerideniveau in het bloed. Deze verstoring leidt tot het dichtslibben van de aders, verhoging van de bloeddruk en uiteindelijk beschadiging van de hersencellen. Niet alleen verzadigde vetten veroorzaken hersenschade. Te veel meervoudig onverzadigde linolzuur (ondermeer in zonnebloemolie, bewerkte producten, dressings en margarine) werken ontstekingsbevorderend. Bij de omzetting van linolzuur (omega-6-vetzuur) ontstaan bijproducten zoals vrije radicalen. Deze radicalen dragen bij aan neurologische schade en vernietiging van de hersencellen. Het omega-6 vetzuur arachidonzuur komt in overmaat in onze voeding voor en stimuleert bijvoorbeeld de productie van vrije radicalen en van glutamaat. Een overmaat aan glutamaat in de hersenen wordt in verband gebracht met overstimulatie van de receptoren en neurologische schade. Omega-6-vetzuren hebben wij ook nodig! Arachidonzuur is bijvoorbeeld nodig voor de hersenontwikkeling van zuigelingen. Gamma linoleenzuur is bij vele mensen tekort. Het probleem is dat we er teveel van binnenkrijgen ten opzicht van de omega- 3-vetten. De goede omega-3-vetten Omega-3-vetten (uit ondermeer vis en lijnzaad) stimuleren de groei van hersencellen. Visolie elimineert vrije radicalen, beperkt de productie van ontstekingsbevorderende prostaglandinen (PG2) en leucotriënen en verandert het gedrag van neurotransmitters. Ook kan visolie de structuur van hersencellen wijzigen. Zo helpt visolie het membraan vloeibaar te maken of te houden waardoor de communicatie tussen synapsen goed verloopt en de neurotransmitters en receptoren goed in elkaar passen. Tevens verhoogt visolie het serotonineniveau. Visolie is zo belangrijk omdat het als vrijwel enige olie de vetzuren EPA en DHA bevat. Deze twee vetzuren zijn essentieel voor goed werkende hersenen. Welke vetten wel en niet? gebruik geen maïsolie, gewonnen saffloerolie of gewone zonnebloemolie (hier zit veel linolzuur in) gebruik geen margarine, sladressings en mayonaise (hier zit veel linolzuur in) eet geen verwerkte, gefrituurde / gebakken producten (hier zitten veel verzadigde vetten en meervoudige onverzadigde niet essentiële vetzuren in) gebruik raapzaadolie, lijnzaadolie en extra vierge olijfolie (hier zitten relatief veel omega-3-vetten in) eet vette vis zoals ansjovis, sardines, haring en zalm (bevat zowel EPA als DHA). Geraffineerde koolhydraten leiden tot hoge bloedglucosespiegel en insulineresistentie Voor de hersenfunctie is het van belang dat het bloedglucosegehalte redelijk constant blijft. Grote schommelingen belemmeren de hersenwerking en 13

14 Voeding Annemieke Meijler & Marijke de Waal Malefijt 14 beïnvloeden het geheugen, het leervermogen, de stemming en de vatbaarheid voor ziektes als diabetes, beroertes en dementie. Een chronisch hoge bloedglucosespiegel leidt tot insulineresistentie en diabetes, een verhoogde kans op hart- en vaatziekten en een grotere kans op neurologische aandoeningen als de ziekte van Alzheimer. Hoge insulinespiegels zijn schadelijk voor de activiteit van de synapsen. Hierdoor raakt de communicatie tussen cellen verstoord en wordt de hersenwerking en het geheugen aangetast. Daarbij gaat een overmaat aan glucose in het bloed verbindingen aan met eiwitten, de zogenaamde geglyceerde eiwitten; advanced glycolysation end products (AGE s). De AGE s hopen zich op in cellen en verstoren hun werking. AGE s zijn ondermeer verantwoordelijk voor het verharden en dichtslibben van bloedvaten. Ook beschadigen ze de neuronen van de hersenen waardoor deze vernietigd worden, met mentale achteruitgang als gevolg. Risico s hoge bloedglucoseen hoge insulinespiegels Een hoog insulineniveau is een voorloper van een hoge bloeddruk en dit is een voorname risicofactor voor intellectuele aftakeling op latere leeftijd. Een te hoge bloedglucose- en insulinespiegel verhardt de slagaderen (minder elastisch) waardoor de bloedtoevoer naar hersenen wordt beperkt. Een te hoge bloedglucose- en insulinespiegel bevorderen de