Jaarverslag Medisch Centrum Alkmaar Afdeling Pathologie

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009 Medisch Centrum Alkmaar Afdeling Pathologie Wilhelminalaan JD Alkmaar tel. : fax : pathologie@mca.nl

2 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave... 2 Voorwoord... 3 Algemeen... 4 Organisatie en personeel... 4 Overlegstructuren intern... 6 R & O-gesprekken... 7 Investeringen... 7 Boeken/tijdschriften... 8 Productieoverzicht... 8 Pathologen...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Histologie... 9 Cytologie Niet-gynaecologische cytologie Cervixcytologie Kwantitatieve pathologie Moleculaire pathologie Arbo/milieu Secretariaat Mortuarium Automatisering Kwaliteitszorg SKKP Ziekteverzuim Signaleringen Doorlooptijden onderzoeken pathologie Consulten en revisies Lidmaatschappen Pathologen Histologie Cytologie Speciële technieken Mortuarium Staf Nascholing Pathologen Secretariaat Cytologie Staf Histologie Speciële technieken Bestuursfuncties Voordrachten en publicaties Jaarverslag MCA Pathologie

3 VOORWOORD In het jaar 2009 is bijzonder hard gewerkt aan de regionale samenwerking tussen de laboratoria van het Medisch Centrum Alkmaar, Zaans Medisch Centrum en Westfriesgasthuis die verder willen onder de naam Symbiant. Vanaf september 2009 is het startsein gegeven om de informele samenwerking te gaan formaliseren met behulp van mevrouw G. Koopman van CMC. In het jaar 2009 zijn de werkprocessen en de logistieke financiële structuren verder geharmoniseerd zodat deze formalisering ook succesvol kan worden uitgevoerd in het jaar In het jaar 2009 is er ook een intensivering opgetreden ten aanzien van de uitwisseling van personen en kennis van de verschillende units. Veel medewerkers hebben bij elkaar in de keuken gekeken en tips and tricks uitgewisseld en processen geharmoniseerd. Noodzakelijke verbeteringen zijn uitgevoerd en de pathologists assistants zijn gepositioneerd in het werkproces van het laboratorium. Al met al was 2009 een intensief jaar waarbij de regionalisatie een belangrijke stempel heeft gedrukt op de ontwikkeling van het laboratorium zal het jaar zijn waarin de samenwerking van de afgelopen jaren wordt geformaliseerd en zal Symbiant als BV hopelijk gerealiseerd kunnen worden. N.M. Jiwa Afdelingshoofd pathologie Medisch Centrum Alkmaar Jaarverslag MCA Pathologie

4 ALGEMEEN Organisatie en personeel Raad van Bestuur Afdelingshoofd Pathologen Pathologen in opleiding Applicatie specialist Stafmedewerker Werkgroep ARBO Mortuarium medewerkers Hoofd unit secretariaat Unithoofd pathologie (histologie) Unithoofd pathologie (cytologie) Unithoofd speciële technieken Secretaresse hoofd MOA Secretaresse MOA Senior analist pathologie Analist immuunpathologie Analist histologie Laboratorium/ Obductieassistent Labmedewerker Senior analist pathologie Analist cytologie labmedewerker Senior analist pathologie Analist histologie Toelichting organigram Het ziekenhuis wordt integraal en nevengeschikt bestuurd door de Raad van Bestuur en het Stafbestuur. Als formeel eindverantwoordelijke legt de Raad van Bestuur verantwoording af aan de Raad van Toezicht. Tweede echelon leidinggevende: afdelingshoofd pathologie, tevens patholoog. De werkgroep kwaliteit en ARBO adviseren het M-team en de pathologen inzake het kwaliteits- en ARBO-beleid van de afdeling pathologie. De applicatiebeheerder van de pathologie is tevens het unithoofd van het mortuarium. Jaarverslag MCA Pathologie

5 In dienst in 2009 Pathologen A.G. Balk N.G. Breeuwsma N.D.B. Gilhuijs Dr. N.M. Jiwa, hoofd pathologie Th.M. van Leeuwen Dr. H.J. van Slooten Dr. A.M. Uyterlinde L.B Meijer-Jorna M. van Velsen Arts-assistenten C. Meischl (vanaf ) P. Snaebjörnsson (vanaf Secretariaat M. Waaijer J.J.M. Janssen K. Koelman-Kleen M. Kos-Dekker A. Paardekooper-Bussen A.B. Koot-Pater (unithoofd) S.N. van Dijck-Scheer W.E. Venema S. Brandsma-Swolfs C.C.M. Neefjes (archiefmedewerkster) Cytologie P.J.H. Aubroeck E. t Hart M. van der Laan H. de Leeuw L. Moenis M. van Moorst, unithoofd D. Obeng M. van Raalte J. Riesebosch-Campfens L.B. Tuite Histologie/ Immunologie I. Berlijn F.W. Brinkhof J.J.G.H.M. Bruers C.A.M. Coppoolse G. Damsteeg J.W. Gloens M. van Laar C.H.M. Laarman-van der Asdonk M.J.G. Geijtenbeek-Pigmans T.R.M. Rietveld-Struijk K.V.E. Schamper H.B. Sierksma A.K. Slappendel H.M.C. van Straaten M.H.S. Tjin-A-Koeng H. Tollenaar K. Vandenberghe J.C.H. Ursem, unithoofd histologie H.M. Feenstra G. Huizenga-Jorritsma J. van der Sluijs-Videler E. van Straaten P.J.H. Aubroeck FTE 0,8 0,6 0,4 0,8 0,6 0,9 0,44 0,44 0,44 0,67 0,67 0,89 0,55 0,7 0,56 0,5 0,5 0,4 0,89 0,67 0,56 0,2 0,9 0,8 0,44 0,67 0,67 0,5 0,5 0,78 0,2 0,89 0,44 0,2 Jaarverslag MCA Pathologie

6 Obductie-assistenten Mortuarium Kwantitatieve pathologie Moleculaire pathologie Flow/beeld-cytometrie Staf F.W.Brinkhof J.W. Gloens M.H.S. Tjin-A-Koeng H. Tollenaar V. Schamper A.C. Rutte-Geurts E. Ranzijn-Hof S. Schoenaers-Pels E.G. Krab-Zwart A.K. Slappendel H. de Leeuw J.J.G.H.M. Bruers A. Horstman M.H.S. Tjin-A-Koeng J.J.G.H.M. Bruers M.M. van der Laan E.H.G. Seesink G. Damsteeg M. van Moorst C.A.M. Coppoolse (ARBO) 0,56 0,44 0,53 0,5 0,5 0,3 0,8 0,5 0,17 0,67 0,2 0,6 0,1 M-Team N.M. Jiwa A. Horstman A.B. Koot-Pater M. van Moorst E.H.G. Seesink J.C.H. Ursem H.J. van Slooten hoofd pathologie unithoofd speciële technieken unithoofd secretariaat unithoofd cytologie/stafmedewerker applicatiespecialist unithoofd histologie patholoog Werkgroep ARBO A. Horstman C. Coppoolse A. Laarman- vd Asdonk Overlegstructuren intern Overleg Pathologenoverleg Managementteam Regulier overleg met Raad van Bestuur Histologie werkoverleg Cytologie werkoverleg Secretaresseoverleg Overleg speciële technieken Immunologie overleg Obductieoverleg 1x per week 1x per 14 dagen 1x per maand 1x per maand 1x per 2 maanden 1x per 14 dagen 1x per maand 1x per maand 1x per maand Interval Jaarverslag MCA Pathologie

