Ruggespraak. 14 Over grenzen kijken met Europatat. 18 Peru: de bakermat van de aardappel

Transcriptie

1 Ruggespraak 4 Ed Kraaijenzank: Ik ben een groot voorstander van de vrije markt Over grenzen kijken met Europatat 18 Peru: de bakermat van de aardappel Relatiemagazine van HZPC jaargang 16 nummer 1 maart 2014

2 voorspraak Acht mooie jaren op rij Ruggespraak Begin maart hebben we de meeste pootgoedtelers ontmoet tijdens de telersvergaderingen. Tijdens deze bijeenkomsten zijn wederom vele onderwerpen aan de orde gesteld. Ook de prognoseprijs is toegelicht. HZPC is blij dat ze een prognoseprijs van 33 euro per 100 kg voor de klasse S t/m A kan aankondigen. Daarmee is het opnieuw een heel goed jaar voor de gemiddelde pootgoedteler van HZPC. De gemiddelde financiële opbrengst per ha is vergelijkbaar met die van vorig jaar. Het gaat om minder tonnen per ha, maar om een hogere prijs. Als we naar de laatste acht jaren kijken, dan hebben we zes goede jaren gehad en een paar minder goede jaren, maar absoluut geen slechte jaren. De vraag is uiteraard, wat is structureel en waar mag je vanuit gaan voor de komende jaren? Dat de landbouwproducten over het algemeen een hoger prijsniveau laten zien, is een feit. Maar volatiliteit in de productie en afzet en daardoor de uitbetalingsprijzen, zal er blijven. Daar zal een ieder rekening mee moeten blijven houden. HZPC voert een bewust en scherp beleid om een zo hoog mogelijke uitbetalingsprijs voor de teler te realiseren. Een goede planning van zowel de verkopen als de productie per ras en een visie op de markt, zijn de belangrijkste ingrediënten om tot een zo hoog mogelijke prijs te komen. De flexibiliteit die we op Europees niveau hebben door producties in diverse landen, draagt ook bij aan het succes van de Nederlandse afzet. Dit jaar is het nog de vraag of we wel of niet pootgoed aan Rusland kunnen verkopen. Als dat wel lukt, zal dat nog een positief effect hebben op de prijs. EU discussies In de EU is de laatste jaren hard gewerkt aan de hervormingen van de zaaizaad- en pootgoedrichtlijnen. Deze richtlijnen bepalen de regels waaraan de lidstaten moeten voldoen ten aanzien van de teelt en de handel van zaaizaad en pootgoed. Daar is nu een verordening op het gebied van de marketing en productie van plantaardig uitgangsmateriaal (PRM) van gemaakt. In februari zijn deze voorstellen van de Europese Commissie besproken in de twee commissies van het EUparlement die zich hier over moeten uitspreken. Het zijn de AGRI en de ENVI, dus de landbouwcommissie en de milieucommissie. Deze hebben dit voorstel afgewezen. Naar verwachting zal het parlement deze afwijzing overnemen als ze daar half maart over stemmen. Deels is het voorstel afgewezen op procedurele gronden waarmee het over de verkiezingen heen wordt getild; deels ook op inhoud. Dan gaat het er bijvoorbeeld om dat er te weinig uitzonderingen waren voor oudere rassen. Dat laatste verontrust ons, want wat velen willen is dat oudere rassen (lees ouder dan 30 jaar) niet aan de wettelijke eisen hoeven te voldoen. Dat is voor veel gewassen geen probleem, maar voor aardappelen wel. Stel dat de telers van Bintje de pootaardappelen niet meer hoeven te certificeren en te controleren op ziekten! Hoe houden we dan de quarantaineziekten in toom? Naar verwachting zal de Europese Commissie bij afwijzing de voorstellen dit jaar iets aanpassen en opnieuw naar het parlement sturen. Deze discussies geven wel aan dat het parlement niet kijkt naar wat voor de teelt van belang is, maar vooral beoordeelt of de biodiversiteit voldoende blijft bestaan en of de kleinere producent voldoende keuze heeft. Dat is een heel andere insteek dan een aantal decennia geleden, toen de huidige richtlijnen zijn gemaakt. Er is nog veel lobbywerk te verrichten voor onze sector. De nieuwe wetgeving wordt een verordening. Dat betekent dat Nederland niet een eigen wet mag maken, zoals bij een richtlijn. De aardappelsector heeft, in de aanloop naar een nieuwe PRM, gepleit voor een uniform pootgoedsysteem in de EU als het om de naamgeving en de normen van de certificeringsklassen gaat. Dat voorstel is aangenomen door het permanent comité in Brussel dat hierover beslist. Zolang de PRM nog niet is aangenomen, is dat echter een richtlijn en mag Nederland nog een eigen systeem blijven houden. Nederland discussies Of we straks nog in Nederland kunnen keuren boven de nieuwe EU-normering, zal afhangen van wat de politiek met de NAK wil gaan doen. De liberalen in de regering willen de NAK, evenals vele andere zelfstandige bestuursorganen, volledig onder controle laten opereren van het ministerie en niet meer onder controle van de sector, zoals we dat kennen vanaf de dertiger jaren. Als het onder controle van het ministerie komt, zal de NAK alleen de wettelijke keuring uitvoeren op basis van de EU-normen. Anderen zullen dan de private keuring moeten gaan uitvoeren. Dit beleid is tegenstrijdig aan het beleid van deze regering om de sector uitgangsmaterialen een onderdeel te laten zijn van een van de topsectoren van dit land. In onze ogen maakt de politiek hier een grote denkfout. Maar het is lastig om de betrokken bewindslieden te overtuigen. Voor veel gewassen is deze discussie minder relevant. Maar juist voor bijvoorbeeld aardappelen en bloembollen, waar veel werk wordt verricht door de keuringsinstellingen die vooral door de telers worden betaald, is het van belang dat de structuren efficiënt blijven opereren. We hebben momenteel een heel gezonde sector met goede structuren. Er kan altijd nog het een en ander worden verbeterd. Maar laten we voorkomen dat we zaken moeten afbreken omwille van de politiek, zonder dat er ruimte is voor het bouwen van een structuur die we als sector graag willen hebben. Gerard Backx 2

3 In deze Ruggespraak 4 Rassenveredeling cruciaal voor slagen groeiambitie Interview Ed Kraaijenzank (rvc) 8 Veelbesproken onderwerpen College van telers 9 Financieel nieuws Seizoen 2013/14 lijkt een mooi jaar te worden, zowel voor teler als certificaathouder Fruit Logistica 18 Peru: de bakermat van de aardappel 20 Uit de markt 22 Een dag uit het leven van Rienk Woudwijk 25 Werkbezoek HZPC R&D Teelt in beeld Panamera 12 Zilverschurft Productie & Logistiek 8 26 Mensen kunnen hun geld maar één keer uitgeven Goede doelen commissie 28 Nieuwe medewerkers Over grenzen kijken met Europatat Interview Frédéric Rosseneu In Memoriam Henk Gesink 32 Wow! 30 van de redactie Wedden dat, als Ruggespraak op de mat ploft, u niet gelijk naar de een na laatste pagina snelt om te lezen wie er allemaal in het colofon staan? Vandaar dat wij u nu alvast op de hoogte stellen dat er een wisseling van de wacht in de redactie heeft plaatsgevonden. Dan mist u het niet. Annemarie Blitterswijk, marketing project manager en vanaf medio 2008 hoofdredacteur, nam na dik vijf jaar afscheid en draagt het stokje over aan Jan Hendrik van der Tas, areamanager Traditional. Nu zwerft Jan Hendrik de helft van de tijd de wereld over, maar dat is met een telefoon en computer bij de hand tegenwoordig geen enkel probleem. Ook is de redactie versterkt met de komst van Johannes Terpstra, planner export, die gelijk aan de bak kon met een artikel over zilverschurft. Jan Hendrik van der Tas Annemarie Blitterswijk Bedankt Annemarie, je was een goede hoofdredacteur! En als u straks toch bij het colofon bent aangeland, kijk dan gelijk even naar al die steeds weer verschillende mensen die aan Ruggespraak meewerken, of een foto sturen met de opmerking 'Misschien iets voor Ruggespraak?'. Want al die enthousiaste mensen hebben er mede voor gezorgd dat Ruggespraak nu aan de 16e jaargang toe is. Mooi toch? Johannes Terpstra 3

