Veel gestelde vragen. Operaties 37. Aan welke operaties neemt de luchtmacht deel? 38. Met wie werkt de luchtmacht samen?

Transcriptie

1 Veel gestelde vragen Algemeen Koninklijke Luchtmacht 1. Waar staan de vliegtuigen en de helikopters van de luchtmacht in Nederland? 2. De luchtmacht is onderdeel van Defensie, hoe zit dat? 3. Hoe oud is de luchtmacht? 4. Hoeveel mensen werken bij de luchtmacht? 5. Hoe groot is een vliegbasis? 6. Hoe word je vlieger bij de luchtmacht? 7. Wat kun je nog meer worden bij de luchtmacht? 8. Welke opleidingsmogelijkheden zijn er binnen de luchtmacht? 9. Welke vliegtuigen, helikopters en geleide wapens heeft de luchtmacht? 10. Wat is een squadron? 11. Wat betekenen liboza, hepla en lupa? 12. Waarom hebben sommige vliegtuigen bij de luchtmacht een naam? 13. Waarom hebben sommige F-16 s een papegaai op hun staart? 14. Hoe krijgen vliegers hun codenaam? 15. Wanneer kun je een kijkje nemen achter de schermen van de luchtmacht? Jachtvliegtuigen 16. Hoe snel vliegt een F-16? 17. Wat gaat er harder: een F-16 of een Formule 1 auto? 18. Hoe lang vliegt de luchtmacht met de F-16? 19. Wie zijn er allemaal voor nodig om een F-16 te laten vliegen? 20. Hoelang kan een F-16 vliegen op een tank kerosine? 21. Wat kan de F-16 meenemen aan bewapening? 22. Waar wordt een F-16 allemaal voor gebruikt? 23. Hoe vaak moet een F-16 terug voor onderhoud? 24. Wat heeft een vlieger allemaal aan in een F-16? Overig materieel 25. Hoe wordt een F-16 in de lucht bijgetankt? 26. Welke vliegtuigen en helikopters van de luchtmacht kunnen voertuigen vervoeren? 27. Hoe snel kan een E-One brandweerauto een brand blussen? 28. Hoe kunnen vliegers s nachts zien waar ze vliegen? Personeel 29. Wanneer gaat een luchtmachter met pensioen? 30. Welke rangen kent de luchtmacht? 31. Waarom moeten militairen zoveel oefenen? 32. Wat voor kleding draagt een militair? 33. Hoe ziet de gevechtsuitrusting van een militair eruit? 34. Wanneer krijg je als militair een medaille? 35. Is iemand met veel medailles belangrijker dan iemand met minder? 36. Wat is een veteraan? Operaties 37. Aan welke operaties neemt de luchtmacht deel? 38. Met wie werkt de luchtmacht samen?

2 39. Werkt de luchtmacht ook met dieren? Overig 40. Hoe weet je waar je heen moet in de lucht? 41. Hoe blijft een vliegtuig in de lucht? 42. Hoe bestuur je een vliegtuig of helikopter? 43. Wat gebeurt er als een vliegtuig in de lucht een probleem krijgt? 44. Waarom hebben militairen een eigen alfabet?

3 Antwoorden Algemeen 1. Waar staan de vliegtuigen en helikopters van de luchtmacht in Nederland? De vliegtuigen en helikopters van de luchtmacht zijn verspreid over 6 vliegbases door het hele land. De F-16 jachtvliegtuigen staan op Vliegbasis Leeuwarden en Vliegbasis Volkel. De transportvliegtuigen (KDC-10, C-130 en Gulfstream) staan op Vliegbasis Eindhoven. De meeste helikopters (Apache-gevechtshelikopters, Cougar- en Chinook-transporthelikopters en Alouette VIPhelikopters) staan op Vliegbasis Gilze-Rijen. De maritieme NH90-helikopter staat op Maritiem Vliegkamp De Kooy in Den Helder. Het PC-7 lesvliegtuig, waar alle vliegers hun eerste opleiding in krijgen, staan op Vliegbasis Woensdrecht. Dan zijn er nog 4 andere luchtmachtonderdelen in Nederland waar geen helikopters en vliegtuigen staan. Als deze er echter niet zijn, kunnen de vliegtuigen en helikopters niet vliegen. Op het Air Operations Control Station Nieuw Milligen bijvoorbeeld zit de luchtverkeers- en gevechtsleiding. Zij leiden de vliegtuigen en helikopters van de luchtmacht door de lucht, zodat ze geen botsingen maken. In het Centrum voor Mens en Luchtvaart in Soesterberg worden vliegers getraind en gekeurd. Verder worden belangrijke beslissingen over de luchtmacht gemaakt op het hoofdkwartier in Breda, waar ook de hoogste baas van de luchtmacht zit. Dit is luitenant-generaal Sander Schnitger. 2. De luchtmacht is een onderdeel van Defensie, hoe zit dat? Defensie bestaat uit 4 verschillende onderdelen. Die heten met een moeilijk woord de operationele commando s of krijgsmachtdelen. Dit zijn de Koninklijke Luchtmacht, de Koninklijke Marine, de Koninklijke Landmacht en de Koninklijke Marechaussee. De luchtmacht houdt zich bezig met alles wat met lucht te maken heeft, de marine met alles op en rond de zee en de landmacht op en rond land. De Marechaussee is de militaire politie, die bij alle missies in Nederland en het buitenland betrokken is. 3. Hoe oud is de luchtmacht? De Koninklijke Luchtmacht zoals wij die nu kennen is pas opgericht in jaar daarvoor werd al wel een begin gemaakt met de luchtmacht. Die viel toen nog onder de landmacht. Pas toen duidelijk werd dat vliegtuigen heel belangrijk voor Defensie waren, werd het een apart krijgsmachtdeel. Voor meer informatie zie hoofdstukje geschiedenis. 4. Hoeveel mensen werken bij de luchtmacht? Bij Defensie werken bijna medewerkers. Daarvan werken zo n mensen bij de luchtmacht. Naast militairen werken ook gewone mensen bij de luchtmacht, mensen die geen uniform dragen en niet uitgezonden kunnen worden. Zij zorgen ervoor dat militairen hun opdrachten overal ter wereld kunnen uitvoeren. 5. Hoe groot is een vliegbasis? Een vliegbasis is net een klein dorp. Het heeft wegen, kantoren, garages voor de vliegtuigen en helikopters (deze heten hangaars), maar ook een restaurant en een winkeltje. De meeste vliegbases zijn meer dan 300 voetbalvelden groot (500 hectare). Meestal werken er meer dan personen. 6. Hoe word je piloot binnen de luchtmacht? Bij de luchtmacht worden piloten vliegers genoemd. Niet iedereen kan vlieger worden. Zowel de keuring, die je van te voren krijgt, als de opleiding is heel zwaar. Heel veel mensen vallen daarom af. De opleiding en keuring duurt bij elkaar minimaal 3,5 jaar en bestaat uit 4 delen: Tijdens deel 1 worden de mensen geselecteerd die goede kans hebben om vlieger te worden. Als vlieger moet je heel veel tegelijk kunnen, daarom is niet iedereen daarvoor geschikt en gaan maar weinig mensen door naar de militaire basisopleiding. Mensen die het wel halen, gaan in dit eerste deel naar de Koninklijke Militaire Academie in Breda. Hier leren ze in 4 maanden de basis van hoe het is om militair te zijn, zoals marcheren, salueren (groeten), sporten en hoe de wereld van Defensie eruit ziet. Deel 2 is de Elementaire Militaire Vlieger Opleiding op Vliegbasis Woensdrecht. Hier worden de toekomstige vliegers uitgebreid getest op hun aanleg voor vliegen, hoe goed ze tegen lage