7 Discpline / bespreking Frequentie Oncologie 50 Bric/CRC 53 Longoncologie 50 Chirurgie 2 Dermatologie 8 Gemini 7 Interne 5 Urologie 38 Haematologie 9 Multidisciplinaire haematologie 12 Necrologie 6 Neuro-oncologie 49 Endocrinologie 1 Long 8 Gynaecologie 21 Hepato 2 Chirurgie-onderwijs 2 Mamma 75 Necro-ICU 1 Hoofd-Hals 26 Dermicis 4 Dermato-onco 1 Oncologie Gemini 19 R & O-gesprekken Met uitzondering van de pathologen en de arts-assistenten wordt er met iedereen elk jaar een R & O-gesprek gehouden. Sommige units houden tussentijds tevens een evaluatiegesprek om te bekijken of eventuele afspraken ook nagekomen worden. Op twee collega s na is met iedereen in 2009 een R & O-gesprek gevoerd. Punten die dit jaar naar voren kwamen tijdens deze gesprekken waren: communicatie en de slechte arbeidsomstandigheden (klimaat en ruimten). Investeringen Apparatuur Samsung SyncMaster 460 MXN Widesceen LCD monitor met toebehoren Laptop HP 6730B Beamer Canon XEED SX60 Hettich type Rotofix 32A Aanpassing aan alle Leica DM 3000 microscopen met LED-verlichting Stikstofvat Nokia E71 Meubilair Presentatiemeubel verrijdbaar t.b.v. DMD108 Ergodesk microscooptafel Verrijdbare versnij- en demotafel, Propath Nieuwe uitsnijtafels, Propath Jaarverslag MCA Pathologie

8 Boeken/tijdschriften De volgende boeken zijn in 2009 door de pathologie aangeschaft: Pathotaal woordenboek, Wegener Histopathology Reporting, Derek C. Allen Diagnostic histochemistry, M. Wick TNM-atlassen, Frederick L. Greene, Robert V.P. Hutte Pathology for the health-related professions Urologic surgical pathology, David G. Bostwick and Liang Cheng Urologic pathology PRODUCTIEOVERZICHT Algemeen In tabel 1 staan de aantallen van alle onderzoeken, die op de afdeling pathologie plaatsvinden. Daarbij is de totale productie in aantallen van 2009, in vergelijking met de voorgaande jaren, gestegen. Deze stijging komt deels door autonome groei en deels door extra aanvragen van moderne technieken. Door panel-/protocolgericht immunologisch en kwantitatief pathologisch onderzoek neemt de kwaliteit toe. De algemene cytologie laat wederom een stijging zien. De cervixcytologie fluctueert per jaar, deze wisseling is met name te wijten is aan de grootte van het opgeroepen cohort bevolkingsonderzoek cervixcytologie. De stijging in de moderne technieken komt met name door een toename van moleculaire onderzoeken. Tabel 1: Totaal aantal pathologie 2009 Aantallen CTG-punten Totaal aantal onderzoeken totaal aantal onderzoeken maanden Jaarverslag MCA Pathologie

9 Tabel 2 Soorten onderzoek productgroep histologie aantallen CTG- punten Histologisch onderzoek Vriescoupes Obducties Tabel 3 Soorten onderzoek productgroep histologie aantallen CTG- punten Algemene cytologie Indicatieve cervixcytologie Bevolkingsonderzoek cervixcytologie Verrichten van puncties Tabel 4 Soorten onderzoek productgroep histologie aantallen CTG- punten Immunologie Kwantatieve pathologie Moleculaire pathologie complex Moleculaire pathologie simpel Beeldcytometrie Tabel 5 aantallen per productgroep verspreid over de jaren Aantallen per productgroep Histologie Cytologie Moderne technieken Obducties Totaal Histologie De overall groei van de histologie was het afgelopen jaar 4,4% (in CTG punten gemeten). Wat opvalt is dat het aantal obducties en immunologische verzoeken lager liggen dan vorig jaar (resp. -7,5 en -8,7%), terwijl het aantal histologische onderzoeken (met alle niet geregistreerde extra werkzaamheden) is gestegen met 5,3% (31817 in 2008 en in 2009). Deze toename hebben we opgevangen met steeds minder collega s in het jaar (16,39 fte op 1 januari en 14,75 fte op 1 oktober 2009). Inmiddels hebben we een aantal mensen kunnen aannemen en inwerken, zodat we nu weer op de sterkte van 1 januari 2009 zitten. Buiten de productie en de kwaliteit van ons werk, was de pijler van dit jaar de algehele communicatie in het algemeen en die tussen de leidinggevenden in het bijzonder. Omdat we zo n diverse groep mensen hebben op de Histologie, met vele verschillende werkzaamheden leek het ons zinvol om gezamenlijk een communicatietraining te volgen, met alle histologiecollega s. Dat is gelukt en in 3 sessies zijn de belangrijkste pijnpunten duidelijk boven tafel gekomen. Nu is het aan de hele groep om de opgedane kennis in de praktijk te gebruiken. De leidingstructuur (allen meewerkend leidinggevende) kan snel zorgen voor een overlapping van taken en (veronderstelde) verantwoordelijkheden. Om alle taken en verantwoordelijkheden zo duidelijk mogelijk te hebben, zijn deze door de leidinggevenden duidelijk beschreven en is er inmiddels een cultuur ontstaan waarbij we elkaar goed kunnen aanspreken. Jaarverslag MCA Pathologie