4 Ruggespraak Tekst: Amber Boomsma, Tekstlabel Fotografie: Peter Tahl 4

5 interview Commissaris Ed Kraaijenzank: Rassenveredeling cruciaal voor slagen groeiambitie Hij is een groot voorstander van de vrije markt, beschouwt concurrentie als een voorwaarde voor marktontwikkeling en ziet een stabiel bouwplan als het beste rendement voor telers. Bovendien is commissaris Ed Kraaijenzank er van overtuigd dat HZPC alles in huis heeft om de ambitieuze groei naar MT pootgoed per jaar in de komende jaren waar te maken. Hoe? Door een voorsprong te nemen in rassenveredeling én op de internationale groeimarkten. De raad van commissarissen heeft de taak om toezicht uit te oefenen op het beleid van de directie en de algemene gang van zaken bij HZPC. Ed Kraaijenzank is één van de vijf commissarissen die onder voorzitterschap van Biense Visser deze verantwoordelijke rol vervult. Hij werd in 2011 gevraagd vanwege zijn financiële achtergrond. Bovendien was het een pre dat hij de telerswereld goed kent. Kraaijenzank is namelijk sinds 2007 de CFO van zetmeelconcern AVEBE en binnen het bestuur van AVEBE ook verantwoordelijk voor Operations. Kortom, een interessante gesprekspartner voor Ruggespraak over de ontwikkelingen in de aardappelsector en bij HZPC in het bijzonder. Wat is volgens u de kern van toezicht houden? Wij zijn er primair om de directie scherp te houden op het waarom van hun besluiten. Daarnaast vervullen we de rol van meedenkende en adviserende sparringpartner. Een goede raad van commissarissen is kritisch en betrokken tegelijk. Dat vraagt bewuste toezichthouders die een professionele balans hanteren in de verstandhouding met de directie. Teveel vriendjes zijn met de directeuren kan onze kritische toetsen belemmeren. Maar een raad van commissarissen die alleen op formele afstand blijft, doet het ook niet goed. Want je kunt geen sterke toezichthouder zijn als je geen verbinding hebt met de dynamiek van de organisatie. Elke directie heeft een deskundig en toegewijd klankbord nodig om te kunnen sparren over de koers van de organisatie. Bijten uw directierol bij AVEBE en het commissariaat bij HZPC elkaar niet? Uiteraard mogen deze functies niet conflicteren. Omdat onze organisaties wel eens zaken doen, werd deze vraag terecht gesteld toen ik werd benaderd door de raad van commissarissen. Gezien mijn benoeming is de uitkomst helder: beide rollen zijn op een verantwoorde manier te verenigen. Het is mooi meegenomen dat de raakvlakken tussen AVEBE en HZPC bijdragen aan mijn inzicht in de uitdagingen van de sector. Zo ben ik bijvoorbeeld bekend met het samenspel tussen bedrijf en aangesloten telers, inclusief hun beider belangen. Dat verdiept mijn kritische rol als commissaris. Begin dit jaar kwam de zetmeelsector in het nieuws door de verlaging van GLB-subsidies en toename van de marktwerking. In hoeverre is die ontwikkeling een bedreiging voor het samenspel met telers? Allereerst ben ik een groot voorstander van de vrije markt. Subsidies interesseren me niet, want historisch gezien blijkt dat daar uiteindelijk maar één partij beter van wordt en dat is degene die de prijs bepaalt. Bij AVEBE calculeren onze afnemers bij voorbaat al in dat ze minder hoeven te betalen, omdat de teelt van zetmeelaardappelen deels wordt gesubsidieerd. Dat is voor ons niet gunstig en op termijn ook niet voor de telers zelf. In een vrije markt bepalen vraag en aanbod de prijzen. Is de prijs niet goed, dan gaat het aanbod naar beneden, is de prijs goed, dan gaat het aanbod omhoog. Doordat we met natuurproducten werken, moeten we in structuur en denken behoorlijk flexibel zijn. Maar samenspel met telers is áltijd essentieel. Want hoe beter ons inzicht in de productie, hoe beter ons inzicht in de potentiële afzetmarkt. Dat is nodig om een - voor alle partijen - goede prijs te bepalen. Blijkt de productie vervolgens veel hoger of lager, dan verras je jezelf én je afnemers. En wij weten uit ervaring dat verraste klanten de volgende keer anders naar hun aankopen kijken. Natuurlijk streven wij naar een win-win-situatie. Hoe beter onze prijs op de markt is, hoe beter het uitpakt voor de telers. Om zoveel mogelijk invloed uit te oefenen, kunnen we dat spel het beste sámen spelen. Ook om slappe tijden goed op te vangen. Gelukkig zijn en blijven de meeste telers zich bewust van die meerwaarde. Toch gaan telers van zetmeelaardappelen rekenen en overwegen vaker in te zetten op alternatieve gewassen. Begrijpt u dat? Verleidingen op de markt ontstaan door de waan van de dag en zijn vooral interessant voor korte termijndenkers. Het is een spel. Natuurlijk kun je geluk hebben en winnen, maar hoe groter de risico s, hoe groter de kans op verlies. Een teeltplan is vergelijkbaar met een aandelenportefeuille en net als bij aandelen geldt: als je pas koopt als het al goed gaat, dan ben je net te laat. Wie een gegarandeerd inkomen >> 5

6 >> wil en ook op lange termijn streeft naar het beste rendement, kan beter inzetten op een stabiel teeltplan. Er is niets mis met een beetje risico, maar met alleen tijdelijke hoogvliegers trek je op termijn aan het kortste eind. Ik begrijp best dat telers rekenen, terecht ook. Alleen hoop ik dat ze beseffen wat de consequenties kunnen zijn als ze met alle winden meewaaien. Persoonlijk ben ik heilig overtuigd van de waarde van kwaliteit. Als je wispelturig gaat beleggen of aanplanten, dan word je nooit écht goed in iets. 'Als raad van commissarissen hechten we grote waarde aan het monitoren van processen.' Investeren in kwaliteit is uw devies, ook voor HZPC en haar telers? Absoluut. Los van het financiële plaatje vind ik dat we met elkaar continu beter moeten worden in wat we doen. Dat is waar Nederland als aardappelland om bekend staat. En zeker in de pootgoedindustrie is kwaliteit een kernvoorwaarde. Het draait allemaal om bewuste keuzes maken, gebruikmaken van routines en optimalisatie en het blijven verbeteren, vernieuwen en monitoren, om zo steeds efficiënter en vooral effectiever te kunnen werken. Telers kunnen dat bereiken met een doordacht en stabiel bouwplan, HZPC met een doordachte en stabiele bedrijfsvoering. Is het handelshuis in dat opzicht goed bezig? Ik zie zeker mooie ontwikkelingen. In de periode rond mijn benoeming (2011) werd net een grote verandering doorgevoerd, namelijk de uitbreiding van één directeur naar een driehoofdige directie. Een effectieve zet en gezien de ambitieuze groeistrategie ook een noodzakelijke. Zo n directieteam is een voorwaarde om kansen in de markt te creëren, om vervolgens de mogelijkheden commercieel en financieel goed in te bedden in de organisatie. Ik kan niet vergelijken hoe het voor mijn tijd was, maar ik constateer een prima verdeling van taken en verantwoordelijkheden binnen de directie en ervaar een professionele balans tussen bestuur, directie en de raad van commissarissen. Waar ligt uw persoonlijke focus, als commissaris? Gedurende mijn hele loopbaan ben ik als financiële man geïnteresseerd geweest in bedrijfsprocessen. Dat maakt mijn werk boeiender, maar bovenal is samenhang van inhoud en cijfers een voorwaarde om sterk te sturen. Vanuit dat perspectief kijk ik kritisch mee naar de strategie en bedrijfsvoering van HZPC, waarbij ik voornamelijk focus op procesbeheersing. Je kunt wel heel hard werken aan grote ambities, maar je acties moeten wel zin hebben. Verantwoord groeien kan alleen als de basis klopt en alle gestelde doelen in de pas lopen. Als raad van commissarissen hechten we daarom grote waarde aan het monitoren van processen. Dat is ook nodig voor transparantie en het beargumenteren van bepaalde keuzes, óók richting aangesloten telers. Stel dat het dividend een keer veel lager is dan verwacht, dan moet je het wel kunnen uitleggen. Bijvoorbeeld door inzichtelijk te maken dat er extra investeringen nodig zijn voor rassenveredeling of buitenlandse acquisities om de toekomstige distributie zeker te stellen. Wat ziet u als de grootste uitdaging voor HZPC? "De gestelde ambitie is fundamenteel: in de komende vijf, zes jaar groeien naar een afzet van MT pootgoed om zo tot een brutomarge van 50 miljoen euro te komen. Dat vraagt een flinke voorsprong, terwijl het onmogelijk is om deze groei te realiseren met de huidige rassen in de bestaande markten. Daarom is innovatie het sleutelwoord, zowel binnen het R&D-beleid als de internationale marktverkenning en marktontwikkeling. Allereerst is de veredeling Ruggespraak 6