4 luchtdruk kunnen en of ze tegen G-krachten kunnen. Dit zijn krachten die op je lichaam komen te staan als je met een vliegtuig snelle bochten maakt. Tijdens deze fase vallen ongeveer 24 studenten af. De mensen die overblijven krijgen in dit deel te horen op welk vliegtuig of welke helikopter ze gaan vliegen. Dit mag je dus niet helemaal zelf bepalen. Uiteindelijk zullen maar 10 tot 12 mensen uit de groep een F-16 mogen besturen. De anderen krijgen een opleiding tot vlieger van transporthelikopters zoals de Chinook of Cougar of de gevechtshelikopter Apache. Voor deel 3 moeten de leerlingen naar Amerika. Leerlingvliegers voor de F-16 krijgen hun verdere opleiding op Vliegbasis Sheppard in de staat Texas. Hier leren ze vliegen in een 'eenvoudig' straalvliegtuig, de T-38. Als ze de opleiding halen, ontvangen ze hier hun 'wing'. Dat is een heel belangrijk moment: het betekent dat ze vanaf dan alleen mogen vliegen op dat type vliegtuig. Leerlingvliegers voor transporthelikopters krijgen hun verdere opleiding in Fort Rucker en leerlingvliegers voor de Apache in Fort Hood. Deel 4 is de opleiding tot F-16-piloot op vliegbasis Tucson in de staat Arizona. Dit is de eerste keer dat de leerlingvlieger helemaal alleen in een F-16 vliegt. 7. Wat kun je nog meer worden bij de luchtmacht? Naast vliegers zijn er nog veel meer beroepen binnen de luchtmacht. Denk aan een baan als loadmaster, waarin je verantwoordelijk bent voor de vracht en passagiers achterin een vliegtuig of helikopter. Of navigator, waarbij je de vlieger naar de juiste bestemming begeleid. Maar er zijn ook andere vakgebieden, zoals: Hulpverlening: denk aan brandweermensen, dokters, verplegers en sportinstructeurs. Techniek: technici voor vliegtuigen, voertuigen of ict (computers). Algemene ondersteuning: zoals muzikanten, bedrijfseconomen, loopbaanbegeleiders en koks. Operationele ondersteuning: luchtverkeer- en luchtgevechtsleiders, meteorologen (houden zich met het weer bezig), vogelwachten (die bijhouden hoeveel vogels er op vliegbases zijn en ze eventueel wegjagen als er vliegtuigen opstijgen), mensen voor navigatie en Intel (geheime militaire informatie). Bewaking: objectgrondverdedigers (die onder meer vliegtuigen en helikopters bewaken). Bewakers en speurhondengeleiders. Luchtverdediging: verschillende functies bij het Patriot-raketsysteem. Logistiek: chauffeurs en andere logistieke functies waarbij spullen vaak per vliegtuig moet worden vervoerd. 8. Welke opleidingsmogelijkheden zijn er binnen de luchtmacht? Met een vmbo-diploma kun je onderofficier worden. Daarvoor ga je eerst naar de Koninklijke Militaire School Luchtmacht. Afhankelijk van de functie die je krijgt, krijg je een speciale vakgerichte opleiding. Als je havo of vwo hebt, kun je officier worden. Daarvoor volg je een 4-jarige opleiding aan de Nederlandse Defensie Academie (NLDA), waar je een bepaald vakgebied kan kiezen. Heb je al een hogere opleiding gedaan (beroepsopleiding), dan kan je als specialist bij Defensie komen werken. Dit geldt bijvoorbeeld voor dokters, psychologen, dominees en voorlichters. Hiervoor volg je een verkorte opleiding aan de NLDA van 1 jaar of korter, waarna je in je vakgebied als militair aan het werk kunt. Naast de standaardopleidingen biedt de luchtmacht heel veel mogelijkheden voor het volgen van opleidingen en cursussen, zowel binnen als buiten de luchtmacht. 9. Welke helikopters, vliegtuigen en geleide wapens heeft de luchtmacht? De Koninklijke Luchtmacht heeft vliegtuigen en helikopters. De F-16 is misschien het meest bekend, maar de luchtmacht heeft ook andere transporthelikopters en -vliegtuigen. Wat ze allemaal kunnen en waarvoor ze gebruikt worden, vind je in hoofdstuk wat is een squadron? De luchtmacht is verdeeld in squadrons. In deze groepen of eenheden zijn vliegtuigen ingedeeld per type met mensen die zijn opgeleid op dit specifieke type. Elk vliegtuig en elke helikopter is namelijk weer anders. Zo heeft elk squadron zijn eigen vliegers, loadmasters en techneuten die alles van dat type vliegtuig afweten. De luchtmacht heeft ook zogenoemde faciliterende squadrons, die geen vliegtuigen hebben, maar die uiteindelijk ook nodig zijn om de vliegtuigen te laten vliegen. Denk aan een squadron met bewakers of brandweermensen. Zonder bewakers zou iedereen zomaar de vliegbases op kunnen en vliegtuigen kunnen vernielen. Zonder brandweer mag een vliegtuig of helikopter niet opstijgen, want als er iets gebeurt, moet de brandweer snel kunnen helpen.

