Toepasbaarheid Standaard Filtratietest

Transcriptie

1 Optimalisatie en ontwerp van discontinue zandfiltratie F ina Final l rereport p omet rt een standaard Filtratietest Stationsplein 89 POSTBUS CD AMERSFOORT Toepasbaarheid Standaard Filtratietest TEL FAX Toepasbaarheid Standaard Filtratietest 211 rapport STOWA omslag (211 23).indd :54

2 Toepasbaarheid Standaard Filtratietest Optimalisatie en ontwerp van discontinue zandfiltratie met een standaard filtratietest rapport ISBN TEL FAX Stationsplein LE Amersfoort POSTBUS CD AMERSFOORT Publicaties van de STOWA kunt u bestellen op

3 COLOFON UITGave stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer postbus CD Amersfoort Auteurs ronnie Berg (TAUW bv) peter van der Pijl (TAUW bv) nico Wortel (Grontmij Nederland B.V./ NW Water Consultancy) stefan Geilvoet (Grontmij Nederland B.V.) rob Lodder (Grontmij Nederland B.V.) marijn Kunst (Grontmij Nederland B.V.) Begeleidingscommissie cora Uijterlinde (STOWA) ruud van Dalen (Waterschap Veluwe) leo van Efferen (Waterschap Zuiderzeeland) dennis Piron (Waterschap Rivierenland) victor Claessen (Waterschap De Dommel) erik Rekswinkel (Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden) erik Koreman (PWN) DRUK Kruyt Grafisch Adviesbureau STOWA STOWA ISBN Copyright De informatie uit dit rapport mag worden overgenomen, mits met bronvermelding. De in het rapport ontwikkelde, dan wel verzamelde kennis is om niet verkrijgbaar. De eventuele kosten die STOWA voor publicaties in rekening brengt, zijn uitsluitend kosten voor het vormgeven, vermenigvuldigen en verzenden. Disclaimer Dit rapport is gebaseerd op de meest recente inzichten in het vakgebied. Desalniettemin moeten bij toepassing ervan de resultaten te allen tijde kritisch worden beschouwd. De auteurs en STOWA kunnen niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade die ontstaat door toepassing van het gedachtegoed uit dit rapport. II

4 De STOWA in het kort De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer, kortweg STOWA, is het onderzoeks plat form van Nederlandse waterbeheerders. Deelnemers zijn alle beheerders van grondwater en oppervlaktewater in landelijk en stedelijk gebied, beheerders van installaties voor de zuive ring van huishoudelijk afvalwater en beheerders van waterkeringen. Dat zijn alle water schappen, hoogheemraadschappen en zuiveringsschappen en de provincies. De waterbeheerders gebruiken de STOWA voor het realiseren van toegepast technisch, natuur wetenschappelijk, bestuurlijk juridisch en sociaal-wetenschappelijk onderzoek dat voor hen van gemeenschappelijk belang is. Onderzoeksprogramma s komen tot stand op basis van inventarisaties van de behoefte bij de deelnemers. Onderzoekssuggesties van der den, zoals ken nis instituten en adviesbureaus, zijn van harte welkom. Deze suggesties toetst de STOWA aan de behoeften van de deelnemers. De STOWA verricht zelf geen onderzoek, maar laat dit uitvoeren door gespecialiseerde in stanties. De onderzoeken worden begeleid door begeleidingscommissies. Deze zijn samengesteld uit medewerkers van de deelnemers, zonodig aangevuld met andere deskundigen. Het geld voor onderzoek, ontwikkeling, informatie en diensten brengen de deelnemers sa men bijeen. Momenteel bedraagt het jaarlijkse budget zo n 6,5 miljoen euro. U kunt de STOWA bereiken op telefoonnummer: Ons adres luidt: STOWA, Postbus 218, 38 CD Amersfoort. stowa@stowa.nl. Website: III

5

6 Toepasbaarheid Standaard Filtratietest INHOUD STOWA IN HET KORT 1 Inleiding 1 2 doelstellingen en uitgangspunten 3 3 beschrijving van de installatie Beschrijving standaard discontinue filtratietest Filterkolom Flocculatie Kolomdiameter Dosering Filternozzle Filterspoelen 7 4 awzi s Almere en Dronten Inleiding Resultaten Algemeen Bovenwaterstand Drukopbouw filter Waterkwaliteit Aantal spoelingen bij filtratiesnelheid 14 5 rwzi Land van Cuijk Beschrijving praktijkinstallatie RWZI Land van Cuijk Testresultaten standaard filtratietest Testverloop Terugspoelfrequentie Weerstandsopbouw 25

7 5.2.4 Evaluatie van de resultaten Aanbevelingen optimalisatie filtratiekolom Prestaties praktijkinstallatie RWZI Land van Cuijk Filterprestaties Filterlooptijden Evaluatie prestaties standaard filtratietest en praktijkinstallatie Weerstandopbouw Filtraatkwaliteit Filtermodellering Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 33 6 rwzi Harderwijk Proefopstelling Resultaten Dubbellaagsfiltratie Automatic back wash filtratie Fosfaatverwijdering in het filter Filteropbouw Fosfaatverwijdering in het dubbellaagsfilter Fosfaatverwijdering in het automatic backwash filter 41 7 vergelijking van de meetperiodes Conclusies meetperiode AWZI Almere en AWZI Dronten Conclusies meetperiode Land van Cuijk Vergelijking met meetperiode rwzi Harderwijk Filtermedia Fosfaat Standtijden of aantal spoelingen per dag Standtijden versus waterkwaliteit 44 8 Toepasbaarheid Inleiding Inzicht in functioneren van bestaande filters Ontwerptrajecten Aanbestedingen 45 9 conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Standaard filtratietest Modellering 48 bijlagen 1 Zandbedfiltratie 49 2 Bemonstering staten AWZI Dronten 51 3 Bemonstering staten AWZI Almere 53

