OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW : PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE

Transcriptie

1 OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW : PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE Dag 1.7 Isolatie LENTE 2013 Kristien ACHTEN kristien.achten@a-ea.be

2 2 DOELSTELLING(EN) VAN DE PRESENTATIE Basisbegrippen met betrekking tot warmte en vocht Kennismaking met verschillende isolatiematerialen en hun specifieke eigenschappen Kennismaking met verschillende constructiemethodes Aandachtspunten bij de uitvoering Uitwerking van aantal berekeningsvoorbeelden

3 3 INHOUDSTAFEL DEFINITIES HOE ISOLEREN? BEREKENINGSVOORBEELDEN OM TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE

4 4 DEFINITIES WARMTE VOCHT

5 5 DEFINITIES - WARMTE λ : warmtegeleidingscoëfficiënt van een materiaal (W/mK) R : warmteweerstand van een isolatielaag (m²k/w) R = d / λ (voor een homogene laag) R T : totale warmteweerstand van een schildeel (m²k/w) R T = R se + R i + R si N R i : som van de warmteweerstand van de isolatielagen N R se, R si : oppervlakteovergangsweerstanden U : thermische transmissiecoëfficiënt (W/m²K) U = 1 / R T Bron: Opleiding energieadviseur Module 3, de Stadswinkel

6 6 DEFINITIES - WARMTE - Thermische transmissiecoëfficiënt U max (W/m²K) EPB Brussel Streefwaarde Lage-energie Streefwaarde Passiefhuis Daken en plafonds 0,30 0,20 0,15 Muren (bovengronds) 0,40 0,30 0,15 Vloeren (op volle grond, of boven (kruip)kelder) Vloeren (in contact met de buitenomgeving) 0,40 0,30 0,15 0,60 0,30 0,15 Scheidingsmuren 1,0 1,0 1,0 Ramen 2,5 1,6 0,8 Beglazing 1,6 1,1 0,8 Bron: Handleiding Passiefhuizen, Stad Gent, 2010 Bron: Besluit van 21 decmber 2007 tot vaststelling van de eisen op het vlak van de energieprestatie en het binnenklimaat van gebouwen, Bijlage V

7 7 DEFINITIES WARMTE VOCHT

8 8 DEFINITIES - VOCHT µ : dampdiffusieweerstandsgetal (-) µd : dampdiffusieweerstand van een laag (m) µd = µ x d (voor een homogene laag) µd T : dampdiffusieweerstand van een schildeel (µd T ) (m) µd T = µd si + µd i + µd se N µd i : som van de dampdiffusieweerstand van de isolatielagen N µd si, µd se : oppervlakteovergangsweerstanden

9 9 DEFINITIES - VOCHT Condensatie N Warme lucht kan meer waterdamp bevatten dan koude lucht N Wanneer warme lucht afkoelt neemt de relatieve luchtvochtigheid toe N Bij overschrijding van de dauwpunttemperatuur, condenseert de waterdamp dauwpunttemperatuur

10 10 DEFINITIES - VOCHT Oppervlaktecondensatie N Condensatie van waterdamp tegen een koud oppervlak N Afhankelijk van de ogenblikkelijke relatieve vochtigheid ter plaatse van een binnenoppervlak (RV si < 100%) Temperatuurfactor > 0,7 f = ( T si T e ) / ( T i T e ) Belangrijk bij bouwknopen Bron: Inleiding in de bouwtechnieken, UGent

11 11 DEFINITIES - VOCHT Schimmelvorming N Afhankelijk van de maandgemiddelde relatieve vochtigheid ter plaatse van een binnenoppervlak (RV si < 80%) Temperatuurfactor > 0,7 f = ( T si T e ) / ( T i T e ) Belangrijk bij bouwknopen Bron: Infoham, Janssens, 2010

12 12 DEFINITIES - VOCHT Inwendige condensatie N Condensatie van waterdamp in de constructie Door dampdiffusie via de lagen waaruit de constructie is opgebouwd Door stroming van binnenlucht via naden, kieren of onvoldoende afgedichte doorvoeren Door aanwezigheid van bouwvocht fysiek onmogelijk -- Temperatuur -- Verzadigingsdampdruk -- Dampdruk Bron: Moduel 3 Opleiding EPB-adviseur IBGE-BIM condensatie -- Verzadigingsdampdruk -- Dampdruk

13 13 DEFINITIES - VOCHT Inwendige condensatie N Problematisch wanneer vochtaccumulatie een kritische waarde overschrijdt N Belang van damprem en luchtdichtheid (ononderbroken) Sterkst isolerende en meest dampopen laag aan de koude zijde gebouwschil Minst isolerende en meest dampdichte laag aan warme zijde gebouwschil dampdichte laag