5 Elk squadron heeft een eigen nummer en vaak ook een naam en een motto (een spreuk), die te maken heeft met wat het squadron doet. Een voorbeeld hiervan zijn de F-16 squadrons. Dit zijn 5 verschillende met de nummers: 322, 323, 311, 312 en 313. De eerste 2 bevinden zich op Vliegbasis Leeuwarden en de andere 3 op Vliegbasis Volkel. De Chinooks vallen onder 298, de Cougars en Alouettes onder 300, de Apaches onder 301 en de KDC-10 onder 334. Deze laatste heeft als motto Semper et ubique, wat in het Latijn betekent altijd en overal. 11. Wat betekenen Liboza, Hepla en Lupa? De luchtmacht maakt net als de andere Defensieonderdelen veel gebruik van afkortingen. Dit komt vooral doordat veel afdelingen lange, moeilijk uit te spreken namen hebben. De meeste mensen gebruiken daardoor liever de verkorte vorm. Een paar voorbeelden: AHO: Afdeling Helikopter Operaties; LuTra: Luchttransport; C-LSK: Commandant Luchtstrijdkrachten (hoogste baas van de luchtmacht); Maar Defensie kort ook andere woorden af. Sommige om het serieuze werk van een militair wat luchtiger te maken, andere omdat je in het veld minder woorden nodig hebt of als code. Kun je bijvoorbeeld ontcijferen wat de volgende zinnen betekenen? Heb jij je lupa en je hepla in je liboza? Ik wil dat je in giwapa hakebi naar de zau gaat voor zhkh. Dat is niet moeilijk: een kikadewado. Kijk maar wat het betekent: lupa: lunchpakket liboza: linker boven zak hepla: herkenningsplaatje; hakebi: hakken billen (bij hardlopen voeten naar je billen); kikadewado: kind kan de was doen (dat is eigenlijk heel simpel); zau: ziekenauto; zhkh: Zelf Hulp Kameraden Hulp (eerste hulp); giwapa: gillende wandelpas. 12. Waarom hebben sommige vliegtuigen bij de luchtmacht een naam? Nog niet heel lang geleden had geen enkel vliegtuig officieel een naam binnen de luchtmacht. Toen er in 1990 nieuwe transportvliegtuigen werden gekocht, besloot de luchtmacht de grootste transportvliegtuigen een naam te geven. De C-130 s, KDC-10 s en vroeger de Fokkers zijn genoemd naar mensen die belangrijk zijn geweest voor de luchtmacht of voor Nederlandse luchtvaart. De Herculessen heten Ben Swagerman en Joop Mulder. Ben Swagerman was een militair die met een Fokker T5 bommenwerper missies uitvoerde in de meidagen van Bij een van de laatste vluchten is hij samen met andere bemanning omgekomen. Omdat hij met gevaar voor eigen leven de vijand zoveel verlies heeft toegebracht, kreeg hij na zijn dood de allerhoogste medaille. Hierbij werd hij benoemd tot Ridder in de Militaire Willemsorde. Ook Joop Mulder heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog met gevaar voor eigen leven veel oorlogsvluchten uitgevoerd, waarbij hij verschillende keren beschoten is. Voor zijn moedige optreden kreeg hij een dapperheidsmedaille: het Vliegerkruis. De KDC-10 s heten Prins Bernard en Jan Scheffer. De eerste is de vader van prinses Beatrix. Hij speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol voor de luchtmacht. Prins Bernhard was toen generaal, maar voerde ook oorlogsvluchten uit. Voor zijn optreden ontving hij een van de hoogste onderscheidingen, de Militaire Willemsorde. Jan Scheffer, waar de tweede KDC-10 naar is vernoemd, vloog ook in de Tweede wereldoorlog als vlieger. Ook hij kreeg voor zijn moedige optreden een Militaire Willemsorde. 13. Waarom hebben sommige F-16 s een papegaai op hun staart? Elk squadron heeft een eigen mascotte, meestal is dit een dier. Dit gebruiken ze bij internationale oefeningen om zich te onderscheiden van andere squadrons en landen. Ook is het terug te vinden op de badges op de uniformen, in hun squadrongebouwen en op de staarten van hun helikopters of vliegtuigen. Het 322 F-16 Squadron was het eerste squadron met mascotte, de roodstaartpapegaai Polly Grey. Deze bracht een van de vliegers in 1943 mee uit Londen, toen dit squadron in de Tweede Wereldoorlog nog vanuit Engeland vloog. Omdat de papegaai niet kon praten, kreeg het squadron het motto: niet praten maar doen. De echte Polly Grey is uiteindelijk in Engeland achter gebleven. In Nederland heeft het squadron door de jaren heen ook steeds een nieuwe Polly Grey gehad. Deze blijft echter altijd op Vliegbasis Leeuwarden en gaat nooit mee op oefening of uitzending.

6 14. Hoe krijgen vliegers hun codenaam? F-16 vliegers hebben naast hun gewone naam ook een codenaam of callsign, zoals ze dat noemen. Deze bijnaam gebruiken ze tijdens communicatie in de lucht. Deze staat ook met een naamplaatje op hun vliegerpak. Alle collega`s verzinnen een naam voor de persoon die een bijnaam moet krijgen, en daar wordt er eentje uitgekozen. Die persoon heeft daar zelf geen zegje in. Een callsign krijgen vliegers van hun collega s als ze net op het squadron aan het werk zijn. De naam heeft meestal te maken met iets opvallends van de persoon zelf of met iets geks of bijzonders wat hij of zij heeft gedaan. Zo was er bij de luchtmacht een vlieger die was vernoemd naar het tandpastamerk MacCleans`, omdat hij altijd zo n grote glimlach had. Ook was er een vlieger die als codenaam Blondie had, omdat hij zulk fel blond haar had. 15. Wanneer kun je een kijkje nemen achter de schermen van de luchtmacht? Tijdens de Luchtmachtdagen opent de luchtmacht voor 2 dagen de poort van één van de vliegbases. Iedereen kan dan kennismaken met de vliegtuigen, het personeel en alle andere zaken van de luchtmacht. Diverse stands, tentoongestelde vliegtuigen en een spectaculaire vliegshow met deelnemers uit binnen- en buitenland zorgen voor een gevuld dagprogramma. De vliegshow vormt voor velen het hoogtepunt van de Luchtmachtdagen. De vliegers van helikopters en jachtvliegtuigen uit binnen- en buitenland halen alles uit de kast om het publiek te vermaken. Spectaculaire loopings, rolls, formatievluchten en gekleurde stroken rook in de lucht zorgen ervoor dat je je blijft verbazen.

