Richtsnoer voor informatie-eisen en chemische veiligheidsbeoordeling. Hoofdstuk R.12: Gebruiksdescriptorsysteem

Transcriptie

1 Richtsnoer voor informatie-eisen en chemische veiligheidsbeoordeling Hoofdstuk R.12: Gebruiksdescriptorsysteem Versie 2 Maart 2010

2 JURIDISCHE MEDEDELING Dit document bevat een toelichting op de verplichtingen onder REACH en legt uit hoe deze verplichtingen moeten worden nagekomen. De gebruiker dient zich echter wel rekenschap te geven van het feit dat de tekst van de REACH-bepalingen het enige authentieke wettelijke referentiemateriaal vormt en dat de informatie in dit document niet bedoeld is als juridisch advies. Het Europees Agentschap voor chemische stoffen aanvaardt geen aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud van dit document. VERKLARING VAN AFWIJZING VAN AANSPRAKELIJKHEID Dit is een werkvertaling van een document dat oorspronkelijk in het Engels werd gepubliceerd en dat op de ECHA-website beschikbaar is. Richtsnoer voor informatie-eisen en chemische veiligheidsbeoordeling Hoofdstuk R.12: Gebruiksdescriptorsysteem Referentie: ECHA-2010-G-05-NL Publicatiedatum: 22/03/2010 Taal: NL Europees Agentschap voor chemische stoffen, Omslag Europees Agentschap voor chemische stoffen Overname is toegestaan op voorwaarde dat de bron volledig wordt vermeld in de vorm "Bron: Europees Agentschap voor chemische stoffen, en op voorwaarde dat hiervan schriftelijk melding wordt gedaan bij de eenheid Communicatie van ECHA Dit document zal in de volgende 22 talen beschikbaar zijn: Bulgaars, Deens, Duits, Engels, Ests, Fins, Frans, Grieks, Hongaars, Italiaans, Lets, Litouws, Maltees, Nederlands, Pools, Portugees, Roemeens, Sloveens, Slowaaks, Spaans, Tsjechisch en Zweeds Als u vragen of opmerkingen met betrekking tot dit document heeft, kunt u deze (onder vermelding van de referentie en de publicatiedatum) toesturen aan de hand van het informatieaanvraagformulier dat te vinden is op de contactpagina van ECHA: Europees Agentschap voor chemische stoffen Postadres: Postbus 400, FI Helsinki, Finland Bezoekadres: Annankatu 18, Helsinki, Finland

3 VOORWOORD In dit document worden de REACH-informatievereisten beschreven die betrekking hebben op de eigenschappen van stoffen, de blootstelling, het gebruik en de risicobeheersmaatregelen alsook op de chemische veiligheidsbeoordeling. Het maakt deel uit van een reeks begeleidingsdocumenten die bedoeld zijn om alle belanghebbenden te helpen met de voorbereiding om hun verplichtingen op grond van de REACH-verordening na te komen. Deze documenten bevatten gedetailleerde richtsnoeren voor een aantal belangrijke REACH-procedures en voor een aantal specifieke wetenschappelijke en/of technische methoden waar het bedrijfsleven of de overheid gebruik van moet maken in het kader van REACH. De begeleidingsdocumenten zijn opgesteld en besproken in het kader van de REACHuitvoeringsprojecten, verricht onder leiding van diensten van de Europese Commissie, waarbij belanghebbenden uit de lidstaten, het bedrijfsleven en non-gouvernementele organisaties betrokken waren. Na acceptatie door de bevoegde autoriteiten van de lidstaten, zijn de begeleidingsdocumenten aan ECHA overgedragen voor publicatie en verder onderhoud. Bijwerkingen van het richtsnoer worden opgesteld door ECHA en worden vervolgens onderworpen aan een adviesprocedure, waarbij belanghebbenden van de lidstaten, het bedrijfsleven en nongouvernementele organisaties betrokken zijn. Meer informatie over de adviesprocedure kunt u vinden op: De begeleidingsdocumenten zijn verkrijgbaar via de website van het Europees Agentschap voor chemische stoffen Andere begeleidingsdocumenten zullen op deze website worden gepubliceerd zodra de uiteindelijke of bijgewerkte versie beschikbaar is. Dit document is gerelateerd aan de REACH-verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 18 december Rectificatie van Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 18 december 2006 inzake de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH), tot oprichting van een Europees Agentschap voor chemische stoffen, houdende wijziging van Richtlijn 1999/45/EG en houdende intrekking van Verordening (EEG) nr. 793/93 van de Raad en Verordening (EG) nr. 1488/94 van de Commissie alsmede Richtlijn 76/769/EEG van de Raad en de Richtlijnen 91/155/EEG, 93/67/EEG, 93/105/EG en 2000/21/EG van de Commissie (PB L 396 van ); gewijzigd door Verordening (EG) nr. 1354/2007 van de Raad van 15 november 2007 tot aanpassing van Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH) in verband met de toetreding van Bulgarije en Roemenië (PB L 304 van , blz. 1).