14 14 INHOUDSTAFEL DEFINTIES HOE ISOLEREN? BEREKENINGSVOORBEELDEN OM TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE

15 15 HOE ISOLEREN? OPAKE DELEN Thermische prestaties Milieuclassificatie Materialen TRANSPARANTE DELEN CONSTRUCTIEMETHODE UITVOERING

16 16 HOE? - OPAKE DELEN - Thermische prestaties MAT05 Warmtegeleidingscoëfficiënt (λ)- (W/mK) N Materiaalconstante die aangeeft hoe goed het materiaal warmte geleidt N ATG, ETA N N Certificaat van de fabrikant N NBN B62-002:2008 (EPB: Transmissiereferentiedocument) Dampdiffusieweerstandsgetal (µ) - (-) N Materiaalconstante die aangeeft hoemoeilijker waterdamp door het betreffende materiaal kan diffunderen Specifieke warmtecapaciteit (c) - (J/kgK) N Materiaalconstante die de capaciteit van het materiaal om warmte op te slaan en vertraagd weer af te geven uitdrukt

17 17 HOE? - OPAKE DELEN - Thermische prestaties

18 18 HOE? - OPAKE DELEN - Milieuclassificatie Verschillende methodes om milieubelasting van materialen te vergelijken N Rekening houden met verschillende milieu-effecten: Emissies (broeikasgassen, verzurende gassen, ) Uitputting van grondstoffen Landgebruik Hinder (ten gevolge van stank, geluid, licht, ) N Rekening houden met de volledige levenscyclus (LCA) Grondstoffenwinning Productie Vervoer Uitvoering Afbraak en recyclage

19 19 HOE? - OPAKE DELEN - Milieuclassificatie MAT05 Milieuclassificatie N Vb. NIBE-classificatie (NIBE - Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie) 1a (beste keuze) tot 7c (onaanvaardbaar) Milieucertificeringen N Europese Ecolabel N Blaue Engel N Natureplus N

20 20 HOE? - OPAKE DELEN - Materialen Synthetische producten N Op basis van petrochemische materialen (voornamelijk afgeleide aardolieproducten) Minerale producten N Op basis van minerale grondstoffen Ruim voorradige grondstoffen (zand, klei, leem, andere aardestoffen...) Beperkt voorradige grondstoffen. Nagroeibare producten N Op basis van nagroeibare grondstoffen (afkomstig uit land- en bosbouw)

21 21 HOE? - OPAKE DELEN - Synthetische producten λ d µ c NIBE (W/mK) (-) (J/kgK) Wand Hellend dak Plat dak Vloer Geëxpandeerd polystyreen (EPS) Geëxtrudeerd polystyreen (XPS) 0,034-0, B 2C 2B 4C 0,036-0, Polyurethaan (PUR) 0,023-0, C 5A 4B 7A Polyisocianuraat (PIR) 0,023-0, C 5A 4B Fenol (PF) 0,021-0, C 2B 1B 4A Bron: Handleiding Passiefhuizen, Stad Gent, 2010

22 22 HOE? - OPAKE DELEN - Synthetische producten Geëxpandeerde polystyreen (EPS) Polyurethaan (PUR) Geëxtrudeerde polystyreen (XPS)

23 23 HOE? - OPAKE DELEN - Minerale producten λ d µ c NIBE (W/mK) (-) (J/kgK) Wand Hellend dak Plat dak Vloer Glaswol 0,032-0, , B 1C 3C Rotswol 0,034-0, , B 2C 3C 4C Cellenglas 0,040-0, A 2C Perliet 0,046-0, Bron: Handleiding Passiefhuizen, Stad Gent, 2010

24 24 HOE? - OPAKE DELEN - Minerale producten Rotswol Glaswol Perliet Cellenglas

25 25 HOE? - OPAKE DELEN - Nagroeibare producten λ d µ c NIBE (W/mK) (-) (J/kgK) Wand Hellend dak Plat dak Vloer Cellulose 0,037-0, , A 3C Houtvezel 0,038-0, Vlas 0,038-0, C 3C Hennep 0,040-0, Schapenwol 0,035-0, A 3A Verenisolatie 0,040-0, Geëxpandeerde kurk 0,033-0, B 2A 1A 3C Bron: Handleiding Passiefhuizen, Stad Gent, 2010

26 26 HOE? - OPAKE DELEN - Nagroeibare producten Vlas Houtvezelisolatie Kurk Hennep Cellulose