verdikking van halsslagaderwanden die een belangrijke rol speelt in het verlies van cognitieve vermogens. Niet alle koolhydraatbevattende voedingsmiddelen zorgen voor een snelle stijging van het bloedglucosegehalte. Vooral de niet geraffineerde producten als groente, fruit en peulvruchten verminderen juist bloedglucose-schommelingen. Deze voedingsmiddelen hebben een lage glycemische index (GI). Zij houden het glucosegehalte constanter en dit schept een grotere mentale stabiliteit. Bovendien werken deze voedingsmiddelen eetlustremmend en stimuleren de vetverbranding. Geraffineerde producten als brood en pasta en suikerbevattende producten hebben een hoge glycemische index. Zij zorgen voor snelle stijgingen en dalingen in het bloedglucosegehalte. Een voeding rijk aan voedingsmiddelen met een hoge GI verhoogt de kans op diabetes, insulineresistentie, hart- en vaatziekten en zwaarlijvigheid. Deze voeding bevordert de veroudering van het lichaam en de hersenen. Bovendien is een geraffineerde voeding arm aan vitamines en mineralen. Deze micronutriënten zijn juist essentieel voor een optimale functie van ondermeer de hersenen. Antioxidanten De hersenen bevatten relatief veel vet én gebruiken de meeste zuurstof van alle organen. Dit maakt ze kwetsbaar voor vrije radicalen, de schadelijke bijproducten van de stofwisseling. Naarmate we ouder worden stapelen deze radicalen zich op met achteruitgang van de hersenfunctie als gevolg. Radicalen zorgen voor vetoxidatie waardoor de celwand ranzig wordt. Deze ranzige celmembranen gooien het transport van glucose en neurotransmitters overhoop. Geoxideerd vet verlamt bovendien de functies van mitochondriën en brengt daarmee een lawine van gebeurtenissen op gang die celdood tot gevolg kunnen hebben: calcium kan de cel niet meer in en stijgt tot toxische waarden, vervolgens worden hierdoor de giftige stoffen glutamaat en arachinonzuur gemaakt die nog meer vrije radicalen aanmaken en uiteindelijk is de cel zo beschadigt dat hij overgaat tot celdood. Deze processen vinden zowel plaats bij gewone veroudering als bij neurodegeneratieve aandoeningen als Alzheimer en Parkinson. De radicalenactiviteit bij mensen met deze aandoeningen is echter veel groter. De antioxidantcapaciteit Helaas hebben de hersenen maar een beperkte antioxidantcapaciteit. Antioxidanten kunnen radicalen wegvangen en voorkomen zo schade in de hersenen. Het eten van antioxidantrijke voeding verhoogt de hoeveelheid in het bloed waardoor er een betere bescherming is tegen vrije radicalen. De totale antioxidantcapaciteit van een voedingsmiddel kan worden bepaald via de ORAC (oxygen radical absorbeny capacity) score. Dit geeft aan hoe goed de natuur dat voedingsmiddel heeft uitgerust met een totaalvermogen om zelfvernietigende vrije radicalen onschadelijk te maken. Producten met een hoge ORAC-waarde zijn rozijnen, bosbessen, bramen, knoflook, boerenkool, aardbeien, spinazie, frambozen, spruitjes, pruimen, broccoli, alfalfa, bietjes, avocado, sinaasappel, rode druiven, kersen, kiwi, rode peper, kidneybonen, grapefruit en uien. Groente en fruit; goede leveranciers van antioxidanten Antioxidanten uit groente en fruit kunnen verouderingsproces van ons lichaam en onze hersenen vertragen. Ze beschermen tegen degeneratieve ziekten, verbeteren het lange termijngeheugen, beschermen de cellen van het cerebellum en zorgen dat de dopamineproductie (bepalend voor evenwicht en coördinatie) op peil blijft. Krachtige antioxidanten zijn de carotenoïden (bèta- en alfacaroteen, lycopeen, luteïne en zeaxanthine) die in sterk gekleurd groente en fruit zitten. De meeste carotenoïden beschermen de hersencellen tegen schade door vrije radicale. Aangetoond is dat als de gehaltes van deze carotenoïden in het bloed hoger is, men beter logisch kan denken. Van lycopeen (o.a. uit tomaten) is bekend dat deze mede bepalend is voor de vitaliteit van onze hersenfunctie op later leeftijd. In bosbessen zitten ook zeer goede antioxidanten