7 interview van nieuwe en vooral unieke rassen continu een punt van aandacht. Daarbij draait het om kwaliteitsverbetering en vermindering van ziektegevoeligheid, maar zeker ook om rassenontwikkeling die inspeelt op specifieke kenmerken waar de markt om vraagt. In alle gevallen is de grootste uitdaging het verhogen van de processnelheid. Het duurt nu nog minimaal acht jaar voordat een nieuw ras klaar is om commercieel te worden geïntroduceerd; dat is in de hedendaagse wereld veel te lang. Als we die tijdsinvestering door innovatieve technieken kunnen halveren, betekent dat al enorme winst. Bij een gewas als de aardappel is dat een ongelooflijk moeizaam proces. Een kwestie van doorzetten. Want HZPC heeft door haar kennis, kunde en ervaring wel de potentie om zo n doorbraak te genereren. Dan de internationale marktontwikkeling. Hoe belangrijk is die? Zonder markt geen handel, dus naast rassenveredeling is marktontwikkeling cruciaal voor groei. Vooral opkomende markten zijn kansrijk, zoals in China, India en Centraal-Azië. Daar schieten de fastfoodketens als paddenstoelen uit de grond en dat is nog maar het begin. Het kan niet anders dan dat er straks een gigantische vraag naar aardappelen ontstaat. HZPC is de afgelopen jaren al bezig geweest om naast het Midden-Oosten ook in de rest van Azië voet aan de grond te krijgen. Het is zaak om die stijgende consumptie vóór te zijn, 'We kunnen het spel het beste sámen spelen.' door slimme allianties aan te gaan met betrouwbare partners in dat werelddeel. Zij kennen immers de lokale mogelijkheden, cultuur en infrastructuur, terwijl HZPC op haar beurt waardevolle kennis heeft van rassenveredeling en pootgoedteelt. Natuurlijk zijn er concurrenten die dezelfde kansen zien, toch is dat voornamelijk gunstig. Goede concurrentie houdt je scherp en is een voorwaarde voor het ontwikkelen van nieuwe markten. Zolang HZPC haar doelen maar goed voor ogen houdt en de slimste wegen kiest voor het waarmaken van de groeiambities. Dat geldt vooral voor opkomende markten, maar natuurlijk ook in andere markten waar zeker nog potentie zit, zoals Scandinavië, Rusland en Noord-Amerika. 'Doordat we met natuurproducten werken, moeten we in structuur en denken behoorlijk flexibel zijn.' Welke rol speelt Nederland in de groeiambities? De productie van pootgoed is grondgebonden en het mag duidelijk zijn dat in een klein land als Nederland de grenzen zo goed als bereikt zijn. Door innovatie zijn zaken als groeisnelheid en opbrengst per hectare ongetwijfeld nog verder te verbeteren, maar de groei die dat oplevert is marginaal binnen de forse ambities die HZPC heeft. De waarde van Nederland schuilt in de sleutelpositie binnen de aardappelsector. Door de enorme kennisontwikkeling in veredeling en pootgoedteelt bieden wij een waardevolle basis. Innovatie en kwaliteit, dat is waar wij als klein aardappelland groot in zijn. Het behoud van die positie helpt de Nederlandse telers om de pootgoedteelt hier zo goed mogelijk op peil te houden. Internationale groei slaat positief terug op telers van eigen bodem, zowel in de wereldwijde vraag naar pootgoed van hoge kwaliteit als in de waarde van hun HZPCcertificaten. Daarom vind ik het mooi om te zien dat telers zich ook verder ontwikkelen in hun ondernemerschap, door vanuit een bepaalde visie bewuste keuzes te maken. Net als HZPC. Dus met elkaar komen we er wel. 'Het draait allemaal om bewuste keuzes maken, gebruikmaken van routines, optimalisatie en het blijven verbeteren, vernieuwen en monitoren, om zo steeds efficiënter en vooral effectiever te kunnen werken.' (Foto: Roelof Varkevisser) 7

8 college van telers Veelbesproken onderwerpen In de afgelopen weken zijn de telersvergaderingen weer gehouden. De aftrap vond plaats in Uithuizen. Door de grote opkomst bij deze vergaderingen blijkt altijd weer de grote betrokkenheid van de telers bij het reilen en zeilen van HZPC. Binnen het college van telers hebben we afscheid genomen van Pieter Miedema uit Slootdorp. Na acht jaar lid te zijn geweest was Peter Miedema statutair niet herkiesbaar. In de vergadering te Wieringerwerf is hij bedankt voor zijn inzet en grote betrokkenheid waarmee hij zijn werk altijd heeft gedaan. Vervolgens is Klaas Hoornsman uit Wieringerwerf benoemd als zijn opvolger binnen het college. Vanaf deze plaats wensen we hem veel succes met de werkzaamheden voor het college van telers. Prognoseprijzen In de telersvergaderingen wordt traditioneel de prognoseprijs bekend gemaakt. Aangezien bijna alle pootaardappelhandel op dat tijdstip al heeft plaatsgevonden, is het geoorloofd om met deze prijs naar buiten te komen. Voorafgaand aan de telersvergaderingen wordt deze prijs binnen het college nader toegelicht en besproken. Niet alleen de prognoseprijs wordt besproken, ook de plussen op de maat 28/35 van de verschillende rassen, evenals de (eventuele) minnen op de grovere maat binnen de potermaat van enkele rassen. Voor welke rassen en maten dit geldt is te vinden op het overzicht Prijzen per ras/klasse/maat. Verder wordt het verschil in uitbetaling tussen de klasse E en A, evenals de prijs voor de bovenmaat, per ras bepaald. Voor de bovenmaat worden verschillende prijzen vastgesteld, al naar gelang de bestemming (export of binnenlandse afzet) en de hoeveelheid daadwerkelijk afgezet als pootgoed in die maat. De afspraak is dat de bovenmaten zoveel mogelijk marktconform worden uitbetaald. Zilverschurft Een ander veelbesproken onderwerp op de collegevergaderingen betreft zilverschurft. De laatste jaren is hier vanuit HZPC en het college uitgebreid aandacht aan besteed: van demo s, om te laten zien wat de beste knolbehandeling is tot aanpassing van de raswaarden indien rassen behandeld moeten worden. Tijdens de Teelttechnische Dagen in 2012 is het thema Bewaren van pootgoed nog uitgebreid aan de orde geweest en op vrijwel alle telersvergaderingen en TIB s wordt dit onderwerp besproken. Helaas heeft dit alles (nog) niet het beoogde resultaat opgeleverd en leeft deze problematiek bij sommige telers nog onvoldoende. Afgelopen jaren is voor diverse exportbestemmingen de norm op zilverschurft verscherpt, waardoor bepaalde partijen niet als pootgoed afgezet kunnen worden. Om een extra stimulans aan te brengen partijen pootgoed vrij te houden van zilverschurft is besloten om de HZPCnorm op dit onderdeel aan te scherpen. De norm wordt aangepast van 25% naar 10%. Bekend is dat sommige rassen extra gevoelig zijn voor zilverschurft, vaak is dat in combinatie met leveringen laat in het seizoen. De rassen waar dit betrekking op heeft krijgen ter compensatie van de aanscherping van de HZPC-norm een hogere raswaarde en een compensatie in de bewaarvergoeding. De verwachting is dat met deze aanpassing de poolafspraken nog beter ingericht zijn op levering van een goede kwaliteit en dat tegelijkertijd de poolinkomsten eerlijk worden verdeeld. Voor ons ligt weer een nieuw pootseizoen, waarvan de voorbereidingen alweer zijn begonnen. Het college wenst u allen een goede afsluiting van dit exportseizoen en veel succes met het komende seizoen. Nanning Giliam, secretaris Heeft u nog vragen aangaande dit schrijven? Dan kunt u mailen naar: ngiliam@planet.nl Ruggespraak 'De PATAT en Beppedagen' met kindertheater, doeactiviteiten en patat bakken zijn in de afgelopen voorjaarsvakantie weer gehouden in het Frysk Lânbou Museum in Earnewâld. HZPC sponsorde de actie met Innovators om frietjes mee te bakken en om leuke aardappelstempels te maken. De organisatie kan terugkijken op prachtige dagen, want er kwamen maar liefst bezoekers op de patat af! 8