27 27 HOE? - OPAKE DELEN - Overzicht Thermische prestatie Milieubalans Gezondheid Kost en beschikbaarheid Gemak van de uitvoering Synthetische materialen * Minerale materialen ** Nagroeibare materialen?? Bron: Infofiche MAT05 IBGE BIM *: Uitgezonderd bij brand ** Met voorzorgsmaatregelen bij de uitvoering

28 28 HOE ISOLEREN? OPAKE DELEN TRANSPARANTE DELEN Thermische prestaties Milieuclassificatie Materialen CONSTRUCTIEMETHODE UITVOERING

29 29 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Thermische prestaties Thermische transmissiecoëfficiënt (U w ) (W/m²K) N Berekend voor het geheel Beglazing U g Raamprofiel U f Afstandshouder ψ g (Ventilatierooster U r ) (Opake panelen U p ) Uw = ( U f x A f + U g x A g + ψ g x l ) / ( A f + A g ) N Afhankelijk van glasdikte, spouwdikte, spouwvulling (lucht, argon, krypton, ), aanwezigheid en positie van een reflecterende laag N Certificaat fabrikant U g cfr NBN EN 673 N Certificaat fabrikant U p cfr NBN EN ISO , NBN EN ISO

30 30 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Thermische prestaties Zonnetoetredingsfactor (g) (-) N Vermogen van de beglazing om zonnewinsten door te laten N Invloed van zonwering N Certificaat fabrikant g cfr EN410 Lichttransmissiecoëfficiënt (LTA) (-) N Percentage zichtbaar (zon)licht dat van buiten naar binnen door het glas wordt doorgelaten N Hoe lager de waarde hoe minder licht er wordt doorgelaten

31 31 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Milieuclassificatie Analoog aan opake deel N Vb. NIBE-classificatie (NIBE - Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie) Bron: Duurzaam en Gezond bouwen, juni 2005

32 32 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Beglazing U LTA g (W/m²K) (%) (%) Enkele beglazing 5, Dubbele beglazing 2, Low-e dubbele beglazing (e L <0,05) Low-e dubbele beglazing met gasvulling 1, ,0-1, Low-e driedubbele beglazing 0,6-0, Bron: Guide pratique IBGE

33 33 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Raamprofiel U NIBE Levensduur (W/m²K) (jaar) Onbehandeld tropisch hardhout uit een duurzaam beheerd bos Europees behandeld zachthout uit een duurzaam beheerd bos Europees behandeld zachthout niet uit een duurzaam beheerd bos 1,6-1,8 1A ,6-1,8 1B ,6-1,8 2A PVC 1,5-3 3A Aluminium 3,5-4,2 5A >60 Behandeld of onbehandeld tropisch hout, niet uit een duuzaam bos 1,6-1,8 6B Bron: Infofiche MAT04 IBGE BIM

34 34 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Raamprofiel

35 35 HOE? - TRANSPARANTE DELEN

36 36 HOE ISOLEREN? OPAKE DELEN TRANSPARANTE DELEN CONSTRUCTIEMETHODE UITVOERING

37 37 HOE? - CONSTRUCTIEMETHODE Bron: Theaterfoyer, Gent Bron: Woning, Lokeren Bron: Havenbedrijf Gent Bron: Massiefpassief hotel, Heusden-Zolder

38 38 HOE? - CONSTRUCTIEMETHODE Dikte van de muren Thermische massa Milieu Kostprijs Luchtdichtheid Houtskeletbouw Opvullen van skelet leidt tot kleinere dikte, rekening houden met houtsecties Lichte constructie, thermische massa van de vloer benutten, extra aandacht voor zonnewinsten Hout is een natuurlijk product en daarom minder milieubelastend Grotere materiaalkost, maar meer prefabricatie mogelijk, kleinere funderingskosten door lichtgewicht Meer aandacht nodig, maar makkelijker tussentijdse evaluatie Massiefbouw Traditionele en dus gekende bouwwijze, keuze van de isolatie bepalend voor dikte Zware constructie, echter opletten met bereikbaarheid van de thermische massa De keuze van het isolatiemateriaal (dikte vs. geleidbaarheid) bepaalt in grote mate de milieubelasting Traditionele bouwmaterialen, opletten met standaardafmetingen Pleisterlaag als luchtdichting, details zijn meestal eenvoudiger

39 39 HOE? - CONSTRUCTIEMETHODE - Houtskeletbouw Platform-methode Balloon-methode