die de receptorgevoeligheid van hersencellen bevorderen. Gevolg: verbetering van korte termijngeheugen, evenwicht en coördinatie. Flavonoïden zijn een andere groep van antioxidanten en deze nutriënten verbeteren de hersenfunctie door de structuur van de cellen in stand te houden. Conclusie: Goede voeding vertraagt het verouderingsproces, ook in de hersenen. Een gezonde voeding bestaat voor een groot deel uit fruit en groente (vol met vezels, vitamines, mineralen en antioxidanten) en voor een ander belangrijk deel uit noten en peulvruchten, die een belangrijke bron zijn van eiwitten, vezels en vetten. Mager vlees van dieren die daadwerkelijk hebben bewogen en (vette) vis zijn een goede bron van eiwitten en van omega-3-vetten. Deze voeding lijkt qua samenstelling op het oerdieet en bevat alle voedingsstoffen die essentieel zijn voor een goede hersenfunctie. Voldoende lichaamsbeweging, voldoende ontspanning, niet roken en beperkt alcoholgebruik dragen tevens bij aan een gezonde levensstijl die veroudering in het algemeen tegengaat. Annemieke Meijler & Marijke de Waal Malefijt (natuurdiëtisten) Voor meer informatie over voeding en hersenveroudering, zie asp?id_content=1767

15 Flor Essence Vitaliseert je leven a d v e r t _ N K O _ _ k i d s 3 _ p r i n t v r i j d a g 1 0 a u g u s t u s : 2 6 : 2 9 Helpt bij het afbreken en verwijderen van giftige stoffen levert belangrijke voedingsstoffen ondersteunt de spijsvertering is een krachtige antioxidant draagt bij tot regeneratie Hoe toxisch is uw lichaam? Doe de test op ojibwa.be In de wereld van vandaag moet het menselijk lichaam meer dan ooit ongunstige (chemische) stoffen verwerken. Door de toenemende vervuiling en stress zijn de meesten onder ons lichamelijk minstens 15 jaar ouder dan hun chronologische leeftijd. Uit onderzoek blijkt dat Flor Essence het meest doeltreffende middel is om uw biologische leeftijd te verlagen. Het is een buitengewoon heilzame kruidenformule getrokken uit acht verschillende kruiden (grote klis, schapezuring, rode iep, Russische rabarber, witte waterkers, bruinalg, gezegende distel en rode klaverbloesem) en werd reeds 100 jaar geleden door de Ojibwa Indianen gebruikt. Flor Essence is een alles in één product en het gaat te werk waar het nodig is. Verkrijgbaar in de betere natuurvoedingswinkel of apotheek. OjIbwa De roeck your health, our mission Dankzij Flor Essence wordt uw lichaam gezuiverd en gevoed en zo komt het weer in evenwicht of bel +32 (0) OJ-adv 196 x 139 Flor ess.indd :10:03

16 Medisch dossier Walter O.M. Faché Een leefwijze strategie en orthoceuticals ondersteunen pro-aging Een pro-aging strategie en orthoceuticals ondersteunen cognitieve stoornissen en ouderdomsziekten. De laatste jaren werd significant aangetoond dat milieu- en psychische factoren een belangrijke invloed kunnen uitoefenen op onze genen. Gezond verouderen wordt gecontroleerd door hoe wij met dieet en leefstijl communiceren met onze genen. Verbetering van gezondheid bij verouderen hangt niet alleen af van communicatie van de betere informatie van alle mogelijke gezondheidsadviezen, maar in de eerste plaats van hoe wij deze aanbevelingen zullen aanwenden volgens de status en de kwaliteit van onze eigen genetische erfelijkheid. Een ziekte is een negatieve uiting van de totale expressie van de genen in ons lichaam. De expressie van de genen zijn afhankelijk enerzijds van hun sterkte en anderzijds van hun omgeving. Genetische nutritionering betekent niet je genen veranderen, maar je dieet, leefstijl en omgeving zelf zodanig ontwerpen en opbouwen om je lichaam in staat te stellen je genen met de beste erfelijke kenmerken maximaal tot een positieve expressie te brengen. De genen met slechte boodschappen te onderdrukken en eventueel op non-actief te brengen. De genen met goede boodschappen te verbeteren om de controle van gezondheid en vitaliteit in eigen handen te houden. Onderzoek heeft recent aangetoond dat het korter worden van de telomeren