Inhoudsopgave. Kernpunten uit het verslag van de directie en de jaarrekening 2. Kerngegevens 4. Voorwoord van de directie 8

Transcriptie

1 Jaarverslag 2010

2 Profielschets H.E.S. Beheer N.V., opgericht in 1908, is houdstermaatschappij van bedrijven die logistieke diensten in havens verlenen. Stuwadoren is de kernactiviteit. Het gaat om het lossen en laden van droge en natte bulkproducten in en uit zeeschepen, coasters, lichters, treinen en vrachtauto s. Deze bulkproducten zijn voornamelijk bestemd voor industriële eindgebruikers. Voorbeelden van bulkproducten zijn grondstoffen voor de energiemarkt, de staal- en aluminiumindustrie en de voedingsmiddelenindustrie. Op jaarbasis wordt door de bedrijven binnen de HES groep 50 à 70 miljoen ton aangevoerde tonnen gelost. Het leeuwendeel van de activiteiten ligt in Nederland. Daarnaast is de vennootschap actief in het Verenigd Koninkrijk. De HES-bedrijven beschikken over grootschalige apparatuur voor snelle lossing, belading en bewerking. Daarnaast hebben zij ruime opslagfaciliteiten. Alle Nederlandse bedrijven liggen aan diep vaarwater en hebben directe toegang tot de belangrijkste Europese waterwegen en het Europese railnetwerk. Wereldwijd behoren zij tot de grootste in hun soort. HES Beheer is een onafhankelijke, volledige structuurvennootschap. Aandelen HES Beheer zijn sinds 28 januari 1982 verhandelbaar via de Amsterdamse effectenbeurs. De voornaamste taken en werkzaamheden van HES Beheer als houdstermaatschappij zijn het participeren in overslagbedrijven met verwante kenmerken, het oprichten van nieuwe bedrijven, het overnemen van bedrijven, het vaststellen van de groepsstrategie en het ontplooien en ondersteunen van nieuwe activiteiten. Hierbij staan rendement, groei van de onderneming en spreiding en beheersing van risico s centraal. Zoveel als in haar vermogen ligt, stimuleert HES Beheer de binnen de groep aanwezige synergie. Vanuit de holding wordt waar nodig interne ondersteuning geboden, inclusief tijdelijk management, en worden overnames en/of (des)investeringen begeleid. Ook het aantrekken van eigen en vreemd vermogen behoort tot de taken, evenals het onderhouden van contacten met kapitaalverschaffers en het verschaffen van informatie aan aandeelhouders, beurs en pers. Dit alles met het uiteindelijke doel om de continuïteit van het concern te waarborgen, meerwaarde te creëren en te bevorderen dat de onderliggende bedrijven optimaal functioneren. H.E.S. Beheer N.V. Elbeweg LC EUROPOORT ROTTERDAM Postbus AD ROZENBURG Zh Telefoon Telefax hes@hesbeheer.nl Internet Havennummer 5820 Ingeschreven bij het Handelsregister te Rotterdam onder nr

3 Inhoudsopgave Kernpunten uit het verslag van de directie en de jaarrekening 2 Kerngegevens 4 Voorwoord van de directie 8 Verslag van de Raad van Commissarissen 13 Verslag van de directie 19 Algemene beschouwing 19 Strategie en doelstellingen 19 Marktontwikkelingen 20 Investeringen 25 Risico s 25 Financiële gang van zaken 28 Gang van zaken bij groepsmaatschappijen en deelnemingen 36 Maatschappelijk verantwoord ondernemen 56 Personeel 58 Toekomst 59 Jaarrekening Geconsolideerde winst- en verliesrekening 62 Geconsolideerde balans 64 Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen 66 Geconsolideerd kasstroomoverzicht Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 69 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 80 Toelichting op de geconsolideerde balans 89 Enkelvoudige balans 112 Enkelvoudige winst- en verliesrekening 114 Toelichting op de enkelvoudige balans en winst- en verliesrekening 115 Overige gegevens 122 Uittreksel uit de statuten inzake winstbestemming 122 Bestemming van het resultaat 122 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 122 Organisatie 124 Personalia Raad van Commissarissen 124 Personalia Directie 125 Personalia Managementteam 125 Directeuren belangrijkste deelnemingen 126 Organisatieschema 126 Belangrijkste groepsmaatschappijen en deelnemingen 127 Vennootschappelijke informatie 128 Aandeelhoudersinformatie 128 Corporate Governance 130 Bestuursverklaring 132 Rapport van de Stichting Preferente Aandelen H.E.S. Beheer N.V HES JAARVERSLAG 2010

4 Kernpunten uit het verslag van de directie en de jaarrekening KERNPUNTEN > Nettoresultaat 21,9 miljoen > record 16,7 miljoen > Proportionele aanvoer 28,1 miljoen ton 23,8 miljoen ton > Omzet 75,8 miljoen 66,5 miljoen > ROFA * 9,7% 8,7% > Nettoresultaat per aandeel 2,50 1,91 > Dividendvoorstel van 1,25 per aandeel (waarvan 0,56 reeds als interim-dividend is uitgekeerd) 0,95 > Slotkoers 33,00 22,85 > Beurswaarde ultimo ,8 miljoen 200,0 miljoen > Rendement op eigen vermogen (per 1 januari 2010) 27,1% 23,8% > Solvabiliteit 65,4% 72,4% > Bouw eerste fase Botlek Tank Terminal ( m 3 tankopslag) goed op schema, eind 2011 gereed verwacht. > Overeenstemming met Havenbedrijf Rotterdam over huurovereenkomst tweede fase Botlek Tank Terminal ( m 3 tankopslag); vergunningaanvragen in behandeling. > EBS: uitbreiding opslagterrein Laurenshaven en nieuwe transportband. Huurcontract 4,8 hectare extra terrein in Botlekgebied. > Bouw nieuwe 60 tons brugkraan OBA in eindstadium; in de zomer van 2011 operationeel verwacht. Nieuwe kadeband sinds zomer 2010 in gebruik. Tweede mobiele belader, waarmee afslagcapaciteit is verbeterd, in gebruik genomen. * ROFA is een interne ratio van HES om het rendement op investeringen te meten, zowel op holding- als deelnemingsniveau. ROFA = Return On Fixed Assets (rendement op vaste activa) = genormaliseerde EBITDA / (aanschafwaarde van de materiële en immateriële activa + balanswaarde financiële vaste activa). > EMO: Nieuwe 85 tons brugkraan en bijbehorend transportbandensysteem besteld; tweede kwartaal 2012 gebruiksklaar verwacht. Bouw additionele kolentreinbelader op schema. Medio 2011 operationeel. Akkoord omtrent 11,5 hectare extra terrein op de Hartelstrook en optie op nog eens 12 hectare terrein. Bouw twee kolen-/biomassacentrales op en naast EMO-terrein vordert gestaag. > 1 hectare extra opslagterrein Ovet Vlissingen in gebruik genomen. Contract getekend met Zeeland Seaports in verband met bouw nieuwe zeekade Vlissingen en optie op nieuw terrein van 5 hectare. HES JAARVERSLAG