40 40 HOE? - CONSTRUCTIEMETHODE - Houtskeletbouw Platform-methode Continuïteit van de buitenwanden wordt systematisch onderbroken door de structuur van de vloeren Plaatsen van het skelet is makkelijker door kleinere elementen Luchtdichtingsmembranen moeten op de werf geplaatst worden tijden de montage van het skelet Systematische controle van het condensatierisico, de luchtdichtheid en de waarde van de koudebrug Balloon-methode Continuïteit van de buitenwanden wordt niet onderbroken Structurele elementen zijn groter, de afmeting is slechts beperkt door de lengte van de stijlen Bijkomende luchtdichtingsmembranen zijn niet nodig als de OSB-plaat ononderbroken geplaatst wordt Knooppunt is koudebrugvrij en de damphuishouding verschilt niet veel van de situatie in de wand Bron: Be Passive 02

41 41 HOE? - CONSTRUCTIEMETHODE - Houtskeletbouw Bron: Be Passive 02

42 42 HOE? - CONSTRUCTIEMETHODE - Massiefbouw Verschillende soorten massiefbouw N Cellenbeton N Kalkzandsteen N Snelbouwsteen N Betonelementen Bron: Cellenbeton, Gert Broeckx Bron: Snelbouwsteen, Heusden-Zolder Bron: Kalkzandsteen, Leuven, EVR-architecten

43 43 HOE ISOLEREN? OPAKE DELEN TRANSPARANTE DELEN CONSTRUCTIEMETHODE UITVOERING

44 44 HOE? - UITVOERING Basisregel N Sterkst isolerende en meest dampopen laag aan de koude zijde gebouwschil N Minst isolerende en meest dampdichte laag aan warme zijde gebouwschil Bouwtechnische beperkingen N Na-isoleren langs de binnenzijde N Compacte platte daken

45 45 HOE? - UITVOERING - Binnenisolatie Invloed op constructie N Verlies van thermische massa N Grotere thermisch schommelingen in de constructie Verhoogd risico op vorstschade Verhoogd risico op scheurvorming Bron: Guide pratique pour les architectes, Minissterie van het Waalse Gewest

46 46 HOE? - UITVOERING - Binnenisolatie Invloed op warmteverlies N Hoe groter isolatiedikte, hoe groter de invloed van de koudebruggen Bron: Infoham, A. Janssens

47 47 HOE? - UITVOERING - Binnenisolatie Invloed op vochtproblemen N Hoe groter de dikte van de binnenisolatie, hoe lager de binnentemperatuur van de wand waardoor de verzadigingsdruk sneller overschreden wordt en dus meer risico op inwendige condensatie ontstaat

48 48 HOE? - UITVOERING - Binnenisolatie Invloed op vochtproblemen N Inwendige condensatie verminderen door correct gebruik dampscherm of dampremmende isolatie Bron: Infoham, Janssens, 2009

49 49 HOE? - UITVOERING - Binnenisolatie Oplosbare koudebruggen vermijden door aangepaste detaillering Bron: Infoham, A. Janssens

50 50 HOE? - UITVOERING - Binnenisolatie Onoplosbare koudebruggen (vloeren, binnenmuren, fundering) beperken door aangepaste detaillering Bron: Infoham, A. Janssens

51 51 HOE? - UITVOERING - Compacte platte daken Isolatie over de volledige ruimte tussen roosteringsbalken, dakvloer en damprem Bron: Isoproc

52 52 HOE? - UITVOERING - Compacte platte daken Dampdichte laag (waterdichting) aan koude zijde geeft aanleiding tot inwendige condensatie µ d = 300 T < T > Damptransport naar buitenzijde Damptransport naar binnenzijde Dampdichte laag T > Bron: Isoproc T < µ d = 50 Inwendige condensatie Vochtaccumulatie? Zomerse uitdroging

53 53 HOE? - UITVOERING - Compacte platte daken Vochtindringing in de constructie beperken Bron: Passiefhuisplatform.be

54 54 HOE? - UITVOERING - Compacte platte daken Uitdrogingsmogelijkheden verhogen N Effectiever aangezien vochtindringing in de praktijk moeilijk te vermijden is N Hoe hoger de drogingsreserve van een constructie, hoe hoger de niet te plannen vochtbelasting mag zijn waarbij de constructie gevrijwaard zal blijven van bouwschade N Oppervlaktetemperatuur dak verhogen N Gebruik van intelligente damprem

55 55 HOE? - UITVOERING - Compacte platte daken Intelligente damprem (diffusieweerstand afhankelijk van RV) N Hoge diffusieweerstand in de winter Beschermen van de constructie tegen inwendige condensatie N Lage diffusieweerstand in de zomer Mogelijkheden tot uitdrogen van het vocht dat zich in de constructie bevindt naar binnen toe T < T > Gemiddelde RV in omgeving van de damprem: 40% Gemiddelde RV in omgeving van de damprem: 80% T > T < Bron: Isoproc