4 Documentgeschiedenis Versie Toelichting Datum Versie 1 Eerste editie Mei 2008 Versie 1.1 Versie 1.2 Versie 2 De procescategorieën (PROC) die voor de bewerking van metalen en andere mineralen gelden, zijn opgenomen in het PROC-nummeringsysteem. De omschrijving van gebruikssector 10 is licht gewijzigd. Productcategorie 39, persoonlijke verzorgingsproducten is toegevoegd. In gebruikssector 6 is pulp toegevoegd en er is een onderverdeling gemaakt voor overige productie of diensten (0-1 voor overige economische bedrijvigheid, gerelateerd aan chemische stoffen en 0-2 voor overige economische bedrijvigheid, niet gerelateerd aan chemische stoffen ). Het nummeringsysteem van de voorwerpcategorieën is gestroomlijnd op basis van technische criteria. Alles wat onder overig valt, is van het einde naar het begin van de keuzelijst verplaatst. Correctie van de nummering vanaf PROC 22 in bijlage R De in bijlage R.12-4 op de verkeerde plaats gezette camera s en videocamera s zijn verplaatst van AC 9 naar AC 3-4. Aanpassing van het nummeringsysteem in bijlage R.12-4 aan de structuur van de categorieën. De duidelijkheid en consistentie van de inleiding met betrekking tot het doel van het gebruiksdescriptorsysteem zijn verbeterd. In paragraaf R.12.1 wordt explicieter verwezen naar artikel 37 (Downstreamgebruiker maakt gebruik bekend aan leverancier) en paragraaf 3.5 van IUCLID. Er zijn verduidelijkingen en definities opgenomen in R o De terminologie met betrekking tot chemische producten (= verbindingen als zodanig en in mengsels) en voorwerpen zijn gestroomlijnd. o Opgedroogde/uitgeharde mengsels worden gedekt door Voorwerpcategorieën omdat ze een gedefinieerde vorm en oppervlak hebben. Er zijn bijgewerkte voorbeelden opgenomen over het werken met het descriptorsysteem: Zie de paragrafen R.12.4 en R Er is een nieuwe tabel R.12.1 toegevoegd om de relatie tussen de gebruiksomschrijving en Tier 1-blootstellingsschattingen beter uit te leggen. Er is een korte alinea toegevoegd in paragraaf over de verschillende actoren in de levenscyclus van een stof. De structuur van de paragrafen tot en met is geharmoniseerd. Er zijn drie subparagrafen opgenomen: definitie en reikwijdte van de descriptor; richtsnoer voor het toekennen van een geschikte categorie; koppeling met de Tier 1- beoordeling. De descriptorlijst voor Gebruikssectoren is gesplitst in twee Juli 2008 Oktober 2008 Maart 2010

5 Versie Toelichting Datum soorten informatie: Hoofdgebruikersgroepen in de levenscyclus van een stof als belangrijkste descriptor (SU 3, 21, 22) en Eindgebruikssector (alle items) als aanvullende descriptor, zie bijlage R Er wordt in paragraaf R duidelijker onderscheid gemaakt tussen de twee functies van de Chemische Productcategorie (PC): (i) het beschrijven van de sectoren die mengsels formuleren per soort mengsel en (ii) soorten consumentenproducten die kunnen worden beoordeeld met de ECETOC Gerichte Risicobeoordeling voor consumenten (zie bijlage R ). Er wordt in paragraaf duidelijker onderscheid gemaakt tussen de twee functies van de Voorwerpcategorie (AC): (i) Soort voorwerp in relatie tot het gebruiksleven en de daaropvolgende fase als afval van de stof (het verwerken van het voorwerp door medewerkers en/of consumenten) en (ii) soorten consumentenvoorwerpen die kunnen worden beoordeeld met de TRA. Zie de bijlagen R en R Er is een lijst met productsubcategorieën opgenomen die worden behandeld in de ECETOC Gerichte Risicobeoordeling (TRA) voor Consumenten, zie de bijlagen R en R , waarin het verband wordt uitgelegd tussen de gebruiksomschrijving en Tier 1-blootstellingsschattingen in de paragrafen R en R De verwijzing naar industriële of professionele omgevingen is uit de meeste procescategorieën verwijderd. De keuze kan worden gemaakt in de blootstellingsschatting zelf. Op het niveau van gebruiksomschrijving geven SU 3 of SU 22 aan of verwacht wordt dat gebruik plaatsvindt in een industriële of een nietindustriële omgeving. Er zijn in paragraaf R voorbeelden opgenomen die betrekking hebben op de verwerking van voorwerpen door medewerkers. De lijst met voorwerpcategorieën is opnieuw gestructureerd om consistente koppelingen met het TARICsysteem mogelijk te maken. De definitieve subcategorieën in de lijst met voorwerpcategorieën zijn verwijderd om het aan de registrant en downstreamgebruikers over te laten om de mate van detail te bepalen waarmee de fase van het gebruiksleven van de stof moet worden beschreven. De eerdere subcategorieën zijn omgezet in voorbeelden waarin wordt toegelicht welke soort voorwerpen door de algemene categorieën kunnen worden gedekt. De Milieu-emissiecategorie (ERC) is ingevoerd als extra descriptor (zie paragraaf R ). De rol van SPERC s in deze context wordt uitgelegd. Er is een nieuwe categorie ERC 12 ingevoerd die de verwerking van voorwerpen met schurende technieken door medewerkers in een industriële omgeving behandelt. ERC 10b en 11b zijn uitgebreid zodat deze ook de verwijdering van stoffen van oppervlakken van voorwerpen omvatten. Er is een lijst van functiecategorieën van stoffen opgenomen (voor paragraaf 1.2 van de esds en rapportage in IUCLID) in