op de chromosomen waarin de genen liggen, de voornaamste oorzaak is van veroudering. Een telomeer is een stukje van een chromosoom. Van zodra de telomeer kort genoeg is, zal de cel zich niet meer vernieuwen en kan het lichaam zich niet meer wapenen tegen ziekte en veroudering. Het verlies van telomeren kan op dit moment nog niet worden teruggedraaid, maar je kan er wel voor zorgen dat de afbraak ervan tot drie keer trager verloopt. Kies voor een orthotarische leef- en eetstijl Een orthotarische leefstijl vertraagt de celveroudering en verlengt de telomeren van de genen. Gezonde leefstijlfactoren, zoals sporten en een hoge groenten- en fruitconsumptie worden geassocieerd met langere telomeren, terwijl roken, overgewicht en bewerkte vleesproducten geassocieerd worden met kortere telomeren. (1) Leonard Hayflick kwam er toevallig achter dat cellen ongeveer 80 keer delen en vervolgens trager functioneren en uiteindelijk stil vallen. Dit wordt de Hayflick Limiet genoemd. Het blijkt dat in elke cel een mechanisme is ingebouwd, een soort van klok, dat bepaald hoeveel keer een cel zich kan delen. Dit wordt gecontroleerd door de telomeren, een DNA streng die zich aan het eind van elke chromosoom bevindt. Elke keer dat een cel zich deelt, gaat er een stukje van het DNA, een deel van de telomeer, verloren. Elke generatie cellen heeft dus kortere telomeren dan de voorgaande generatie. Hoe korter de telomeer, hoe trager en minder goed de cel zijn werk zal verrichten en hoe minder het lichaam zich zal kunnen verdedigen tegen veroudering en ziekte. Fig.1 Telomerase, een enzym, dat telomeren kan verlengen 16

17 Walter O.M. Faché Medisch dossier Het levensstijlprogramma van Dean Ornish bestaat uit een vetarm dieet rijk aan complexe koolhydraten (groente, fruit en granen), voedingssupplementen, lichaamsbeweging en yoga of andere vormen van meditatie. Dertig mensen met een niet-agressieve vorm van prostaatkanker ondergingen zijn programma gedurende drie maanden. De supplementen waren dagelijks: 3 gram visolie, 100 IE vitamine E, 200 mcg selenium en 2 gram vitamine C. Het dieet bevatte slechts 10% vet en bestond voornamelijk uit groente, fruit, volkorengranen en soja. Men diende elke dag een half uur te wandelen en 4,5 uur per week aan yoga en soortgelijke activiteiten deel te nemen. Volgens één meting bleek telomerase na drie maanden met 10% te zijn verbeterd en volgens de andere meting met 30%. (Lancet Oncol Nov;9(11): Epub 2008 Sep 15.) Stress is geassocieerd met kortere telomeren bij gezonde proefpersonen. Cortisol, een stresshormoon, vertraagt de werking van telomerase in T lymfocyten en verkort dus de telomeren. Zorg aldus voor voldoende ontspanning om telomerase werking te optimaliseren (fig 1). Telomerase is een enzym dat in de celkern van bepaalde cellen voorkomt. Telomerase herstelt het chromosoomeind, de zogenaamde telomeer. Deze telomeer wordt bij elke celdeling ongeveer 100 nucleotide korter, maar na de deling wordt dit door de werking van telomerase weer verlengd tot de oorspronkelijke lengte. Calorierestrictie voor lange telomeren Uit een onderzoek dat gepresenteerd werd op het congres van de Britse Vereniging van Anti-aging onderzoek (Newcastle, 2010) blijkt dat calorierestrictie, zelfs wanneer er pas op latere leeftijd mee begonnen wordt, de celveroudering doet afnemen. Minder eten zorgt er voor dat de telomeren langer blijven. Een caloriebeperkt dieet helpt om de celveroudering tegen te gaan en voorkomt schade aan de beschermende telomeren. (2) Lichaamsbeweging Lichaamsbeweging in de vrije tijd houdt telomeren op lengte volgens een recent (2008) onderzoek, ook nadat gecorrigeerd was voor leeftijd, geslacht, gewicht, roken, sociaal economische status en fysieke activiteit op het werk. Sporten houdt de telomeren Fig 2. Hoe langer je telomeren, des te langer is je biologische levensverwachting langer, maar extreme duursport (bv marathons) maakt de telomeren korter. Krachttraining houdt de