56 56 HOE? - UITVOERING - Compacte platte daken Intelligente damprem (diffusieweerstand afhankelijk van RV) N Hoge diffusieweerstand in de winter Beschermen van de constructie tegen inwendige condensatie N Lage diffusieweerstand in de zomer Mogelijkheden tot uitdrogen van het vocht dat zich in de constructie bevindt naar binnen toe

57 57 HOE? - UITVOERING - Compacte platte daken Oppervlakte temperatuur dak zo groot mogelijk N Donkere dakafdichting met een absorptiecoëfficiënt voor kortgolvige straling α short van minimaal 80% N Volledige bezonning dak nastreven N Opletten met groendaken en daken met ballast vanwege tragere opwarming

58 58 INHOUDSTAFEL DEFINITIES HOE ISOLEREN? BEREKENINGSVOORBEELDEN OM TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE

59 59 BEREKENINGSVOORBEELDEN OPAKE DELEN TRANSPARANTE DELEN

60 60 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 R1 : metselwerk snelbouw R2 : isolatie minerale wol Ra : luchtlaag R3 : gevelmetselwerk

61 61 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 Tabblad U-waarden 1 voorbeeld 1 Bouw deel nr. bouw deel beschrijving w armteovergangsw eerstand [m²k/w] binnen R SI : 0.13 buiten R SE : 0.13 totale breedte deelvlak 1 l [W/(mK)] deelvlak 2 (optioneel) l [W/(mK)] deelvlak 3 (optioneel) l [W/(mK)] dikte [mm] Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 totaal cm U-waarde: W/(m²K)

62 62 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 R si en R se : oppervlakteovergangsweerstanden R T = R se + R i + R si N Warmteoverdracht van de omgevingslucht naar de wand verloopt deels via straling en deels via convectie binnen buiten Bron: Opleiding energieadviseur Module 3, de Stadswinkel

63 0,17 63 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 R si en R se : oppervlakteovergangsweerstanden R T = R se + R i + R si N Afhankelijk van de richting van de warmtestroom N Afhankelijk van binnen/buiten Warmte stroom R si R se Opwaarts 0,10 0,04 Horizontaal (<= 30 ) 0,13 0,04 Neerwaarts 0,17 0,04 0,04 0,13 0,13

64 64 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 R1 : metselwerk snelbouw R2 : isolatie minerale wol Ra : luchtlaag R3 : gevelmetselwerk Buitenafmetingen /W] binnen R SI : 0.13 buiten R SE : 0.13 Buitenafmetingen

65 65 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 Tabblad U-waarden 1 voorbeeld 1 Bouw deel nr. bouw deel beschrijving w armteovergangsw eerstand [m²k/w] binnen R SI : 0.13 buiten R SE : 0.13 totale breedte deelvlak 1 l [W/(mK)] deelvlak 2 (optioneel) l [W/(mK)] deelvlak 3 (optioneel) l [W/(mK)] dikte [mm] 1. metselwerk isolatie Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 totaal 26.0 cm U-waarde: W/(m²K)

66 66 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 R2 : isolatie minerale wol R = d / λ (voor een homogene laag) N λ D : gedeclareerde lambda-waarde Gemeten onder genormaliseerde omstandigheden voor temperatuur en relatieve vochtigheid (EN ISO 10456) N λ Ui - λ Ue : nuttige lambda-waarde Berekeningswaarde voor specifieke gebruiksomstandigheden N ATG, ETA N N Certificaat van de fabrikant N NBN B62-002:2008 (EPB: Transmissiereferentiedocument)

67 67 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 Tabblad U-waarden 1 voorbeeld 1 Bouw deel nr. bouw deel beschrijving w armteovergangsw eerstand [m²k/w] binnen R SI : 0.13 buiten R SE : 0.13 totale breedte deelvlak 1 l [W/(mK)] deelvlak 2 (optioneel) l [W/(mK)] deelvlak 3 (optioneel) l [W/(mK)] dikte [mm] 1. metselwerk isolatie Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 totaal 26.0 cm U-waarde: W/(m²K)

68 68 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 R1 : metselwerk snelbouw N NBN B

69 69 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 R1 : metselwerk snelbouw N Defaultwaarden

70 70 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 1 Tabblad U-waarden 1 voorbeeld 1 Bouw deel nr. bouw deel beschrijving w armteovergangsw eerstand [m²k/w] binnen R SI : 0.13 buiten R SE : 0.13 totale breedte deelvlak 1 l [W/(mK)] deelvlak 2 (optioneel) l [W/(mK)] deelvlak 3 (optioneel) l [W/(mK)] dikte [mm] 1. metselwerk cementmortel isolatie Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 totaal 16.0% 26.0 cm U-waarde: W/(m²K)