6 Versie Toelichting Datum bijlage R Het doel van deze lijst wordt uitgelegd in een korte alinea in paragraaf R Er is een nieuwe paragraaf R.12.5 ingevoerd met uitleg over hoe het descriptorsysteem i) het in kaart brengen van vormen van gebruik als uitgangspunt voor de CSA, ii) het opstellen van titels voor blootstellingsscenario's en iii) het rapporteren over de geïdentificeerde vormen van gebruik in paragraaf 3.5 van IUCLID kan ondersteunen. Er zijn verfijningen aangebracht in de keuzelijsten. o Het opnemen van i) wetenschappelijk onderzoek en ii) elektriciteit, stoom, gas, watervoorziening en afvalwaterzuivering in de lijst met gebruikssectoren. o Vulmiddelen en kitten zijn afgesplitst van PC 9 naar PC 9b. o Vingerverf is afgesplitst van PC 9 naar PC 9c. o Er wordt duidelijker gemaakt dat PC14 verwijst naar stoffen die reageren met het metaaloppervlak. o Verzorgingsproducten voor auto s (PC6), kunstenaarsmaterialen (PC5), gazon- en tuinproducten (PC22) zijn verwijderd aangezien ze grotendeels een duplicaat zijn van andere categorieën. o PC10 is verwijderd omdat deze al wordt gedekt door overige. o Er wordt duidelijker gemaakt dat PC20 verwijst naar verwerkingshulpmiddelen die in de chemische industrie worden gebruikt. o Bleekmiddelen en andere verwerkingshulpmiddelen zijn opgenomen in PC 26 en PC 34. o Metalen en andere mineralen zijn opgenomen in PROC 21 tot en met 25 en de beschrijving is aangepast. o PROC 8 is gesplitst in PROC 8a en 8b. o PROC 26 en 27a en 27b zijn ingevoerd. Deze verwijzen naar processen die in het bijzonder relevant zijn voor de metaalindustrie. o AC12 is uit de lijst voorwerpcategorieën verwijderd aangezien deze tot grote inconsistentie leidt met het categoriseren op basis van materiaal en problemen geeft bij de compatibiliteit met het TARIC-systeem. Redactionele aanpassing van de tekst naar aanleiding van bovengenoemde wijzigingen. RICHTLIJN VOOR HET UITVOEREN VAN DE BIJWERKINGEN De meeste bijwerkingen in dit richtsnoer zijn van verklarende aard. Er is ook een aantal wijzigingen doorgevoerd in de keuzelijsten die de diverse descriptoronderdelen bevatten. Bijlage R.12.7 bevat een korte leidraad voor bedrijven die gegevens over vormen van gebruik hebben verzameld op basis van de gebruiksdescriptorkeuzelijsten in eerdere versies van dit

7 richtsnoer. Voor elk van de keuzelijsten wordt uitgelegd hoe reeds verzamelde gegevens kunnen worden omgezet in een vorm die overeenkomt met i) de keuzelijsten van de nieuwe versie 2 van het richtsnoer (stabiel sinds ) en ii) de vermeldingen van de bijbehorende TRAblootstellingsschattingen voor consumenten. De nieuwe lijst met descriptoren voor het milieu (Milieu-emissiecategorieën) bestond niet in versie 1 van dit richtsnoer en deze gegevens dienen zodoende te worden toegevoegd aan elke gebruiksomschrijving die vóór de zomer van 2009 is uitgevoerd. Conventie voor het citeren van REACH-verordeningen Op plaatsen waar de REACH-verordeningen letterlijk worden geciteerd, wordt dit aangegeven door schuingedrukte tekst tussen aanhalingstekens. Tabel met termen en afkortingen Zie hoofdstuk R.20. Wegwijzer In de onderstaande figuur wordt de plaats van hoofdstuk R.12 binnen het begeleidingsdocument aangegeven. R12 Informatie: beschikbaar verplicht/nodig Gevarenbeoordeling Blootstellingsbeoordeling Stop n Gevaarlijk of PBT? j Risicokarakterisering Document in CSR j Risico beheerst? n Herhaling ES doorgeven via esds