8 1 Inleiding Momenteel wordt op veel plaatsen in Nederland gedacht over, voorbereidingen getroffen voor, proefonderzoek uitgevoerd naar filtratie van de afloop van de nabezinktanks. Er is al een aantal installaties gerealiseerd en er is ervaring opgedaan met semi-technische installataties (5-1 m 3 /h). Op basis van een onderzoek met semi-technische installaties kan een relatief veilig ontwerp voor een full scale installatie worden gemaakt. Zo n proefonderzoek geeft een redelijk representatief beeld, maar kent vier grote nadelen: hoge kosten, zowel in investeringen als in tijdsbesteding; geringe optimalisatiemogelijkheden; vaak beperkte resultaten vanwege veel praktische problemen; evaluatie van de resultaten achteraf. Vaak wordt een proefonderzoek overgeslagen en een ontwerp gemaakt op basis van aannames: een veilige (lage) filtratiesnelheid en een conventionele filterbedopbouw. Daaren tegen wordt ook een relatief hoge filtersnelheid in aanbiedingen gehanteerd. Dit resulteert in een kleinere filterinstallatie en een grotere slagingskans bij aanbesteding maar ook met een hoger risico wat betreft bedrijfsvoering en filtraatkwaliteit. Het risico van niet voldoen aan een kwaliteitseis ligt vaak bij de aannemende partij. Dit heeft als nadelen: Hogere aanneemsom (risicoafdekking) dan strikt noodzakelijk is. Risicoaanvaarding bij een winnende aannemer en gesteggel achteraf. Om genoemde nadelen te ondervangen heeft Waterschap Zuiderzeeland (ZZL), in samenwerking met Waterschap Veluwe en Waterschap Rivierenland een standaard filtratietest laten bouwen (zie Hoofdstuk 3) waarin op kleine schaal de filtratieprocessen worden uitgevoerd en direct on-line gemonitord. Een dergelijke testmethode is in de drinkwaterwereld al langer (hoewel niet gestandaardiseerd) in gebruik. Aanpassingen (zoals filterbed vervangen, vlokomstandigheden aanpassen) zijn gemakkelijk (makkelijke handling, kleine volumina), gegenereerde data staan op elk moment van de dag ter beschikking vanachter elke aangemelde PC en kunnen direct worden besproken, waardoor feed back snel is. De voorafgaande coagulatie kan gemakkelijk worden ingesteld op bijvoorbeeld de omstandigheden in een te optimaliseren of te controleren/ontwerpen filter. De kosten van een dergelijk onderzoek bedragen een fractie van die van semitechnisch onderzoek. De eerste standaard filtratieopstelling is gevalideerd op RWZI Harderwijk en bleek tot dezelfde ontwerpgrondslagen te leiden als met de semitechnische opstelling. Tevens werden een aanzienlijk grotere hoeveelheid data verzameld waardoor een risicoanalyse voor het ontwerp aanzienlijk wordt vergemakkelijkt. In een vervolgonderzoek is het testfilter in gezet naast een aantal bestaande installaties om daarmee ervaring op te doen door het verzamelen van voldoende gegevens om het testfilter als representatief proeffilter aan te merken. Oogmerk was in eerste instantie fosfaatverwijdering. 1

9 In deze rapportage worden de bevindingen van eerder onderzoek op de rwzi s Almere, Dronten gepresenteerd, alsmede de resultaten van recente testen op RWZI Land van Cuijk. Van de testen op rwzi Harderwijk zijn de resultaten ook beknopt weergegeven om een totaal beeld te hebben van de aanwezige informatie. In de recente testopstelling op RWZI Land van Cuijk is het testfilter ingezet om een vergelijking te maken met de praktijkinstallatie (tweede trap) zandfiltratie voor fosfaat verwijdering. De test installatie is daarbij onder voor zover mogelijk vergelijkbare procescondities bedreven met als doel om vast te stellen of de standaard filtratietest representatieve resultaten oplevert, vergelijkbaar met die van de praktijkinstallatie. Mogelijk kunnen de resultaten van de standaard filtratietest aanwijzingen geven voor optimalisatie van de bedrijfsvoering van de bestaande praktijkinstallatie. In Bijlage 1 is een korte beschrijving opgenomen van de karakteristieken van zandbedfiltratie. 2

10 2 Doelstellingen en uitgangspunten Voorafgaand aan het onderzoek zijn de volgende doelstellingen gedefinieerd: opstellen van een goede omschrijving van de testopzet en uitvoering; het aantonen van de representativiteit van de testresultaten voor de praktijkinstallatie; het genereren van kennisregels omtrent goede (niet te veilige) ontwerpen voor nabehandeling van effluent voor P-verwijdering; optimalisatie van bestaande praktijkinstallatie op RWZI Land van Cuijk; overdracht van kennis over filtratieprocessen aan procesoperators. Door het bereiken van deze doelen kan op basis van de uit te voeren testen: een optimaler ontwerp worden gemaakt voor een willekeurige filterinstallatie; de veiligheidsmarge in het ontwerp verlaagd worden en daarmee de risicoafdekking; een betere technisch en economisch bedrijfsvoering van filtratie worden verkregen; het algemene kennisniveau zowel van technologen als operators verhoogd worden; de kennis bij de implementatie van de KRW-maatregelen worden toegepast; sneller meer valide data worden verzameld, mede ten behoeve van een update van het Handboek Filtratie; STOWA De doelstellingen zijn in praktische zin vertaald in een één op één vergelijking van de prestaties van de testkolom met de prestaties van de praktijkinstallatie op RWZI Land van Cuijk. Het onderzoek is daarop gericht geweest en heeft de nodige aanknopingspunten opgeleverd voor verdere optimalisatie van de praktijk installatie. Voorts heeft de analyse van de dataset van de praktijkinstallatie het inzicht in de huidige bedrijfsvoering en de mogelijkheden voor optimalisatie vergroot. Voorts zijn deze resultaten vergeleken met eerdere testruns op andere locaties, te weten de rwzi s Almere, Dronten en Harderwijk. 3

11 3 Beschrijving van de installatie 3 Beschrijving van de installatie 3.1 Beschrijving standaard discontinue filtratietest Filterkolom Voor het uitvoeren van filtertesten met de afloop van de nabezinktank is een filterkolom 3.1 Beschrijving ontworpen. standaard De randvoorwaarden discontinue zijn filtratietest dat de kolom handzaam is, gemakkelijk verplaatsbaar is en weinig personele aandacht nodig heeft door vergaande automatisering. De filterkolom Filterkolom Voor het uitvoeren van is filtertesten uitgevoerd met de een afloop discontinu van de dubbellaagsfilter. nabezinktank is Een een dergelijke filterkolom minifilterkolom ontworpen. De randvoorwaarden model voor zijn in dat de toekomst de kolom te handzaam realiseren filterinstallaties is, gemakkelijk verplaatsbaar op het te onderzoeken is en wei- water. Het fil staat nig personele aandacht ter wordt nodig gevoed heeft met door geflocculeerd vergaande water automatisering. omdat alleen De zo filterkolom zeer lage is fosfaat uitgevoerd gehalten in het met een discontinu filtraat dubbellaagsfilter. kunnen worden Een gehaald. dergelijke Verondersteld minifilterkolom wordt staat dat model een vertaalslag voor in de naar toekomst te realiseren filterinstallaties op het te onderzoeken water. Het filter wordt gevoed met een praktijkinstallatie dubbellaagse (discontinue) filtratie redelijk te maken is. Een schematische weergave van wordt de kolom dat een is weergegeven vertaalslag naar in figuur een praktijkinstallatie dubbellaagse (dis- geflocculeerd water omdat alleen zo zeer lage fosfaat gehalten in het filtraat kunnen worden gehaald. Verondersteld continue) filtratie redelijk te maken is. Een schematische weergave van de kolom is weergegeven in figuur Figuur Schematisch overzicht van de standaard filtratietest P1 PT-2 PT-1 PT-3 PT-4 PT-5 PT-6 PT-7 PT-8 PT-9 FQIT-1 Figuur Schematisch Het filter is gemaakt overzicht van van doorzichtig de standaard PVC filtratietest en heeft een inwendige diameter van 15,7 mm. Daarnaast is het filter dubbellaags gepakt met een antraciet en zand. Antraciet heeft een grotere korrelgrootte (en hogere porositeit (5%)) maar een lagere dichtheid dan zand. De door Het filter is gemaakt de flocculatie van doorzichtig onststane PVC grotere en heeft vlokken een inwendige worden ingevangen diameter van in het 15,7 antraciet, mm. terwijl de kleinere vlokken juist worden ingevangen in de zandlaag. Om te bepalen waar de meeste druk Daarnaast is het filter dubbellaags gepakt met een antraciet en zand. Antraciet heeft een grotere korrelgrootte (en hogere porositeit (5%)) maar een lagere dichtheid dan zand. De door de flocculatie onststane opbouw grotere in het vlokken filter plaatsvindt worden ingevangen zijn negen in drukmeters het antraciet, op verschillende terwijl kleinere hoogtes in de kolom vlokken juist worden geplaatst. ingevangen Bij een in maximaal de zandlaag. toelaatbare Om te drukopbouw bepalen waar wordt de meeste het filter drukopbouw gespoeld met lucht en in het filter plaatsvindt water zijn (conform negen STOWA drukmeters op niet verschillende tegelijkertijd) hoogtes om de in verontreinigingen de kolom geplaatst. te verwijderen. Bij een maximaal toelaatbare drukopbouw wordt het filter gespoeld met lucht en water (conform Het vuile spoelwater verlaat de kolom aan de bovenzijde. STOWA niet tegelijkertijd) om de verontreinigingen te verwijderen. Het vuile spoelwater verlaat de kolom aan de bovenzijde Flocculatie Na de snelle menging van het vlokmiddel in een mengunit worden de gedestabiliseerde deeltjes door middel van flocculatie tot affiltreerbare delen gevormd. In de standaard filtratietest vindt de flocculatie plaats in 4 een slang van gekalibreerde diameter en lengte. Deze slang voorziet in die W&E RL, revisie D1