5 KERNPUNTEN VAN HET BELEID > Verbreding activiteiten door grootschalige op- en overslag van natte bulk > Investeren in de droge bulk in Nederland en het Verenigd Koninkrijk via onze huidige deelnemingen > Actieve rol als aandeelhouder en commissaris bij de deelnemingen > Stimuleren van synergie FINANCIËLE DOELSTELLINGEN > Financieel gezond en stabiel groeiend bedrijf dat langetermijnaandeelhouderswaarde creëert > Jaarlijkse groei van de proportionele omzet > Jaarlijkse groei van het totaalresultaat en resultaat per aandeel > ROFA van 10% > Rendement op eigen vermogen van minimaal 15% > Solvabiliteit van minimaal 35% > Dividenduitkeringen van 50% van het genormaliseerde resultaat VERWACHTING LANGERE TERMIJN De vooruitzichten voor de wat langere termijn blijven onverminderd goed. Deze verwachting is vooral gestoeld op de verwachte groei van de kolenaanvoer en de geplande uitbreiding in de natte bulk. De verwachte groei in de voor HES relevante markten in de droge bulk kan worden opgevangen door de bestaande portfolio. Daarnaast is er nog voldoende ruimte voor verdere verbeteringen, zodat de efficiency verder kan toenemen. 3 HES JAARVERSLAG 2010

6 Kerngegevens Bedragen in 1.000, tenzij anders vermeld Omzet Bijzondere resultaten * Genormaliseerd nettoresultaat Nettoresultaat Investeringen materiële vaste activa Afschrijvingen en amortisaties Eigen vermogen Schulden aan kredietinstellingen Balanstotaal ROFA (%) 9,7 8,7 8,3 7,4 6,0 Genormaliseerd nettoresultaat/omzet (%) 28,8 25,2 17,3 17,3 14,0 Nettoresultaat/omzet (%) 28,8 25,2 18,4 20,6 14,0 Genormaliseerd nettoresultaat/ eigen vermogen ** (%) 27,1 23,8 20,3 21,2 17,1 Nettoresultaat/eigen vermogen ** (%) 27,1 23,8 21,6 25,1 17,1 Eigen vermogen/totaal vermogen (%) 65,4 72,4 68,2 68,1 67,5 GEGEVENS PER AANDEEL VAN 1,00 Aantal geplaatste aandelen per 31 december Genormaliseerd nettoresultaat 2,50 1,91 1,54 1,39 1,01 Nettoresultaat 2,50 1,91 1,65 1,64 1,01 Koers-winstverhouding 11,2 10,2 11,7 11,2 12,5 Slotkoers van het jaar 33,00 22,85 16,20 22,50 14,12 Dividend (2010: voorstel) 1,25 0,95 0,75 0,70 0,50 Pay-out 50,0% 49,7% 48,6% 50,5% 49,5% AANTAL MEDEWERKERS PER 31 DECEMBER * Materiële posten die een bijzonder karakter hebben. ** Eigen vermogen per 1 januari. HES JAARVERSLAG

7 Genormaliseerd nettoresultaat [in miljoenen euro s] Nettoresultaat [in miljoenen euro s] 22,5 21,9 22,5 21,9 20,0 20,0 17,5 16,7 17,5 16,7 15,0 12,5 12,1 13,5 15,0 12,5 14,4 14,4 10,0 8,8 10,0 8,8 7,5 7,5 5,0 5,0 2,5 2, Omzet [in miljoenen euro s] ROFA [in procenten] 81 78,3 75, ,9 * 66,5 63, * Effect 50% consolidatie RBT ,7 8,3 8,7 7,4 6, Schulden aan kredietinstellingen [in miljoenen euro s] Solvabiliteit [in procenten] Genormaliseerd nettoresultaat per aandeel [in euro s] Nettoresultaat per aandeel [in euro s] 2,7 2,4 2,50 2,7 2,4 2,50 2,1 1,8 1,5 1,39 1,54 1,91 2,1 1,8 1,5 1,64 1,65 1,91 1,2 0,9 1,01 1,2 0,9 1,01 0,6 0,6 0,3 0, HES JAARVERSLAG 2010

8

9 Bouw 60-tons brugkraan in eindfase OBA GROUP B.V. Amsterdam

10 Voorwoord van de directie Harmen Sliep, Directeur Beste aandeelhouders, Het is weer een eer om het jaarverslag aan u te presenteren. Het verheugt ons dat HES Beheer vele zeer loyale aandeelhouders heeft en dat de belangstelling voor ons bedrijf toeneemt. Het is om die reden extra plezierig dat wij u mooie cijfers over 2010 kunnen laten zien en dat de vooruitzichten voor het bedrijf goed zijn. Sterk jaar achter de rug Zowel omzet als resultaat liet een verdere verbetering zien. Gestimuleerd door de groei in de wereldhandel en de sterke Duitse economie trok de aanvoer van bulkgoederen aan. De vraag naar opslagcapaciteit was sterk, zelfs nog sterker dan in het voorafgaande jaar. De proportionele omzet groeide met ruim 14%, terwijl het nettoresultaat met 31% toenam tot 21,9 miljoen, een nieuw record. Het genormaliseerde nettoresultaat bedroeg eveneens 21,9 miljoen. Hiermee werd de in 2001 ingezette opgaande lijn ononderbroken doorgetrokken. Kennis en kwaliteit personeel op hoog niveau De HES-bedrijven opereren in een dienstverlenende sector, waarin kennis, kwaliteit en inzet van personeel belangrijk zijn voor het succes van een onderneming. De HES-bedrijven kenmerken zich door informele en open communicatielijnen en een sterke teamspirit. Er is continu aandacht voor behoud en verbetering van kwaliteit van mensen, op alle niveaus. Wij zijn trots op de door de directies, managementteams en overige medewerkers geleverde prestaties in het afgelopen jaar. Zij hebben wederom bewezen in staat te zijn de efficiency en resultaten van hun bedrijven naar een hoger niveau te tillen. Deze verbeteringen staan aan de basis van het succes van de HES groep in de afgelopen jaren. Verbreding activiteiten daadwerkelijk gestart Om onze marktpositie binnen onze kernactiviteiten verder te verstevigen, wordt de productrange en hiermee ook onze potentiële markt belangrijk uitgebreid. De natte bulk moet een belangrijke tweede pijler onder HES Beheer worden. Deze markt biedt interessante perspectieven door toenemende handelsstromen, zowel binnen de EU als mondiaal en de groeiende opslagbehoefte binnen de zogenaamde ARA- (Amsterdam- Rotterdam-Antwerpen) range aan minerale oliën, biobrandstoffen en eetbare oliën. Daarnaast constateren wij meer vraag naar toegevoegde waardeactiviteiten, zoals het mengen van producten. Wij willen al deze producten kunnen op- en overslaan en bewerken. Snel, HES JAARVERSLAG