10 De in 2008 voorbereide kleine verbouwing is gestart. De demoruimte is niet meer, deze is inmiddels een goed werkbare uitsnijkamer geworden. De 2 e fase van de verbouwing (voormalige uitsnijkamers aanpassen) zal in april 2010 afgerond zijn. De effectiviteit van het verwerken van paraffineblokjes heeft een vlucht genomen door o.a. een bezoek aan het Lincoln Hospital (Eng). Dit jaar hebben zo n zes mensen een uitbreiding van hun taken gerealiseerd. Er zijn drie nieuwe collega s aangenomen en ingewerkt; er zijn twee collega s vertrokken en we hebben, als groep, drie langdurig zieken opgevangen. Zo n 40% van de mensen heeft (buiten de communicatietraining) een cursus of opleiding gevolgd en wij hebben voor het eerst twee stagiairs tegelijkertijd begeleid. Op ARBO-gebied is de aanschaf van het nieuwe stikstofvat, een chemicaliënkar, nieuwe labstoelen en veiligheidsbrillen het noemen waard. Ook wordt er op het histologielab niet meer gegeten. De samenwerking met het ZMC en WFG vraagt veel tijd en aandacht, met name bij de immunologie, maar in alle geledingen van de histologie is de regio nu een ingeburgerd begrip. De voordelen van deze samenwerking zit hem voornamelijk in de kwaliteit en deze voordelen zijn nog broos. In verhoogd tempo zijn we de laatste maanden bezig met het werken aan gemeenschappelijke procedures (gestart met uniformeren van weefselfixatie en doorvoeren), en aan een gezamenlijke voordracht op de beleidsdag. Grafiek Het aantal histologische onderzoeken per maand. aantal histologie Jaarverslag MCA Pathologie

11 Tabel Histologie Secties Histologie Secties Histologie Secties januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Grafiek 2 25 Het aantal secties per maand. Secties Jaarverslag MCA Pathologie

12 Tabel 7: overzicht van het aantal verschillende histochemische onderzoeken die aangevraagd in 2008 en Histochemische kleuring Alcian blue Alcian blue PAS 4 5 A-PAS AZAN Congorood Koper kleuring Elasic van Gieson (EVG) IJzer vlgs. Perls Fouchet Giemsa Gram Grocott Kinyoun Papanicolau kleuring 4 3 PAS PAS-M 3 0 Reticuline vlgs. Gomori Schmorl Toluidine blauw Van gieson 6 6 Van kossa 2 7 Wade fite 8 19 Totaal Histochemische kleuring Aantal 2009 Alcian blue 323 Alcian blue PAS 5 A-PAS 1846 AZAN 78 Congorood 56 Koper kleuring 33 Elasic van Gieson (EVG) 343 IJzer vlgs. Perls 361 Fouchet 23 Giemsa 146 Gram 58 Grocott 88 Kinyoun 78 Papanicolau kleuring 3 PAS 618 PAS-M 0 Reticuline vlgs. Gomori 471 Schmorl 149 Toluidine blauw 22 Van gieson 6 Van kossa 7 Wade fite 19 Jaarverslag MCA Pathologie

13 Cytologie Begin 2009 kreeg Liselore Moenis het bericht dat zij geslaagd was voor het examen van de International Academy of Cytology. In 2009 is de samenwerking met de units cytologie van het Westfriesgasthuis (WFG) en het ZaansMC (ZMC) nog intensiever geworden. Buiten de technische verwerking van de cervixcytologiesuspensies, is ook een regulier overleg tussen de unithoofden opgezet. Verder zijn een aantal protocollen uitgewisseld. In 2009 is de eerste regionale rondzending georganiseerd met bijbehorende presentatie en evaluatie. Het onderwerp was pap 2. Uit de R & O-gesprekken kwam naar voren dat de communicatie en samenwerking binnen de unit wat moeizamer begon te verlopen. Als team hebben we dan ook besloten om een coachingstraject in te gaan. Tijdens deze sessie zijn 1) de knelpunten geïnventariseerd, 2) deze zijn besproken en hier zijn afspraken over gemaakt, 3) er zijn spelregels afgesproken hoe wij met elkaar dienen om te gaan. Verder hadden wij dit jaar te maken met een langdurig zieke collega. Dit heeft ertoe geleid dat de collega s extra ingezet moesten worden op de verschillende activiteiten binnen de cytologie. Deze extra inspanning heeft ervoor gezorgd dat er binnen de cytologie geen achterstanden zijn ontstaan. In de zomer is hard gewerkt aan een de voorbereiding en realisatie van de workshop sereuze vochten. Deze workshop is samengesteld voor de cursus Cytologie aan Zee. Deze cursus is samen met de stichting Kilimanjaro en de pathologie van het ZMC in het najaar van 2009 tweemaal verzorgd. In het najaar van 2009 is tevens weer een praktijkassistenteavond georganiseerd in samenwerking met doc-h en de maatschap gynaecologen van het MCA. Deze avond bestond wederom uit een theoretisch deel (cervixcytologie en beoordeling portio s) en een praktisch gedeelte (macroscopie uterus, microscopie cervixpreparaten en een rondleiding over de afdeling pathologie). Niet-gynaecologische cytologie We zien wederom een toename in het aantal onderzoeken. Het aantal puncties lijkt nu te stabiliseren. Hieronder staat een weergave van het aantal verschillende puncties. Grafiek Het aantal algemene cytologische onderzoeken per maand. Alg. Cytologie Jaarverslag MCA Pathologie

14 Tabel 8: Totaal aantal puncties geassisteerd door cytologie Jaartal Aantal puncties Tijd in uren Tabel 9: Aantal EUS/EBUS puncties Tabel 10: Benodigde tijd voor het assisteren bij EUS/EBUS puncties (in uren) ,4 104,2 136,3 94,3 Tabel 11: Aantal puncties voor de radiologie Tabel 12: Benodigde tijd voor het assisteren op de radiologie (in uren) ,9 200,2 209,6 Tabel 13: Aantal puncties met patholoog Tabel 14: Benodigde tijd voor het assisteren bij puncties patholoog (in uren) ,2 11, ,3 Tabel 15: aantal puncties per aard materiaal Aard Aantal Perc. Aantal Perc. Aantal Perc. Mamma ,9% 101 8,5% 67 5,8% Lymfklier ,7% ,1% ,5% Schildklier 116 9,9% 86 7,2% ,8% Speekselklier 63 5,4% 93 7,8% 76 6,6% Long 61 5,2% 32 2,7% 64 5,5% Oksel 5 0,4% 1 0,1% 4 0,3% Hals 28 2,4% 29 2,4% 48 4,1% Lever 11 0,9% 8 0,7% 6 0,5% Overige 107 9,1% ,6% 80 6,9% Totaal Jaarverslag MCA Pathologie