12 3.1.2 Flocculatie Na de snelle menging van het vlokmiddel in een mengunit worden de gedestabiliseerde deeltjes door middel van flocculatie tot affiltreerbare delen gevormd. In de standaard filtratietest vindt de flocculatie plaats in een slang van gekalibreerde diameter en lengte. Deze slang voorziet in die mengenergie en reactietijd (G-waarde en GT-waarde) die als optimale waarden uit bekerglasexperimenten zijn gevonden. Met behulp van de rekenregels voor G-waarden en een aantal normaal voorkomende filtersnelheden is voor diverse diameters en leidinglengtes de flocculatieslang doorgerekend. De uitkomsten staan in Tabel Tabel G-waarden in s-1 onder diverse omstandigheden filtratiesnelheden Filtratiesnelheid (m/h) Diameter ø 2 mm Diameter ø 22 mm Diameter ø 25 mm * 8 5 * Zeker te hoog Op basis van ervaring met het flocculeren van de afloop van de nabezinktank is gekozen voor een diameter die tussen de 22 en 25 mm ligt. De lengte van de slang is circa 4 m gekozen. Hierbij wordt het product GT-waarde van circa 1. vastgesteld. Na het verlaten van de flocculatieslang mag er geen vernauwing, haakse bocht of waterval in de aanvoer naar het filtermedium voorkomen om vlokafbraak te voorkomen. Invoer in de kolom vindt plaats vlak onder het bovenwateroppervlak. Bij een lager voedingsdebiet en dus een lagere filtersnelheid zullen eerder wat grotere vlokken worden gevormd die wat hoger in het filterbed (antraciet) worden afgezet. Bij een hoger debiet zullen door de hogere energie-inbreng wat kleinere dieper afgezette vlokken worden gevormd. Ook in het bovenwater van de kolom gaat het flocculatieproces door. Afhankelijk van bovenwaterstand (variërend in de tijd) en debiet komen G-, en GT waarden tot stand. De G- en GT- omstandigheden van slang en kolom samen vormen het totale vloksysteem. Gezien de relatief korte benodigde vloktijd voor fosfaat verwijdering die in vele testen is vastgesteld kan de lengte van de slang mogelijk (flink) korter zijn Kolomdiameter Bij de keuze van de kolomdiameter voor een testkolom is de handelbaarheid van groot belang, de diameter is uit dit oogpunt zo klein mogelijk. De wandinvloed (weinig filtratieweerstand tussen filtermedium en gladde kolomwand) is dan echter groot. Een praktische minimummaat voor een proefkolom is 5 x de kleinste korreldiameter van het filtermedium. Ook is gekeken naar andere proefopstellingen op afvalwater- en drinkwatergebied. Hier wordt vaak een kolomdiameter van 9 mm gebruikt voor kleine opstellingen en diameters van ø 28 ø 7 mm voor vaste opstellingen. De diameter van ø 9 mm wordt op basis van bovenstaand criterium als te klein beoordeeld. De keuze valt op een buis met een inwendige diameter van 15,7 mm. Het filteroppervlak bedraagt 1,78 dm 2. Bij een aantal normale filtersnelheden is het te verwerken debiet in de tabel uitgezet. Met deze waarden kunnen componenten, dosering en flocculatie worden berekend. Een bredere range is in de grafiek uitgezet. 5

13 Beschrijving van de installatie Figuur Debiet als functie van de filtratiesnelheid Debiet (l/h) Filterkolom d = 15,7 mm Filtersnelheid (m/h) Figuur Debiet als functie van de filtratiesnelheid Dosering Op basis Dosering van de debieten en de normaal geachte doseringen aan in eerste instantie aluminium van de vlokmiddel debieten (voorbeeld en de normaal hier: Sachtoklar geachte doseringen met 65 mg/ml aan Al-ion) in eerste van instantie maximaal aluminium 4 mg/l Op basis vlokmiddel Al-ion (voorbeeld wordt het hier: volgende Sachtoklar berekend: met 65 mg/ml Al-ion) van maximaal 4 mg/l Al-ion wordt het volgende berekend: Tabel Dosering polyaluminiumchloride (Al in ml/h bij een 1:1 verdund product, 6,5 mg Al/ml) Tabel Dosering polyaluminiumchloride (Al in ml/h bij een 1:1 verdund product, 6,5 mg Filtersnelheid Al/ml) Filtersnelheid (m/h) Debiet Debiet (l/h) Dosis 1 mg/l Al Dosis 1 mg/l (ml/h) Al Dosis 2 mg/l Al Dosis (ml/h) 2 mg/l Al Dosis 4 mg/l Al Dosis (ml/h) 4 mg/l Al (m/h) (L/h) (ml/h) (ml/h) (ml/h) De gekozen pompcapaciteit gaat tot 4 ml/h. Meestal is het gebruikelijk minimaal 1% van de capaciteit aan te houden als minimum debiet, wat neerkomt 4 ml/h. Bij de lagere debieten De gekozen pompcapaciteit (filtersnelheden) of gaat lagere tot doseringen 4 ml/h. Meestal kan het vlokmiddel is het gebruikelijk 1:2 worden minimaal verdund. 1% van de capaciteit aan te houden als minimum debiet, wat neerkomt 4 ml/h. Bij de lagere debieten (filtersnelheden) of lagere doseringen kan het vlokmiddel 1:2 worden verdund Filternozzle De Filternozzle bodemplaat van het filter wordt voorzien van een filternozzle. Tijdens de filtratie De bodemplaat (,15,3 van m³/h) het filter is de wordt weerstand voorzien laag. Tijdens van een het filternozzle. spoelen (,5 Tijdens,9 m³/h, de filtratie 8 15 l/min) (,15 is de,3 m³/h) is de weerstand weerstand,5 laag. 1 m waterkolom. Tijdens het Gekozen spoelen is (,5 voor een,9 kleine m³/h, nozzle 8 15 die l/min) normaliter is de weerstand voor monstername wordt gebruikt. De spleetwijdte is met,2 mm aan de krappe kant met het oog,5 1 m waterkolom. Gekozen is voor een kleine nozzle die normaliter voor monstername wordt gebruikt. De spleetwijdte is met,2 mm aan de krappe kant met het oog op vervuiling van op vervuiling van de nozzle. Tijdens het wisselen van zand is de nozzle preventief schoongemaakt. de nozzle. Tijdens het wisselen van zand is de nozzle preventief schoongemaakt. Een flow-drukdiagram is opgenomen in de figuur Tevens is opgenomen de spoelsnelheid in het filter Een bij flow-drukdiagram een bepaald spoeldebiet. is opgenomen Deze in spoelsnelheid de figuur is Tevens afhankelijk is opgenomen van het de filtermateriaal spoelsnelheid in gesproken het filter bij tussen een bepaald de 2 spoeldebiet. en 5 m/h. Deze spoelsnelheid is afhankelijk van het filter en ligt normaal materiaal en ligt normaal gesproken tussen de 2 en 5 m/h. 6 W&E RL, revisie D1 Pagina 11 van 5