11 betrouwbaar en efficiënt. Wij willen dan ook een zo breed mogelijk scala aan producten kunnen behandelen. Onze eerste stap in de natte bulkmarkt wordt gezet via Botlek Tank Terminal, waar daadwerkelijk is gestart met de bouw van een nieuwe tankterminal, volgens de laatste stand der techniek. De eerste paal werd eind april 2010 geslagen en de bouw verloopt voorspoedig. Verwacht wordt dat de eerste fase, m 3 opslagcapaciteit, eind 2011 in gebruik kan worden genomen. Met deze eerste fase is een investering van 70 miljoen gemoeid. Tegelijkertijd zijn al voorbereidingen getroffen voor de tweede fase, nog eens m 3. Met de bouw van een natte bulkterminal is een belangrijke strategische keuze gemaakt. Onze ambities reiken verder dan alleen deze terminal. Wij willen een speler van formaat worden in de natte bulk, terwijl wij onze belangrijke positie in de droge bulk verder willen uitbreiden. Markt en kosten als basis voor verdere groei winstgevendheid Met onze strategie spelen wij in op de marktontwikkelingen. Mijnsluitingen en nieuwe kolencentrales in Nederland en Duitsland betekenen een verdere toename van de kolenaanvoer via de Nederlandse zeehavens. Behalve op groei in de kolenmarkt, richten wij ons op nieuwe bulkstromen en de natte bulk. De hieruit voortvloeiende groei zal in onze visie ruimschoots compensatie bieden aan ontwikkelingen in marktstromen die een dalende tendens vertonen of stabiel zijn. Via diversificatie van de markt willen wij de risico s beter proberen te spreiden. De HES-bedrijven hebben de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in opslagvoorzieningen. Zij beschikken over ruime en efficiënte faciliteiten om tegemoet te komen aan de toenemende opslagbehoefte van klanten. Verdere verbetering van de efficiency is een blijvend punt van aandacht. In combinatie met investeringen is hier al veel bereikt, maar ook de komende jaren zal er veel energie worden gestoken in verbeterpunten, zodat de omzet per werknemer verder zal kunnen stijgen. Vooral investeren in nieuwe markten en uitbreidingen De komende tijd zal vooral geïnvesteerd worden in capaciteitsuitbreidingen in voor HES nieuwe markten (natte bulk) en bestaande activiteiten (droge bulk). Daarnaast blijft er continu gewerkt worden aan optimalisering van het gebruik van de terreinen en verhoging van de efficiency, zodat schaalvoordelen zo goed mogelijk worden benut en kosten worden bespaard. Sterke positie door goede locaties en financiële soliditeit De Nederlandse HES-bedrijven zijn gevestigd in de Nederlandse zeehavens, de belangrijkste doorvoerhavens voor Duitsland, de economische motor van Europa, en Nederland. Deze havens zijn daarenboven belangrijke logistieke knooppunten voor de internationale goederenhandel. De HES-bedrijven onderscheiden zich door schaalgrootte, efficiency en gunstig gelegen locaties. Een deel van de dienstverlening is captive vanwege een directe verbinding met nabijgelegen elektriciteitscentrales, waarvoor de toevoer van grondstoffen wordt verzorgd. Gegeven de bouw van nieuwe elektriciteitscentrales op de Maasvlakte zal deze captive lading de komende jaren toenemen. Daarnaast nemen onze bedrijven de doorvoer van kolen naar elektriciteitscentrales in ons directe achterland voor hun rekening. HES is eigenaar of mede-eigenaar van grote, vooraanstaande stuwadoorsbedrijven. In geval van gedeeld eigendom zijn de partners stabiele bedrijven. De financiële positie van HES en de individuele deelnemingen is ronduit solide te noemen. Aandelenkoers sterk gestegen, hoger dividend De slotkoers van het aandeel HES steeg in 2010 met 44% naar 33,00 (slotkoers ,85), een sterkere stijging dan de indices van de 75 meest verhandelde aandelen op de Amsterdamse effectenbeurs. De AEX-Index steeg met 6%, de AMX-Index met 25%, terwijl de AScX-Index met 11% klom. 9 HES JAARVERSLAG 2010

12 De gunstige resultaatontwikkeling rechtvaardigt ons inziens een hoger dividend. Aan aandeelhouders wordt voorgesteld om een dividend van 1,25 per aandeel uit te keren (over het boekjaar ,95). Dit komt neer op een pay-out van 50%. Hiermee wordt het consistente dividendbeleid, waarbij in principe 50% van het genormaliseerde resultaat wordt uitgekeerd, voortgezet. Niet alles rozengeur en maneschijn Ondanks alle geschetste positieve ontwikkelingen, zijn er ook onzekerheden. Als dienstverlener zijn onze bedrijven afhankelijk van hun omgeving. Vooral politieke besluitvorming kan bepalend zijn voor toekomstige ontwikkelingen. Verantwoord EU-beleid, zowel op politiek als financieel vlak, is van groot belang. Ditzelfde geldt voor economische ontwikkelingen in ons achterland. Hoewel Nederland en vooral Duitsland snel zijn hersteld van de economische crisis, is het herstel nog enigszins broos. Verder zijn de fysieke mogelijkheden in de belangrijke Nederlandse zeehavens om terreinen uit te breiden of nieuw te ontwikkelen beperkt. Goede vooruitzichten voor bedrijf en aandeelhouders Onvoorziene omstandigheden voorbehouden, zijn de vooruitzichten voor de lange termijn goed. Doelstelling is een jaarlijkse groei van het resultaat door verbreding van het productenpakket, meer aanvoer en voortgaande efficiencyverbeteringen. Het dividend zal parallel aan de winstontwikkeling mee bewegen. In principe wordt 50% van het genormaliseerde resultaat uitgekeerd als dividend. Hartelijk dank voor uw vertrouwen in ons bedrijf. Wij doen er alles aan om dit vertrouwen waard te blijven! Drs. Harmen Sliep Algemeen directeur HES JAARVERSLAG