7 Jachtvliegtuigen 16. Hoe snel vliegt een F-16? Een F-16 is een van de snelste vliegtuigen op aarde. Het jachtvliegtuig heeft een topsnelheid van kilometer per uur. Dat is bijna 20 keer zo hard als een auto die op de snelweg rijdt. Bij kilometer per uur gaat een F-16 al sneller dan het geluid. Als dat gebeurt hoor je op de grond een enorme knal, dat heet een sonic boom. Omdat dieren daarvan schrikken en ramen zelfs kunnen springen, mogen vliegers boven Nederland niet harder kilometer per uur vliegen. Boven de Noordzee of delen van landen waar niemand woont, vliegen F-16 s wel veel harder. 17. Wat gaat er harder: een F-16 of een Formule 1 auto? Straaljagers staan natuurlijk bekend om hun snelheid, maar raceauto`s ook. Daarom besloten een F- 16 van de luchtmacht en een Formule 1 auto een wedstrijdje te doen. Op Vliegbasis Volkel zouden ze een kilometer lang tegen elkaar strijden en dan kijken wie de snelste van de 2 zou zijn. En wat denk je? De Formule 1 auto was als eerste weg. Terwijl de racewagen over de startbaan scheurde, kwam de F-16 steeds dichterbij en stoof nog voor de finish voorbij de auto. Gek? Niet echt. Een Formule 1 auto kan maximaal 360 kilometer per uur rijden. Een F-16 kan meer dan 5 keer sneller! 18. Hoe lang vliegt de luchtmacht met de F-16? De luchtmacht vliegt al sinds 1979 met de F-16. Daarvoor vloog de luchtmacht met de F-104 Starfighter en de NF-5, 2 jachtvliegtuigen die minder konden dan de F-16. De meeste Nederlandse F- 16 s zijn dus meer dan 35 jaar oud. Omdat ze heel intensief gebruikt worden en op hoge snelheid vliegen, zijn ze al een paar keer flink verbouwd. Hierbij zijn zelfs de vleugels vervangen, net als de aluminium platen op het vliegtuig. Ook de cockpit is gemoderniseerd, door er hypermoderne computerprogramma s in te plaatsen. Ondanks dat zijn de Nederlandse F-16 s bijna versleten en moet er dus een nieuw jachtvliegtuig komen. Nederland heeft verschillende vliegtuigen vergeleken en besloot uiteindelijk om de Amerikaanse Joint Strike Fighter F-35 (JSF) verder te onderzoeken. En daarom zijn er nu 2 JSF-testtoestellen aangekocht. 19. Wie zijn er allemaal voor nodig om een F-16 te laten vliegen? Je zou het niet verwachten, maar naast de vlieger zijn er mensen uit zeker 25 verschillende vakgebieden nodig om een F-16 te laten vliegen. Een vakgebied is een afdeling waar iedereen specialistische kennis heeft van een onderwerp. Heel belangrijk zijn de techneuten die de F-16 klaarmaken. Ze checken bijvoorbeeld voor en na elke vlucht of alles nog goed werkt. Ook kijken ze of er nog genoeg vloeistoffen in het vliegtuig zitten zoals olie en water en of er geen beschadigingen zijn. Speciale wapentechneuten controleren onder meer de schietstoel en de raketten die er onder zitten en vullen eventueel wapens aan. Een crewchief (baas van de techneuten) bepaalt daarna of de F-16 veilig genoeg is om te gaan vliegen. Ook zijn er speciale luchtmachters die een F-16 aftanken. Dit heten POL-chauffeurs, dat is een afkorting voor Petrol, Oil and Lubrications, oftewel brandstof, olie en smeermiddelen. Zij rijden bijna de hele dag op en neer tussen alle vliegtuigen op de vliegbasis die getankt moeten worden. Ook checken ze elke dag de brandstof in de brandstofputten op de vliegbasis of deze nog goed is. De afdeling gronduitrusting zorgt voor alle grondapparatuur die nodig is voor F-16`s. Hierbij horen bijvoorbeeld generatoren. Die zorgen voor stroom als de motor van de F-16 niet draait. Daardoor kunnen de techneuten nakijken of alle systemen het nog wel doen. Er zijn ook luchtmachters die zich bezighouden met de vliegveiligheiduitrusting van vliegers, dus wat ze in het vliegtuig aan en op hebben. Zo controleren ze of de helm met alle communicatiemiddelen en camera-apparatuur nog goed werkt, of het harnas waar de parachute aan hangt nog goed is, of de G- broek goed past, het survivalvest compleet is en het zuurstofmasker goed werkt. De vliegveiligheiduitrusting is een heel belangrijke afdeling, want daar kan het leven van een vlieger vanaf hangen. Moet je je voorstellen wat er gebeurt als het harnas waar de parachute aan hangt niet goed is. Als de vlieger in het ergste geval uit de F-16 moet springen, moet het harnas niet scheuren. Ook de G-broek moet goed zitten. Dit is een broek die zich bij de buik en de benen opblaast als een vlieger een snelle bocht maakt. Als dat niet gebeurt, zakt je bloed uit je hoofd weg, waardoor je flauw kan vallen. Dat is niet erg handig als je met zo n grote snelheid door de lucht vliegt.

8 De G in G-broek staat voor gravity, het Engelse woord voor zwaartekracht. Deze broek moet wel goed en comfortabel zitten, anders irriteert dat tijdens het vliegen. Dat geldt ook voor de helm en het zuurstofmasker. Die moeten precies goed zitten, anders worden ze door de hoge snelheid in je gezicht geduwd. Voordat een vlieger kan gaan vliegen, heeft hij een plan nodig waar hij heengaat en hoe hij gaat vliegen. De vluchtplanning helpt de vliegers met het plannen van hun opdracht. Vluchtplanning heeft bijvoorbeeld alle kaarten die hiervoor nodig zijn en berekent hoe lang het duurt om ergens te komen. Er is veel natuur op een vliegveld, dus zitten er veel vogels. Die kunnen gevaarlijk zijn voor vliegers. Vogels kunnen namelijk in de motor van een vliegtuig komen, waardoor het vliegtuig in het ergste geval kan neerstorten. Een vogelwacht houdt daarom bij waar vogels zitten op de basis. Zo nodig jaagt hij ze weg met een speciale auto die noodkreten van vogels laat horen. Daardoor schrikken ze en vluchten weg. Ook gebruiken vogelwachten soms een pistool waarmee ze waarschuwingsschoten in de lucht schieten. Ook is er een weerman nodig, die bij de luchtmacht meteoman of meteovrouw wordt genoemd. Deze persoon maakt van te voren een weerbericht voor de plekken waar de F-16 heen vliegt. Zo weet de vlieger wat voor weer hij kan verwachten en waar hij beter niet kan vliegen omdat het te slecht is. Als een vlieger dan gaat vliegen, is er een chauffeur nodig die hem of haar naar de F-16 brengt. Hiervoor moet je namelijk ook een stukje over de rol- en startbanen heen en daar mag je niet zomaar komen. De chauffeur vraagt via de radio iedere keer toestemming als hij over een baan rijdt. Zo voorkomt hij een aanrijding met vliegtuigen. Voordat de F-16 de lucht in mag, moet de brandweer ook altijd klaarstaan, voor het geval er iets gebeurt. Bijvoorbeeld als het toestel een motorbrand zou krijgen, de remmen te warm worden of de F- 16 een klapband krijgt. Hierdoor kan hij ergens tegenaan rijden en in brand vliegen. En dan, als alles klaar is, roept de vlieger de verkeersleiding op met zijn radio. Deze afdeling ziet welke vliegtuigen er op dat moment in de lucht zijn en welke vliegtuigen er allemaal willen opstijgen. De verkeersleider vertelt de vlieger wanneer de F-16 mag opstijgen. Ook zegt de verkeersleider op welke hoogte de vlieger moet gaan vliegen om niet in botsing te komen met andere vliegtuigen. Als er een oefening in de lucht plaatsvindt, heeft de vlieger ook nog contact met een speciale verkeersleider: de gevechtsleider. Deze weet alles over snelle en bijzondere manoeuvres (draaien) en houdt daarvoor een apart gebied vrij. Daar mogen dan geen andere vliegtuigen komen. Om te zorgen dat er mensen van buiten de luchtmacht bij de F-16`s kunnen komen, worden deze op de vliegbases of in het buitenland bewaakt. Dit gebeurt door bewakers met en bewakers zonder honden. Je ziet dat er heel wat mensen voor nodig zijn om een F-16 te laten vliegen. Maar dit is nog niet alles. Naast al deze vakgebieden komen er ook nog andere militairen aan te pas. Denk aan de medische dienst, die de vlieger keurt en erbij is als een vlieger een noodlanding zou maken. Denk ook aan degene die zorgt dat de nieuwe onderdelen voor een F-16 worden besteld en verstuurd. En natuurlijk de kok, die zorgt dat de vlieger genoeg heeft gegeten voordat hij zijn F-16 instapt. Eigenlijk is iedereen op een jachtvliegbasis nodig om die ene F-16 te laten vliegen. 20. Hoe lang kan een F-16 vliegen op een tank brandstof? Een F-16 vliegt net als andere vliegtuigen op kerosine. Een F-16 gebruikt gemiddeld liter kerosine per uur. Dat lijkt heel veel, maar een passagiersvliegtuig zoals een Boeing 747 gebruikt bijvoorbeeld meer dan 4 keer zoveel, namelijk liter per uur. 21. Wat kan de F-16 meenemen aan bewapening? De F-16 heeft wapens voor 3 verschillende afstanden: Voor grote afstand (verder dan de vlieger kan kijken) gebruikt de F-16 een grote radargeleide raket (de AIM-120 AMRAAM). Deze blijft het doel volgen nadat hij is afgevuurd, ook als het vijandelijke vliegtuig omdraait. Voor doelen die dichterbij zijn, gebruikt de F-16 de sidewinder. Dit is een hittezoekende raket, die onder de vleugel hangt.