telomeren in spieren lang en houdt spieren dus jong. Supplementen voor langere telomeren Polyfenolen en xanthonen zijn zeer goede antioxidanten en ontstekingsremmers, en worden respectievelijk geleverd door thee en mangosteen, alsmede dus thee-extract en mangosteenextract. Door deze antioxidatieve effecten en door anti-ontstekingsefffecten, worden telomeren geconserveerd. Omega-3 vetzuren De omega-3 vetzuren EPA en DHA zijn de eerste specifieke voedingsstoffen die in onderzoek een oorzakelijk verband laten zien met langere telomeren. Amerikaanse wetenschappers vonden een verband tussen het gehalte aan omega-3 vetzuren in het bloed en de lengte van telomeren. Uit een studie met 608 hartpatiënten bleek dat bij diegenen met het hoogste gehalte (7,3%) aan omega-3 vetzuren in het bloed de telomeren veel minder snel korter werden, vergeleken met de patiënten met het laagste gehalte aan omega-3 vetzuren (2,3%). Het gevonden verband was dosisafhankelijk, wat betekent dat de telomeren sneller verkortten naarmate er minder omega-3 vetzuren in het bloed aanwezig waren. Uit dit onderzoek blijkt nogmaals het belang van een hoge omega-3 index.(3) Vitaminen, mineralen en antioxidanten (4,5,6) Als je een multivitamine en -mineralensupplement slikt, dan leef je waarschijnlijk tien jaar langer. Dat kun je afleiden uit een studie van de University of Utah die is verschenen in de American Journal of Clinical Nutrition. De onderzoekers ontdekten dat vrouwen die dagelijks een supplement met extra micronutriënten gebruikten langere telomeren hadden. Telomeren zitten aan de uiteinden van je chromosomen, de grootste bouwstenen van je DNA (Fig 2). De X-vorm is een chromosomenpaar; de blauwe doppen zijn de telomeren. Zolang er telomeren aan de uiteinden van je chromosomen zitten, kunnen je cellen zich delen. Bij elke deling worden de telomeren wel kleiner. Ze slijten. Hoe langer je telomeren, des te langer is je biologische levensverwachting. De onderzoekers bepaalden de lengte van de telomeren in de witte bloedcellen van een kleine zeshonderd vrouwen, die tussen de 35 en 75 jaar oud waren. Met vragenlijsten achterhaalden de onderzoekers vervolgens of de vrouwen voedingssupplementen gebruikten en hoeveel micronutriënten ze via hun voeding binnenkregen. De vrouwen deden mee aan de Amerikaanse Sister Study, een project waarin onderzoekers proberen te achterhalen welke factoren de kans op borstkanker verkleinen. Gemiddeld hadden vrouwen die multisupplementen gebruikten vijf procent langere telomeren dan vrouwen die niets slikten. Dat betekent dat hun biologische leeftijd tien jaar jonger was. (7) Vitamine E: gamma-tocotriënol en alfa-tocoferol voorkomen het verkorten van telomeren en verhogen of herstellen de telomerase activiteit. Vitamine C: mensen met een hogere inname van vitamine C hebben langere telomeren. Het innemen van voldoende Vitamine C kan het korter worden van de telomeren met 62% trager doet verlopen. De Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid Vitamine C van 60% is hiervoor niet genoeg. Het beste is om te beginnen met twee keer 500 mg Vitamine C per dag. Multivitaminen worden geassocieerd met langere telomeren. Vrouwen met een lage inname van vitamine C, E en bètacaroteen hebben kortere telomeren en een verhoogd risico op borstkanker. Magnesium: ratten met een chronisch magnesiumtekort hebben kortere telomeren, verhoogde oxidatieve stress, verhoogde celdood en een versnelde celveroudering in de lever. N-acetylcysteïne verhoogt de glutathionconcentraties en voorkomt het verkorten van de telomeren bij cellen die blootgesteld worden aan het HIV-virus. Het is een krachtige antioxidant, verhoogt de immuniteit, beschermt tegen schade door toxines, reguleert neurotransmitters (glutamaat, dopamine) in de hersenen, beschermt de zenuwcellen, voorkomt cognitieve achteruitgang, voorkomt DNA-schade, verhoogt de activiteit van actetylcholinesterase, remt inflammatie, voorkomt schade door AGE s (advanced glycosylation endproducts). (8,9,10,11, 12) Vitamine D3 In een tweelingenstudie met 2160 vrouwen stelde men vast dat de vrouwen die de laagste serumwaarden van vitamine D3 hadden veel kortere telomeren hadden dan vrouwen met de hoogste 17