13 Bouw volautomatische wagonbelader EUROPEES MASSAGOED-OVERSLAGBEDRIJF [ EMO ] B.V. Rotterdam Maasvlakte

14 Nieuwe kade OVET B.V. Vlissingen

15 Verslag van de Raad van Commissarissen Aan de aandeelhouders De Nederlandse zeehavens waarin de HES-bedrijven zijn vertegenwoordigd, vormen de belangrijkste toegangspoorten voor droge en natte bulk in Europa. Na het qua aanvoer moeilijke jaar 2009, waarin het volume droge bulkproducten in deze havens door de economische crisis sterk terugviel, is in 2010 een sterk herstel opgetreden en kon de winstgevendheid verder worden verbeterd. Lag het accent in 2009 vooral op het beteugelen van de invloed van de economische crisis op de HES-bedrijven, in 2010 werd vooral gefocust op investeringen in de natte en droge bulk. Het afgelopen boekjaar kwam de raad van commissarissen viermaal bijeen. Alle vergaderingen werden gehouden in aanwezigheid van de directie, met uitzondering van de laatste, die deels buiten aanwezigheid van de directie plaatsvond; daarbij hebben wij collectief gesproken over het functioneren van de raad als geheel en de individuele leden, het gewenste profiel, de samenstelling en de competentie van de raad, het optiebeleid alsmede het functioneren van de directie. Meer dan anders heeft ons college aandacht besteed aan de samenstelling van de raad op wat langere termijn. Mr. J.P. Peterson, Voorzitter Bij drie vergaderingen was ons college compleet. Eén commissaris moest eenmaal verstek laten gaan. Wij hebben getracht de directie met raad en daad bij te staan, waarbij gebruik is gemaakt van de binnen de raad aanwezige kennis en ervaring. Naast de reguliere agendapunten, de gang van zaken bij de verschillende deelnemingen, de maand-, kwartaal- en jaarrapportage, de financiële positie en de strategie van HES Beheer hebben wij onder meer aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: > business development, inclusief mogelijke uitbreiding terreinen > investeringen > samenstelling raad van commissarissen > beloning commissarissen > commissariaten deelnemingen > opvolging directeur OBA in 2011 > fiscaal compensabele verliezen > corporate governance > reserverings- en dividendbeleid > optiebeleid > pensioenen Naast de verdere ontwikkeling van de droge bulkbedrijven, is de meeste aandacht uitgegaan naar de voortgang van de nieuwbouwactiviteitein bij Botlek Tank Terminal. Twee van onze vergaderingen zijn gehouden op deze terminal. Ook is een bezoek aan de bouwlocatie gebracht. Bij de bespreking van de strategie en de mogelijkheden tot uitbreiding van terreinen, hebben wij de directie gevraagd sterk te focussen op de huidige infrastructuur en vooralsnog prioriteit te geven aan het zo veel mogelijk zelfstandig verder ontwikkelen van de natte bulkactiviteiten op bestaand terrein, zonder de mogelijkheden tot ontwikkeling van nieuwe terreinen uit het oog te verliezen. Bij de jaarlijkse bespreking van het accountantsverslag is speciale aandacht besteed aan de voor HES mogelijk relevante toekomstige wijzigingen in IFRS. In het verslag van de directie en/of de jaarrekening wordt nader ingegaan op de meeste van voornoemde onderwerpen. Op de samenstelling van de raad van commissarissen wordt later in dit verslag nader ingegaan. 13 HES JAARVERSLAG 2010

16 Kernpunten van de strategie voor de komende jaren zijn het verbreden van de productrange, een verdere verbetering van de winstgevendheid, het nog meer ontwikkelen van de inherente mogelijkheden bij de deelnemingen en het optimaal benutten van de strategische positie van de bedrijfslocaties. CORPORATE GOVERNANCE De hoofdlijnen van het corporate-governancebeleid worden in een apart hoofdstuk van het jaarverslag uiteengezet. De hoofdlijnen van de corporate-governancestructuur en de naleving van de Code zullen aan de algemene vergadering van 2011 worden voorgelegd als onderdeel van de bespreking van het jaarverslag. De Monitoring Commissie Corporate Governance heeft in haar in december 2010 uitgebrachte rapport bijzondere aandacht besteed aan aandeelhouders en (de samenstelling van) de raad van commissarissen. Eén van de opvallende conclusies is dat er bij nieuwe benoemingen meer gebruik is gemaakt van de mogelijkheid om de diversiteit binnen de raad te vergroten, maar dat 30 van de 35 raden van commissarissen van de lokale fondsen geen vrouwelijke leden tellen. Zoals blijkt uit de paragraaf Samenstelling Raad van Commissarissen vormt HES Beheer geen uitzondering hierop. Bij voordrachten in de komende jaren blijven wij streven naar een gemengde samenstelling. Bij de voordracht van een kandidaat zal relevante ervaring en expertise echter te allen tijde zwaarder wegen dan geslacht. Hoofdstuk III van de Code heeft betrekking op de raad van commissarissen. De meeste principes en best-practicebepalingen van dit hoofdstuk worden door ons onderschreven c.q. (zullen worden) toegepast. Het bezoldigingsbeleid is in het verslagjaar ongewijzigd gebleven. Voor het vaststellen van de remuneratie van de statutair directeur hanteert de raad van commissarissen een stelsel met drie componenten, te weten een vaste component (salaris en overige primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden), een variabele component en een component bestaande uit een optieregeling. De gekozen prestatiecriteria worden in dit verslag niet nader beschreven, omdat deze gevoelige informatie bevatten. Sinds de aanstelling van de huidige statutair directeur worden jaarlijks bepaalde doelstellingen vastgesteld die de hoogte van de variabele beloning bepalen. Deze worden na afloop van het jaar geëvalueerd. Daarnaast wordt de totale prestatie van de statutair directeur meegewogen. De hoofdlijnen van de jaarlijkse toepassing van het remuneratiebeleid worden in een vergadering van de raad buiten aanwezigheid van de directie besproken, waarna twee commissarissen alle componenten definitief ter bespreking met de statutair directeur vaststellen. In de jaarrekening 2010 is op pagina 88 onder het kopje Bezoldiging bestuurder een uitsplitsing gegeven van de bedragen die in verband met de bezoldiging van de bestuurder ten laste van het resultaat zijn gekomen. Voor het lopende boekjaar en de daaropvolgende jaren wordt op dit moment geen materiële wijziging in het bezoldigingsbeleid verwacht. D.d. 8 augustus 2008 is het Besluit van 26 juli 2008 tot uitvoering van artikel 41 van de Richtlijn betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen in werking getreden. Dit artikel bepaalt dat organisaties van openbaar belang in beginsel een Auditcommissie moeten hebben en geeft regels voor de samenstelling van deze commissie. In het geval de raad van commissarissen uit maximaal vier personen bestaat, zoals bij HES Beheer, is het toegestaan om een ander orgaan van de vennootschap aan te wijzen dat soortgelijke taken kan uitoefenen als een Auditcommissie. De vennootschap heeft de volledige raad van commissarissen, bestaande uit de heren drs. W. Cordia, mr. S.W.A. Lak, mr. J.P. Peterson en F. Tielrooij daartoe aangewezen, temeer omdat het, gegeven de beperkte omvang van de vennootschap, niet zinvol wordt geacht om een aparte Auditcommissie in te stellen. HES JAARVERSLAG