71 71 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 2 R1 : gipskartonplaat Ra : luchtlaag R2 : OSB plaat R3 : cellulose + houtskelet R4 : houtvezelplaat Ra : luchtlaag R5 : gevelmetselwerk

72 72 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 2 R3 : cellulose + houtskelet N NBN B % N Defaultwaarden

73 73 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 2 R3 : cellulose + houtskelet N PHPP

74 74 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 2 Tabblad U-waarden 2 voorbeeld 2 Bouw deel nr. bouw deel beschrijving w armteovergangsw eerstand [m²k/w] binnen R SI : 0.13 buiten R SE : ,130 (W/mK) x 2,2 totale breedte deelvlak 1 l [W/(mK)] deelvlak 2 (optioneel) l [W/(mK)] deelvlak 3 (optioneel) l [W/(mK)] dikte [mm] 1. gipskartonplaat lucht 0 3. OSB plaat cellulose OSB houtvezelplaat Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 Totaal 2.6% 33.6 cm 10 (mm) / 600 (mm) + 1% U-waarde: W/(m²K)

75 75 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 3 R1 : groendak R2 : dakdichting R3 : isolatie R4 : welfsels

76 76 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 3 R4 : welfsels R = R Ui, R ue (niet-homogene laag) λ Ui = d / R Ui N R D : gedeclareerde warmteweerstand Gemeten onder genormaliseerde omstandigheden voor temperatuur en relatieve vochtigheid (EN ISO 10456) N R Ui - R Ue : nuttige warmteweerstand Berekeningswaarde voor specifieke gebruiksomstandigheden

77 77 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 3 Tabblad U-waarden 3 voorbeeld 3 Bouw deel nr. bouw deel beschrijving w armteovergangsw eerstand [m²k/w] binnen R SI : 0.10 buiten R SE : 0.04 totale breedte deelvlak 1 l [W/(mK)] deelvlak 2 (optioneel) l [W/(mK)] deelvlak 3 (optioneel) l [W/(mK)] dikte [mm] 1. welfsels isolatie Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 Totaal 45.0 cm 0,15 (m²k/w) / 0,200 (m) U-waarde: W/(m²K)

78 78 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 4 R1 : groendak R2 : dakdichting R3 : isolatie (variabele dikte) R4 : welfsels

79 79 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 4 Tabblad U-waarden 4 Voorbeeld 4 Bouw deel nr. bouw deel beschrijving A Bouwdelen met constante dikte w armteovergangsw eerstand [m²k/w] binnen R SI : 0.10 buiten R SE : 0.04 totale breedte Deelvlak 1 l [W/(mK)] deelvlak 2 (optioneel) l [W/(mK)] deelvlak 3 (optioneel) l [W/(mK)] dikte d0 [mm] 1. Welfsel Isolatie Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 totaal 30.0 cm B Bouwdelen met variabele dikte U 0 : W/(m²K) R 0 : (m²k)/w Deelvlak 1 l [W/(mK)] deelvlak 2 (optioneel) l [W/(mK)] deelvlak 3 (optioneel) l [W/(mK)] dikte d1 [mm] Isolatie Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 dikte d1 [cm] 15.0 cm U 1 : W/(m²K)

80 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 4 Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 totaal 30.0 cm Tabblad U-waarden B Bouwdelen met variabele dikte U 0 : W/(m²K) R 0 : (m²k)/w Deelvlak 1 l [W/(mK)] deelvlak 2 (optioneel) l [W/(mK)] deelvlak 3 (optioneel) l [W/(mK)] dikte d1 [mm] Isolatie Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 dikte d1 [cm] 15.0 cm U 1 : W/(m²K) R 1 : (m²k)/w U-waarde voor een rechthoekige grondoppervlak: W/(m²K) U-waarde van driehoekige grondoppervlak met het dikste punt bij de apex: W/(m²K) U-waarde van driehoekige grondoppervlak met het dunste punt bij de apex: W/(m²K)

81 81 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 5 R1 : vloer R2 : chape R3 : isolatie (gespoten pur) R4 : betonplaat

82 82 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 5 R3 : isolatie (gespoten pur) N NBN B N Daktoepassing: a = 0,85 N Vloertoepassing: a = 0,925 R PUR = a x (d PUR / λ ui, PUR )

83 83 BEREKENING - OPAKE DELEN - Voorbeeld 5 Tabblad U-waarden 5 voorbeeld 5 Bouw deel nr. bouw deel beschrijving w armteovergangsw eerstand [m²k/w] binnen R SI : 0.17 buiten R SE : 0.00 totale breedte deelvlak 1 l [W/(mK)] deelvlak 2 (optioneel) l [W/(mK)] deelvlak 3 (optioneel) l [W/(mK)] dikte [mm] 1. vloer chape isolatie (gespoten) betonplaat ,026 (W/mK) * 0,925 (-) Opp. aandeel deelvlak 2 Opp.aandeel deelvlak 3 Totaal 49.2 cm U-waarde: W/(m²K)