14 Beschrijving van de installatie STOWA Toepasbaarheid Standaard Filtratietest Filter nozzle Type E, filteroppervlak = 1,78 m2 Figuur De drukval als functie van het spoeldebiet in L/h (filter nozzle type e, filteroppervlak = 1,78 m 2 ) Drukval (m waterkolom) 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1,8,6,4,2 y = 5E-7x 2 +,6x -,525 R 2 =,9993, spoeldebiet spoelstroom [l/h] (l/h) 6, 5, 4, 3, 2, 1, Spoelsnelheid (m/h) Drukval Spoelsnelheid Figuur De drukval als functie van het spoeldebiet in L/h Filterspoelen Filterspoelen Voor het spoelen stijgt de bovenwaterstand met circa 1 m. Dit is dus ook de stijging van de Voor het spoelen stijgt de bovenwaterstand met circa 1 m. Dit is dus ook de stijging van de filterbedweerstand over de gehele hoogte. Van deze drukstijging is 2-3 cm toe te schrijven filterbedweerstand over de gehele hoogte. Van deze drukstijging is 2-3 cm toe te schrijven aan de weerstandsopbouw aan de weerstandsopbouw in de grensvlakken in de grensvlakken tussen tussen de verschillende verschillende media. media. Dat Dat betekent betekent dat 7-8% van dat de 7 - drukstijging 8% van de drukstijging in het filterbed in het zelf filterbed plaatsvindt, zelf plaatsvindt, hierin worden hierin worden slibdeeltjes slibdeeltjes over de gehele hoogte over de gehele van het hoogte filterbed van het worden filterbed afgevangen. worden afgevangen. Aangezien Aangezien een relatief een kleine relatief hoeveelheid kleine hoeveelheid slib juist slib in juist deze in voor deze verstopping voor verstopping gevoelige gevoelige grensvlakken tot relatief grote weerstand kan leiden, volgt hieruit dat een zeer grote hoeveelheid slib grensvlakken tot relatief grote weerstand kan leiden, volgt hieruit dat een zeer grote hoeveelheid juist in de filterlagen wordt afgezet. Door optimalisatie van het filter kan evenwel een duidelijk slib juist in de filterlagen wordt afgezet. Door optimalisatie van het filter kan evenwel een langere looptijd worden bereikt. Te denken valt aan verhogen van de antracietlaag, verbeteren van de korrelgrootte duidelijk langere verdeling looptijd van worden zowel zand bereikt. als Te kool, denken vergroten valt aan van verhogen de diverse van de korreldiameters (voor zover verbeteren mogelijk van de in korrelgrootte verband met verdeling kwaliteit van van zowel het zand filtraat), als kool, verhogen vergroten van van de de maximaal diverse antracietlaag, toelaatbare korreldiameters bovenwaterstand (voor en zover aanpassingen mogelijk verband in het coagulatiesysteem. met de kwaliteit van Deze het filtraat), aanbevelingen verhogen konden uitsluitend van de maximaal onderbouwd toelaatbare worden bovenwaterstand opgesteld door en de aanpassingen filtratie / drukmeting het coagulatiesysteem. -tests met de standaard filtratietest. Deze aanbevelingen konden uitsluitend onderbouwd worden opgesteld door de filtratie / drukmeting -tests met de standaard filtratietest. Conform STOWA (Handboek Filtratie) wordt het dubbellaagsfilter opgespoeld met eerst spoelwater (filtraat), dan uitsluitend lucht en vervolgens na enige verdrijving van de achtergebleven Conform lucht, nagespoeld STOWA met (Handboek alleen spoelwater. Filtratie) wordt Afhankelijk het dubbellaagsfilter van de filterbedsamenstelling opgespoeld met is de spoelsnelheid eerst spoelwater met water (filtraat), 3-6 dan m/h. uitsluitend De spoelluchtsnelheid lucht en vervolgens bedraagt na enige danverdrijving 7-9 m/h. van Conform figuur achtergebleven is het luchtdebiet lucht, nagespoeld dan 12 met 16 alleen l/h spoelwater. (2-26 l/min) Afhankelijk van de filterbed de samenstelling is de spoelsnelheid met water 3-6 m/h. De spoelluchtsnelheid bedraagt dan 7-9 m/h. Conform figuur is het luchtdebiet dan l/h (2-26 l/min) W&E RL, revisie7 D1 Pagina 12 van 5

15 Beschrijving van de installatie Figuur Filterkolom d = 15.7 mm Het spoelluchtdebiet als functie van de spoelluchtsnelheid (filterkolom met diameter 15,7 mm) Spoelluchtdebiet (L/min) Spoelluchtdebiet (L/h) Figuur Spoelluchtsnelheid (m/h) Het spoelluchtdebiet als functie van de spoelluchtsnelheid (filterkolom met diameter 15,7 mm) L/min L/h 8 W&E RL, revisie D1 Pagina 13 van 5

16 4 AWZI s Almere en Dronten 4.1 Inleiding Waterschap Zuiderzeeland (ZZL) heeft, in samenwerking met Waterschap Veluwe en Waterschap Rivierenland, een filter gebouwd waarmee op kleine schaal een zandfiltratie uitgevoerd kan worden. Op deze standaard filtratietest zijn diverse meters (druk en debiet) geplaatst welke online gemonitoord worden. In een vervolgonderzoek is op grotere schaal de standaard filtratietest in gezet naast een aantal bestaande pratijkinstallaties, om daarmee ervaring op te doen door het verzamelen van voldoende gegevens om de standaard filtratietest als representatief proeffilter aan te merken. In dit hoofdstuk worden de bevindingen van het onderzoek op AWZI Almere en AWZI Dronten gepresenteerd. De standaard filtratietest is in de periode tussen 6 juli 27 en 25 augustus 28 in bedrijf geweest op AWZI Almere en AWZI Dronten. De geregistreerde gegevens van de druksensoren en debietmeter zijn van de website gehaald. Deze gegevens zijn in een Excel-sheet bewerkt. In figuur is de standaard filtratietest schematisch weergegeven. 4.2 Resultaten Algemeen De standaard filtratietest is met zand en hydroanthraciet gevuld. De vullinghoogte is 75 cm zand (onderste gedeelte) en 5 cm hydroanthraciet (bovenste gedeelte). De fractieverdeling is respectievelijk,7 1,25 mm en 1,6 2,8 mm. Ten behoeve van de chemische defosfatering wordt aluminium (Sachtoklar) toegevoegd. De dosering staat standaard ingesteld op circa 2, mg Al/l. In de periode 1 juli 27 tot en met 31 maart 28 is het filter geplaatst op AWZI Dronten. In deze periode is het filter enkele malen buiten bedrijf geweest. In figuur zijn de gemeten debieten weergegeven. De gemeten debieten variëren tussen de 5 en 4 liter per uur. Met het oppervlak van de standaard filtratietest (,18 m 2 ) levert dit een respectievelijke minimale en maximale filtratiesnelheid van 3 tot 22 m/h. 9