17 Bij de (her)benoeming van de drie voorgedragen commissarissen zullen de taken van de Auditcommissie tijdelijk door alle zes commissarissen worden uitgeoefend. Alle commissarissen zijn onafhankelijk in de zin van de Code. Ten minste één lid beschikt over de nodige deskundigheid op het gebied van boekhouding en controle. Aan commissarissen zijn geen opties op aandelen HES Beheer toegekend. Evenmin zijn leningen, voorschotten of garanties verstrekt aan commissarissen. Alle commissarissen genieten een vaste jaarlijkse honorering die niet afhankelijk is van de resultaten van HES Beheer in enig jaar. De bezoldiging van commissarissen is opgenomen in de jaarrekening, op pagina 88. Deze bezoldiging werd d.d. 24 mei 2006 vastgesteld door de algemene vergadering van aandeelhouders. Aan de algemene vergadering van 12 mei 2011 zal worden voorgesteld om de honoraria van commissarissen te verhogen. SAMENSTELLING RAAD VAN COMMISSARISSEN Zoals hierboven reeds vermeld, hebben wij in het verslagjaar meer dan anders aandacht besteed aan de samenstelling van ons college op wat langere termijn, dat wil zeggen na het aftreden te zijner tijd van de commissarissen die in 1997 deel uitmaakten van het consortium dat de claimemissie van HES Beheer heeft onderschreven, de heren drs. W. Cordia en mr. J.P. Peterson. Conform onze voordracht heeft de algemene vergadering van aandeelhouders d.d. 3 mei 2010 de heer Cordia herbenoemd als commissaris voor een periode van vier jaar. Hierbij is aangetekend dat het waarschijnlijk is dat de heer Cordia niet de volledige nieuwe termijn zal uitdienen. De heer Peterson is in 2013 aftredend. Wij streven een geleidelijke transitie na. Leidraad hierbij is handhaving van het vertrouwen van aandeelhouders. Daarnaast moeten essentiële deskundigheid en ervaring gewaarborgd blijven en hechten wij veel belang aan het oordeel van de ondernemingsraad van EBS, als OR van een afhankelijke maatschappij. De heer mr. S.W.A. Lak is tijdens de op 12 mei 2011 te houden jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders volgens rooster aftredend als commissaris. Bovenstaande leidt tot ons voorstel om de heren B. Vree (57) en J.E. Tjaden (61) per 12 mei 2011 te benoemen tot commissaris voor een periode van vier jaar en de heer Lak te herbenoemen voor eenzelfde periode. De heer Vree heeft ruime ervaring in de haven. Na diverse functies, onder meer bij tankopslagbedrijf Van Ommeren/Vopak, is hij vele jaren werkzaam geweest bij Smit Internationale, van 2002 tot 2010 als voorzitter van de raad van bestuur. Tot 1 januari 2011 maakte de heer Vree deel uit van de raad van bestuur van Koninklijke Boskalis Westminster. De heer Tjaden heeft ruime ervaring in de financiële sector, laatstelijk als statutair directeur van Janivo Holding ( juli 2010), een investeringsmaatschappij die vooral opereert op de Nederlandse markt. De heer Lak heeft de afgelopen vier jaar bewezen een zeer constructief-kritische commissaris te zijn, met verstand van zaken op een breed front en ruime ervaring in de haven. Mocht de algemene vergadering ons voorstel overnemen met betrekking tot de benoeming van commissarissen, dan bestaat de raad tijdelijk uit zes personen en wordt een lichte daling van de gemiddelde leeftijd bereikt. Wij hebben geen voorkeur voor een commissaris van het mannelijke of vrouwelijke geslacht. Voor ons staat op dit moment voorop goede kandidaten met een havenachtergrond en specifieke kennis en ervaring op het gebied van natte bulk, omdat HES Beheer de ambitie heeft om verder te groeien in de droge en natte bulkmarkt. Daarnaast is een goede kandidaat met ruime evaring in de financiële sector een welkome aanvulling. De voorgedragen kandidaten passen uitstekend in dit profiel. 15 HES JAARVERSLAG 2010

18 De diversiteit qua geslacht wordt met de benoeming van deze kandidaten niet vergroot, wel blijft de raad naar onze mening evenwichtig samengesteld qua kennis en ervaring, waarbij rekening is gehouden met het streven naar een groter gewicht van de natte bulksector binnen de groep. De ondernemingsraad van EBS heeft de voordrachten positief beoordeeld. Conform de structuurregeling worden commissarissen benoemd door de algemene vergadering, op voordracht van de raad van commissarissen. JAARREKENING De raad van commissarissen biedt u hierbij de door de directie opgestelde jaarrekening over het boekjaar 2010 aan. Deze jaarrekening is door PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. gecontroleerd en door de raad van commissarissen met de externe accountant besproken. Commissarissen hebben deze jaarrekening ondertekend om te voldoen aan hun wettelijke verplichting op grond van artikel 2:101 lid 2 BW. De controleverklaring is weergegeven op pagina 122. Wij adviseren u de jaarrekening vast te stellen en voorts decharge te verlenen aan de directie voor het gevoerde beleid en aan de raad van commissarissen voor het gehouden toezicht op dit beleid gedurende het boekjaar Tevens stellen wij u voor het voorstel van de directie met betrekking tot de bestemming van het resultaat, zoals opgenomen op pagina 122, over te nemen. Hierin is vervat een voorstel aan aandeelhouders om een dividend van 1,25 (over boekjaar ,95) per aandeel van 1,00 nominaal uit te keren. Aangezien er d.d. 9 augustus 2010 reeds een interim-dividend van 0,56 per aandeel is gedistribueerd, betekent dit een slotdividend van 0,69 per aandeel. Europoort/Rotterdam, 16 maart 2011 Namens de raad van commissarissen: Mr. J.P. Peterson Voorzitter HES JAARVERSLAG

19 Voorbereiding tankfundering BOTLEK TANK TERMINAL B.V. [ B T T ] Rotterdam Botlek

20 Realisatie nieuwe opslagtanks BOTLEK TANK TERMINAL B.V. [ B T T ] Rotterdam Botlek

21 Verslag van de directie ALGEMENE BESCHOUWING De overslag van bulkgoederen is in 2010 belangrijk gegroeid. De opleving in de staalindustrie was de belangrijkste stuwer. Na de conjuncturele dip in 2009 steeg de EU staalproductie in het verslagjaar met 24,5%. Ofschoon een grote stap in de goede richting werd gezet, is de aanvoer nog niet terug op het niveau van De vraag naar opslag bleef ook in 2010 sterk. De economie in Europa is weer aangetrokken. Duitsland het belangrijkste industriegebied van Europa en Nederland, ons belangrijkste achterland, doen het relatief goed. Vooral de export profiteerde van de sterke groei in de ontwikkelingslanden. De havens waarin de HES-bedrijven zijn gevestigd, zijn de belangrijkste Europese doorvoer havens. Algemeen directeur Drs. Harmen Sliep De proportionele omzet verbeterde met 14,7% tot 137,2 miljoen. Het nettoresultaat klom van 16,7 miljoen in 2009 naar 21,9 miljoen in 2010, een nieuw record. Deze groei is te danken aan hogere positieve resultaten bij alle dochters en deelnemingen in Nederland, bij een gelijkblijvend goed resultaat van het Engelse dochterbedrijf. De directies van deze bedrijven en hun medewerkers hebben goede prestaties neergezet. Het genormaliseerde nettoresultaat ad 21,9 miljoen betekende eveneens een nieuw record, en een tiende stijging op rij. STRATEGIE EN DOELSTELLINGEN Het beleid van HES Beheer is gericht op behoud en uitbreiding van een belangrijke positie als stuwadoor van bulkproducten. De dienstverlening bestaat uit de overslag, opslag en bewerking van droge en natte bulkproducten in de belangrijkste Nederlandse zeehavens. Daarnaast heeft HES een kleiner op- en overslagbedrijf voor droge bulk in het Verenigd Koninkrijk. De huidige werkzaamheden zijn sterk gefocust op het Noordwest-Europese achterland. In de droge bulk gaat het om kolen, industriële mineralen, agribulk en biomassa, in de natte bulk om producten als minerale oliën, biobrandstoffen en eetbare oliën. HES participeert in de belangrijkste onafhankelijke Nederlandse stuwadoorsbedrijven op het gebied van droge bulk. Daarnaast heeft zij een Engels dochterbedrijf. Met behulp van investeringen in overslag- en opslagapparatuur kunnen zij hun operationele prestaties continu verbeteren en hun activiteiten verder uitbreiden. Er liggen nog voldoende kansen en uitdagingen om de omzet per medewerker verder te verhogen. HES wil haar sterke positie in de droge bulkmarkt, die kansrijk is en interessant blijft, waar mogelijk verder verstevigen door acquisities in Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Dit kan zelfstandig en/of met partners worden gerealiseerd. Waar mogelijk worden de deelnemingspercentages in de huidige deelnemingen vergroot. Er zal worden ingespeeld op nieuwe goederenstromen. Mochten zich mogelijkheden voordoen, dan is HES geïnteresseerd in het ontwikkelen van nieuwe terreinen. Door een toenemend verbruik van minerale oliën, biobrandstoffen en eetbare oliën biedt de natte bulkmarkt eveneens interessante perspectieven. HES heeft aspiraties om een belangrijke speler te worden in deze markt, die in de toekomst een substantieel deel van de groei en winstgevendheid zal moeten genereren. 19 HES JAARVERSLAG 2010