15 Tabel 16: Verdeling klinische cytologie over n % Dep 127 3,8% Longen 319 9,6% Puncties ,9% Urine ,6% Vochten ,5% Overige 183 5,5% Totaal 3320 Tabel 17: Vochten n % Longen n % Overig n % Ascites ,9% BAL 29 5,0% Liquor 71 12,2% Buikspoelvocht 74 12,7% Brush 49 8,4% Tepelvocht 8 1,4% Pericardvocht 9 1,5% Spoeling ,0% Vaginauitst. 36 6,2% Pleuravocht ,8% Brush/sp ,7% Anders 68 11,7% Sputum 3 0,5% Totaal Totaal 183 Tabel 18: diagnose 2009: Totaal Longen Puncties Urine vochten n % n % n % n % n % Onvoldoende kwaliteit 236 7,1% 8 2,5% ,2% 19 2,0% 9 1,5% Geen afwijkingen/benigne ,3% ,8% ,5% ,3% ,4% Atypie 293 8,8% 25 7,8% 26 2,2% ,3% 41 7,0% Verdacht/Maligne ,7% 60 18,8% ,1% ,4% ,0% Totaal De resultaten van de follow-up over 2008 staan in de onderstaande tabel samengevat en in de volgende tabel verder uitgesplitst. Tabel 19: Niet aanwezig/niet bekend Samenvatting follow-up 2008 van de klinische cytologie. Totaal Longen Puncties Urine vochten n % n % n % n % n % ,5% ,3% ,6% ,3% ,4% Aanwezig ,5% ,7% ,4% ,7% 87 13,6% Totaal Tabel 20: Follow-up aanwezig* Totaal Longen Puncties Urine vochten n % n % n % n % n % Concordant** ,8% 93 78,2% ,2% 81 63,3% 54 70,1% Foutnegatief** ,4% 22 18,5% 30 14,1% 30 23,4% 23 29,9% Fout-positief** 32 5,9% 4 3,4% 10 4,7% 17 13,3% 0 0,0% Totaal * Alle FUP-resultaten zijn op basis van diagnosegroep ** De groepen 'onvoldoende kwaliteit' en 'atypie' worden buiten beschouwing gelaten Jaarverslag MCA Pathologie

16 Cervixcytologie Tabel 21 : aantallen cervixcytologie BVO-cervix cytologie Indicatieve cervixcytologie / / / / / / / 34 Ratio % BVO/indicatie Grafiek 4 Het aantal cervixcytologie onderzoeken per maand Cervix Cytologie Grafiek 5 plaveiselcellige afwijkingen Plav.atypie Squam.atypie Geringe dysplasie Plaveiselepitheel afwijkingen cervix-cytologie Matige dysplasie 127 Ernstige dysplasie 30 Carcinoma in situ 8 Invasief plav.carcinoom Cytologische plaveiselepitheel afwijking, totaal 1656 Jaarverslag MCA Pathologie

17 Om meer inzicht te geven in de verdeling van plaveiselcellige afwijkingen met tevens het onderscheid tussen bevolkingsonderzoeken en indicaties wordt hieronder een verdeling weergegeven. Tabel 22: plaveiselcellige afwijkingen P-code P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8/9 Totaal BVO Ind Total Grafiek 6 plaveiselcelafwijkingen BVO/IND Plaveiselepitheel afwijkingen cervixcytologie BVO - Indicatie 2009 BVO cytologische plav. afwijkingen, totaal Indicatie cytolologische plav.afwijkingen, totaal Plav.atypie Squam.atypie Geringe dysplasie Matige dysplasie Ernstige dysplasie Carcinoma in situ Micro-invasief carcinoom Tabel 23: A-code A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8/9 Totaal BVO Ind Totaal Tabel 24: cylinderafwijkingen C-code C1 C2 C3 C4 C5 C6 C7 C8/9 Totaal BVO Ind Totaal Follow-up cervixcytologie 2008 Ook in 2009 is er weer een actief beleid gevoerd om de follow-up over 2008 kloppend te krijgen. Van de 129 lichte afwijkingen was van 126 onderzoeken de follow-up bekend. In 3 gevallen was er geen follow-up maar is wel een reden ontvangen van de aanvrager. Van de hogere afwijkingen (162 onderzoeken) was in 2 gevallen geen follow-up maar was er wel een reactie van de aanvrager met een reden. Jaarverslag MCA Pathologie

18 Grafiek 7: cytologische uitslag uitgezet tegen uitslag vervolgonderzoek Follow up dysplasieen van 2008 cytologisch geringe dysplasie, totaal cytologisch matige dysplasie of hoger, totaal Herhaling uitstrijk Normaal Herhaling uitstrijk Afw ijkend geen CIN CIN1 CIN2 CIN3 Plav.carc. Adeno.carc. Tabel: 25 P0 De resultaten van de follow-up onderzoeken. Herh. Herh. Geen Uitstrijk Uitstrijk CIN CIN 1 CIN Normaal Afwijkend 2 CIN 3 Plav. Ca P P5 P C4 C C6 C A3 2 1 A4 A B Totaal Adeno Ca Kwantitatieve pathologie De kwantitatieve pathologie kan worden opgesplitst in twee onderdelen, de morfometrie en de beeldcytometrie (bcm). Tabel 26: Overzicht productie BCM: BCM Ovarium Uterus Blaas (paraffine materiaal) Blaas (spoeling) Endometrium Mola Overig Totaal Jaarverslag MCA Pathologie

19 Tabel 27: Overzicht productie morfometrie: Morfometrie CD3/100 entroc DF1SC Dikte BM Lijnlengte Mitotisch Activiteits Index Melanoom MNA MNA MSHAX Stereo Stratificatie Index Totaal Moleculaire pathologie HPV: Er zijn dit jaar voor de diagnostiek 2230 HPV-bepalingen uitgevoerd. Dit is een stijging van ruim 30% in vergelijking met vorig jaar en dat wordt met name veroorzaakt doordat er nu volgens het triageschema van de NVVP wordt ingezonden zowel vanuit het MCA, ZMC en WFG. (ZMC 631; WFG 319, MCA 1280 bepalingen). Tabel 28: Aantal HPV HPV In 2009 is er een nieuwe HPV-test geïmplementeerd voor de HPV-bepaling op cervixuitstrijken, de Papillocheck. Voor paraffinemateriaal wordt er nog van de GP 5/6+pcr gebruik gemaakt. Het ligt in de bedoeling om ook voor het paraffinemateriaal de Papillocheck in gebruik te nemen. Her2neu: Voor de meer uitgebreide bepaling van de amplificatie van het Her2neu-gen in mammacarcinomen is de CISH (chromogeen in situ hybridisatie) voor her2neu en chromosoom 17 volledig geïmplementeerd. Diversen: In 2009 is Marjolein van Laar, analiste, ingewerkt op de moleculaire pathologie. Zij werkt 2 dagen per week op de unit. John Hinrichs werkt als moleculair bioloog, via een detachering van het UMCU, 1 middag per 2 weken op de afdeling pathologie van het MCA. Hiermee is ook de samenwerking met de afdeling pathologie van het UMCU geïntensiveerd en kunnen nieuwe moleculaire technieken worden geïmplementeerd en krijgen analisten en pathologen meer kennis over de technieken en hun betekenis in de diagnostiek. Nieuwe bepalingen: De meer geavanceerde bepalingen zoals K-ras, EGFR, braf-mutaties en msi-bepalingen worden uitgevoerd in het UMCU. Het ligt in de bedoeling om een aantal van deze technieken ook te implementeren in het MCA. In 2009 is er een apparaat, de Easymag, aangeschaft. Met dit apparaat kan DNA en RNA worden geëxtraheerd uit cellen en weefsels. Jaarverslag MCA Pathologie