84 84 BEREKENING - OPAKE DELEN Tabblad U-lijst Constructie Nr. TYPE Beschrijving constructie Totale dikte U-waarde m W/(m 2 K) 1 voorbeeld voorbeeld voorbeeld voorbeeld voorbeeld

85 85 BEREKENING - OPAKE DELEN Groep Nr. Tabblad Oppervlaktes Oppervlaktegroep Temper atuurzo ne Oppervlakte Overzicht Opmerkingen Bouwdeel overzicht 1 Gecond. vloeroppervlakte m² Leefoppervlakte van de geconditioneerde vloeroppervlakte 2 Vensters noord A 0.00 m² Vensters noord 3 Vensters oost A 0.00 m² Vensters oost 4 Vensters zuid A 0.00 m² Resultaten komen van het werkblad Vensters. Vensters zuid 5 Vensters west A 0.00 m² Vensters west 6 Vensters horizontaal A 0.00 m² Vensters horizontaal 7 Buitendeur A 0.00 m² Trek de oppervlakte van de deur van het desbetreffende bouwdeel Buitendeur 8 Buitenwand contact buitenlucht A m² Oppervlaktes van vensters worden automatisch afgetrokken volgens de specificaties in het werkblad "Vensters". Buitenwand contact buitenlucht Buitenwand contact bodem B 0.00 m² Temperatuurzone "A" staat voor buitenlucht. Buitenwand contact bodem 10 Dak/Plafond contact buitenlucht A m² Temperatuurzone "B" staat voor de bodem. Dak/Plafond contact buitenlucht Bodemplaat B m² Bodemplaat Bodemplaat 2 B 0.00 m² Temperatuurzones "A", "B","P" en "X" mogen gebruikt worden. "I" NIET Bodemplaat m² Temperatuurzones "A", "B","P" en "X" mogen gebruikt worden. "I" NIET Factor voor X 14 X 0.00 m² Temperatuurzone "X": Vul een zelf bepaalde reductiefactor in ( 0 < ft < 1): 95% Overzicht koudebruggen 15 Koudebruggen contact buitenluchta 0.00 m Eenheden in m Koudebruggen contact buitenlucht 16 Koudebruggen perimeter P 0.00 m Eenheden in m; temperatuurzone "P" staat voor de rand (zie werkblad Bodem). Koudebruggen perimeter 17 Koudebruggen bodemplaat B 0.00 m Eenheden in m Koudebruggen bodemplaat 18 Scheidingswand buren I 0.00 m² Geen warmteverliezen, alleen beschouwd voor de verwarmingsvermogenberekening. Scheidingswand buren Totaal beschermd volume m² Gemiddelde beschermd volume Gemiddelde U- waarde [W/(m²K)] Y [W/(mK)] Eenheid Oppervlakte Nr. Beschrijving bouwdeel Groep Nr. Toegekend aan groep Oppervlakte invoer Aant al x ( a [m] x b [m] + Eigen berekening [m²] - Aftrok [m²] - Aftrok Vensters [m²] ) = Oppervlakte [m²] Selectie van het overeenkomstige constructie-bouwdeel Geconditioneerde vloeroppervlakte 1 Gecond. vloeroppervlakte x ( x + - ) = 0.0 Vensters noord 2 Vensters noord 0.0 Waarde uit werkblad Vensters Vensters oost 3 Vensters oost 0.0 Waarde uit werkblad Vensters Vensters zuid 4 Vensters zuid Vervolledig alleen in het werkblad Vensters a.u.b.! 0.0 Waarde uit werkblad Vensters Vensters west 5 Vensters west 0.0 Waarde uit werkblad Vensters Vensters horizontaal 6 Vensters horizontaal 0.0 Waarde uit werkblad Vensters Buitendeur 7 Buitendeur x ( x + - ) - = U-waarde Buitendeur 1 klaslokaal 1 1 Gecond. vloeroppervlakte 1 x ( x ) = klaslokaal 2 1 Gecond. vloeroppervlakte 1 x ( x ) = berging 1 1 Gecond. vloeroppervlakte 1 x ( x ) = lavabo 1 Gecond. vloeroppervlakte 1 x ( x ) = wc 1 Gecond. vloeroppervlakte 1 x ( x ) = wc 1 Gecond. vloeroppervlakte 1 x ( x ) = wc 1 Gecond. vloeroppervlakte 1 x ( x ) = Nr. U-waarde [W/(m²K)]