9 financieel nieuws Seizoen 2013/14 lijkt een mooi jaar te worden, zowel voor teler als certificaathouder Op 4 maart 2013 zijn de prognoseprijzen voor oogst 2013 voor HZPC Holland B.V. bekend gemaakt. Een korte samenvatting. Aanbod Voor onze Nederlandse HZPC-telers kenmerkte oogst 2013 zich over het algemeen door gemiddelde kilogramopbrengsten met een hoog percentage aan bovenmaten. Het poten startte half april en duurde tot half mei. De bodemgesteldheid, structuur en vocht waren tijdens het poten optimaal, maar de koude, droge periode na het poten in mei en juni had een negatieve invloed op de knolzetting. Omdat de weersomstandigheden tot het moment van loofdoding over het algemeen goed waren, lagen de kilogramopbrengsten per hectare uiteindelijk toch nog op het niveau van het 5-jaars gemiddelde. Door de lagere knolzetting was er sprake van een hoog percentage aan bovenmaten en lag de totale hoeveelheid Nederlands pootgoed in de potermaten onder het niveau van het 5-jaars gemiddelde. Vraag De vraag naar pootaardappelen in seizoen 2013/14 is over het algemeen goed. In Europa wordt dit gedreven door een goede consumptieaardappelprijs waardoor er door de telers minder eigen pootgoed wordt achtergehouden en meer pootgoed wordt aangekocht. In Noord-Afrika was de vraag wat lager dan in het vorige seizoen, maar met name in Algerije was de vraag in het voorgaande seizoen dan ook bijzonder hoog. In het Midden-Oosten was de vraag dit jaar juist hoger dan in voorgaande seizoenen. Daar hebben we ondanks de politieke onrusten goede hoeveelheden pootgoed kunnen verkopen. Ook de afleveringen naar Egypte zijn dit jaar goed verlopen en meteen na de verscheping betaald. Zoals eerder gemeld leveren we daar nu uitsluitend indien we betrouwbare betalingszekerheden krijgen. Vanwege de goede vraag in combinatie met de relatief krappe beschikbaarheid van de potermaten hebben wij de potermaten goed kunnen verkopen en hebben wij ook een groot deel van de bovenmaten nog als pootgoed kunnen verkopen. Prognoseprijs Al met al is de prognoseprijs uitgekomen op 33 euro/100kg. Dit is de prijs, gemiddeld over alle rassen in poolverband geteeld, voor de potermaat klasse S t/m A, vóór afdracht van de kwekerlicentie, exclusief BTW en op basis van herfstlevering. De verfijning naar prijs per ras, klasse, maat en kwaliteit wordt bepaald volgens een door HZPC met haar telers overeengekomen systeem. Voor het financieel rendement per hectare is niet alleen de prijs voor de potermaten, maar ook de uitbetaling van de bovenmaten van belang. Gemiddeld betalen we voor de bovenmaten bijna 16 euro/100 kg, een prijs die duidelijk boven het niveau van het 5-jaars gemiddelde ligt. De uitbetaling voor de potermaten en de uitbetaling voor de bovenmaten leidt tot de gemiddelde financiële opbrengst per hectare. Dit jaar verwachten wij dat de uitbetaling per hectare op ongeveer hetzelfde niveau ligt als in het voorgaande seizoen, toen de financiële opbrengst per hectare op het één na hoogste niveau ooit lag. Resultaten HZPC Ook voor HZPC lijkt het een goed jaar te worden. Dit jaar denken wij belangrijk hoger uit te komen dan het budget waarin wij uitgingen van een nettoresultaat van 5 miljoen euro. Zowel in Nederland als bij onze buitenlandse deelnemingen zien we goede resultaten en ontwikkelen de kosten zich volgens plan. Feico Tijmstra, CFO Lange termijn Het strategisch proces is nagenoeg afgerond: we hebben heldere en concrete financiële langetermijndoelstellingen in termen van marge en kosten geformuleerd. Ook hebben we het strategisch control framework - het pakket van maatregelen waarmee HZPC de realisatie van haar doelen bewaakt - verder geprofessionaliseerd. Samenvattend kunnen we concluderen dat we goed op koers liggen om onze financiële langetermijndoelstellingen van concurrerende uitbetalingsprijs en rendement op eigen vermogen te realiseren, zowel voor onze telers als voor onze certificaathouders. 9