18 Medisch dossier Walter O.M. Faché 18 vitamine D3 waarden. Het verschil was 107 basenparen, wat overeenkomt met vijf jaar veroudering. Interessant is dat in een andere studie wordt aangetoond dat vitamine D3 de telomerase activiteit in kankercellen remt en tot apoptose van de kankercellen leidt. Ook dit is weer een voorbeeld van de selectiviteit van nutriënten. (13) Vit D3 is een absolute topper voor orthomoleculaire genetische manipulatie. Het is een neurosteroïd hormoon, dat essentieel is voor een optimaal functioneren van het centraal zenuwstelsel: neurotransmissie, neuroprotectie, neuro-immunomodulatie. D3 voorkomt neurologische, neuromusculaire en oxidatieve schade aan de hersencellen, stimuleert regeneratie van axonen, verhoogt de Nerve Growth Factor nodig voor de aanmaak van nieuwe zenuwcellen, vermindert demyelinisatie en stimuleert remyelinisatie (demyelinisatie is het verlies van myeline, de stof die als een isolerende laag om veel zenuwvezels aanwezig is en die de geleiding van impulsen door die zenuwvezels versnelt), remt inflammatie, verhoogt de immuniteit en is betrokken bij de synthese van de neurotransmitter acetylcholine. (14,15,16, 17) Vrouwen met hogere concentraties vitamine D in het bloed tonen minder aan leeftijd gerelateerde veranderingen van het DNA en hebben langere telomeren in de witte bloedcellen. De onderzoekers brengen dit in verband met ontstekingsactiviteit. Personen met een hogere concentratie vitamine D in het bloed verouderen daardoor mogelijk minder snel dan personen met een lagere vitamine D-status. Dit onderzoek kan ook de beschermende invloed van vitamine D op hartziekten en kanker verklaren. Homocysteïne niveau laag houden Onderzoek heeft aangetoond dat grote hoeveelheden van het aminozuur homocysteïne ervoor zorgt dat er bij elke celdeling drie keer zoveel van de lengte van een telomeer verloren gaat. Dat betekent dat je lichaam drie keer zo snel zal verouderen als je veel homocysteïne in je bloed hebt. Bloedanalyse kan gemakkelijk het homocysteïne-niveau in je bloed aantonen. Als blijkt dat je te veel homocysteïne hebt, kan je de hoeveelheid ervan terugdringen door het nemen van de volgende supplementen: Vitamine B mcg per dag, Foliumzuur 800 mcg per dag, Vitamine B6 25 mg per dag, Vitamine B2 (Riboflavine) 25 mg per dag, TMG (trimethylglycine) 500 mg per dag. Adviezen vitamine D Het is belangrijk de juiste vorm van vitamine D binnen te krijgen, namelijk D3 of cholecalciferol. Dat is de actieve vorm van vitamine D die we zelf kunnen aanmaken onder invloed van zonlicht. Zonlicht is niet alleen de meest effectieve, maar ook de goedkoopste pro-aging stof, die we tot onze beschikking hebben. Je kan een voorraad vitamine D voor een heel leven gratis van de zon krijgen. Voorwaarde is wel dat je voldoende cholesterol hebt om in vitamine D om te zetten en dat het cholesterolmechanisme optimaal werkt. Dat is niet bij iedereen het geval. Bovendien komt bijna niemand meer lang genoeg in de zon om voldoende vitamine D aan te maken. Men heeft ons bang gemaakt voor de schadelijke straling. Volledig onterecht, want UV-straling is alleen schadelijk wanneer onze huid niet genoeg antioxidanten bevat. Preventief: 800 à IE/dag Curatief: à IE (en meer)/dag Bij extreme deficiëntie: IE/ week gedurende 8 weken Overzicht orthomoleculaire telomerase manipulatie Calorierestrictie voor lange telomeren remt celveroudering (British Society for Research on Ageing conference, Newcastle, England. July ) Supplementen voor langere telomeren: 1. Omega-3 vetzuren: omega-3 index > 7 (Farzaneh-Far R, Lin J, Epel ES. JAMA 2010) 2. Vitamine E, C, bètacaroteen, Mg, N-acetylcysteïne (Nettleton JA, Diez-Roux A, Jenny NS. Am J Clin Nutr. 2008; Shen J, Gammon MD, Terry MB. Int J Cancer. 