20 Research: In 2009 is er een onderzoeksproject gestart en afgerond van de firma BioMeriéux. Voor de firma is de nieuwe HPV test, de Nuclisens EasyQ HPV getest op ruim 500 cervixuitstrijken zonder afwijking en met afwijking in alle graderingen. Deze nieuwe test toont HPV-RNA aan en is daarmee geassocieerd met geïntegreerd HPV. Na de afronding van de fase 1 studie is er besloten om niet verder te gaan i.v.m. de hoge kosten die er mee gepaard zouden gaan. In 2009 is er materiaal geïncludeerd voor het onderzoeksproject dat samen met de afdeling urologie en de firma Abbott is opgezet. In het project wordt urine van patiënten met microscopische haematurie en urine van patiënten die voor de follow-up onderzoek komen na behandeling van een blaascarcinoom getest op chromosomale afwijkingen zoals die gedetecteerd kunnen worden met de UroVysion kit van Abbott. Daarnaast kan ook de DNA-ploïdie gemeten en de cytologie beoordeeld worden. ARBO/MILIEU Dit jaar is de RI&E die in 2007 was gedaan geëvalueerd op de actiepunten, zowel voor de afdeling pathologie als het mortuarium. Opnieuw is gebleken dat veel problemen pas opgelost kunnen worden als de afdeling verhuist naar een grotere ruimte met meer technische mogelijkheden. De actiepunten die wel uitgevoerd konden worden op de afdeling zijn o.a. lichtvoorziening, uitbreiding van het aantal brandblussers, oogdouches in het mortuarium. De arbo van de afdeling heeft ook zitting in de meldingscommissie van de afdeling. In deze commissie bespreken zij de (bijna) bedrijfsongevallen. Ook dit jaar zijn de (bijna) bedrijfsongevallen weer gemeld bij de 24-uurservice bedrijfsongevallen van het MCA. Er waren 10 incidenten met chemicaliën, het betreft dan voornamelijk het morsen van organische oplosmiddelen en formaline (8x) en 2 keer een spataccident. Verder waren er 8 prik- en snijdaccidenten en 7 valaccidenten. De valaccidenten, die voornamelijk werden veroorzaakt door de gladde vloer op de gang is aangepakt in overleg met het schoonmaakbedrijf van het ziekenhuis en lijkt voorlopig goed te werken. Door de arbo zijn er de volgende producten extra aangeschaft: De medewerkers zijn in de gelegenheid gesteld om een nieuwe veiligheidsbril aan te schaffen, zonodig op sterkte. In de nieuwe uitsnijkamer is er nu een alarmsysteem aangeschaft voor het werken met stikstof en is er een voorraadvat voor de stikstof gekocht. Wanneer er te veel stikstof wordt gemorst en het zuurstofgehalte in de ruimte te laag wordt zal het alarm afgaan. Verder zijn de regels t.a.v. hygiëne verder aangescherpt in de vieze ruimten, dit zijn de ruimten waar patiëntenmateriaal binnenkomt en wordt verwerkt tot cytologische preparaten en paraffineblokjes. SECRETARIAAT In verband met de regionale samenwerking en met het oog op de toekomst zijn we in januari 2009 begonnen met regionaal nummeren. In Alkmaar zijn we gestart bij Hierbij hebben zich in het begin problemen voorgedaan, omdat er verwarring ontstond met de nummers uit 2008 bij zowel het secretariaat als de histologie. De regionale samenwerking wordt sinds september uitgevoerd onder de naam Symbiant. Voor Anita Koot levert dit extra werkzaamheden op zoals o.a.: - planning afspraken Stuurgroep + 1x per 9 weken notuleren - planning 1e bijeenkomsten werkgroepen - planning afspraak medische staven - planning afspraak OR'en - 1e nieuwsbrief uit - extra archiveerwerkzaamheden Alle pathologen zijn definitief over tot interactief dicteren met uitzondering van Dr. Van Leeuwen, de arts-assistenten en de pathologists assistants. Jaarverslag MCA Pathologie

21 De verantwoordelijkheid voor het pathologenrooster is teruggegeven aan de pathologen, omdat het voor het secretariaat te veel tijd in beslag neemt door continue veranderingen en aanpassingen. Dit heeft ook zijn weerslag op de coupeverdeling welke steeds meer uitzonderingen kent. Sabine van Dijck ondersteunt onze applicatiespecialist en heeft enkele werkzaamheden van haar overgenomen. Over het algemeen was het een jaar van rust en bezinning na Buiten Symbiant om zijn er weinig extra / nieuwe werkzaamheden voor het secretariaat. In mei hebben de secretaresses afscheid genomen van Joke van Til, ons toenmalig unithoofd secretariaat. Wegens (langdurige) ziekte kon zij helaas niet terugkeren naar de afdeling pathologie. Op 20 augustus is zij overleden. Ook dit jaar werd medewerking verleend aan een informatieavond voor de praktijkassistentes in het kader van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Extra werkzaamheden / nieuwe werkzaamheden - Deelname Coloprint studie - Declaratie oesofagus / maag / duodenumbiopten: 1 nr. declareren (net als huid) vanaf eind januari Per 1 december factuur voor aanvraag revisies / consulten / kopie verslagen - CISH-bepalingen inschrijven / verwerken voor het Zaans Medisch Centrum en Westfriesgasthuis - Aanvragen K-ras/EFGR naar UMCU - Stereotactische biopten voor chirurgen WFG: standaard kopie voor PA WFG. Revisie door Dr. Balk in MCA Clinico-pathologische besprekingen - BRIC / CRC / mamma bespreking samengevoegd op dinsdag: drukke besprekingen dag. - Urologiebespreking elke vrijdag (was 1x per maand) - Hoofd-halsbespreking elke oneven week op woensdag (was 1x per maand) - Vanaf november gestart met dermato-oncologie bespreking - Vanaf juli gestart met oncologiebespreking Gemini Ziekenhuis elke vrijdag - Vanaf december gestart met MDO haematologie teleconference (1e + 3e woensdag van de maand) - Vanaf februari dermatologiebespreking voor Dermicis (op afspraak/afroep) MORTUARIUM Het mortuarium heeft inmiddels overbruggende taken opgepakt voor de pathologie. Het afhalen en bezorgen van de monsterpotjes van diverse afdeling in de kliniek wordt grotendeels door het mortuariumpersoneel gedaan. Verder wordt er ook veel meegewerkt in de obductieruimtes; het werk van de obductieassistent wordt inmiddels maximaal ondersteund. Er wordt gewerkt aan een beter kwaliteitsysteem waarbij registratie en gevolg beter optimaal worden afgestemd. AUTOMATISERING De werkgroep automatisering heeft veel tijd gestoken in de regionale samenwerking. Zowel de pathologie van het Westfriesgasthuis als de pathologie van het ZaansMC zijn inmiddels zo ingericht dat alle locaties met dezelfde software werken. Gezien de regionale ondersteuning is er minder aandacht geweest voor lokale problematiek. UDPS is geschikt gemaakt voor BSN en de koppeling zijn aan gepast in de HL7 2.4 versie waarin de BSN afhandeling verloopt. Verdere afhandeling is afhankelijk van de ZIS leverancier. Jaarverslag MCA Pathologie