9 Als laatste heeft de F-16 een kanon, die hij in een één-op-één-gevecht kan gebruiken. Dit heet een dog fight, in het Nederlands: hondengevecht. Bij het oefenen vinden F-16-vliegers dit vaak het leukst, omdat ze hun tegenstander goed kunnen zien. Daarnaast heb je hier tactiek voor nodig. Dat betekent dat ze goed moeten kunnen mikken. 22. Waar wordt een F-16 allemaal voor gebruikt? De F-16 wordt voor verschillende taken gebruikt, voor: luchtverdediging; aanvallen van gronddoelen fotoverkenning. Deze taken kan de F-16 zowel overdag als s nachts uitvoeren. Kijk in hoofdstuk 3 hoe dit precies werkt. 23. Hoe vaak moet een F-16 terug voor onderhoud? Een F-16 moet onderhouden worden. Het vliegtuig vliegt namelijk zo hard, dat onderdelen heel snel slijten. Als deze niet worden vervangen, kan het vliegtuig niet meer vliegen. Je hebt 2 soorten onderhoud: het lijnonderhoud en de fase-inspectie. Het lijnonderhoud gebeurt naast de startbaan (op de flight line) of in de hangaar. Techneuten maken hierbij het vliegtuig startklaar of doen kleine reparaties. Dit doen ze voor en na elke vlucht. Elke keer voordat een F-16 gaat vliegen en nog eens bij terugkomst, wordt het vliegtuig nagekeken. Voordat het vliegtuig de lucht ingaat heeft dat de preflight check (controle voor de vlucht). Hierbij letten de techneuten er vooral op of er niets lekt, geen gekke dingen te zien zijn en of alle metertjes het doen. Als de F-16 terugkomt van een vlucht voeren de techneuten een post flight check (controle na de vlucht) uit. Dan kijken ze na of het vliegtuig geen beschadigingen heeft opgelopen en maken ze het alvast deels klaar voor een volgende vlucht. Tijdens een fase-inspectie krijgt het vliegtuig een grote beurt. Dit gebeurt nadat het 300 uur heeft gevlogen. Bij fase-onderhoud gaat de hele F-16 uit elkaar en kijken de techneuten of er nergens scheurtjes zitten. De motor gaat eruit, de schietstoel, het landingsgestel en de cockpit gaan eraf. Meestal staat de F-16 dan 3 maanden in een hangaar. Hierna kan het weer veilig verder vliegen. Deze inspecties vinden meestal plaats op het Logistiek Centrum Woensdrecht. 24. Wat heeft een vlieger allemaal aan in een F-16? Een vlieger heeft in een F-16 meer aan dan alleen een vliegeroveral. Hij moet voorbereid zijn op de grote krachten die hij ondergaat tijdens het vliegen én op een eventuele bail-out. Dat is een noodontsnapping, waarbij hij met een schietstoel het vliegtuig verlaat. Omdat dat zowel boven een jungle als boven zee kan gebeuren, heeft de vlieger van alles bij zich om zich te redden: Zuurstofmasker met zuurstofslang. In de lucht die we inademen zit zuurstof. In een kleine ruimte als een F-16 zit weinig zuurstof. Dat raakt heel snel op. Daarom draagt de vlieger een zuurstofmasker, waardoor hij gewoon kan blijven ademen. Zwemvest. Dit blaast automatisch op zodra de vlieger in het water terechtkomt. Het zwemvest zorgt ervoor dat het hoofd boven water blijft, ook als een vlieger bewusteloos raakt. Brandwerende vliegeroveral. Als de F-16 in brand zou vliegen, heeft de vlieger meer kans om te overleven. G-broek. De slang van de G-broek zit vast aan de F-16. Tijdens snel vliegen en bochten krijgt de vlieger een enorme druk op zich, dat voelt alsof er een olifant op hem gaat zitten. Dit komt door de zwaartekracht die hem naar beneden trekt en heet G-kracht (G is van gravity, zwaartekracht in het Engels). Als je daar niets aan doet, wordt al het bloed uit je hoofd naar beneden gedrukt en val je flauw. En dat is natuurlijk niet handig als je meer dan 10 kilometer hoog in de lucht vliegt! Daarom blaast de G-broek automatisch op zodra er G-krachten op de vlieger komen. Hierdoor blijft het bloed in het hoofd van de vlieger en blijft hij bij bewustzijn. Vliegerhelm. F-16-vliegers dragen een supermoderne helm, het Joint Helmet Mounted Cueing System. Een F-16-vlieger ziet door zijn cockpit alleen lucht en wolken ziet. Maar het is natuurlijk nodig om ook vlieginformatie te zien. Bijvoorbeeld hoe hoog vlieg ik, hoe lang moet ik nog vliegen en waar vlieg ik eigenlijk? Deze informatie verschijnt op een klein schermpje in de helm van de vlieger. Harnas. Dit dragen vliegers over hun overal. Hier zit onder meer de parachute en het survivalpack aan vast. In het survivalpack zitten allemaal dingen die nodig zijn om te overleven als een vlieger ergens neer zou storten. Denk bijvoorbeeld aan wat eten, een radio om contact te maken en kaarten.

10 Klittenband. Alle informatie voor de vlucht plakt de vlieger op het klittenband, onder andere de wapenchecklist, wat hij in nood moet doen, vluchtplan en meer. Verder heeft een vlieger nog: handschoenen; reddingsmes; opbergvak; communicatiekabel; squadronbadge.