22 De natte bulkmarkt moet de tweede belangrijke pijler onder HES worden. Naast de bouw van de BTT-terminal, moeten onze ambities verder worden verwezenlijkt door het ontwikkelen van nieuwe terminals en de acquisitie van nieuwe terreinen en bedrijven in Nederland, zelfstandig dan wel samen met partners. Andere belangrijke beleidspunten zijn: > het bevorderen van de synergie tussen de deelnemingen; > optimalisering van het gebruik van bestaande terreinen; > investeren in mensen en middelen om de kwaliteit verder te verbeteren. Voor alle potentieel interessante investeringen geldt dat deze aan bepaalde eisen moeten voldoen. Strategische overwegingen, risico s, rentabiliteit en synergie zijn hierbij maatgevend. Via aandeelhouderschap en commissariaten wordt invloed uitgeoefend op het beleid van de onderliggende vennootschappen, met als doel toegevoegde waarde te creëren voor het desbetreffende bedrijf. In het verslagjaar werd gefocust op expansie in de natte bulk en investeringen in de droge bulk, vooral op het gebied van terreinuitbreiding, verdere verbetering van de operationele prestaties en vergroting van de efficiency. In de natte bulk werd 31,5 miljoen geïnvesteerd, in de droge bulk 46,4 miljoen (op basis van 100%). De financiële doelstellingen zijn een rendement op het eigen vermogen van minimaal 15%, een solvabiliteit van ten minste 35%, een ROFA van minimaal 10% en jaarlijkse groei van het totaalresultaat en het resultaat per aandeel. Behoudens bijzondere omstandigheden is de vennootschap voornemens om een dividend uit te keren van 50% van het genormaliseerde nettoresultaat. Daarmee moet het mogelijk zijn om een financieel gezond en stabiel groeiend bedrijf te behouden dat langetermijnaandeelhouderswaarde creëert. MARKTONTWIKKELINGEN Algemeen Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk zijn de belangrijkste afzetgebieden van de HESbedrijven. De Duitse economie, de machinekamer van de eurozone, groeide in 2010 met 3,5% (-/- 5% in 2009), het sterkste groeicijfer op jaarbasis voor het bruto binnenlands product (bbp) sinds de Duitse hereniging in De Nederlandse economie liet in 2010 een groei van 1,7% zien (-/- 4% in 2009). In het Verenigd Koninkrijk, waar HES twee kleine vestigingen heeft, groeide het bbp met 1,3%. De wereldeconomie zal in 2011 naar verwachting verder aantrekken. Binnen de EU zal vooral Duitsland het relatief goed doen, terwijl ook de Nederlandse en Britse economie zullen blijven groeien. Ramingen blijven echter onzeker. Vooral internationaal blijven er risico s aanwezig die neerwaartse effecten zouden kunnen hebben. Voorbeelden zijn wisselkoersonzekerheid, die de wereldhandel kan belemmeren, milieumaatregelen en protectionisme. De bestedingen van huishoudens en bedrijven staan nog steeds onder druk door aanhoudende onzekerheden over de overheids financiën en het noodzakelijke bufferherstel, nu de staatsschulden en begrotingstekorten bij vele Europese landen door het stimuleringsbeleid gedurende de crisis in korte tijd zijn opgelopen. Ook de spanningen in het Midden-Oosten, waardoor de olieprijzen zijn opgelopen, en de onrust op de financiële markten als gevolg van de perikelen in Griekenland, Portugal en Ierland kunnen invloed hebben op het herstel van het consumentenvertrouwen. Op grond van de groeiverwachtingen voor de Duitse, Nederlandse en Britse economie zijn wij positief gestemd en verwachten wij dat de aanvoer van grondstoffen voor de diverse basisindustrieën in 2011 licht verder zal aantrekken. HES JAARVERSLAG

23 De bedrijven waarin HES participeert, zijn actief in de volgende marktsegmenten: > kolen; > industriële mineralen en ijzererts; > agribulk en droge biomassa; > natte bulk. In 2010 is de aanvoer van kolen fractioneel afgenomen, terwijl de overige marktsegmenten groei lieten zien. Ten opzichte van het voorafgaande jaar is de proportionele aanvoer van droge bulkproducten met 18,0% gestegen tot 28,1 miljoen ton ( ,8 miljoen ton). De aanvoer van natte bulk bestond uitsluitend nog uit boord-boordoverslag en bedroeg 0,2% van de totale aanvoer. Kolen De proportionele aanvoer van kolen daalde van 15,4 naar 15,2 miljoen ton. Naar evenredigheid van haar participatie in de verschillende deelnemingen, was HES Beheer qua aangevoerde tonnen in 2010 voor 54,0% afhankelijk van deze markt ( ,5%). Het relatieve aandeel was minder omdat in 2009 de aanvoer van ijzererts een forse deuk had opgelopen, waardoor het aandeel van kolen zwaarder woog en omdat de aanvoer van energiekolen in 2010 een krimp vertoonde. De kolenmarkt kan ruwweg worden opgesplitst in twee hoofdstromen, te weten energiekolen voor elektriciteitscentrales en metallurgische kolen (inclusief cokes) voor de staalindustrie. Het merendeel van de in de Nederlandse havens behandelde kolen is bestemd voor de elektriciteitscentrales. Het gebruik van energiekolen nam af door een verschuiving in de mix van energieverbruik ten gunste van aardgas, vanwege de lage aardgasprijzen. Daarnaast werd ingeteerd op in 2009 opgebouwde voorraden en was een energiecentrale die door OBA wordt voorzien van kolen bijna vier maanden uit bedrijf voor groot onderhoud. De overslag van metallurgische kolen bewoog daarentegen mee met de toenemende staalproductie. De import van zowel energie- als metallurgische kolen wordt sterk beïnvloed door de al jaren geleden ingezette stapsgewijze sluiting van Duitse kolenmijnen, waardoor de binnenlandse productie verder afneemt en de staalindustrie en de energiecentrales meer kolen moeten importeren. Reeds eerder had de Duitse overheid besloten om de binnenlandse productie te verminderen van 26 miljoen ton in 2006 naar 16 miljoen ton in Eind januari 2007 hebben de Duitse regeringspartijen een belangrijk besluit genomen over de sluiting van de nog resterende acht kolenmijnen en de afbouw van subsidies voor het winnen van steenkool; men wil uiterlijk in 2018 de subsidiëring van de steenkoolmijnbouw staken, onder voorbehoud dat de Bondsdag in 2012 nogmaals moet beoordelen of het beëindigen van de eigen steenkoolwinning uit oogpunt van energievoorziening nog steeds te rechtvaardigen is. Samen met de plannen voor nieuwbouw van kolencentrales in Duitsland en Nederland zal dit mogelijk leiden tot een groei van de aanvoer van kolen via met name de havens van Amsterdam en Rotterdam. Behalve de aangekondigde sluiting van kolenmijnen in Duitsland en de verminderde productie van kolen in Polen, zijn voor de toekomstige import van kolen via de Nederlandse havens mede van belang de algehele economische ontwikkelingen, (politieke) discussies over de toekomstige kolenproductie en -consumptie in de Europese Unie en het plan van de EU om de uitstoot van broeikasgassen (vooral CO 2 dat vrijkomt bij de verbranding van fossiele brandstoffen) door de Europese industrie aan banden te leggen. Daarnaast speelt de concurrentie van andere energiedragers, zoals aardgas, kernenergie en alternatieve energiebronnen een rol. Verwacht wordt dat het gebruik van biomassa door bijmenging in kolengestookte elektriciteitscentrales zal groeien. In welke mate dit effect heeft op de geïmporteerde tonnages biomassa is verder mede afhankelijk 21 HES JAARVERSLAG 2010