2009) 3. Vit D3 remt telomerase activiteit in kankercellen, verhoogt apoptose (Jiang F, Bao J, Li P, Nicosia SV, Bai W. J Biol Chem. 2004) 4. Resveratrol verhoogt telomerase activiteit en houdt telomeren lang, zonder de celproliferatie te verhogen (Uchiumi F, Watanabe T, Hasegawa S Curr Aging Sci. 2010) 5. Selenium verlengt telomeren in gezonde levercellen, maar weinig effect op kankercellen (Liu Q, Wang H, Hu D. Biol Trace Elem Res. 2004) 6. Zink oefent weinig effect uit op telomeren van normale cellen, maar verkorten telomeren van kankercellen aanzienlijk (Liu Q, Wang H, Hu D. Biol Trace Elem Res. 2004) 7. Alle nutriënten met een antioxidatieve en anti-inflammatoire werking lijken telomeren en telomerase te beïnvloeden op een selectieve manier. Houd je telomeren lang door lichaamsbeweging, niet roken, gezond gewicht behouden, voldoende vitamine D (zonlicht), en ontspanning. Houdt daarnaast je oxidatie en ontstekingsreacties onder controle. Neem aanvullende supplementen om oxidatie en ontsteking laag te houden en eet veel fruit en groenten. Homocysteïne niveau laag houden. Orthomoleculaire telomerase manipulatie Alle nutriënten met een antioxidatieve en anti-inflammatoire werking lijken telomeren en telomerase te beïnvloeden op een selectieve manier: telomerase in gezonde cellen wordt geactiveerd, telomerase in kankercellen wordt afgeremd. Activatie van telomerase met voeding, suppletie en leefstijlfactoren is volgens ons een veilige en efficiënte manier om je telomeren en je leven te verlengen en jezelf bovendien te beschermen tegen kanker en andere degeneratieziekten. Factoren die Factoren die Tabel. de telomerase Factoren die de telomerase de telomerase activiteit beïnvloeden activiteit verhogen activiteit en de telomeren verlagen en lang houden de telomeren verkorten Voedingsdriehoek Faché Groenten- en fruitconsumptie Beweging Stressreductie Positieve instelling Meditatie Stimulerende omgeving Calorierestrictie Gewichtsverlies Omega-3 vetzuren Antioxidanten (vitamine A, C, bètacaroteen) Foliumzuur, B12, B6, SAM, L-methionine Vitamine D N-acetylcysteïne Resveratrol Astragalus Referenties verkrijgbaar op aanvraag secretariaat@fiow.be Roken Alcohol Stress Negatieve instelling Verveling, afstomping Overgewicht Bewerkte vleesproducten Vrije radicalen Gebrek aan antioxidanten Inflammatie Hyperhomocysteïnemie Zware metalen Toxines

19 ORTHO trends ORTHOTRENDS wordt samengesteld uit de wetenschap pelijke literatuur en de actualiteit en voorzien van orthomoleculaire commentaren, toelichtingen, adviezen en info. ORTHOTRENDS wordt samengesteld door Orth. Biochemicus Walter OM Faché, Kristel Stevens en Pascale Van den Heede AIDS (HIV) Borstvoeding door HIV-moeders beter dan flesvoeding...20 Oncologie Curcumine remt metastase prostaatkanker...20 Vitamine D en preventie van blaaskanker...21 Overgewicht Sarcopene Obesitas beïnvloedt cardiovasculaire gezondheid bij ouderen Omega-3 vetzuren en overgewicht...20 Hypertensie Zwangerschapshypertensie verlaagt IQ van uw kind...21 Schimmels Welke schade richten schimmels aan in ons lichaam?...21 Jaarboeken te bestellen bij Publimedia FIOW. secretariaat@viow.be IN PRODUCTIE Jaarboek 2011 verschijnt binnenkort Producten met bovenstaand kwaliteitslabel voldoen aan alle orthomoleculaire eigenschappen en eisen, vastgelegd in het kwaliteitslogboek FIOW. De orthoceutische firmaraad groeit stilaan uit tot een wetenschappelijke orthoceutische farmaca, zonder schadelijke bijwerkingen. 19