86 86 BEREKENINGSVOORBEELDEN OPAKE DELEN TRANSPARANTE DELEN

87 87 BEREKENING - TRANSPARANTE DELEN Tabblad Venstertypes (beglazing) Assembly nr. Type Beglazing g-waarde U g -waarde W/(m 2 K) 1 Voorbeeld Enkele beglazing Dubbele beglazing 4/12mm Lucht/ Dubbele beglazing 4/16mm Lucht/ Dubbele beglazing 4/20mm Lucht/ Dubbele beglazing 4/25mm Lucht/ Dubbele beglazing 4/30mm Lucht/ N Certificaat fabrikant U g cfr NBN EN 673 N Certificaat fabrikant g cfr NBN EN 410

88 Assembly nr. 88 BEREKENING - TRANSPARANTE DELEN R A A M P R O F I E L T Y P E V O L G E N S C E R T I F I C A T I E Tabblad Venstertypes (raamprofielen) voor beglazing, ga naar row: 2 Type U f -waarde Raamafmetingen Koudebrug Koudebrug Ramen Ramen Breedte - Links Breedte - Rechts Certificaat fabrikant U p cfr NBN EN ISO , NBN EN ISO Breedte - onder Breedte - boven Y glasrand Y inbouw W/(m 2 K) m m m m W/(mK) W/(mK) 1 Voorbeeld Passief Huis ramen, medium thermisch kwaliteit Passiefhuis ramen, goede thermische kwaliteit houten ramen 45 mm houten ramen 68 mm Kunststof goed Kunststof until Kunststof until Metaal met thermische onderbreking Metaal zonder thermische onderbreking Metaal zonder thermische onderbreking, paint Bruckner - Variotherm Holz-Aluminium-Fenster - mit Abstandhalter 'Thermix' Buck - VÖRDE-Passivhausfenster - mit Abstandhalter 'Thermix'

89 89 BEREKENING - TRANSPARANTE DELEN Tabblad Vensters Oriëntatie venster oppervlakken Schaduw Vervuiling Globale instraling (Hoofdrichtingen) Nietloodrechte zoninstraling Aandeel glas g-waarde Reductiefactor voor zoninstraling Venster oppervlakte Venster U-waarde Gem. globale instraling maximum: kwh/(m²a) m 2 W/(m 2 K) m 2 kwh/(m 2 a) Noord Oost Zuid West horizontaal Som resp. gemiddelde waarde over alle vensters Glas oppervlakte Aantal Beschrijving Hoek t.o.v. de horizontale Buitenmaat raamprofiel Oriëntatie Breedte Hoogte Ingebouwd Beglazing Ramen g-waarde U-waarde R In vlak van het werkblad Oppervlaktes Nr. Selecteer beglazing via het werkblad Venstertype Nr. Selecteer een venster via werkblad Venstertype Nr. Afwijking t.o.v. noordrichting Loodrechte instraling Beglazing Graden Graden m m Selecteer: Selecteer: Selecteer: - W/(m 2 K) W/(m 2 K) m 4 Venster Noord Ramen Breedte - Links B

90 90 INHOUDSTAFEL DEFINITIES HOE ISOLEREN? BEREKENINGSVOORBEELDEN OM TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE

91 91 OM TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE De kwaliteit van de gebouwschil bepaalt het energieverbruik, maar ook het comfort Bij de keuze van het isolatiemateriaal moet rekening gehouden worden met verschillende criteria: thermische prestaties milieu gezondheid kosten Gebruik systemen en/of isolatie met een technische goedkeuring (ATG, ETA, ) en bij voorkeur een milieulabel Zorgvuldige en doordachte keuze van de constructiemethode

92 92 OM TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE Aandacht besteden aan toepassen basisregel! N Sterkst isolerende en meest dampopen laag aan de koude zijde gebouwschil N Minst isolerende en meest dampdichte laag aan warme zijde gebouwschil

93 93 TOOLS EN REFERENTIES Nuttige hulpmiddellen, websites, enz. : N Transmissiereferentiedocument (NBN B62-002:2008) N Handleidingen laag energie en passief bouwen voor woningbouw, Stad Gent, 2010 N Tertiaire gebouwen in passiefbouw, Stad Gent, 2010 N N N N Referentie Praktische handleiding voor de duurzame gebouw en andere bronnen : N Praktische handleiding voor de duurzame bouw en renovatie van kleine gebouwen : Infofiche MAT 04 IBGE BIM Infofiche MAT 05 IBGE BIM

94 94 CONTACT Kristien ACHTEN Energie-adviseur : kristien.achten@a-ea.be

95 95?

96 96 BEDANKT VOOR UW AANDACHT