24 van het subsidiebeleid en de beschikbaarheid van biomassa. Ook zal het percentage duurzame energie naar verwachting toenemen (zie ook de paragraaf agribulk en droge biomassa ). Dit neemt niet weg dat kolen onontbeerlijk blijven om de energievoorziening in Europa veilig te stellen. De wereldvoorraad kolen is nog voor ten minste tweehonderd jaar verbruik toereikend, en wellicht zelfs veel langer. Kolen zijn een belangrijk wapen in het streven naar brandstofdiversificatie, om de afhankelijkheid van olieproducerende landen en gasleveringen vanuit een klein aantal exporterende landen te verkleinen. Duurzame alternatieve opwekkingsmethoden kunnen de komende decennia nog niet tegemoet komen aan de vraag naar energie. Kolencentrales blijven dan ook nog hard nodig om aan de groeiende vraag naar elektriciteit te kunnen voldoen. De kolengestookte elektriciteitsproductiebedrijven nemen hun kapitaalintensieve investeringsbesluiten op basis van rationele inschattingen van toekomstige marktontwikkelingen. Belangrijk daarbij zijn de inschatting van verkrijgbaarheid van brandstof op lange termijn en het prijsniveau. De investeringsbeslissingen hangen daarnaast af van de mogelijkheden om het rendement van de omzetting van brandstof in elektriciteit zo hoog mogelijk op te voeren. Kolen kunnen vanuit vele vindplaatsen op de wereld eenvoudig worden aangevoerd. Het feit dat kolen vanuit verschillende continenten wordt aangevoerd, verkleint de afhankelijkheid en de risico s van een hapering in de toevoer. Met zijn ligging aan zee en uitstekende doorvoerroutes naar het Duitse achterland heeft Nederland een bevoorrechte positie voor de afhandeling van deze aanvoer. Er zijn zelfs mogelijkheden om op termijn stroom te exporteren, terwijl Nederland nu een netto-importeur is. Kolen zijn eenvoudig te koop op de wereldmarkt en de prijsstelling is meestal lager dan de prijs van gas. Door de overstromingen in Australië is de kolenprijs begin 2011 echter flink gestegen, terwijl de productie in dat land behoorlijk is ingezakt. Met name Queensland is een belangrijk mijnbouwgebied. De Australische kolen worden voornamelijk afgezet in Azië, maar de overstromingen hebben de kolenprijzen op de internationale markten flink opgedreven. Het effect van de hogere kolenprijs op het verbruik in Nederland en Duitsland kunnen wij in dit stadium nog niet inschatten. Er zijn in Europa meerdere nieuwe kolencentrales in aanbouw die deels oudere centrales, met een slecht rendement en een hoge CO 2 -uitstoot, vervangen. Elektriciteitsproductiebedrijven zijn zich sterk bewust van de noodzaak om de uitstoot van broeikasgas te beperken en nemen dan ook stringente maatregelen om tot een schoner productieproces, CO 2 -reductie en CO 2 -afvang te komen. Op vele plaatsen wordt dan ook technologie ontwikkeld om de CO 2 af te vangen en ondergronds op te slaan, de zogenaamde Carbon Capture and Storage (CCS). CCS brengt echter hoge kosten met zich mee en is niet uitsluitend een technische exercitie. Omdat CCS een breed scala aan wetten raakt, moet hiervoor ook nog een wettelijk kader worden geschapen. Het is wel de vraag wanneer deze CCS daadwerkelijk gerealiseerd gaat worden. De huidige technologie heeft een belangrijk nadeel in relatie tot de schaarste van grondstoffen. De efficiencywinst die de afgelopen dertig jaar is gerealiseerd, wordt met CO 2 -afvang tenietgedaan omdat er met de huidige technologie circa 25% meer kolen benodigd is om dezelfde netto-energieopbrengst te bewerkstelligen. Grote energiebedrijven bouwen (deels) kolengestookte elektriciteitscentrales op de Rotterdamse Maasvlakte. Volgens de huidige planning zouden deze nieuwe centrales in 2012/2013 operationeel moeten zijn. In het verslag over de gang van zaken bij EMO wordt nader hierop ingegaan. Wegens de sluiting van mijnen in Duitsland en de verminderde kolenproductie in Polen zal de doorvoer van kolen via Nederlandse havens toenemen. In Duitsland zijn momenteel zes nieuwe centrales in aanbouw. Oudere centrales zijn en worden aangepast voor verwerking van importkolen, die kwalitatief minder goed zijn dan de in Duitsland gedolven kolen (lagere calorische waarde), zodat er meer tonnen product nodig zijn om eenzelfde energie-opbrengst te verkrijgen. HES JAARVERSLAG