11 Overig materieel 25. Hoe wordt een F-16 in de lucht bijgetankt? De luchtmacht heeft 2 vliegtuigen die F-16 s tijdens het vliegen kunnen bijtanken, de KDC-10 s. Dit doen ze met een soort brandstofslang, een boom (spreek uit: boem), die onder het vliegtuig hangt. Doordat er bij die slang camera s hangen, kan degene die de boom bedient precies zien waar de F-16 zich bevindt. De F-16 moet precies onder de boom komen. Door lichtjes onder het vliegtuig kan hij precies zien hoe ver hij nog moet vliegen om op de juiste plek te hangen. Als de F-16 op de juiste hoogte hangt, maakt de boom via een klepje bovenop de F-16 contact, waarna de boomoperator de brandstof laat lopen. Als de F-16 volgetankt is, vliegt hij weer weg. 26. Welke vliegtuigen en helikopters van de luchtmacht kunnen voertuigen vervoeren? De Hercules is zo groot dat het militaire auto s in zijn laadruim kan vervoeren. De Cougar- en de Chinook-transporthelikopters kunnen ook auto s vervoeren. Maar die hangen dan met een kabel onder de helikopter. De helikopters vervoeren niet alleen voertuigen. Onder de Cougar, Chinooks of NH90 worden ook andere ladingen gehangen, zoals netten met goederen, een waterzak om branden te blussen en vliegtuigonderdelen of grote wapens. De Chinook is zelfs zo sterk dat hij ook wel eens is gebruikt om een vuurtoren te verplaatsen. 27. Hoe snel kan een de E-One brandweerauto een brand blussen? De E-One is veel groter en krachtiger dan gewone brandweerauto`s. Dat is nodig, omdat de brandweer van de luchtmacht een vliegtuigbrand zo snel mogelijk onder controle wil krijgen. In een vliegtuig zit kerosine. Dat is heel brandbaar en kan grote ontploffingen veroorzaken. De E-One kan in een korte tijd heel veel water, poeder en schuim spuiten, waardoor de vliegtuigbrand binnen een minuut uit gaat. De E-One heeft hiervoor een tankinhoud van liter water (dat zijn emmers water) en spuit met een kracht van liter water per minuut op een afstand van 60 meter. Hij kan tegelijkertijd 750 liter schuim of poeder spuiten en 2 waterkanonnen inzetten. 28. Hoe kunnen vliegers s nachts zien waar ze vliegen? Militaire vliegers moeten soms ook s nachts vliegen. Omdat ze dan natuurlijk minder zien, maken de meeste vliegers gebruik van night vision goggles. Dit is een speciale bril, waarmee ze in het donker kunnen kijken. Ze zien niet zoveel als overdag, maar toch kunnen ze mensen zien bewegen en vormen onderscheiden en dat is handig, zeker als je niet al te hoog vliegt.

12 Personeel 29. Wanneer gaat een luchtmachter met pensioen? Een militair gaat eerder met pensioen dan de meeste andere mensen in Nederland. Dat komt omdat de meeste werknemers een kantoorbaan hebben, die ze tot hun 67e uit kunnen blijven voeren. Een militair doet vaak ook lichamelijk zwaar werk. Daardoor mag hij vervroegd met pensioen. Dit pensioen heet Functioneel Leeftijd Ontslag en varieert van 58 tot 62 jaar. 30. Welke rangen kent de luchtmacht? Een beroepsmilitair heeft niet alleen een functie, maar ook een rang. Welke rang iemand heeft, kun je zien op de rangonderscheidingstekens op de schouder van een militair. Meestal is je rang hoger, wanneer je meer verantwoordelijkheid hebt. Dus wanneer je een baas bent of moeilijke opdrachten uit moet voeren. Bij Defensie en dus ook bij de luchtmacht bestaan in de rangen 4 niveaus: soldaten; korporaals onderofficieren officieren. De rang is afhankelijk van je vooropleiding. Maar je kunt altijd meer opleidingen volgen. Als je langer bij Defensie werkt en je hebt veel bijgeleerd, dan wordt je rang ook hoger. Met een vooropleiding tot en met vmbo kun je in eerste instantie alleen soldaat, korporaal of onderofficier worden. Heb je je havo-diploma gehaald of nog hoger, dan kun je officier worden. Wanneer je heel goed je best doet, kun je de hoogste rang halen, dat is generaal. Hoewel de luchtmacht, de marine, de landmacht en de marechaussee ongeveer dezelfde rangen hebben, zijn de namen soms anders. Een commodore bij de luchtmacht heet bijvoorbeeld bij de marine een commandeur en bij de marechaussee en de landmacht een brigadegeneraal. Bij de luchtmacht heb je de volgende rangen, van laag naar hoog: soldaat der 3e klasse; soldaat der 2e klasse; soldaat der 1e klasse; korporaal; korporaal der 1e klasse; sergeant; sergeant der 1e klasse; sergeant-majoor; adjudant-onderofficier; vaandrig; tweede luitenant; eerste luitenant; kapitein; majoor; luitenant-kolonel kolonel; commodore; generaal-majoor luitenant-generaal; generaal. 31. Waarom oefenen militairen zoveel? Militairen doen soms gevaarlijk werk, waarbij mensenlevens op het spel staan. Om te zorgen dat ze tijdens dit werk zo min mogelijk fouten maken, moeten ze veel oefenen. Wat ze oefenen, hangt af van de functie van de militair. Een vlieger zal bijvoorbeeld veel oefenen met vliegen in allerlei weersomstandigheden en in verschillende landen. Terwijl een brandweerman veel oefent met het blussen van branden in allerlei soorten vliegtuigen en helikopters. Daarnaast krijgen vooral vliegende bemanningen op het Vliegveiligheid Oefen en Test Centrum (VOTC) trainingen, waar ze tips krijgen wat ze moeten doen als ze neerstorten. Op het Centrum Voor