8 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD...1 R.12. GEBRUIKSDESCRIPTORSYSTEEM...1 R Doel van deze module...1 R Het gebruiksdescriptorsysteem...2 R Beschrijving van het systeem...2 R Koppeling met hulpmiddelen voor blootstellingsschatting...3 R Definitie van de vijf descriptorlijsten...4 R Gebruikssector [SU]...4 R Chemische productcategorie [PC]...5 R Procescategorie [PROC]...6 R Milieu-emissiecategorie (ERC)...7 R Voorwerpcategorieën [AC]...9 R Het specificeren van de technische functie van een stof voor het veiligheidsgegevensblad...10 R Voorbeelden...10 R Voorbeelden van het toekennen van vormen van gebruik aan een categorie van het descriptorsysteem...10 R Voorbeeld van het systematisch beschrijven van de vormen van gebruik van een stof...12 R Beschrijven van geïdentificeerde vormen van gebruik en het opstellen van titels voor blootstellingsscenario s...13 R In kaart brengen van vormen van gebruik op basis van de structuur van de levenscyclus...13 R Het opstellen van titels voor blootstellingsscenario s...15 R Beschrijving van de geïdentificeerde vormen van gebruik in IUCLID...16 Tabellen Tabel R.12-1: Gebruiksbeschrijving en Tier 1-blootstellingsschattingen...3 Tabel R.12-2: Voorbeelden van het toekennen van categorieën aan vormen van gebruik door medewerkers binnenshuis...11 Tabel R.12-3: Voorbeeld voor het in het kort beschrijven van enkele vormen van gebruik van een pigment.12 Tabel R.12-4: Titelgedeelte van een blootstellingsscenario waarbij de activiteiten van medewerkers worden behandeld...16 Tabel R.12-5: Tabel voor het rapporteren van geïdentificeerde vormen van gebruik met betrekking tot industriële medewerkers in IUCLID...18 Figuren Figuur R.12-1: Standaardstructuur van de boomweergave van de geïdentificeerde vormen van gebruik...14 Figuur R.12-2: Toelichting van de omschrijving van het gebruik in een boomstructuur van de levenscyclus.15 Bijlagen Bijlage R.12-1: Descriptorlijst voor gebruikssectoren (SU)...19 Bijlage R : Descriptorlijst voor de chemische productcategorie (PC)...21 Bijlage R.12-3: Descriptorlijst voor procescategorieën (PROC)...25 Bijlage R : Beschrijving voor milieu-emissiecategorieën (ERC)...29 Bijlage R : Descriptorlijst voor stoffen in voorwerpen (AC)...35 Bijlage R.12-6: Lijst van functionele categorieën (optioneel, indien nodig)...38

9 R.12. GEBRUIKSDESCRIPTORSYSTEEM R Doel van deze module Elke fabrikant en importeur van stoffen waarvoor een blootstellingsbeoordeling nodig is, zal in het kader van REACH blootstellingsscenario s moeten ontwikkelen, beoordelen en communiceren die de volledige levenscyclus van de stof beslaan. Voor deze doeleinden moet hij elk gebruik van zijn stof in kaart brengen. Een dergelijk in kaart brengen van vormen van gebruik binnen een marktsector kan vaak voor een serie stoffen worden hergebruikt, of kan zelfs gezamenlijk worden uitgevoerd door meerdere fabrikanten/importeurs. Het is daarom van belang om het in kaart brengen van het gebruik te standaardiseren en om koppeling met blootstellingsscenario s mogelijk te maken. Blootstellingsscenario s zullen door de hele toevoerketen heen worden gecommuniceerd, samen met het uitgebreide veiligheidsgegevensblad. Voor downstreamgebruikers is het van belang dat ze gestandaardiseerde korte titels voor blootstellingsscenario s ontvangen (bedoeld om de reikwijdte en de toepasselijkheid van een blootstellingsscenario aan te geven) voor de relevante vormen van gebruik van de stoffen in de sector waarin zij actief zijn, in plaats van een reeks uiteenlopende scenario's van verschillende leveranciers. Dit richtsnoer biedt daarom een systeem van gebruiksdescriptors om de gebruiksomschrijving van de stoffen te standaardiseren. Dit zal het volgende vergemakkelijken: het identificeren van de vormen van gebruik die in de registratiedossiers moeten worden vermeld; het opstellen van een blootstellingsscenario door leveranciers, op basis van communicatie in beide richtingen van de toevoerketen; het opstellen van korte titels voor blootstellingsscenario s. De gebruiksdescriptors helpen leveranciers en gebruikers bij het structureren van de onderlinge communicatie. Op basis van de korte titels zou een downstreamgebruiker snel moeten kunnen vaststellen of een ontvangen blootstellingsscenario zijn vormen van gebruik dekt. En andersom zouden de gebruiksdescriptors hem ook kunnen helpen bij het op een gestructureerde manier beschrijven van het gebruik dat hij aan de leverancier wil doorgeven (zie artikel 37, lid 2). Opmerking: Om geschikte blootstellingsscenario s op te stellen zal de registrant in veel gevallen meer informatie nodig hebben over de gebruiksomstandigheden dan alleen maar een lijst met gebruiksdescriptors. Elke registrant is ook verplicht om een korte algemene beschrijving van alle geïdentificeerde vormen van gebruik op te nemen in zijn technische dossier (zie hoofdstuk 3.5 van IUCLID) 2 en in paragraaf 2 van het CSR. Het verdient aanbeveling om de korte algemene beschrijving van het gebruik te baseren op het descriptorsysteem in dit richtsnoer, en (indien relevant) te verwijzen naar hoofdstuk 3.5 van IUCLID naar de blootstellingsscenario's in het CSR). Dit is om te garanderen dat de omschrijving van geïdentificeerde vormen van gebruik en de titel en inhoud van de blootstellingsscenario's consistent zijn met elkaar. Opmerking: Deze consistentie tussen de korte algemene beschrijving van de geïdentificeerde vormen van gebruik en de korte titels van het blootstellingsscenario in het CSR is een wettelijke vereiste die is vastgelegd in paragraaf van bijlage I van REACH. 2 Zie artikel 10, onder a) iii), van REACH in combinatie met paragraaf 3.5 van bijlage VI. 1