22 Onderzoek naar de coupescanner is nog in volle gang. Inventarisatie is gedaan. Het in eigen beheer ontwikkelde pathologenrooster is inmiddels volledig in gebruik. Ook andere units maken inmiddels gebruik van een roosterprogramma. De ontwikkeling van de automatische follow-up voor de cytologie vordert gestaag. KWALITEITSZORG Alle relevante werkvoorschriften/procedures zijn opgenomen in het documentatiebeheersysteem van het Medisch Centrum Alkmaar. Eén van de secretaresses is verantwoordelijk voor het documentbeheer van de afdeling. Om de resultaten van de afdeling te toetsen wordt er door de Raad van Bestuur van het ziekenhuis twee maal per jaar een managementevaluatie gehouden. Hierin komen niet alleen financiële zaken aan de orde maar wordt het gehele afdelingsbeleid getoetst aan het beleid van de organisatie. Verder zijn de prestatie-indicatoren die opgenomen zijn in de Villa input voor deze gesprekken. SKKP Op het moment van beschikbaar stellen van dit jaarverslag ( ) waren de rondzendingen over 2009 nog in conceptfase. Cytologie: CCYT (BVO-prep met cilinderafwijking AIS): Maximale score, geen verbeterpunten. ACYT (lymfklierpuntie uit archief): goede score, geen verbeterpunten ACYT ( schildklierprep. met folliculaire proliferatie): diagnose panel conform. Immunologie: IHC ronde ER, CD117, CD34, Actine, Desmine: maximale score: geen actie H2Neu; 6 v/d 12 punten: actie: Hoewel waarschijnlijk een eenmalige slechte aankleuring, toch protocol herzien. IHC ronde ER; 9 v/d 12 punten: actie: attent blijven H2Neu; 10 v/d 12 punten: geen actie Calretinine, CEA, EMA; maximale score TTF-1; niet adequaat: actie: nieuwe TTF besteld bij andere firma IHC ronde CD15 en CD30; 5 vd 6 punten:geen actie PAX5; maximale score: geen actie IHC ronde CD10, BCL2, CD23; maximale score: geen actie BCL6; 2 vd 6 punten: is een landelijk probleem, actie: nieuwe BCL6 bij andere firma besteld Histochemisch: HC ronde Giemsa op maagbiopten; dat is bij ons een immunologische kleuring (HP): dus niet aan mee gedaan HC ronde Grocott op schimmel; maximale score: geen actie Jaarverslag MCA Pathologie

23 Ziekteverzuim De pathologie had over 2009 een relatief hoog ziekteverzuim. Bij het mortuarium betrof het totaal 5 ziekmeldingen. 2 medewerkers hebben zich 1 keer ziek gemeld en 1 medewerker heeft zich 3 keer ziek gemeld. Secretariaat: Er waren 18 ziekmeldingen voor het secretariaat. 2 medewerkers hebben zich 1 keer ziek gemeld; 1 medewerker heeft zich 2 keer ziek gemeld; 1 medewerker heeft zich 3 keer ziek gemeld; 1 medewerker heeft zich 4 keer ziek gemeld; 1 medewerker heeft zich 6 keer ziek gemeld. Cytologie: Er waren 16 ziekmeldingen voor de cytologie. 4 medewerkers hebben zich 1 keer ziek gemeld; 3 medewerkers hebben zich 2 keer ziek gemeld; 1 medewerker heeft zich 4 keer ziek gemeld in Speciele technieken: In deze unit waren over 2009 twee ziekmeldingen. Histologie en immunlologie: In deze units waren 42 ziekmeldingen over medewerkers hebben zich 1 keer ziek gemeld; 5 medewerkers hebben zich 2 keer ziek gemeld; 3 medewerkers hebben zich 3 keer ziek gemeld; 2 medewerkers hebben zich 4 keer ziek gemeld; 2 medewerkers hebben zich 5 keer ziek gemeld over Pathologen: Bij de pathologen waren er over 2009 een 17-tal ziekmeldingen. 4 pathologen hebben zich 1 keer ziek gemeld; 1 patholoog heeft zich 2 keer ziek gemeld; 1 patholoog heeft zich 5 keer ziek gemeld; 1 patholoog heeft zich 6 keer ziek gemeld in Tabel 29: Ziekteverzuim in percentages (nominaal) Mortuarium 19,2% 0,75% 0,68% 5,07% Pathologie 4,85% 5,85% 6,48% 7,13% Wetenschappelijk personeel 0,71% 1,35% 1,67% 7,14% Jaarverslag MCA Pathologie