20 Orthomoleculaire trends AIDS (HIV) Borstvoeding door HIV-moeders beter dan flesvoeding. Ondanks de voordelen van borstvoeding worden Afrikaanse moeders die met HIV besmet zijn aangeraden om industriële babyvoeding te gebruiken. In dit onderzoek werden de overlevingskansen nagegaan bij kinderen die uitsluitend met borstvoeding werden gevoed. Uit resultaten bleek dat na 6 maanden borstvoeding de mortaliteit onder de kinderen met 46% was gedaald in vergelijking met kinderen die gevoed werden met industriële babyvoeding. Na 5 jaar werd, een niet significante reductie in het risico van HIV infectie en overlijden van 15% vastgesteld. De conclusie is dat borstvoeding door HIV-positieve moeders is geassocieerd met een verminderde mortaliteit in de eerste 6 maanden van het leven zonder een verhoogde kans op HIV-infectie, waardoor borstvoeding de beste optie is voor vrouwen. Referentie: Exclusive breastfeeding reduces risk of mortality in infants up to 6 months of age born to HIV-positive Tanzanian women Am J Clin Nutr : ; Oncologie Curcumine remt metastase prostaatkanker Onder hoofdredactie Walter O.M. Faché PROSTAATAANDOENINGEN ORTHOMOLECULAIR BEHANDELEN Prostatitis, prostatodynie, benigne prostaathyperplasie en prostaatcarcinoom Walter O.M. Faché MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen, FIOW Publi Media, Laarne België Info: Te bestellen secretariaat@viow.be Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker in de Westers wereld en wordt vaak pas vastgesteld nadat zich metastasetumoren hebben gevormd in andere organen. Curcumine is een polyfenol dat aan geelwortel de specifieke gele kleur geeft. Curcumine kan zowel preventief als curatief gebruikt worden. In eerder (dier) onderzoek werd al aangetoond dat curcuma de vorming van longmetastasen bij gevorderde borstkanker kan verminderen. Borst- en prostaatkankers worden vaak gekenmerkt door latente of chronische inflammatie waarbij de kankercellen pro inflammatoire immunomodulators aanmaken waaronder de cytokines CXC1 en CXL2. Curcumine onderdrukt de expressie van deze eiwitten en daardoor de vorming van metastase. Vrouwen die een familiale borstkankergeschiedenis hebben of mannen met een goedaardige prostaathyperplasie zijn mogelijke doelgroepen voor een curcuma-therapie. Een dagelijkse inname van 8 gram curcumine wordt veilig geacht. Het curcumine-effect zal nu eerst moeten bevestigd worden in gecontroleerde klinische testen, waarbij ook therapie-resistente prostaatkanker zal onderzocht worden. Referentie : Oxford Journal October 2012; P.H. Killian et al. Curcumin Inhibits Prostate Cancer Metastais in vivo by Targeting the Inflammatory Cytokines CXL1 and 2. Carcinogenesis, Overgewicht Sarcopene Obesitas beïnvloedt cardiovasculaire gezondheid bij ouderen Een observationele studie onder 2943 patiënten (1250 mannen, 1693 vrouwen) van 60 jaar of ouder vonden een verband tussen sarcopene obesitas (SO) en cardiometabolische risico bij ouderen. De lichaamssamenstelling van de patiënten werd onderverdeeld in 4 niet-overlappende groepen: 1. de sarcopene obesitas, 2. sarcopene niet obesitas, 3.niet sarcopene obesitas, en 4. Niet- sarcopene niet- obesitas. De resultaten toonden aan dat vrouwen een grotere incidentie van SO hadden dan mannen. Vitamine D-tekort en het metabool syndroom was zeer wijd verspreid in SO en het serum insuline niveau, insulineresistentie, triglyceride niveaus en ferritine waarden waren ook hoger in deze groep. Bevindingen wijzen erop dat SO kan worden geassocieerd met risicofactoren zoals insulineresistentie, metabool syndroom en hart-en vaatziekten (HVZ) bij ouderen. Referentie: Lichaamssamenstelling en het verband met cardio metabolische risicofactoren bij ouderen: Een focus op sarcopene obesitas, Chung JY, Kang HT, et al., Arch Gerontol Geriatr, 2012 okt 15; Omega-3 vetzuren en overgewicht 20 ORTHO trends Obese patiënten die op het punt stonden een bariatrische chirugie te ondergaan (maagring, maagverkleining of by pass in de dunne darm), kregen 3,36 g omega-3 vetzuren (EPA en DHA) per dag toegediend gedurende 8 dagen voor de ingreep. Deze korte kuur was voldoende om een vermindering vast te stellen in de expressie van inflammatieverwekkende genen en een toename van de anti-inflammatie eicosanoïden. De concentraties van interleukine 6 en triglyceriden daalde opvallend. De onderzoekers kwamen tot het besluit dat omega-3 polyonverzadigde vetzuren de adipo-