10 productie Nederland Teelt in beeld: Panamera Panamera is een sterk ras voor de traditionele markt Ruggespraak 10 Maatschap Zuideveld, bestaande uit vader, moeder en zoon Heero, is een akkerbouwbedrijf in Usquert aan de rand van het aardbevingsgebied in Noord-Groningen. Ook hun behuizing heeft inmiddels wat schade opgelopen door de aardbevingen. Naast het akkerbouwbedrijf met de gewassen wortelen, bieten, uien en graan beoefenen ze ook een tweede tak in het boeren, namelijk het houden van 500 schapen, wat vooral in het voorjaar tijdens het lammeren veel werk geeft. Naast de leden van de maatschap zijn er ook nog twee vaste medewerkers. Het streven is om een gesloten bedrijf te voeren, maar dat lukt niet altijd. Om snel een groter areaal op te bouwen van een nieuw ras wordt ook wel eens wat pootgoed aangekocht. Gemiddeld wordt het pootgoed na vier generaties afgeleverd. Het rassenpakket bestaat uit Berber, Bildtstar, Challenger, Cleopatra, Desiree, Innovator, Mozart, Spunta en Panamera, van HZPC-kweker Van der Werff. Panamera De miniknollen worden met de pootlorrie gepoot en vervolgens met de hand gerooid. De opbrengst wordt alleen gelezen via een leesbandje en na een behandeling met Lirotect 28/opw gepoot. De overige jaargangen worden machinaal gepoot en na het rooien bruto in kisten opgeslagen in de koeling. Het eigen pootgoed wordt pas in het voorjaar gesorteerd. Na het sorteren wordt het uitgangsmateriaal opnieuw in de koeling gezet en het streven is om dit ca. twee weken voor het poten in de buitenlucht te zetten. Panamera heeft een dunne huid en daarom kiezen de heren Zuideveld ervoor om dit ras op niet al te zware grond te poten. De aardappelpercelen worden in de herfst geploegd. Tijdens het poten worden, door middel van een frees, ruggen opgebouwd en daarna wordt er gepoot met een Structural pootmachine. Tijdens het poten wordt 3 liter Amistar gebruikt, alsmede Actara en Nematorin granulaat in de rij. De plantafstand bedraagt 16,5 cm op maaiveldniveau ( tot planten per ha.) De voorvrucht is in de meeste gevallen tarwe. Bedrijfsgegevens Mts. Zuideveld 77 ha pootgoed en 12 ha consumptie 5,5 ha Panamera 5 tot 50% afslibbaar De bemesting bestaat uit APP (10-34) bij het poten (10 kg N) en protamylasse (300 kg K). Voor het aanfrezen wordt in de vorm van NTS nog eens 70 kg N gegeven. Vader en zoon Zuideveld geven aan dat de 80 N achteraf eigenlijk wat te hoog was. Het gewas bleef wel erg lang groen. De selectie gaf, afgezien van enkele virusplanten, weinig problemen. Wekelijks werd tegen phytophthora gespoten met Revus of Ranman, gecombineerd met Karate of Sumicidin. De zetting van Panamera is gemiddeld te noemen. De opbrengst lag het afgelopen jaar rond 44 ton per hectare. Het gewas werd eerst met Spotlight open gespoten en na drie à vier dagen geklapt en nagespoten met Finale. Het perceel Panamera werd ca. 6 weken na het doodmaken geoogst, om vervelling te voorkomen, en opgeslagen in kisten. Het ras heeft een goede kiemrust en de afzet vindt voornamelijk in de herfst plaats. Aandachtspunten Als positieve punten dragen pa en zoon Zuideveld aan: Een gemakkelijk ras in de teelt en het ras kan goed tegen stress, zoals droge en natte weersomstandigheden. De aandachtspunten zijn dat het ras geen resistenties heeft en dat de huidvastheid goed in de gaten moet worden gehouden." De familie Zuideveld uit Usquert ervaart Panamera als een goede aanvulling op hun rassenpakket! Bennie Huizenga, buitendienstmedewerker

11 11

12 Zilverschurft In de afgelopen jaren is voor diverse exportbestemmingen de norm voor zilverschurft verscherpt. Deze aanscherping van de landeneisen heeft ertoe geleid dat beheersing van zilverschurft steeds hoger op de agenda is geplaatst bij onze telers. 10 % 20 % 25 % 35 % Zilverschurtfschaal Ruggespraak Afgelopen december kwam Algerije met een nieuwe norm inzake zilverschurft voor nettopartijen: voor de E-klasse maximaal 5% met meer dan een derde aangetast en voor de A- klasse maximaal 10% met meer dan een derde aangetast. Daarmee was Algerije de laatste in een reeks van overzeese landen die de afgelopen jaren de normen hebben aangehaald. Afleveringen naar bijvoorbeeld Egypte, Tunesië en Marokko hebben de afgelopen jaren ons reeds voldoende bewust gemaakt om zorg te dragen voor een nettoproduct dat aan de strenge eisen voldoet. Geen versoepeling in zicht Eenvoudig is dat niet altijd, zilverschurft kan zich snel ontwikkelen en dat geeft onzekerheid over een goede inschatting van beschikbaar product voor afzet naar onze grote exportmarkten. Dat geldt niet alleen voor bestemmingen overzee, zoals we het Midden-Oosten en Noord-Afrika plegen te noemen, maar ook voor Oost-Europa. Zoals dikwijls met landeneisen ten aanzien van kwaliteitsnormen ligt het niet in de lijn der verwachting dat binnen afzien- 12

13 Productie & Logistiek bare tijd de richtlijnen zullen worden versoepeld. Integendeel. In Saoedi-Arabië is er ook al discussie over aanpassing van de schaalindeling en het geheel in ogenschouw nemend is het ook onvermijdelijk dat HZPC en telers dit vraagstuk gezamenlijk adequaat gaan aanpakken. Niet alleen voor de exportmarkten overzee, maar evenzeer binnen de Europese Unie is beheersing van zilverschurft een issue bij onze afnemers. Met ingang van oogstseizoen 2014 is de HZPC-norm zilverschurft gewijzigd van minder dan 25% van de knollen voor meer dan een derde aangetast naar minder dan 10% van de knollen voor meer dan een derde aangetast. Daarmee is uiteraard nog niets opgelost, het is slechts een financiële prikkel om extra energie te steken in het vermijden van zilverschurft, een kwaliteitsaspect dat zich ook nog hoofdzakelijk etaleert bij partijen bestemd voor voorjaarslevering. Het pakket aan maatregelen om de zilverschurftproblematiek aan te pakken omvat verder: 1. Informatie verstrekken aan telers over het voorkomen van zilverschurft; 2. Individueel telers coachen om prestaties te verbeteren (waar nodig); 3. Maatregelen van HZPC in de logistiek om zilverschurftproblemen te beperken. Ten aanzien van punt 3 is er de afgelopen jaren al volop geëxperimenteerd met zogenaamde condensdoeken: non-woven polypropyleen doek met voedselgoedgekeurde absorber. Absorptiecapaciteit 200 liter per rol, geschikt voor het afdekken van een 40 ft. container. De dekens worden tot op heden vooral gebruikt voor containers naar Griekenland. Afnemers in Griekenland zijn erg tevreden over de condensdoeken en bij andere bestemmingen als Malta en Mali worden ze ook gebruikt. In de nabije toekomst vormt dit tevens voor exportmarkten als Cyprus en Portugal wellicht een welkome aanvulling voor behoud van kwaliteit. Het stapsgewijs aanscherpen van de landeneisen door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft de afgelopen jaren al geresulteerd in extra inspanningen bij onze telers. De materie is geenszins onopgemerkt gebleven en een proactieve houding om zilverschurft buiten de deur te houden laat bemoedigende resultaten zien. Een beknopt overzicht van maatregelen die individuele telers hebben genomen willen wij u niet onthouden: Maatschap Norbert en Piet Huizinga in Luttelgeest: Knolbehandeling in het voorjaar met Monarch en eventueel nog toevoeging met Diabolo. Bij het poten toepassing van Subliem of Amistar en bij het oogsten zo snel mogelijk droogblazen, het liefst binnen twee dagen. Daarna blijft het product in kisten staan in een open schuur met natuurlijke trek. Geen behandeling bij inschuren, gevoelige rassen eventueel bij sorteren wel behandelen met Diabolo. Vooral extra aandacht voor een afgerijpt gewas en na het doodmaken minimaal drie weken laten zitten. Krijn en Marien Verhage in Emmeloord: In het voorjaar knolbehandeling met Monarch en bij het poten eveneens Subliem. Ook hier veel aandacht voor een afgerijpt gewas en een tijdvak van drie à vier weken voordat de rooier het veld ingaat na het doodmaken. Een andere voorwaarde is om de aardappelen niet te schoon te rooien, want grond vormt een mooie buffer voor eventueel vocht. Aanhangende grond; Jan en Wilco Jansen in Rutten: Een ogenschijnlijke tegenstelling bij de telers Jan en Wilco Jansen uit Rutten, die op zeer lichte grond bijna altijd een brandschoon product inschuren. Zij beschikken over een zogenaamde 'vochtvreter' in de schuur, zoals die in de bouw wordt gebruikt om bijvoorbeeld stucwerk snel te laten drogen. Geen behandeling tijdens de oogst en het sorteren en geen enkel probleem met zilverschurft bij de partijen die in het voorjaar moeten worden afgeleverd. Wilco Sijtsma in Pingjum: Snel en goed drogen bij inschuren is het credo. In het voorjaar een grondbehandeling met Subliem en bijna vanzelfsprekend een goed afgerijpt gewas gecombineerd met afgeharde knollen tijdens de oogstperiode. Diabolo gebruiken bij het sorteren en ook daar wederom een droog product opzakken. Eerst acclimatiseren uit de koeling, ofschoon dat af en toe kan worden doorkruist door spoedleveringen. Specifieke omstandigheden Oogst en bewaring kunnen niet los van elkaar worden gezien en iedere teler heeft te maken met voor hun bedrijf specifieke omstandigheden (denk aan rassenpakket en herfst- of voorjaarslevering) die een rol kunnen spelen bij het beheersen en vermijden van de zilverschurft. Buitendienstmedewerker Eise Timmerman kan bogen op jarenlange ervaring in bewaringsaspecten in de NOP en bevestigt dat telers zich meer bewust zijn van preventieve maatregelen en dat nieuwe bewaarinrichtingen gecombineerd met kistenopslag daarbij een belangrijke schakel vormen. De afgelopen jaren zijn al belangrijke vorderingen gemaakt. Een eensluidend advies is volgens hem moeilijk te geven, het belang van afgerijpt gewas, niet te vroeg rooien en snel drogen loopt wel als een rode draad door het hele verhaal, maatwerk blijft evenwel een eerste vereiste. Kennis delen en toepassen voor hen die de ondersteuning nodig hebben blijft voor telers en afzetorganisatie de uitdaging om zilverschurft te beteugelen en op die manier resultaat te boeken naar een nog beter poolrendement voor diezelfde teler en HZPC. Johannes Terpstra, planner export 13