10 Sommige gebruiksdescriptoren weerspiegelen aan blootstelling gerelateerde gebruikskenmerken. Ze kunnen daarom worden gebruikt als invoerparameters voor een aantal van de bestaande hulpmiddelen voor het schatten van de blootstelling. Het doel van dit hoofdstuk is om de achtergrond en de toepassing van het descriptorsysteem meer in detail uit te leggen. De keuzelijsten met de categorieën voor het kort beschrijven van het gebruik staan in bijlage R.12-1 tot R R Het gebruiksdescriptorsysteem R Beschrijving van het systeem Er zijn zeven hoofdgroepen van actoren die een rol spelen tijdens de levenscyclus van de stof: Fabrikanten en importeurs van chemische stoffen (met inbegrip van metalen en mineralen), bedrijven die chemicaliën mengen (formuleerders) voor de productie van mengsels, distributeurs 3, industriële eindgebruikers, professionele eindgebruikers en consumenten. Het importeren en distribueren worden in dit richtsnoer verder niet besproken. Het gebruiksdescriptorsysteem is gebaseerd op vijf afzonderlijke descriptorlijsten die in combinatie met elkaar een korte omschrijving vormen van het gebruik of een titel voor een blootstellingsscenario: De gebruikssectorcategorie (SU) beschrijft in welke economische sector de stof wordt gebruikt. Hiertoe behoort ook het mengen of ompakken van stoffen op het niveau van de formuleerder, evenals industrieel, professioneel en consumenteneindgebruik 4. De chemische productcategorie (PC) beschrijft in welke soorten chemische producten (= stoffen als zodanig of in mengsels) 5 de stof uiteindelijk is opgenomen wanneer deze voor het uiteindelijke gebruik wordt aangewend (door industriële of professionele gebruikers of consumenten). De procescategorie (PROC) beschrijft de toepassingstechnieken of procestypen gedefinieerd vanuit beroepsmatig oogpunt De milieu-emissiecategorie (ERC) beschrijft in brede zin de gebruiksomstandigheden vanuit milieukundig oogpunt. De voorwerpcategorie (AC) beschrijft het soort voorwerp waarin de stof uiteindelijk is verwerkt. Hiertoe behoren ook mengsels in opgedroogde of uitgeharde vorm (bijv. droge drukinkt in kranten; gedroogde coatings op diverse oppervlakken). Let ook op het volgende: Om harmonisatie tussen de diverse markten te verkrijgen, dient het aantal categorieën in de vijf descriptorlijsten beperkt te worden gehouden. Organisaties uit een sector of afzonderlijke registranten wordt aangeraden om alleen extra categorieën te definiëren als de bestaande categorieën echt niet passen bij een bepaald soort proces, product of sector en 3 Distributie als zodanig is geen gebruik volgens REACH. Als distributie echter de overdracht van stoffen omvat (bijv. bijvullen) is het echter wel een gebruik. 4 Het eindgebruik van een stof als zodanig of in een preparaat is het laatste gebruik voordat de stof onderdeel wordt van een voorwerpmatrix, reageert bij gebruik (en zodoende verdwijnt) en/of in afval, afvalwater of luchtemissie terechtkomt. Gebruiken die er uitsluitend op zijn gericht om de stof tot onderdeel te maken van een preparaat [mengsel] zijn geen eindgebruiken. Dit onderscheid wordt gemaakt om te voorkomen dat elke fase van mengen in een langere keten van preparaatbereiders afzonderlijk wordt beschreven. 5 De term chemisch product beslaat stoffen als zodanig of in een preparaat [mengsel]. De bedoeling hiervan is dat zowel de beschrijving mogelijk is van geleverde producten die uitsluitend de stof als zodanig bevatten als van producten die preparaten zijn. In de context van dit richtsnoer dekt de term ook metalen (inclusief legeringen) in hun primaire vorm (bijv. ingots, poeder). 2