24 Signaleringen Tabel 30: Externe signaleringen Code Omschrijving T B C S 1 Geen aanvraagformulier / wel monster 1 10 Geen onderverdeling van meerdere monsters Materiaal verwisseld voor ontvangst op pathologie Potje / buis niet goed afgesloten Monster ten onrechte na openingstijd ontvangen Monster ten onrechte natief ontvangen 2 15 Monster ten onrechte gefixeerd ontvangen 2 16 Monster niet gekoeld ontvangen 3 17 Tijd tussen afname monster en ontvangst op lab is te lang 5 18 Materiaal gestold ontvangen 19 Naald op spuit Geen monster / wel aanvraagformulier Materiaal niet volgens protocol verwerkt dan wel ingestuurd Geen klinische gegevens vermeld of niet leesbaar Aard materiaal niet vermeld Geen ziekenhuis en/of afdeling vermeld Aanvragend arts ontbreekt of is onjuist Datum afname ontbreekt Geen handtekening voor toestemming obductie 27 Er is geen VC dan wel cito aangevraagd terwijl dat wel de bedoeling was Met te weinig formaline ontvangen In een te klein potje aangeleverd Aanvraagformulier goed / monster zonder minimaal vereiste patiëntgegevens Onvoldoende klinische gegevens Verkeerde patiëntgegevens op aanvraag vermeld door aanvrager Sticker over open ruimte van potje geplakt Etiket op blister i.p.v. potje BSN ontbreekt op aanvraagformulier Patiëntgegevens op aanvraagformulier ontbreken of zijn onvolledig Verschil tussen patiëntgegevens op aanvraagformulier en monster Verschil tussen aard materiaal op aanvraagformulier en monster Geen monster in potje Aantal ingezonden monsters klopt niet met gegevens op aanvraagformulier MIP melding gedaan Klacht door derden 9 Verkeerd aanvraagformulier bijgeleverd geen diagnose mogelijk als gevolg van genoemde fout 999 Toelichtende tekst vereist Jaarverslag MCA Pathologie

25 Tabel 31: Interne signaleringen code Omschrijving T B C S 100 Materiaal verwisseld binnen pathologie Materiaal kwijtgeraakt Contaminatie (beperkend bij diagnose) Fladder coupes Probleem bij doorvoeren weefsel (zie logboek) 105 Probleem bij kleuren Materiaal niet volgens protocol verwerkt Aanvraag extra onderzoek onjuist aangevraagd Extra onderzoek onjuist afgeleverd Digitale beelden onder verkeerd nummer gearchiveerd 110 Materiaal onjuist uitgesneden Ten onrechte geen materiaal ingevroren 115 Materiaal te diep uitgesneden Verkeerde patiëntgegevens geselecteerd Op mac-verslag geen PA-nr en/of analist genoemd 202 Op mac- verslag P-nr zonder bijbehorend aanvraagformulier 203 Op mic- verslag geen patiëntnaam, PA-nr en/of analist genoemd 204 Op mic- verslag geen conclusie vermeld Cytologie formulier onduidelijk/onvolledig ingevuld 206 Macroscopie onder verkeerd nummer ingevoerd Microscopie onder verkeerd nummer ingevoerd Geen aantal blokjes ingevuld 209 Niet afgewerkt maar coupes al in het archief Gegevens van aanvraagformulier niet juist overgenomen in DPS Gegevens van werkbrief B-nummer niet juist overgenomen in DPS 212 Rapport staat ten onrechte in bepaalde fase Analist 1 niet ingevoerd 214 Ten onrechte in rekening gebracht Ten onrechte niet cito of als VC verwerkt 216 Mac- verslag met ontbrekend formulier Mic-verslag met ontbrekend formulier Verkeerde aanvrager gekozen Immuno's niet aangevraagd Coupes kwijt HE's opnieuw aangevraagd Over dit onderzoek is gebeld; ongeautoriseerd/voorlopig verslag Microscopische controle kwaliteit coupes voor uitgeven - voldoet Microscopische controle kwaliteit coupes voor uitgeven - herstelpoging - voldoet Microscopische controle kwaliteit coupes voor uitgeven - herstelpoging - voldoet 232 niet Microscopische controle kwaliteit coupes voor uitgeven - voldoet niet - geen herstelpoging 234 Over dit onderzoek is gebeld Uitslag niet ontvangen; alsnog verstuurd/gefaxt Diagnosecode ontbreekt 33 Jaarverslag MCA Pathologie

26 237 Conclusie ontbreekt Verkeerde patiëntenmateriaal geplakt Verkeerd patiëntenmateriaal geplakt op immunologie Correctie nodig in macroscopie 301 Correctie nodig in microscopie Correctie nodig in de conclusie Niet verwezen naar meerdere onderzoeksnummer zelfde patiënt Coupes herverdeeld; vertraging in de doorloop MIP- melding gedaan Klacht door derden 900 Geen zekere diagnose mogelijk als gevolg van genoemde fout Toelichtende tekst vereist 6 2 Doorlooptijden onderzoeken pathologie Doorlooptijd is gedefinieerd als: de tijd dat het onderzoek ingeschreven wordt in het UDPS tot aan het geautoriseerde verslag. Tabel 32: doorlooptijden histologische onderzoeken (T-nummers) Histologie 2009 aantal werkdagen aantal onderzoeken % % % % % % % 89% % % % % % > % 11% totaal % Jaarverslag MCA Pathologie

27 Tabel 33: Secties doorlooptijd secties (S-nummers) aantal werkdagen aantal onderzoeken % % % % % 70% % % % % % % % > % 30% totaal % Tabel 34: doorlooptijd cervix-cytologie (B-nummers) Cervix Cytologie aantal werkdagen aantal onderzoeken % % % % % % % 86% % % % % % > % 14% totaal % Jaarverslag MCA Pathologie

28 Tabel 35: doorlooptijd algemene cytologie (C-nummers) Alg. cytologie 2009 aantal werkdagen aantal onderzoeken % % % % % % % 95% % % % % % > % 5% totaal % Consulten en revisies Cervixcytologie Revisie intern ( 362 onderzoeken) Revisie extern ( 0 onderzoeken) Klinische cytologie Revisie intern ( 689 onderzoeken ) Revisie extern ( 17 onderzoeken ) Histologie Revisie intern ( 5002 onderzoeken ) Revisie extern ( 405 onderzoeken ) 81 onderzoeken discordant 281 onderzoeken concordant discordant concordant 17 onderzoeken discordant 672 onderzoeken concordant 1 discordant onderzoek 16 onderzoeken concordant 17 onderzoeken discordant 4869 onderzoeken concordant 34 onderzoeken discordant 371 onderzoeken concordant Jaarverslag MCA Pathologie

29 LIDMAATSCHAPPEN Pathologen Patholoog N.G. Breeuwsma N.D.B. Gilhuijs N.M. Jiwa L.B. Meijer-Jorna A.M. Uyterlinde Lidmaatschap Lid NVVP Werkgroep Kinderpathologie Werkgroep Longpathologie Lid KNMG-orde Lid NVvP Lid Nederlandse Vereniging voor Klinische Cytologie Lid weke delen werkgroep Lid Pathologen netwerk IKA Lid IKA werkgroep mammacarcinoom Lid Nederlandse Vereniging voor Neuropathologie Lid European Society of Pathology Lid werkgroep cervix uteri Lid NVVP Lid European Society of Pathology Lid EAHP Lid KNMG Lid NVVP Lid werkgroep dermatopathologie Lid IKA werkgroep urologie Lid KNMG Lid NVVP Lid Commissie Kamer Dienstverband van Orde van Medisch Specialisten Lid IKA werkgroep colon Lid IKA werkgroep mamma H. J. van Slooten Lid NVVP Lid werkgroep gynaecopathologie Amsterdam Lid IKA werkgroep mamma M. van Velsen Lid NVvP Lid IKA werkgroep neurologie Lid IKA werkgroep longen Histologie Analist Lidmaatschap F. Brinkhof Lid Vesalius C.A.M. Coppoolse Lid VAP G. Damsteeg Lid VAP C.H.M. Laarman-van der Lid VAP Asdonk H.B. Sierksma Lid VAP H. Tollenaar Lid VAP Lid Vesalius K.V.E. Schamper Lid Versalius J.W. Gloens Lid Vesalius H.M.C. van Staaten Lid VAP Jaarverslag MCA Pathologie