13 Mens en Luchtvaart in Soesterberg leren vliegende bemanningen omgaan met zwaartekracht en vliegbewegingen. 32. Wat voor kleding draagt een militair? Een militair draag een uniform. Daar heb je verschillende soorten van. Op een vliegbasis dragen de meeste militairen het camouflagepak, een loszittend pak met groene en bruine vlekken. Dat is hetzelfde is als dat van de landmacht, alleen de strepen zijn anders. Op het hoofdkwartier of het ministerie dragen militairen een netter pak, het blauwe luchtmachtuniform. Dit wordt het dagelijks tenue genoemd. Voor de mannen bestaat dit uit een blauwe broek met lichtblauwe bloes en voor vrouwen uit een blauwe rok met lichtblauwe bloes. Daarbij dragen luchtmachters een pet of een veldmuts. Bij speciale gelegenheden dragen militairen een ceremonieel tenue. Dit is een heel net donkerblauw pak, met gouden knopen, een gouden koord en een pet. Vertrek je op uitzending, dan is je kleding aangepast aan de omstandigheden en de temperatuur van het gebied waar je naar toe gaat. In Afrika dragen de meeste militairen een camouflagepak in woestijnkleuren omdat ze daar in de woestijn zitten. Maar in Afrika in de jungle dragen ze hun groene vlekkenpak. In een aantal functies draag je speciale kleding. Vliegers dragen bijvoorbeeld een vliegeroveral, de brandweer heeft een speciaal tenue dat niet zo snel in brand vliegt, koks werken met een kokspak en een medisch verzorger draagt speciale witte kleding. 33. Hoe ziet de gevechtsuitrusting van een militair eruit? Omdat militairen tijdens oefeningen en uitzendingen meestal niet in hotels of gebouwen slapen, maar vaak buiten in tenten, hebben ze een speciale gevechtsuitrusting. Dit bestaat uit speciale kleding tegen warmte of kou en allemaal handige hulpmiddelen die van pas komen in dat gebied. De uitrusting is anders als ze naar een warme jungle of woestijn gaan dan wanneer ze naar een gebied gaan waar het vaak nat en koud is. Omdat een militair op alles voorbereid moet zijn en soms lang van de bewoonde wereld weg is, heeft hij of zij vaak een enorme rugzak bij zich. Hier kunnen tenten en soms zelfs hele radio s aan hangen. Bedenk wat je allemaal nodig hebt als je naar de woestijn of naar de jungle in Afrika gaat. Hieronder staat het antwoord: Bij alle opdrachten hebben militairen in ieder geval een camouflagejas, camouflagebroek, laarzen en onderkleding aan. Ook hebben ze een gevechtsvest van stof, dat ze over hun jas heen dragen. Hier kunnen ze allemaal dingen in stoppen of aan hangen. Verder moeten er vaak nog overlevingspakketten mee, waarin eten en drinken zit. In plaats van brood eten militairen dan vaak harde koeken met lang houdbare smeerkaas of smeerworst. Ook zit er vaak een reep chocola en druivensuiker in voor energie, een zakje zout om tanden te poetsen, poeder om limonade of koffie te maken. s Avonds eten ze vaak voeding uit blikken of uit zakjes die je kunt aanlengen met water. Verder nemen ze mee: een scherfwerend vest, een kooktoestel, een multitool (super zakmes met gereedschap), een veiligheidsbril, een kompas, een klamboe tegen muggen, een poncho voor regen of om er een tentje van te maken, een overal, een muts, een sjaal, een elastiek met haken, een reflecterende armband, een zak, een handdoek, een tent, een zelfopblaasbaar matras, een reparatieset voor luchtmatras, een ontsmetter voor NBC, brandstof, een slaapzak, een lakenzak, een hangslot, munitie, een wapen, een veldfles, een pet, een hoed en een soort net op je helm waardoor deze gecamoufleerd is. 34. Wanneer krijgt een militair een medaille? Onderscheidingen zoals een medaille zijn bedoeld als beloning of waardering. Zo ontvangt iedere militair die uitgezonden wordt na 30 dagen in het gebied een medaille. Als hij of zij na de uitzending terugkomt, krijgt diegene meestal ook nog een Herinneringsmedaille voor Vredesoperaties. Daarnaast zijn er bijvoorbeeld dapperheidonderscheidingen, koninklijke onderscheidingen of het Draaginsigne Gewonden. De luchtmacht heeft ook een speciale luchtmachtmedaille. Die ontvangen luchtmachters als ze langer dan 300 nachten van huis zijn geweest voor bijvoorbeeld oefeningen, en waar ze nog geen medaille voor hebben gekregen.

14 35. Is iemand met veel medailles belangrijker dan iemand met minder medailles? Dat hoeft niet. Het hangt af van het soort medailles. Zo kan iemand heel veel medailles hebben, maar deze bijvoorbeeld hebben verdiend bij wandelmarsen (soort wandelvierdaagse, maar vaak langer). De hoogste medailles zijn dapperheidonderscheidingen en koninklijke onderscheidingen. De eerste krijgen mensen als ze iemand hebben gered of iets dappers hebben gedaan, waarbij ze hun eigen leven op het spel zetten. Er zijn maar weinig mensen die deze hebben. 36. Wat is een veteraan? Een veteraan is een militair (of iemand die militair was) die voor Nederland op uitzending is geweest. Veteranen zijn dus niet altijd oude mannen en vrouwen. Ook jonge militairen die op uitzending zijn geweest, zijn veteraan.

15 Operaties 37. Aan welke militaire operaties neemt de luchtmacht deel? De luchtmacht is met haar vliegtuigen, helikopters en mensen de afgelopen jaren op heel veel plekken in de wereld geweest. Tijdens deze missies werken ze samen met veel landen om een bepaald doel te bereiken. Meestal is dit doel vrede en veiligheid. 38. Met wie werkt de luchtmacht samen? Allereerst werkt de luchtmacht samen met andere Defensieonderdelen, dus landmacht, marechaussee en marine. Dit heet joint (gezamenlijk) optreden. Daarnaast werkt de luchtmacht tijdens operaties en oefeningen samen met verschillende landen. Zo heeft de luchtmacht samenwerkingsverbanden met alle landen die zijn aangesloten bij de NAVO (Noord-Atlantische Verdragsorganisatie). De landen die hier lid van zijn hebben met elkaar afgesproken dat ze elkaar steunen. Als een van de landen wordt aangevallen, schieten de andere NAVO-landen te hulp. Een ander samenwerkingsverband is het EPAF, het European Participating Air Forces (EPAF). Hiervan zijn de volgende landen lid: Nederland, Noorwegen, Denemarken, België en Portugal. 39. Werkt de luchtmacht ook met dieren? Ja, de luchtmacht heeft honden. Zo gebeurt de bewaking van de luchtmacht met honden. Deze honden worden opgeleid bij de politie en komen als ze ongeveer 1 jaar oud zijn bij de luchtmacht. Elke hond heeft zijn eigen baasje. Bewakingshonden gaan s avonds niet mee naar huis, omdat ze hun baas heel erg beschermen en daardoor niet altijd even betrouwbaar zijn voor anderen. Daarom blijven ze in kennels op de vliegbasis. Wanneer daar iemand binnenkomt, beginnen alle honden in koor te blaffen. Daarnaast maakt de luchtmacht gebruik van speurhonden. Dit zijn honden die worden opgeleid om explosieven of wapens op te sporen. Zodra ze iets hebben gevonden dat een bom zou kunnen zijn, gaan ze zitten. De hondengeleider weet dan dat daar misschien een bom zit en roept de explosieven opruimingsdienst.