25 Gegeven de bovengeschetste ontwikkelingen verwachten wij voor 2011 een bescheiden groei van de kolenoverslag. Hierna zal de kolenaanvoer verder groeien, vanaf 2012/2013 zelfs fors. HES Beheer is actief in deze markt via EMO, OBA, EBS, OVET en RBT. Industriële mineralen en ijzererts De proportionele aanvoer van industriële mineralen en ijzererts steeg van 5,5 naar 9,5 miljoen ton. Volumematig is HES Beheer pro rata voor 33,8% afhankelijk van deze markt ( ,3%), die wordt gedomineerd door de ferro- en non-ferro-industrie. Daarnaast gaat het om grondstoffen bestemd voor een groot aantal andere basisindustrieën, zoals de bouw en de papier- en coatingindustrie. De aanvoer van ijzererts wordt bepaald door de ontwikkelingen in de West-Europese vooral Duitse staalindustrie en concurrentie vanuit vooral Azië en Oost-Europa. De Europese staalindustrie, die in 2009 harde klappen kreeg door de economische crisis, heeft zich in 2010 flink hersteld, waardoor de vraag naar ijzererts fors toenam. De grote Nederlandse havens spelen een prominente rol in de overslag, opslag en doorvoer van ijzererts voor met name staalproducenten in het Duitse achterland. De vraag naar staal door vooral de Duitse autoproducenten nam sterk toe. De aanvoer van industriële minerale bulkproducten is eveneens fors hersteld van de in 2009 opgetreden sterk verminderde vraag vanuit verschillende basisindustrieën. De belangrijkste gebruikers, de chemische industrie en de staalindustrie, herstelden zich goed. De bouwsector is laatcyclisch en vertoonde nog geen opleving; verschillende indicatoren wijzen in de richting van herstel vanaf Ontwikkelingen in de komende jaren zijn afhankelijk van de economische ontwikkelingen en de positionering van de betrokken industrieën. Vooral dit laatste heeft de afgelopen jaren geleid tot een daling van de aanvoer via Nederlandse havens; massaproductie werd geconcentreerd, en steeds vaker in landen buiten West-Europa. Tegelijkertijd neemt de hoogwaardigheid van diverse via de havens aangevoerde bulkproducten voor industriële eindverbruikers toe, doordat deze in het land van herkomst al een eerste bewerking hebben ondergaan. Dit leidt tot kleinere volumes en hogere eisen aan de kwaliteit van de dienstverlening. De verwachting voor de aanvoer van ijzererts in 2011 is gematigd positief. Ondanks prijsstijgingen van grondstoffen wordt een iets grotere productie van ijzer en staal verwacht. Ook gaan wij uit van een wat sterkere vraag naar grondstoffen voor diverse basisindustrieën, zodat de aanvoer van industriële mineralen eveneens op een hoger niveau kan uitkomen. HES Beheer is via EBS, EMO, OVET, NHBS, RBT en OBA actief in het marktsegment ijzererts en industriële mineralen. Agribulk en droge biomassa De proportionele aanvoer van agribulk en droge biomassa steeg van 2,9 naar 3,3 miljoen ton. Pro rata is HES Beheer in aangevoerde tonnen uitgedrukt voor 11,9% afhankelijk van deze markt ( ,2%). De aanvoer in dit marktsegment is in het verslagjaar sterk toegenomen. De agribulkmarkt kan worden opgesplitst in producten voor de oliezadenverwerkende industrie de zogenaamde crush markt, de veevoederindustrie en de export. 23 HES JAARVERSLAG 2010

26 De aanvoer van agribulkproducten is afhankelijk van vele factoren, zoals oogsten, de ontwikkeling van de veestapel, het gebruik van biobrandstoffen, de prijzen op de wereldmarkt en het EU-landbouwbeleid. De aanvoer van agribulk is in 2010 toegenomen, mede dankzij meer exportlading en het gebruik van granen als grondstof voor de bioethanolproductie. Het hoogwaardige bijproduct dat op de markt komt als veevoedergrondstof kan een deel van de ingevoerde veevoedergrondstoffen gaan verdringen. Twee derde van de duurzame energie in Europa komt uit biomassa. Het aandeel duurzame energie is echter nog steeds veel minder dan de EU-doelstelling van 12% voor het jaar Deze doelstelling is overigens niet bindend. In Nederland bedroeg de productie van duurzame elek triciteit in % van het binnenlands elektriciteitsverbruik. Voor de havens in de ARA-range en ook in het Verenigd Koninkrijk zien wij goede mogelijkheden om een sterke positie te verwerven in de grootschalige verwerking van biomassa, waarbij biomassa meervoudig gebruikt kan worden. De plannen van elektriciteitsproductiebedrijven om kolencentrales te bouwen die fors biomassa bijmengen, kunnen hierbij een belangrijke voortrekkersrol vervullen. De HES-bedrijven zijn goed uitgerust voor de behandeling van biomassa. Zij hebben veelal reeds jarenlange ervaring met de overslag en opslag van deze producten. De behandeling van biomassa is specialistisch werk en dient met grote nauwkeurigheid te geschieden. De aanvoer van biomassa is in het verslagjaar toegenomen. Per saldo verwachten wij dat de agribulkmarkt in 2011 ongeveer gelijk zal blijven aan Vanwege de ambitieuze doelstellingen van de EU en Nederland lijkt de markt voor droge biomassa goede mogelijkheden te bieden. De afhankelijkheid van subsidies en de beschikbaarheid van het product vormen echter onzekere factoren. Op grond van de bovengeschetste ontwikkelingen verwachten wij dat deze markt de komende jaren zal groeien, zij het vooralsnog bescheiden. Via EBS, NHBS, OBA, OVET en RBT is HES Beheer actief in deze markt. Natte bulk Op dit moment is HES Beheer, via haar deelneming in Botlek Tank Terminal (BTT), actief in deze markt. De activiteiten van BTT beperkten zich in 2010 hoofdzakelijk tot boord-boordoverslag, omdat er volop wordt gewerkt aan een nieuwe terminal. De overslag van natte bulk in de Rotterdamse haven vertoonde in 2010 een krappe 6% stijging. De aanvoer van ruwe olie nam met 4% toe naar het niveau van De vraag naar olieproducten in West-Europa leed onder de economische crisis en leidde tot sluiting of productiebeperking van minder efficiënte raffinaderijen in Noord-Frankrijk en Noord-Duitsland. Dit strekte tot voordeel van de grotere en meer flexibele raffinaderijen in Rotterdam. De aan- en afvoer van olieproducten groeide naar recordhoogte. Ook de overslag van overig nat massagoed nam toe. Belangrijkste oorzaak hiervan was de productietoename van de Europese chemie. Daarnaast werden er begin van het jaar veel voorraden aangevuld en groeide de export. De aanvoer van plantaardige oliën, vooral palmolie, liep iets terug. De afvoer bleef stabiel. De overslag van biobrandstoffen heeft de opgaande lijn nog niet gevonden. De uitvoer, naar vooral het Verenigd Koninkrijk, nam wel toe. Door een onbalans in bepaalde producten neemt de vraag naar tankopslag sterk toe. In Europa is er een tekort aan diesel en kerosine, terwijl er een overschot is aan benzine. Diesel moet worden ingevoerd uit de Verenigde Staten en het Midden-Oosten, kerosine moet worden geïmporteerd uit het Midden-Oosten. Benzine wordt daarentegen geëxporteerd naar de Verenigde Staten en Afrika. Voor de langere termijn wordt verwacht dat er steeds meer schone brandstoffen uit het Midden-Oosten zullen komen in plaats van ruwe aardolie, gegeven het grote aantal raffinade- HES JAARVERSLAG