11 deze kort te omschrijven. Als andere relevante details van een activiteit moeten worden beschreven, kunnen ze ook binnen het blootstellingsscenario zelf worden behandeld. R Koppeling met hulpmiddelen voor blootstellingsschatting Naast hun beschrijvende functie ondersteunen sommige descriptorlijsten het vinden van de geschikte vermelding van de blootstellingsschatting in een van de beschikbare Tier 1- hulpmiddelen voor blootstellingsschatting (zie paragraaf D.5 in hoofdstuk D van het richtsnoer) 6. Tabel R.12.1 geeft een overzicht van de verschillende onderdelen van het gebruiksdescriptorsysteem en de relatie met vermeldingen voor Tier 1-blootstellingsschattingen. Tabel R.12-1: Gebruiksbeschrijving en Tier 1-blootstellingsschattingen SU PC Naam van descriptorlijst Gebruikssectorcateg orie Chemische productcategorie 7 PROC Procescategorie ERC Milieuemissiecategorie Aspect beschreven gebruik Drie hoofdgebruikersgroepen (eerste rijen in bijlage R.12-1), relevant voor alle vormen van gebruik van de stof. Gebruikssectoren industrie en dienstverlening Chemisch producttype waarin de stof uiteindelijk wordt gebruikt. Deze categorieën kunnen ook gebruikt worden om de marktsectoren (formuleringssectoren) te beschrijven waaraan de fabrikant mogelijk zijn stof levert. Consumentenproductcategorieën, waarvoor een Tier 1- blootstellingsschatting kan worden gemaakt. Toepassingstechnieken of procestypen gedefinieerd vanuit beroepsmatig oogpunt Algemene gebruiksomstandigheden gedefinieerd vanuit milieuoogpunt, relevant voor alle vormen van gebruik van de stof en het daaropvolgende gebruiksleven in voorwerpen AC Voorwerpcategorie Voorwerptypen tijdens het daaropvolgende gebruiksleven en de afvalfase, mogelijk relevant voor Categorieën die overeenkomen met vermeldingen in een van de beschikbare Tier 1-hulpmiddelen voor blootstellingsschatting Gerichte Risicobeoordeling voor blootstelling van medewerkers (TRA) TRA voor consumentenblootstelling voor geselecteerde producttypen TRA voor blootstelling van medewerkers Milieu-emissiecategorieën (ERC) 6 Tier 1 blootstellingsschatting wil zeggen een gemodelleerde, behoudende voorspelling van de blootstelling, gebaseerd op eigenschappen van de stof en een aantal gemakkelijk toegankelijke en eenvoudig te interpreteren invoerparameters. Er zijn diverse hulpmiddelen beschikbaar voor het uitvoeren van dergelijke schattingen. Een voorbeeld daarvan is het hulpmiddel voor Gerichte Risicobeoordeling voor beroepsmatige blootstelling en consumentenblootstelling ontwikkeld door ECETOC (update gepubliceerd in juli 2009, ). Voor het milieu kunnen de milieuemissiecategorieën (ERC s) worden gebruikt om een Tier 1 emissieschatting te bepalen. Deze emissieschattingen maken blootstellingsschattingen gebaseerd op EUSES mogelijk. De module voor het berekenen van de emissie die hiervoor nodig is zal worden beschreven in het bijgewerkte hoofdstuk R.16 van het Richtsnoer over schatting van de milieublootstelling. 7 Dezelfde productcategorie kan aan beide functies van de PC die hier worden beschreven voldoen (zie R voor meer informatie). 3