17 AWZI s Almere en Dronten Figuur Gemeten debiet Gemeten debieten in periode tot en Standaard met , filtratietest standaard geplaatst op filtratietest awzi Drontengeplaatst op AWZI Dronten AWZI s Almere en Dronten Gemeten debiet Standaard filtratietest geplaatst op awzi Dronten 4 3 Debiet (l/uur) Debiet (l/uur) Figuur Figuur Gemeten debieten in periode tot en met , standaard filtratietest geplaatst op AWZI Dronten Op 31 maart is het filter verplaatst van AWZI Dronten naar AWZI Almere Tot aan juli 28 varieert het debiet van circa 5 tot 25 liter per uur. Dit levert respectievelijk een filtratiesnelheid het geplaatst debiet van van 3 op tot AWZI circa 14 m/h. Dronten 5 tot 25 liter per uur. Dit levert respectievelijk een filtratie- Figuur Op maart 28 Gemeten is het filter debieten verplaatst in periode van AWZI Dronten tot met naar , AWZI Almere. standaard Tot aan filtratietest 1 juli 28 varieert snelheid van 3 tot 14 m/h. In beide perioden was de filtratiesnelheid continu ingesteld op 1 m/h (~187 l/h). In de figuren Op In beide 31 maart perioden 28 was is het de filter filtratiesnelheid verplaatst van continu AWZI ingesteld Dronten op naar 1 AWZI m/h (~187 Almere. l/h). Tot In aan de figuren 1 juli varieert en en het is echter debiet is te echter van zien circa dat te zien 5 de tot gemeten dat 25 de liter gemeten debieten per uur. debieten tijdens Dit levert een tijdens respectievelijk filtratierun een filtratierun teruglopen. een filtratiesnelheid werd veroorzaakt werd van 3 veroorzaakt tot door 14 m/h. de tegendruk door de tegendruk van het stijgende van het waterniveau stijgende waterniveau in het filter. Omstreeks1 in het filter. juli Omstreeks teruglopen. Dit Dit 28 is de centrifugaal pomp vervangen door een wormpomp. Hierna is tijdens de filtratietesten In 1 juli 28 is de centrifugaal pomp vervangen door een wormpomp. Hierna is tijdens de het beide debiet perioden stabiel gebleven. was de filtratiesnelheid De filtratiesnelheid continu bedroeg ingesteld Gemeten debiet deze op 1 periode m/h (~187 circa l/h). 8 m/h In de (~15 figuren l/h) en filtratietesten is echter het te zien debiet dat stabiel de gemeten Standaard gebleven. debieten filtratietest De filtratiesnelheid geplaatst tijdens op een awzi Almere filtratierun bedroeg teruglopen. in deze Dit periode circa werd veroorzaakt 45 8 m/h ( ~ 15 door l/h) de. tegendruk van het stijgende waterniveau in het filter. Omstreeks1 juli 28 is de centrifugaal pomp vervangen door een wormpomp. Hierna Centrifugaalpomp is tijdens vervangen de filtratietesten door monopomp het debiet stabiel gebleven. De filtratiesnelheid bedroeg in deze periode circa 8 m/h (~15 l/h). 4 Gemeten debiet Gemeten debieten in periode tot en Standaard met , filtratietest standaard geplaatst op filtratietest awzi Almere geplaatst op AWZI Almere Datum Datum Centrifugaalpomp vervangen door monopomp Debiet (l/uur) Debiet (l/uur) Datum Figuur Gemeten debieten in periode tot en met , standaard filtratietest geplaatst op AWZI Almere Datum Figuur Gemeten debieten in periode tot en met , standaard filtratietest geplaatst op AWZI Almere W&E RL, revisie D1 Pagina 15 van 5 W&E RL, revisie D1 Pagina 15 van 5 1

18 AWZI s Almere en Dronten Bovenwaterstand Aan de hand van de drukmetingen kan de bovenwaterstand van het filter bepaald worden. Bij een op te geven bovenwaterstand dan wel filtratietijd wordt het filter teruggespoeld. In figuur Bovenwaterstand is de bovenwaterstand in de periode van 11 tot en met 25 februari 28 weergeven. In het Aan de hand van de drukmetingen kan de bovenwaterstand van het filter bepaald worden. Bij een op figuur te geven is te bovenwaterstand zien dat de ingestelde dan bovenwaterstand wel filtratietijd voor wordt terugspoeling het filter teruggespoeld. nabij de 11 cm In ligt. figuur is de bovenwaterstand in de periode van 11 tot en met 25 februari 28 weergeven. In het figuur is In te de zien beschouwde dat ingestelde periode (van bovenwaterstand figuur 4.2.3) werd voor de terugspoeling standaard filtratietest nabij de bedreven 11 cm met ligt. variërende filtratiesnelheden van circa 9 m/h tot 11 m/h (circa l/h). Het aantal spoelingen per dag varieerde tussen de 3 en 5 spoelingen per dag met een bijbehorende standtijd In de beschouwde periode (van figuur 4.2.3) werd de standaard filtratietest bedreven met variërende filtratiesnelheden van circa 9 m/h tot 11 m/h (circa l/h). Het aantal spoelingen van 5 uur tot 13 uur. per dag varieerde tussen de 3 en 5 spoelingen per dag met een bijbehorende standtijd van 5 uur tot 13 uur. Figuur Bovenwaterstand in periode tot en met Bovenwaterstand (cm) Gemeten debiet (l/uur) datum Bovenwaterstand Gemeten debiet Figuur Bovenwaterstand in periode tot en met Drukopbouw filter Figuur Drukopbouw presenteert filter de drukmetingen van één filtratietest op 11 februari 28. De filtratiesnelheid presenteert in deze periode drukmetingen betrof circa van 1 m/h. één In filtratietest figuur op is 11 te zien februari dat: 28. De filtratie- Figuur snelheid in de deze laag periode gelegen druktransmitters betrof circa 1 m/h. (PT 7 In tot figuur en met PT 9) is te een zien constante dat: druk meten; de laag de gelegen hoger gelegen druktransmitters druktransmitters (PT 7 een tot druk en met toename PT 9) meten; een constante druk meten; de hoger de gelegen eerste druktransmitters in de een zandlaag druk toename (PT6) alle meten; druktransmitters overstijgt (bij deze de eerste druktransmitter druktransmitter treedt in dus de zandlaag duidelijk een (PT6) vervuilingslaag alle druktransmitters op). overstijgt (bij deze druktransmitter treedt dus duidelijk een vervuilingslaag op). Doordat de lager gelegen druktransmitters nauwelijks druk toename meten, betekent dit dat Doordat de lager gelegen druktransmitters nauwelijks druk toename meten, betekent dit dat er (op deze er datum) (op deze in datum) het lager in het gelegen lager gelegen gedeelte gedeelte nauwelijks nauwelijks vervuiling vervuiling wordt wordt afgevangen. De vervuiling wordt vervuiling juist wordt in het juist bovenste in het bovenste gedeelte gedeelte van het van filter het afgevangen. filter Hierdoor is er is nagenoeg er nagenoeg geen van sprake dieptefiltratie, van dieptefiltratie, maar alleen maar koekfiltratie. alleen koekfiltratie. In vergelijking In vergelijking met de met andere andere meetda- geen sprake ta, waar meetdata, ook de waterkwaliteit waar ook de waterkwaliteit is gemeten, is zijn gemeten, de drukopbouw zijn de drukopbouw en standtijd en standtijd van het filter van het gelijk. filter gelijk. 11 W&E RL, revisie D1 Pagina 16 van 5