30 Cytologie Analist Lidmaatschap P.J.H. Aubroeck Fellow International Academy of Cytology E. t Hart Lid VAP M. van der Laan Lid VAP en Lid NVKC L. Moenis Lid VAP M. van Moorst Lid VAP M. van Raalte Lid VAP L. Tuite Lid VAP D.S. Obeng Lid VAP Speciële technieken Analist Lidmaatschap A. Horstman Lid VAP M. Tjin-A-Koeng Lid VAP Lid Versalius Mortuarium Medewerker Lidmaatschap E.E. Ranzijn-Hof Lid Vesalius A.C. Rutte-Geurts Lid Vesalius E.G. Krab-Zwart Lid Vesalius S. Schoenaers-Pels Lid Vesalius Staf Analist E.H.G. Seesink Lidmaatschap Lid VAP NASCHOLING Pathologen H.J. van Slooten Medilex: headhunting en interim-management voor medisch specialisten Werkgroep Gynaecologie Pathologie Amsterdam (GPA) 8 keer Pathologendagen 2009 Sakura: The challange and benefit to become a lean histo-pathology laboratory 2e lagerhuisdebat pathologie VUMC: EGFR/K-ras mutatie analyse binnen de pathologie NKI-AVL: 8 e Mammacarcinoom symposium: help, de richtlijn laat me in de steek. N.M. Jiwa Workshop competentiemanagement, ontwikkelingsprogramma VIPD, Zaandam Fish toepassingen in de oncologie diagnostiek, Utrecht Natuurlijk overlijden vs niet-natuurlijk overlijden. Onderwijs co-assistenten, Alkmaar (25 maart, 2 september) Medio 2009: start vormgeving project Symbiant Werkgroep HSMR/RTM M. van Velsen Cytologie aan Zee Cursus Moleculaire Diagnostiek (VU 15 t/m 17 december) Jaarverslag MCA Pathologie

31 N.G. Breeuwsma nascholing cytologie/ histologie Hengelo ESTRO HoofdHals oncologie (Barcelona) NVVP Zeist Mammacursus Graz LEAN and Six Sigma Sakura, Antwerpen Secretariaat A.B. Koot-Pater Officemanagement S.N. van Dijck-Scheer Congres De afdelings- en medisch secretaresse: veelzijdig, vakkundig en verbindend K. Koelman-Kleen Congres De afdelings- en medisch secretaresse: veelzijdig, vakkundig en verbindend, G.M. Kos-Dekker Congres De afdelings- en medisch secretaresse: veelzijdig, vakkundig en verbindend M. Waaijer Basisopleiding Leidinggeven en management J.J.M. Janssen Zakelijk Nederlands Cytologie M.E. van Raalte: Cytologie aan Zee VAP-themadag E. t Hart: Cytologie aan Zee Operatorstraining T3000, Hologic H. de Leeuw: Cytologie aan Zee (tevens organisatie workshop pleuravochten) VAP-dag Velthuizencursus, Noordwijkerhout L. Moenis: Cytologie aan Zee (tevens organisatie workshop pleuravochten) VAP-dag Cytologiecongres Lissabon Vap-themadag SBBW-symposium papendal D.S. Obeng: Cytologie aan Zee Operatorstraining T3000, Hologic Veldhuizencursus, Noordwijkerhout M. van Moorst: VAP-dag SBBW-symposium, papendal M.M. vd Laan: Cytologie aan Zee VAP-dag SBBW-symposium L. Tuite: VAP-themadag Jaarverslag MCA Pathologie

32 Staf M. van Moorst: LEAN and 6 sigma symposium, Sakura Histologie J. Wouda obductie assistant (Vesalius) Allen communicatietraining; Coaching en Meer (Melusine Koning) communicatietraining deel 2; Coaching en Meer (Melusine Koning) A. Slappendel Pathologists Assistant opleiding, Foreest Medical School C. Coppoolse Immunologie voor gevorderden, Hogeschool Leiden G. Damsteeg MOM-cursus, Foreest Medical School Cursus kwaliteit, Nordiqc (Denemarken) E. van Straaten Basiscursus pathologie, Hogeschool Leiden H.M.C. van Straaten Pathologists Assistant opleiding, Foreest Medical School H. Tollenaar MOM-cursus Foreest Medical School J. Wouda-Bakker Obductieassistant opleiding, Vesalius K.V.E. Schamper Obductieassistent opleiding, Vesalius M.A. Abtahi Pathologists Assistant opleiding, Foreest Medical School. M.H.S. Tjin-A-Koeng Pathologists Assistant opleiding J.C.H. Ursem LEAN and 6 sigma symposium, Sakura Jaarverslag MCA Pathologie

33 Speciële technieken A. Horstman: Statistiek voor het laboratorium met Excel 1 en 2, Avans te Breda. Training NucliSens EasyQ HPV, Biomerieux M.H.S. Tjin-A-Koeng: Training NucliSens EasyQ HPV, Biomerieux M. van Laar Training NucliSens EasyQ HPV, Biomerieux BESTUURSFUNCTIES Pathologen N.B.D. Gilhuijs Lid centrale onderwijscommissie N.M. Jiwa Lid centrale oncologiecommissie Lid centrale opleidingscommissie Lid werkgroep HSMR / RTM MCA Lid werkgroep wetenschap MCA H.J van Slooten Lid oncologiecommissie A.M. Uyterlinde Lid Beroeps Belangen Commissie (BBC) Bestuurslid Kamer Dienstverband Orde van Medisch Specialisten L.B. Meijer-Jorna Lid van de Association for European Cardiovascular Pathology (AECVP) (vanaf okt. 2008) Niet-wetenschappelijk personeel D.Seesink Bestuurslid PALGA M. van Moorst Secretaris SKML sectie pathologie. Jaarverslag MCA Pathologie

34 VOORDRACHTEN EN PUBLICATIES Pathologen Dr. H.J. van Slooten Poster: Receptor conversion in distant breast cancer metastases San Antonio 2009 Alkmaar, Jaarverslag MCA Pathologie