12 Naam van Aspect beschreven gebruik Categorieën die overeenkomen descriptorlijst met vermeldingen in een van de beschikbare Tier 1-hulpmiddelen voor blootstellingsschatting consumenten, medewerkers en blootstelling aan het milieu. Consumentenproductcategorieën, waarvoor Tier 1-blootstellingsschattingen kunnen worden gemaakt. TRA voor consumentenblootstelling voor geselecteerde voorwerptypen Let op: Als een bepaalde gebruiksomschrijvingscategorie dienst doet als ingang voor een hulpmiddel voor Tier 1-blootstellingsschatting (bijv. PROC s voor het schatten van beroepsmatige blootstelling), is de schatting van de blootstelling ook van andere parameters afhankelijk die niet worden weerspiegeld in de omschrijving van de categorie zelf (bijv. beschikbaarheid van plaatselijke afzuiging, de concentratie van de stof, de duur van het gebruik, de toepassing van persoonlijke beschermingsmiddelen). Een PROC kan dus betrekking hebben op meerdere blootstellingsscenario s en de bijbehorende blootstellingsschattingen. Hetzelfde is van toepassing op consumentenmengsel/voorwerpcategorieën en de milieu-emissiecategorieën. R Definitie van de vijf descriptorlijsten R Gebruikssector [SU] Definitie en reikwijdte Bijlage R.12-1 geeft een lijst met Gebruikssectoren. De drie hoofdgebruikersgroepen staan als belangrijkste descriptors bovenaan de tabel vermeld. Ze vertegenwoordigen de minimale hoeveelheid details die een registrant wordt geacht te verschaffen bij het omschrijven van de gebruikssector, en ze zijn belangrijk voor de beoordelaar aangezien ze helpen bij het sturen van de blootstellingsbeoordeling (bijv. het kiezen van de juiste hulpmiddelen). De rapportages over vormen van gebruik in IUCLID en in het CSR zijn gestructureerd op basis van deze hoofdgroepen. Bijlage R.12-1 bevat ook een selectie van internationaal geharmoniseerde NACE-categorieën (Nomenclature générale des Activités économiques dans les Communautés Européennes) voor het classificeren van activiteiten in de industrie en dienstverlening. Deze categorieën zijn bedoeld om een fabrikant/importeur (F/I) te helpen bij het in kaart brengen van zijn markt buiten zijn directe klanten in de formuleringssectoren 8. Een dergelijke kaart kan helpen bij het ontwikkelen van passende blootstellingsscenario s die alle eindvormen van gebruik van de stof als zodanig of in mengsels omvatten, evenals de daaropvolgende fases van de levenscyclus daarvan. Zo kan het van belang zijn om de bedrijfssectoren aan te duiden waarop een blootstellingsscenario van toepassing is, bijvoorbeeld gesloten verwerking van gassen in de halfgeleiderindustrie of immersie [onderdompeling] in de textielafwerking. Het koppelen van een bepaald toepassingsproces (PROC) of bepaalde milieu-emissiecategorie (ERC) aan een bepaalde sector (SU) kan vooral goed van pas komen in de volgende situaties: Wanneer een blootstellingsbeoordeling uit een hogere Tier nodig is om risicobeheersing aan te tonen, en de gebruiksomstandigheden in het blootstellingsscenario specifiek betrekking hebben op een proces binnen een bepaalde bedrijfstak. De gebruikssector kan daarnaast een referentie zijn om bepaalde toepassingen af te raden. 8 De sectoren die preparaten [= mengsels = chemische producten] produceren (= formuleren = mengen) kunnen beter worden omschreven aan de hand van het type chemisch product dan aan de hand van de NACE-code, aangezien het NACE-systeem niet voldoende differentiatie toestaat. 4

13 Hulp bij het toekennen van de relevante categorie Het aantal categorieën is beperkt tot algemene sectoren waarvan bekend is dat ze de grootste gebruikers van chemicaliën vertegenwoordigen. Als een fabrikant of importeur het nodig vindt om het gebruik meer in detail te beschrijven of vormen van gebruik te beschrijven in een sector die niet wordt vermeld, zou hij de NACE-codes moeten toepassen (en de overeenkomstige bewoordingen), toegankelijk via de internetlink op het eind van bijlage R Het gebruiken van de NACE-codes en -terminologie heeft als voordeel dat het geharmoniseerd is en welbekend is bij bedrijven in heel Europa. Als een fabrikant of importeur van mening is dat het industriële gebruik niet zo specifiek hoeft te worden aangeduid, kan hij volstaan met het toekennen van alleen de hoofdgebruikersgroep, bijv. industrieel gebruik, waarmee hij aangeeft dat de stof bestemd is voor een breed industrieel gebruik onder de in het blootstellingsscenario genoemde omstandigheden. Als de gebruiker besluit om het gebruik meer in detail te beschrijven door een eindgebruikssector toe te kennen, dient hij een categorie te kiezen uit bijlage R12-1, in aanvulling op een categorie die de hoofdgebruikersgroep omschrijft. Let op: Het vervaardigen van stoffen (bijv. SU8, SU9, SU14) of het formuleren van mengsels (SU10) is bedoeld om de eindvormen van gebruik van een stof (bijv. een tussenproduct of een verwerkingshulpmiddel) te beschrijven. Voor het beschrijven van de vervaardiging of formulering tot een mengsel als zodanig is het niet nodig om een eindgebruikssector toe te kennen. Koppeling met Tier 1-blootstellingsschatting De hoofdgebruikersgroepen industrieel gebruik" (SU 3) en professioneel gebruik (SU 22) kunnen worden gebruikt als invoerparameter voor de Tier 1-blootstellingsschatting in de TRA voor medewerkers. De overige categorieën hebben geen rechtstreekse koppeling met beschikbare hulpmiddelen voor het schatten van de blootstelling. Voor veel industriële sectoren zijn echter OECD Emissiescenariodocumenten beschikbaar, waarin de gebruiksomstandigheden van bepaalde soorten chemicaliën (en de bijbehorende emissiefactoren) worden beschreven vanuit milieuoogpunt. R Chemische productcategorie [PC] Definitie en reikwijdte Een fabrikant of importeur kan de belangrijkste vormen van gebruik van een stof bepalen aan de hand van zijn klantenbestand of de marktsectoren die hij bedient. In veel gevallen zullen zijn directe klanten formuleerders en/of ompakkers 9 zijn, of distributeurs die diverse downstreamgebruikers bedienen. Het kan echter ook voorkomen dat de fabrikant van de stof zelf mengsels produceert en/of zijn stof als zodanig of in een mengsel rechtstreeks aan grotere eindgebruikers levert. De chemische productcategorie beschrijft het gebruik van een stof aan de hand van het soort eindproduct (bijv. smeermiddel, reinigingsmiddel, kleefmiddel) waarvan bekend is dat de stof daarin wordt gebruikt. Deze categorie is niet bedoeld om de specifieke technische functie van de stof als zodanig te beschrijven (bijv. uv-stabilisator, corrosieremmer, pigment, brandvertrager). De reden hiervoor is dat de productcategorie meer informatie bevat over mogelijke blootstelling dan over de functie van de stof als zodanig. Er wordt bijvoorbeeld met betrekking tot de blootstelling onderscheid gemaakt tussen of een stof (bijv. een oplosmiddel) in luchtverfrissers (PC3) of in reinigingsproducten (PC35) wordt gebruikt. De productcategorieën zijn nuttig bij het in kaart brengen van toevoerketens. Hiertoe behoort bijvoorbeeld het volgen van de massastroom van een stof door de markt met als doel het beoordelen van het effect op het milieu. 9 Ompakkers zijn bedrijven die stoffen als zodanig of in preparaten overbrengen van grote containers naar kleinere containers voor eindgebruik. Deze activiteit wordt in het kader van REACH als gebruik beschouwd. 5