19 AWZI s Almere en Dronten Figuur Drukopbouw van filter op datum druk [mbar] en debiet [l/h] FQIT1mwf (l/u) PT1mwf (mbar) PT2mwf (mbar) PT3mwf (mbar) PT4mwf (mbar) PT5mwf (mbar) PT6mwf (mbar) PT7mwf (mbar) PT8mwf (mbar) PT9mwf (mbar) Spoeling van filter 5 Figuur Als de voorgaande Drukopbouw filtratietest van filter op vergeleken datum wordt met een filtratietest op AWZI Dronten (datum 23 juli 28), is te zien dat de drukopbouw in het filter gelijk is (drukopbouw in het bovenste Als de voorgaande gedeelte van filtratietest het filter). vergeleken De vervuiling wordt wordt met echter een filtratietest hier op een op hoger AWZI niveau Dronten in het (datum filter afgevangen. is te Dit zien terwijl dat de drukopbouw filtratiesnelheid in het ook filter bij deze gelijk filtratietest is (drukopbouw 1 m/h in is. het bovenste ge- 23 juli 28), deelte van het filter). De vervuiling wordt echter hier op een hoger niveau in het filter afgevangen. Dit terwijl de filtratiesnelheid ook bij deze filtratietest 1 m/h is. In figuur is te zien dat druk als eerst toeneemt bij PT-4 daarna druktoename van PT3, In figuur PT2 is en te PT1. zien Doordat druk de als druk eerst alleen toeneemt toeneemt bij in PT-4 het bovenste daarna druktoename gedeelte is er nagenoeg van PT3, geen PT2 en PT1. sprake Doordat van dieptefiltratie de druk alleen in het toeneemt zand, maar in het alleen bovenste dieptefiltratie gedeelte in is het er nagenoeg hydroanthraciet. geen sprake van In dieptefiltratie vergelijking met in het de andere zand, maar meetdata, alleen waar dieptefiltratie ook de waterkwaliteit in het hydroanthraciet. is gemeten, zijn In vergelijking met de andere meetdata, waar ook de waterkwaliteit is gemeten, zijn de drukopbouw en de drukopbouw en standtijd van het filter gelijk. standtijd van het filter gelijk. Figuur Drukopbouw van filter op datum FQIT1mwf (l/u) druk [mbar] en debiet [l/h] PT1mwf (mbar) 4 PT2mwf (mbar) PT3mwf (mbar) 35 PT4mwf (mbar) PT5mwf (mbar) 3 PT6mwf (mbar) PT7mwf (mbar) 25 PT8mwf (mbar) PT9mwf (mbar) Spoeling van filter Figuur Drukopbouw van filter op datum W&E RL, revisie D1 Pagina 17 van 5

20 AWZI s Almere en Dronten 4.3 Waterkwaliteit Op 11 februari en 23 juli 28 is de standaard filtratietest op meerdere punten bemonsterd. 4.3 Een overzicht Waterkwaliteit van de analyseresultaten zijn in figuren en opgenomen, voor de volledige analyseresultaten en 23 juli 28 wordt is de verwezen standaard naar filtratietest de bijlage. op Naast meerdere het fosfaat punten kan de bemonsterd. werking van Een Op 11 februari overzicht de van standaard de analyseresultaten filtratietest beïnvloed zijn in worden figuren door onopgeloste en bestanddelen. opgenomen, Voor voor beide de volledige zuiveringen geldt dat de onopgeloste bestanddelen in de afloop nabezinktank nagenoeg gelijk analyseresultaten wordt verwezen naar de bijlage. Naast het fosfaat kan de werking van de standaard filtratietest beïnvloed worden door onopgeloste bestanddelen. Voor beide zuiveringen geldt dat de onopgeloste bestanddelen in de afloop nabezinktank nagenoeg gelijk liggen liggen (<8 mg/l). (<8 mg/l). Figuur Waterkwaliteit 11 februari 28 (standaard filtratietest geplaatst op AWZI Dronten) 2 5,22 3,5 1,8 1,6 1,4 1,2 PO4-P [mg/l] 1,8, : : : : :52,4,2 Influent PT5 PT6 PT7 PT8 PT9 Monsternamepunt Figuur Waterkwaliteit 11 februari 28 (standaard filtratietest geplaatst op AWZI Dronten) In voorgaand figuur is te zien dat op 11 februari 28 het gehalte in het influent van het filter circa,9 mg PO 4 -P/l bedraagt. Na filtratie bedraagt het gehalte circa,2 mg PO 4 -P/l. Dit In voorgaand betekent figuur dat circa is te 8% zien is dat afgevangen. op 11 februari Opvallend 28 is dat het voor gehalte de eerste in het meting influent (donkerblauwe van het filter circa,9 balk) mg het POgehalte 4 -P/l bedraagt. PO 4 -P relatief Na hoog filtratie ligt bedraagt (> 3 mg/l). het Het gehalte is mogelijk circa dat,2 er een mg pieklozing PO 4 -P/l. Dit uit de betekent dat circa 8% is afgevangen. Opvallend is dat voor de eerste meting (donkerblauwe balk) nabezinktank heeft plaatsgevonden. Vooralsnog worden deze twee metingen als onbetrouwbaar het gehalte PO 4 -P relatief hoog ligt (> 3 mg/l). Het is mogelijk dat er een pieklozing uit de nabezinktank heeft beschouwd. plaatsgevonden. Vooralsnog worden deze twee metingen als onbetrouwbaar beschouwd. Op 23 juli 28 is in vergelijking met 11 februari 28 het gehalte in het influent van het filter lager. In deze periode ligt het gehalte op circa,4 mg PO 4 -P/l. Na filtratie ligt het gehalte op circa,1 mg PO 4 -P/l. Dit betekent dat circa 8% is afgevangen. Opvallend is dat ook bij deze filtratietest bij PT5, bij twee monsternames, hoge gehaltes zijn gemeten. Wellicht was hier ook sprake van een pieklozing uit de nabezinktank. Vooralsnog worden deze twee metingen als onbetrouwbaar beschouwd. 13 W&E RL, revisie D1 Pagina 18 van 5