14 hzpc & de brancheorganisaties Over grenzen kijken met Samen sta je sterker dan alleen, ook in de wereld van aardappelen. Daarom nemen we in Ruggespraak een aantal brancheorganisaties onder de loep. In deze editie is de beurt aan Europatat, de European Potato Trade Association. Als het aan secretaris-generaal Frédéric Rosseneu ligt, verdient de aardappel een groter podium. Hij doet zijn best in Brussel, maar benadrukt dat uiteindelijk de samenleving bepaalt. Daarom heeft elke teler invloed op de ontwikkelingen in de Europese aardappelsector. Europatat vierde in 2012 het 60-jarig jubileum. Maakt jullie bestaanshistorie indruk in Brussel? Het pleit in ieder geval voor de vooruitziende blik van de betrokken aardappelhandelaren die destijds bij de oprichting betrokken waren. Voor Brusselse begrippen is het vrij uniek dat een Europese brancheorganisatie al zo n lange geschiedenis heeft. Gekscherend noem ik ons wel eens een dinosaurus, al zijn wij niet uitgestorven. Integendeel, sinds wij onze organisatiestructuur vier jaar geleden hebben vernieuwd, zijn we slagvaardiger dan ooit. Met het voordeel dat onze traditie van over grenzen heen kijken stevig is verankerd in de genen van Europatat. Daarom zijn wij anno 2014 zo goed in staat om namens de Europese aardappelsector als ogen en oren in Brussel te functioneren. Ruggespraak Lukt dat goed met een kleine werkorganisatie? Een groot bureau neerpoten in het hart van Europa voegt wat ons betreft weinig toe. Wij willen betaalbaar werken, maar bovenal creatief en flexibel zijn. Daarom ben ik de enige vaste kracht van Europatat. De lijnen met voorzitter Kees van Arendonk en de acht overige bestuursleden zijn zeer kort. Bovendien deel ik mijn kantoor met vier andere Europese genootschappen en handelsplatformen in de agrarische sector. Door in bepaalde dossiers samen op te trekken, is veel meer mogelijk dan wanneer ik met oogkleppen op alleen naar de aardappelsector kijk. Over grenzen kijken is ons credo, want dan kun je uitwisselen, leren en verbeteren. In Brussel komt alles samen. Dat is complex, maar schept ook kansen. En daarom zitten wij hier als Europatat. 14

15 Europatat Kijkt de aardappelsector voldoende over grenzen? Wel als het gaat om het internationaal vermarkten van producten en samenwerking binnen de keten. Maar binnen de economie als geheel is onze branche nog altijd vrij bescheiden. Het is raadzaam om meer verbinding te zoeken met de samenleving. Voedsel is een belangrijk thema in de huidige maatschappij en toch heeft de aardappel daarin nog een relatief klein podium. Terwijl aardappelen zeker een rol van betekenis kunnen spelen in de globale voedselvoorziening. Daar zijn we binnen de sector wel van overtuigd, alleen is de vraag of de rest van de wereld daar net zo over denkt. Over de hele linie daalt namelijk de aardappelconsumptie. Vooralsnog traag en minimaal, maar het is wel een zorgpunt. Zeker als deze trend op de lange termijn doorzet. Is dat voor Europatat aanleiding om actie te ondernemen? Als brancheorganisatie is het niet onze taak om de markt aan te zwengelen met campagnes, dat is aan onze leden. Toch houden wij ons naast de politieke en informatieve verantwoordelijkheden zeker wel bezig met commercie. We bieden daarbij vooral een platform voor uitwisseling, zodat leden van elkaar kunnen leren en niet hetzelfde wiel hoeven uitvinden. Tegelijk willen we ook een platform voor debat zijn, want commercie is een heel belangrijk thema voor onze branche. Juist om die aardappel in brede zin een groter podium te geven, is het goed om de opties van collectieve promotie serieus te onderzoeken en te overwegen. 'We moeten vooral de eigentijdse mogelijkheden beter laten zien, want de aardappel kan best hip, snel en gemakkelijk zijn.' Samen de aardappel op de kaart zetten? Inderdaad. Want bij versnipperde acties van verschillende merken, soorten en rassen zien supermarkten en consumenten door de bomen het bos niet meer. Het is interessant om de aardappel an sich te promoten, als boegbeeld voor de hele sector. En daarbij moeten we vooral de eigentijdse mogelijkheden beter laten zien, want de aardappel kan best hip, snel en gemakkelijk zijn. Ook als tussendoortje en bovendien op een gezonde manier, dus bijvoorbeeld in de vorm van tapas in plaats van als frites. Het is interessant om aan te sluiten bij de veranderende eetgewoonten van consumenten. Lange tijd verschenen aardappelen als vanzelfsprekend op tafel in bijna alle huishoudens, maar die vanzelfsprekendheid lijkt voorbij. We kunnen dus niet meer op onze lauweren rusten. Hoe kunnen telers een bijdrage leveren? Wie het verhaal achter de voedselproductie aansprekend kan vertellen, heeft de toekomst. Consumenten willen weten waar hun eten vandaan komt. De eerste aardappelen met foto s en namen van boeren uit de regio liggen al in de schappen. Het draait dus niet alleen meer om hart voor je vak, maar ook het positief uitdragen van dat vak. We zien een positieve trend in de waardering voor landbouw. Toch is het aan de sector zelf om daar op in te spelen door te laten zien hoe mooi hun vak is. De akkerbouwers van nu zijn moderne ondernemers. Het boerenleven is geen romantiek, maar een fascinerend bedrijf met ongelooflijk veel uitdagingen. Die professionaliteit en veelzijdigheid mogen telers best met meer enthousiasme naar buiten brengen. Om de consumenten opnieuw voor de aardappel te winnen, maar ook om jonge ondernemende mensen te boeien voor het vak. Zij zijn de toekomst van de aardappelhandel. 'Consumenten willen weten waar hun eten vandaan komt.' Is Europatat ook belangrijk voor de toekomst van de sector? Zeker. Wij zitten in Brussel ogenschijnlijk ver weg van de dagelijkse werkpraktijk bij akkerbouwers, maar wij vervullen een essentiële rol bij vraagstukken en incidenten met een Europees karakter. Centrale thema s zijn voedselveiligheid, marktordening, handelspolitiek, promotie en duurzaamheid. Het anticiperen op ontwikkelingen rondom wet- en regelgeving is onze kerntaak, met als logisch vervolg het vertalen van de effecten op de praktijk in de verschillende lidstaten. En we komen vanzelfsprekend in actie bij handelsconflicten of -barrières, zoals de actuele Russische exportproblematiek. Daar waar een nationale aanpak niet voldoende effect sorteert, is het slim om - ondanks eventueel conflicterende belangen - met alle lidstaten op te trekken en samen druk uit te oefenen. Als Europese evenknie van de NAO vervullen wij die verbindende rol, uiteraard altijd met oog voor een gezonde internationale aardappelhandel. Amber Boomsma, Tekstlabel Meer informatie: 15