16 Overig 40. Hoe weet je waar je heen moet in de lucht? De lucht is net een snelweg, waar heel veel vliegtuigen en helikopters op grote snelheid vliegen. Als vliegtuigen en helikopters zomaar door de lucht zouden vliegen, kan het gebeuren dat ze tegen elkaar botsen. Daarom heeft de luchtmacht een eigen luchtverkeers- en gevechtsleiding. Deze zit op het Air Operations Control Station in Nieuw Milligen (AOCS NM), maar ook op verkeerstorens op de vliegbases zelf. Op het AOCS NM zitten militairen de hele dag achter computerschermen, waarop ze bijna alle vliegtuigen zien die in Nederland in de lucht zijn. De luchtverkeersleiding vertelt piloten over de radio waar ze het beste kunnen vliegen om niet met een ander vliegtuig in botsing te komen. Tijdens een oefening vliegen militaire vliegtuigen nog harder dan normaal. Daarom hebben de piloten dan contact met gevechtsleiding. Omdat helikopters vrij laag en minder snel vliegen, hebben ze weinig contact met luchtverkeersleiding. Zij vliegen vooral op zicht, dus op wat ze voor zich zien. Hoe werkt het? Vanaf het moment dat een vliegtuig op wil stijgen, heeft de vlieger al contact met de luchtverkeersleiding. Dat begint met contact met de verkeerstoren die op elk vliegveld staat. Vanuit hier kan de verkeersleiding precies zien of de start- en landingsbaan vrij is om op te stijgen. Zodra het vliegtuig in de lucht is, gaat het contact over naar de verkeersleiding op Schiphol of op het AOCS NM. Zij geven door de radio aan of de weg in de lucht vrij is. 41. Hoe blijft een vliegtuig in de lucht? Normaal gesproken als je iets zwaars in de lucht gooit, dan valt het meteen weer naar beneden. Dat komt door de zwaartekracht. Deze trekt alles naar de aarde. Waarom blijft iets zwaars als een vliegtuig dan wel in de lucht? Wanneer iets heel snel gaat, ontstaan er windstromingen die een druk geven. Denk maar eens in: je zit in de auto en houdt je hand rechtop uit het raam. Die wordt weggeblazen. Wanneer je die hand nu horizontaal houdt, net zoals de vleugel van een vliegtuig, merk je dat hij omhoog gaat. Dit komt door de opwaartse druk. Zo werkt het bij een vliegtuig ook. Doordat de vleugels van een vliegtuig een bepaalde stand en vorm hebben, ontstaat die opwaartse druk wanneer het vliegtuig genoeg snelheid maakt. Daardoor kan hij dus vliegen. Zelfs met meer dan 350 passagiers en vracht aan boord! 42. Hoe bestuur je een vliegtuig of een helikopter? Stampen, gieren en rollen: daar bestuur je een vliegtuig mee. Huh? Het besturen van een vliegtuig lijkt een beetje op fietsen. Als je met een fiets een bocht wilt maken, draai je niet alleen je stuur, maar ook je lichaam die richting op. Doe je dat niet, dan raak je uit balans en val je. Voor vliegen geldt hetzelfde alleen gebruikt de vlieger voor bochten niet zijn lichaam, maar zijn vliegtuig. Dat hangt eerst naar de kant die het op wil en verandert daarna pas van richting. Dat heet rollen. Als de vlieger de stuurknuppel naar links of rechts beweegt, beweegt hij de flappen (soort kleppen) op de vleugels. Hierdoor komt de ene vleugel hoger dan de andere en hangt het vliegtuig een kant op. Het hoogteroer (ook een klep) aan de staart, bedient de vlieger door de stuurknuppel naar zich toe te trekken of van zich af te duwen. Hierdoor gaat neus van het vliegtuig omhoog of omlaag en kan een vliegtuig dalen of stijgen. Dit heet stampen. Met de pedalen kan een vlieger het richtingsroer bewegen. Dit heet gieren. Als de vlieger het rechterpedaal intrapt, draait het richtingsroer naar rechts, waardoor het vliegtuig een vlakke bocht naar rechts maakt. Het tegengestelde gebeurt als het linker pedaal wordt ingetrapt.... en een helikopter? Boven op de helikopter zit een grote propeller, dit heet een rotor. Als je in een vliegtuig van richting wilt veranderen, dan verander je de stand van de vleugels. In een helikopter verander je de stand van de rotorbladen.

17 De helikopter heeft een stuurknuppel en voetpedalen. Met de stuurknuppel oftewel de cyclic bedien je de stand van de rotorbladen. Als de vlieger de cyclic naar achter beweegt, stijgt het toestel. Als hij de cyclic naar links of naar rechts beweegt, dan maakt het toestel een bocht. Om een mooie vloeiende bocht te maken, gebruikt de vlieger ook nog de rotor op de staart van de helikopter. Hiermee kan hij de helikopter steeds bijsturen. De snelheid van de helikopter kun je veranderen door de collective te bewegen, dat is een hendel. Omhoog bewegen betekent stijgen, naar beneden dalen. 43. Wat gebeurt er als een vliegtuig of helikopter in de lucht een probleem krijgt? Soms krijgt een vliegtuig in de lucht een probleem dat de vlieger niet kan verhelpen. Denk bijvoorbeeld aan een brand in de cockpit, een onbestuurbaar vliegtuig of uitvallende motoren. Wanneer de vlieger het toestel niet meer veilig aan de grond kan krijgen, moet hij of zij met eventuele passagiers het vliegtuig verlaten. In geval van een F-16 kan een vlieger zijn schietstoel gebruiken. Dat is een heel heftige beslissing, want daarbij laat je niet alleen een miljoenen kostend vliegtuig neerstorten, maar heb je ook kans dat je zelf niet veilig beneden komt. Toch heeft een vlieger soms geen keus. Bij een bail-out, zoals dat heet drukt de vlieger op en noodknop, waardoor de canopy van de F-16 afvliegt. Dit is de glazen cockpit, die dan door raketten van de F-16 afvliegt. Wanneer dat goed is gegaan, kan de vlieger zijn schietstoel gebruiken. Deze wordt ook door raketten de lucht in geblazen, weg bij de F-16. Vervolgens moet hij aan het koordje van zijn parachute trekken om hem te openen. Is dat gelukt, dan is het zaak op een goede plek neer te komen. Soms hangt een vlieger boven zee en moet hij dus in het water landen. Hiervoor heeft hij een reddingsvest aan en een reddingsvlot bij zich. De luchtmacht heeft een speciale helikopter die gesprongen vliegers uit het water kan oppikken. Omdat gelukkig weinig vliegers ooit hoeven te springen, hoeft de helikopter voor dit soort dingen er bijna nooit uit te vliegen. Maar de vlieger kan door harde wind ook in een boom terechtkomen of, als hij op missie is, in vijandelijk gebied. In dat laatste geval moet hij erg uitkijken dat hij de vijand niet tegenkomt en moet hij zich verstoppen totdat iemand hem op komt halen. 44. Waarom hebben militairen een eigen alfabet? De luchtmacht gebruikt een ander alfabet dan je gewend bent. Dit heet het NAVO-spelalfabet en wordt wereldwijd door militairen gebruikt. De woorden in het alfabet zijn zorgvuldig gekozen om spraakverwarringen te voorkomen. Bijvoorbeeld: in Nederland wordt de letter E hetzelfde uitgesproken als de Engelse letter A. Met behulp van het NAVO-alfabet worden fouten in de communicatie voorkomen en kan een Noorse vlieger net zo gemakkelijk communiceren met een Franse vlieger als een Nederlandse met een Amerikaanse vlieger. Leuk detail: Het woord Juliett wordt geschreven met 2 t s. Hiermee wordt voorkomen dat Franstalige vliegers het uitspreken als Julieh (spreek uit: zju lie jee ). Kun jij je eigen naam spellen met het NAVO-alfabet? Alfa, Bravo, Charlie, Delta, Echo, Foxtrot, Golf, Hotel, India, Juliett, Kilo, Lima, Mike, November, Oscar, Papa, Quebec, Romeo, Sierra, Tango, Uniform, Victor, Whiskey, X-ray, Yankee, Zulu.