21 AWZI s Almere en Dronten Figuur Waterkwaliteit 23 juli 28 (standaard filtratietest geplaatst op AWZI Almere) 2 2,16 1,8 1,6 1,4 1,2 PO4-P [mg/l] 1,8, : : : : :8,4,2 Figuur Influent PT5 PT6 PT7 PT8 PT9 Monsternamepunt Waterkwaliteit 23 juli 28 (standaard filtratietest geplaatst op AWZI Almere) Een vergelijking van de gepresenteerde resultaten in paragraaf 4.2 en 4.3 levert op dat het Op 23 juli volgende 28 in is overeenstemming in vergelijking met met 11 elkaar februari is: 28 het gehalte in het influent van het filter lager. In deze periode ligt het gehalte op circa,4 mg PO filtratiesnelheid (beide 1 m/h); 4 -P/l. Na filtratie ligt het gehalte op circa,1 mg PO 4 -P/l. Dit betekent dat circa 8% is afgevangen. Opvallend is dat ook bij deze filtratietest bij drukopbouw PT5, bij twee (beide monsternames, in het bovenste gedeelte hoge gehaltes van het filter); zijn gemeten. Wellicht was hier ook sprake van standtijd een pieklozing van het filter uit de (beiden nabezinktank. circa 6,5 uur); Vooralsnog worden deze twee metingen als onbetrouwbaar verwijderingsrendement beschouwd. (beide 8% verwijdering). Een vergelijking van de gepresenteerde resultaten in paragraaf 4.2 en 4.3 levert op dat het volgende in overeenstemming met elkaar is: 4.4 Aantal spoelingen bij filtratiesnelheid filtratiesnelheid (beide 1 m/h); Van de gehele testperiode in Almere en Dronten zijn de filtratiesnelheden, spoelingen en drukopbouw (beide in het bovenste gedeelte van het filter); standtijden bepaald. Gekozen is om alle metingen bij elkaar te nemen, dit vanwege het feit standtijd van het filter (beiden circa 6,5 uur); dat er nagenoeg geen ander beeld gecreëerd wordt indien deze afzonderlijk worden weergegeven. verwijderingsrendement (beide 8% verwijdering). 4.4 Aantal spoelingen bij filtratiesnelheid Van de De gehele daadwerkelijke testperiode filtratiesnelheid in Almere en is Dronten door de continue zijn de filtratiesnelheden, terugloop van het debiet spoelingen gedurende en standtijden bepaald. de filtratietest Gekozen lastig is te om bepalen. alle metingen In navolgende bij elkaar figuren te nemen, staat de dit filtratiesnelheid vanwege het feit voor dat het er nagenoeg geen ander beeld gecreëerd wordt indien deze afzonderlijk worden weergegeven. gemeten debiet voordat er een spoeling plaatsvindt. Om de nauwkeurigheid te verhogen is De daadwerkelijke een splitsing gemaakt filtratiesnelheid tussen de is filtratiesnelheden. door de continue De terugloop filtratiesnelheden van het debiet kleiner gedurende dan 8 m/h, de filtratietest 8 tot lastig en met te 1 bepalen. m/h, 11 tot In navolgende met 13 m/h figuren groter staat dan de 13 filtratiesnelheid m/h zijn bij elkaar voor genomen. het gemeten debiet voordat Figuur er een presenteert spoeling een plaatsvindt. samenvatting Om van de alle nauwkeurigheid metingen. Op de te x-as verhogen zijn de filtratiesnelheden tussen uitgezet, de filtratiesnelheden. op linker y-as de De aantal filtratiesnelheden metingen (balken) kleiner bij de dan filtratiesnelheid 8 m/h, 8 tot en op met de is een splitsing gemaakt 1 m/h, rechter 11 tot y-as en met de gemiddelde 13 m/h en aantal groter spoelingen dan 13 m/h per zijn dag (blauwe bij elkaar lijn). genomen. Figuur presenteert een samenvatting van alle metingen. Op de x-as zijn de filtratiesnelheden uitgezet, op de linker y-as de aantal metingen (balken) bij de filtratiesnelheid en op de rechter y-as de gemiddelde aantal spoelingen per dag (blauwe lijn). 14 W&E RL, revisie D1 Pagina 19 van 5

22 Figuur AWZI s Almere en Dronten AWZI s Almere en Dronten Gemiddeld aantal spoelingen per dag bij verschillende filtratiesnelheden Filtratiesnelheden versus aantal metingen en gemiddeld aantal spoelingen per dag, inclusief meetdata lange looptijden opmerking: inclusief meetdata lange looptijden Gemiddeld aantal spoelingen per dag bij verschillende filtratiesnelheden opmerking: 29 inclusief meetdata lange looptijden Aantal metingen 6, 29 gemiddeld aantal spoelingen per dag 6, Aantal metingen gemiddeld aantal spoelingen per dag 5, Aantal Aantal metingen metingen , 4, 4, 3, 3, 2, 2, 1, Gemiddeld Gemiddeld aantal aantal spoelingen spoelingen per dag per dag 1 1, Figuur 4.4.2, < 38 8 t/m t/m 5 13 > 613 Filtratiesnelheid (m3/m2.uur) < 38 8 t/m t/m 5 13 > 613 Figuur Filtratiesnelheden versus Filtratiesnelheid aantal metingen (m3/m2.uur) en gemiddeld aantal spoelingen per dag, In de figuur inclusief is te zien meetdata de lange meeste looptijden metingen zijn uitgevoerd bij de filtratiesnelheden van Figuur Filtratiesnelheden versus aantal metingen en gemiddeld aantal spoelingen per dag, 8 tot en met inclusief 1 m/h. meetdata Het aandeel lange van looptijden deze metingen is circa 5 % op het totaal. Er is een licht stijgende lijn te zijn in het aantal spoelingen per dag. Als bijvoorbeeld de filtratiesnelheid van In de figuur is te zien dat de meeste metingen zijn uitgevoerd bij de filtratiesnelheden van 8 tot 8 naar 13 m/h wordt verhoogd, dan nemen de aantal spoeling per dag toe van circa 3,5 naar en met 1 m/h. Het aandeel van deze metingen is circa 5 % op het totaal. Er is een licht stijgende lijn te zijn in het aantal spoelingen per dag. Als bijvoorbeeld de filtratiesnelheid van 8 In de figuur 4 spoelingen. is te zien Verdere dat de verhoging meeste leidt metingen tot een zijn hogere uitgevoerd spoelfrequentie. bij de filtratiesnelheden van 8 tot en met 1 m/h. Het aandeel van deze metingen is circa 5 % op het totaal. Er is een licht stijgende lijn te zijn in het aantal spoelingen per dag. Als bijvoorbeeld de filtratiesnelheid van 8 naar 13 m/h wordt verhoogd, dan nemen de aantal spoeling per dag toe van circa 3,5 naar 4 spoelingen. Bij aanvang Verdere van de verhoging testen op leidt Dronten tot een zijn relatief hogere lage spoelfrequentie. filtersnelheden aangehouden (7-8 m/h). naar 13 m/h wordt verhoogd, dan nemen de aantal spoeling per dag toe van circa 3,5 naar 4 spoelingen. Deze tests Verdere besloegen verhoging circa 2/3 leidt van tot de een tijd. hogere Opgemerkt spoelfrequentie. is dat bij de zeer lange looptijden, van Bij aanvang 12 tot 24 van uur, de de testen tests op zo goed Dronten als altijd zijn relatief zonder vlokmiddel lage filtersnelheden zijn uitgevoerd. aangehouden Het filter spoelt (7-8 m/h). Deze tests besloegen circa 2/3 van de tijd. Opgemerkt is dat bij de zeer lange looptijden, van 12 Bij aanvang dan automatisch van de testen op tijd op zonder Dronten dat zijn relevante relatief drukopbouw lage filtersnelheden heeft plaatsgevonden. aangehouden De standtijden besloegen (7-8 m/h). tot 24 uur, de tests zo goed als altijd zonder vlokmiddel zijn uitgevoerd. Het filter spoelt dan automatisch Deze tests op van tijd de zonder standaard circa 2/3 dat relevante filtratietest van de tijd. drukopbouw groter Opgemerkt dan 24 heeft uur is dat plaatsgevonden. en 12 bij uur de zeer zijn lange in De navolgende looptijden, standtijden figuren buiten van 12 van de tot 24 uur, standaard de tests filtratietest beschouwing zo goed als groter dan gelaten. altijd 24 uur Figuren zonder vlokmiddel uur en zijn zijn in presenteren uitgevoerd. navolgende een figuren samenvatting Het filter spoelt buiten beschouwing van dan de automatisch op tijd zonder dat relevante drukopbouw heeft plaatsgevonden. De standtijden van de gelaten. metingen Figuren met een Gemiddeld en standtijd aantal presenteren kleiner spoelingen dan per respectievelijk een dag bij samenvatting verschillende 24 uur filtratiesnelheden van of 12 de uur. metingen met een standtijd kleiner dan respectievelijk standaard filtratietest groter dan 24 uur en 12 uur zijn in navolgende figuren buiten beschouwing opmerking: 24 uur exclusief of 12 meetdata uur. lange looptijden (> 1, dag) gelaten. Figuren Gemiddeld en aantal presenteren spoelingen per een dag bij samenvatting verschillende filtratiesnelheden van de metingen met een standtijd kleiner dan respectievelijk 6 Gemiddeld aantal spoelingen per dag bij verschillende filtratiesnelheden exclusief standtijden groter dan 24 uur 6, 29 opmerking: 24 uur exclusief of 12 meetdata uur. lange looptijden (> 1, dag) Aantal metingen 6 29 gemiddeld aantal spoelingen per dag 6, Aantal metingen 5 gemiddeld aantal spoelingen per dag 5,, Aantal Aantal metingen metingen , 4, 4, 3, 3, 2, 2, 1, Gemiddeld Gemiddeld aantal aantal spoelingen spoelingen per dag per dag 1 Figuur Figuur < 38 8 t/m t/m 5 13 > 613 Filtratiesnelheid (m3/m2.uur) < 38 8 t/m t/m 5 13 > 613 Gemiddeld aantal spoelingen Filtratiesnelheid per dag (m3/m2.uur) bij verschillende filtratiesnelheden exclusief standtijden groter dan 24 uur Gemiddeld aantal spoelingen per dag bij verschillende filtratiesnelheden exclusief standtijden groter dan 24 uur 15 1,,, W&E RL, revisie D1 Pagina 2 van 5