16 Fruit Logistica 2014 Ieder jaar wordt in de eerste week van februari de Fruit Logistica in Berlijn gehouden. Deze driedaagse internationale vakbeurs is de ontmoetingsplek voor iedereen uit de werld van aardappelen, groente en fruit; 21 hallen vol kleurrijke presentaties AGF en vier hallen met de nieuwste inpakmachines en -technieken. Dit jaar bezochten bezoekers uit 141 verschillende landen deze beurs, ruim meer dan vorig jaar! Dit jaar stond HZPC voor de tiende keer met een stand op de Fruit Logistica. Ruggespraak Training Voor een grote groep collega s van de afdeling Retail Fresh begon de beursweek al op dinsdag met een training. Het thema was: The millennial generation has the future! We kregen de vijf kenmerken van de millennials (leeftijd ca ) met voorbeelden te zien en na ieder kenmerk bespraken we kort hoe je er als bedrijf of als merk op in kunt springen om deze doelgroep te bereiken. Na de lunch en een citysafari (in de praktijk naar voorbeelden zoeken) werkten we aan een product of presentatie, die deze doelgroep zal aanspreken. De creativiteit spatte ervan af, maar we gaan onze geweldige nieuwe ideeën natuurlijk hier (nog) niet prijsgeven! Een nuttige dag waardoor we als Retail Fresh team beter kunnen meedenken met onze (soms ook jonge generatie) klanten over het bereiken van deze doelgroep. Onze blikvangers links en rechts waren dit jaar de Perupas en een wand met demoverpakkingen van een tiental rassen die onze salesmanagers graag onder de aandacht wilden brengen. Verder hebben we ieder jaar rondom de stand ruimte voor een aantal speciale aandachttrekkers. Dit jaar waren dat de rassen Colomba, Annabelle, Challenger en onze nieuwe 'rising star' Gioconda. De Perupa-wand kreeg ook veel aandacht. Verschillende journalisten kwamen vragen naar wat voor nieuws we te melden hebben en veel bezoekers en bestaande klanten toonden interesse. Dat we weer twee prachtige dames hebben gevonden die als Miss Violet Queen en Miss Magenta Love onze Perupas aanprezen, heeft natuurlijk ook bijgedragen aan de bekendheid van dit concept. 16

17 hzpc & beurzen Het is dan voor ons een Retail Fresh beurs, we zien ook steeds meer klanten uit de sector Traditional. Areamanager Traditional Jan Hendrik van der Tas: Ik zie dat steeds meer van mijn klanten naar deze beurs komen. Veel van hen verkopen meer dan alleen aardappelen, dus deze beurs is voor hen sowieso al een must. Wederom een geslaagde beurs. We hebben veel van onze relaties weer gesproken, nieuwe contacten gelegd en goede ideeën opgedaan. Millennials zijn verwend met aandacht en spullen WOW! Colourful Perupas Op de Fruit Logistica introduceerden wij ons nieuwe concept: WOW! Colourful Perupas. De range van speciale of gekleurde rassen, die we boven het imago van de standaard aardappel willen laten uitstijgen. Dat is ook de reden dat we een nieuwe naam voor deze productgroep bedacht hebben en ze als groente presenteerden. Naast de rassen die we in het vorige nummer van Ruggespraak al noemden (Magenta Love, Violet Queen, Blue Star en Double Fun als RH 02-01), zijn ook Violetta en Anya onderdeel van het huidige aanbod Perupas. Als voornaamste gebruikersdoelgroep richten we ons op de professionele koks en de hobbykoks. Mensen met een passie voor eten die zoeken naar nieuwe producten en nieuwe ingrediënten. taste, shapes, colours... for painting on your plate Perupas speelt in op trends in voeding Meer groente, minder vlees Perupas zijn een aanvulling op het groenteschap. Niet voor niks adviseren wij om Perupas niet in het aardappelvak, maar bijvoorbeeld naast zoete aardappelen en pastinaken in het schap te leggen. Producten met een verhaal Kasteelvarkens of Oergraan brood, de culiwereld kent veel producten met een verhaal. Perupas hebben het verhaal van de oorsprong. In het Andesgebergte kun je nu nog steeds ruim aardappelvariëteiten vinden. Perupas lijken op deze bijzondere knollen. In deze Ruggespraak leest u over het initiatief van HZPC om in samenwerking met het CIP (International Potato Centre) in Lima een aantal telers bij het in stand houden van de genetische variatie in aardappelen te ondersteunen. Superfoods Een aantal Perupa-rassen hebben een hoger aandeel anthocyanen, de kleurstof die bijvoorbeeld ook in rode bieten zit. Dit is een antioxidant, die in wetenschappelijke publicaties naar voren komt als een stof met gezondheidsbevorderende eigenschappen. Dit past heel goed in de trend van het eten van extra gezond voedsel, ook wel superfoods genoemd. Naar aanleiding van deze beurspresentatie hebben we de laatste weken reacties van over de hele wereld gekregen. Perupas zijn dan (nog) klein in volume, maar zetten HZPC wel groot op de kaart! Annemarie Blitterswijk, marketing projectmanager 17

18 Peru de bakermat van de aardappel In 2014 zullen HZPC en een supportgroep van diverse organisaties in Peru, onder leiding van het International Potato Center (CIP), samenwerken aan de opstart van een praktisch en kleinschalig benefit sharing initiatief met en voor zogenaamde custodian boeren in de Andes. Dit is een heleboel informatie in één zin, die wel enige uitleg behoeft. Ruggespraak Iedereen weet zo langzamerhand wel dat de oorsprong van de aardappel in Peru ligt. In dat land worden honderden verschillende landrassen door boeren geteeld, niet alleen voor de consumptie, maar ook om al die verschillende landrassen in stand te houden. Boeren die aan deze biodiversiteit bijdragen, delen ook in de waarde en/of de opbrengst hiervan (benefit sharing). Deze boeren, veelal van oorsprong indianen, zijn de bewaarders of hoeders (custodian) van hun cultuurgoed, de oorspronkelijke aardappelrassen. Landrassen Een landras is een dynamische populatie van planten of dieren, die door menselijk ingrijpen zonder noemenswaardige selectie ter plaatse in stand wordt gehouden. Door de jaren heen heeft zo n populatie zich aangepast aan de groei- of leefomgeving. Ecotypes Het tegenovergestelde is een ecotype, dat niet door menselijk ingrijpen in stand wordt gehouden. 18