23 Figuur AWZI s Almere en Dronten Het totaal aantal metingen met spoeling betrof circa 1.. Wanneer de standtijden van de standaard filtratietest groter dan 24 uur buiten beschouwing gelaten worden, dan zijn er Het totaal aantal metingen met spoeling betrof circa 1.. Wanneer de standtijden van de circa 95 metingen verricht. Door de lange standtijden van het filter buiten beschouwing te standaard filtratietest groter dan 24 uur buiten beschouwing gelaten worden, dan zijn er circa 95 metingen laten neemt verricht. het aantal Door spoelingen de lange per standtijden dag in iets van toe. het filter buiten beschouwing te laten neemt het aantal spoelingen per dag in iets toe. Gemiddeld aantal spoelingen per dag bij verschillende filtratiesnelheden Gemiddeld aantal spoelingen per dag bij verschillende filtratiesnelheden exclusief standtijden groter dan 12 uur opmerking: exclusief meetdata lange looptijden (>,5 dag) 6 5 Aantal metingen gemiddeld aantal spoelingen per dag 29 6, 5, Aantal metingen , 3, 2, Gemiddeld aantal spoelingen per dag 1 1, < 38 8 t/m t/m 5 13 > 613 Filtratiesnelheid (m3/m2.uur) Figuur Gemiddeld aantal spoelingen per dag bij verschillende filtratiesnelheden exclusief standtijden groter dan 12 uur Indien de standtijden van de standaard filtratietest groter dan 12 uur buiten beschouwing gelaten worden, dan zijn er circa 85 metingen verricht. Door de lange standtijden van het Indien de standtijden van de standaard filtratietest groter dan 12 uur buiten beschouwing gelaten worden, dan zijn er circa 85 metingen verricht. Door de lange standtijden van het filter bui- filter buitenbeschouwing te laten neemt het aantal spoelingen per dag in verder toe. Bij een tenbeschouwing filtratiesnelheid te laten van bijvoorbeeld neemt het aantal 8 m/h ligt spoelingen het aantal per spoelingen dag verder per dag toe. op circa Bij een 4. Door filtratiesnelheid van filtratiesnelheid bijvoorbeeld te 8 verhogen m/h ligt het naar aantal bijvoorbeeld spoelingen 13 m/h per neemt dag op het circa aantal 4. spoelingen Door de filtratiesnel- per dag de heid te toe verhogen naar circa naar 4,5. bijvoorbeeld 13 m/h neemt het aantal spoelingen per dag toe naar circa 4,5. Tabel presenteert een detaillering van de gegevens van figuur In deze tabel is te Tabel presenteert een detaillering van de gegevens van figuur In deze tabel is te zien dat naarmate het aantal metingen toeneemt de spreiding tussen de aantal spoelingen zien dat naarmate het aantal metingen toeneemt de spreiding tussen de aantal spoelingen per dag afneemt. per dag afneemt. Bij filtratiesnelheden Bij filtratiesnelheden van 8 tot van en 8 met tot en 1 met m/h 1 is m/h het is verschil het verschil tussen tussen de de percentielen per 2,1 centielen spoelingen 2,1 spoelingen per dag. Terwijl per dag. bij Terwijl 11 tot bij en 11 met tot 13 en m/h met het 13 m/h verschil het verschil 4 spoelingen 4 spoelingen per dag bedraagt. per dag Om bedraagt. de mate Om van de nauwkeurigheid mate van nauwkeurigheid te vergroten dienen vergroten de dienen tests bij de de tests verschillende bij verschillende filtratiesnelheden langdurig te worden langdurig uitgevoerd. te worden Voor uitgevoerd. een representatieve Voor een representatieve proefperiode proef zijn er filtratiesnelheden minimaal periode 5 zijn metingen er minimaal nodig. 5 Bij metingen deze frequentie nodig. Bij is deze de spreiding frequentie tussen is de spreiding de metingen tussen acceptabel. Als uitgegaan wordt dat het filter gemiddeld circa 4 spoelingen per dag heeft, bedraagt de de metingen acceptabel. Als uitgegaan wordt dat het filter gemiddeld circa 4 spoelingen per tijdsduur van de proefperiode per filtratiesnelheid circa 125 dagen. In dit tijdsbestek wordt de standaard dag heeft, filtratietest bedraagt ook de onderworpen tijdsduur van aan de proefperiode eventuele fluctuaties per filtratiesnelheid in waterkwaliteit circa 125 in dagen. het influent van het In filter. dit tijdsbestek wordt de standaard filtratietest ook onderworpen aan eventuele fluctuaties in waterkwaliteit in het influent van het filter. Tabel Detaillering van gegevens behorend bij filtratiesnelheden exclusief standtijden groter dan 12 uur Filtratiesnelheid Gemiddeld aantal 1-percentiel van 9-percentiel van Aantal metingen [m 3 /m 2.uur] spoelingen aantal spoelingen aantal spoelingen, < 8 3,7 2,4 6, t/m 1 3,9 2,7 4, t/m 13 4,5 2,4 6,4 122 > 13 5,8 2,7 9, W&E RL, revisie D1