19 projecten Vooraan ligt oca, mashua en olluco (drie verschillende soorten), achteraan liggen de aardappel-landrassen. Landrassen werden in Nederland algemeen verbouwd tot het begin van de twintigste eeuw. Hierna kwam de plantenveredeling op, waarbij gerichte kruisingen tussen landrassen gemaakt werden en een sterke selectie plaatsvond van planten uit de nakomelingen van de kruising. Tegenwoordig staan die oude landrassen weer volop in de belangstelling, zoals bijvoorbeeld deε Groninger blauwpeul, de Limburgse gele voedererwt, de Oldamster paardeboon of het Fries witbloei vlas. Het in stand houden van de Peruaanse aardappelbiodiversiteit is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. Vooral gezien de omstandigheden in de Peruaanse Andes, waar de indianen vaak geïsoleerd op grote hoogte wonen, niet kunnen lezen of schrijven en ook niet georganiseerd zijn in een overkoepelende organisatie die hen vertegenwoordigt. HZPC zal gedurende de komende drie jaar het initiatief ondersteunen om de eerste vereniging van deze bijzondere custodian boeren te helpen met bestuurlijke en representatieve taken. De boerenvereniging zal in het eerste kwartaal van 2014 worden opgericht en bestaan uit ca. 50 indiaanse families. Hun leefgebied bestrijkt de departementen Huánuco, Cerro de Pasco, Junin, Lima en Huancavelica, een landstreek tot vijfmaal groter dan Nederland. Wat betreft de aardappelbiodiversiteit ontstaat er dan een pool van ca rassen, waarvan naar schatting minstens rassen uniek van vorm en kleur zijn. Veelal dragen deze rassen nog de oorspronkelijke naam in Quechua, een taal die door indianen in Ecuador, Peru en Bolivia wordt gesproken. Custodian boeren worden lokaal erkend omdat ze van generatie op generatie hun omvangrijke collecties van aardappelrassen in stand houden. De boeren hebben een passie voor de aardappel en bewijzen de mensheid een dienst door oude rassen die niet in de genenbanken zijn opgenomen te behouden. Daarmee zorgen ze ervoor dat de evolutie van de aardappel in het centrum van haar oorsprong verder gaat. De realiteit is echter ook dat de boeren en hun families vaak in armoede leven en slechts beperkt toegang hebben tot basisvoorzieningen zoals gezondheidszorg of scholing. De families hebben gemengde productiesystemen met een paar cavia s, lama s of alpaca s (berglama s) en diverse gewassen op veelal kleine perceeltjes die samen een halve tot één hectare per familie beslaan. Dit betekent dat er meestal maar net genoeg geproduceerd wordt (en soms te kort) om zelfvoorzienend te zijn en er geen extra productie mogelijk is voor de verkoop. Benefit sharing is een principe dat inmiddels sinds 1992 bestaat en onder andere is vastgelegd in de Conventie over Biologische Diversiteit (CBD) en de International Treaty on Plant Genetic Resources for Food and Agriculture (ITPGFA). Er zijn echter maar weinig voorbeelden van praktische benefit sharing waarbij de fondsen écht bij de boeren terecht komen en waarbij de besteding van die fondsen ook direct door de boeren wordt vorm gegeven. Op kleine schaal willen HZPC en CIP hierin samen een verandering proberen te bewerkstelligen. In Peru zal de vereniging van custodian boeren op vrijwillige basis begeleid worden door een supportgroep bestaande uit het CIP, Grupo Yanapai, Instituto Nacional de Innovacción Agraria (INIA) en de Sociedad Peruana de Derecho Ambiental (SPDA). In Nederland zal HZPC dit nieuwe initiatief onder de aandacht brengen van diverse partijen uit de aardappelsector om te kijken of de link tussen maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en benefit sharing voor het behoud van biodiversiteit, in de toekomst verder kan worden uitgerold. Middels Ruggespraak houden we u op de hoogte over de voortgang! Stef de Haan, CIP Robert Graveland, manager R&D 19

20 TRADITIONAL RETAIL FRESH FRENCH FRIES CRISPS PEELED TRADITIONAL RETAIL FRESH FRENCH FRIES CRISPS PEELED uit de markt Traditional Inmiddels is ruim 90% van het verkochte volume aan pootaardappelen afgeleverd. De afzet is, zoals vooraf ingeschat, mooi verlopen, met een duidelijke plus voor Europa en het Midden-Oosten, maar een aanzienlijke daling in Noord-Afrika ten opzichte van het voorgaande seizoen. Dit laatste komt hoofdzakelijk voor rekening van Algerije waar vorig seizoen een absoluut importrecord gevestigd werd. Nu is dit land weer terug op de afzet van de jaren ervoor. Overal waar gezonde business mogelijk was, zijn de mogelijkheden prima benut, goed afgewikkeld en waar mogelijk met dikke maten geoptimaliseerd. Nu ligt de focus op de laatste leveringen, wat operationeel gezien veel aandacht en inzet vraagt van alle ketenpartners, om alle noodzakelijke kwaliteitsaspecten te borgen. Binnenkort gaan we weer intensief klanten bezoeken en samen werken aan de verdere implementatie van onze sector strategie. Ko Geelhoed - sectormanager Traditional French Fries, Crisps en Peeled De prijzen op de termijnmarkt zijn de afgelopen periode verder gedaald en voor eind april op het niveau van rond 13 euro terechtgekomen. Een stuk lager dan het niveau van vorig jaar (20 euro). Het is nog onzeker hoe de voorraadpositie voor de komende periode eruit komt te zien. De berichten hierover zijn niet eensluidend. Of de huidige voorraad grondstof voldoende zal zijn voor dit seizoen, is voor een groot deel afhankelijk van het tijdstip van het beschikbaar zijn van de nieuwe oogst. Vanwege het ontbreken van een 'echte winter' is het goed mogelijk dat er vroeg geplant kan worden. goed geweest, in overeenstemming met de planning en laten wederom een duidelijke groei zien. Vanwege het feit dat het pootgoed het afgelopen seizoen grover was gegroeid, hebben onze klanten minder pootgoed in de gewenste fijne maten kunnen kopen. In goed overleg is naar de juiste oplossing gezocht. De maanden maart en april staan in het teken van het uitleveren van het pootgoed naar onze klanten. Een drukke periode, waar in nauw samenspel tussen telers en logistieke medewerkers de juiste kwaliteit en hoeveelheden geleverd moeten worden. Kwalitatief goed pootgoed vormt de basis van een goede consumptieoogst. Martin Jansen Klomp - sectormanager Processing Retail Fresh De markt voor de verse tafelaardappel in Europa staat onder druk. De omvang van de markt neemt af. Al eerder werd vermeld dat de consumptie van verse aardappelen in een negatieve spiraal is terecht gekomen. Dit resulteert in heel Europa tot initiatieven vanuit de aardappelbranche om het tij te doen keren. Vanaf 2015 zal ook de EU fondsen voor dit doel vrijmaken en hoopt daarmee de consumptie van tafelaardappelen te ondersteunen. De schattingen van de omvang van de aardappeloogsten zijn in nagenoeg alle belangrijke productielanden in Europa naar boven bijgesteld. Zelfs in Duitsland, waar dit jaar een groot tekort verwacht werd, zijn de verwachtingen (en prijzen) inmiddels minder positief. De prijzen in Duitsland waren aanvankelijk erg hoog als gevolg van het verwachte Traditionele opslag van pootgoed tekort. Ruggespraak De export van frites is minder gegroeid dan in de afgelopen jaren het geval was; in een aantal markten verloopt de ontwikkeling van de fritesconsumptie minder snel dan verwacht. Dit drukt de vraag enigszins. De export vanuit Noord-Amerika loopt eveneens achter bij de verwachting en de voorraden in Noord-Amerika lijken voldoende voor dit seizoen. De contractprijzen voor consumptieoogst 2014 liggen op hetzelfde niveau als in 2013 met hier en daar een kleine aanpassing. Het contracteren is over het algemeen vlot verlopen; voor de chipsaardappelen hier en daar wat moeizamer, wat ertoe heeft geleid dat in een aantal gevallen minder is gecontracteerd. De verkoop van pootgoed van onze frites-, chips- en peeledrassen is voor het overgrote deel voltooid. De verkopen zijn In de Centraal- en Oost-Europese landen is de oogst weliswaar veel lager dan normaal, maar de consumptie is echter nog sterker gedaald dan in de rest van Europa waardoor de export ook naar die landen nog steeds niet echt op gang komt. Ook in Frankrijk, voor Europa de belangrijkste leverancier van kwaliteitsaardappelen, is men wat zorgelijk gestemd over de voorraadpositie. Kortom: de export, de verwachte motor van de aardappelsector, blijft dit seizoen stevig achter bij de prognoses. Werd tot januari 2014 op basis van de positieve marktverwachtingen door veel telers rustig gewacht op betere tijden, nu willen veel telers hun product verkopen. Tot januari bleven de prijzen op peil, sinds januari zakken de prijzen wekelijks. Ook de fritesindustrie heeft voldoende grondstoffen beschikbaar, zodat ook van die kant de markt niet ondersteund wordt. 20