14 Bijlage R geeft een lijst met productcategorieën 10. De vermelde categorieën zijn bedoeld om de markt van een stof in te delen op grond van de productsoorten. Hulp bij het toekennen van de relevante categorie Op grond van de intern beschikbare kennis en eventueel van klanten verkregen aanvullende gegevens, kent de fabrikant/importeur een of meer productcategorieën toe die het type eindgebruikmengsels weergeven waarvan bekend is dat de stof daarin wordt gebruikt. Vormen van gebruik waarvan de fabrikant zich niet bewust is, bijvoorbeeld gebruik dat via distributeurs of via een langere keten van formuleerders plaatsvindt, kunnen van onderaf aan hem worden doorgegeven tijdens het uitvoeren van de REACH-verordening. Diverse verenigingen van downstreamgebruikers hebben de hoofdgebruiksgebieden in kaart gebracht en de tabellen met vormen van gebruik op hun websites gepubliceerd (bijv. CEPE, A.I.S.E., COLIPA, FEICA). Dit is ook bruikbaar referentiemateriaal voor de fabrikant of importeur. Als de fabrikant of importeur of de downstreamgebruiker niet in staat is om de juiste productcategorie te vinden in bijlage , kan het gebruik worden omschreven als overige. Indien mogelijk moet om een dergelijk gebruik te beschrijven een code (met de bijbehorende bewoordingen) worden gekozen uit het UCN-systeem (zie de internetlink op het eind van bijlage R.12-2). Het is ook mogelijk dat een van de product- of voorwerpsubcategorieën die worden gebruikt als ingang voor de TRA geschikter is, en deze wordt daarom beschreven onder overige. Koppeling met Tier 1-blootstellingsschatting Voor een aantal gekozen productcategorieën geeft het ECETOC TRA-hulpmiddel Tier 1- blootstellingsschattingen voor consumenten. Bijlage R geeft een overzicht van deze productcategorieën en productsubcategorieën. Naast de product(sub)categorie zelf kunnen andere invoerparameters nodig zijn, bijvoorbeeld de concentratie van de stof in het product of de hoeveelheid product die per keer wordt gebruikt. Er dient te worden opgemerkt dat er ook andere hulpmiddelen zijn om blootstellingsschattingen voor consumenten te verkrijgen (zie hoofdstuk R.15 van het richtsnoer). R Procescategorie [PROC] Definitie en reikwijdte Toepassingstechnieken of procestypen hebben een rechtstreekse invloed op de te verwachten blootstelling en dus op de benodigde risicobeheersmaatregelen. Bijlage R.12-3 geeft een lijst met procescategorieën die de kans op algemene beroepsmatige blootstelling weergeven van de technieken en processen die deze beslaan. Deze indeling is gebaseerd op i) de hoeveelheid energie die tijdens een proces wordt toegepast en de vorm daarvan (bijv. warmte, mechanische energie, straling) ii) het voor blootstelling beschikbare oppervlak van de stof (stofvorming van het materiaal of dikte van de materiaallagen) en iii) het niveau van insluiting en technische regulering dat kan worden verwacht. Hulp bij het toekennen van de relevante categorie Als de registrant en/of de downstreamgebruikers de vormen van gebruik en gebruiksomstandigheden van een stof eenmaal in kaart hebben gebracht, kunnen de juiste productcategorieën aan de geïdentificeerde processen en toepassingstechnieken worden 10 De lijst is afgeleid van het bestaande UC55-systeem, het Scandinavische UCN-systeem, en de productcategorieën die in zowel TRA als ConsExpo worden gebruikt. In feite zijn de meest frequent gebruikte categorieën die gebaseerd zijn op gegevens uit Scandinavische Productregisters gebruikt. 6

15 toegekend. Let wel dat voldoende ervaring op het gebied van beroepsmatige hygiëne nodig is om de best passende PROC te bepalen voor een bepaald proces of bepaalde toepassingstechniek. Het verdient aanbeveling om voordat een categorie wordt toegekend, de geïdentificeerde processen en technieken in het kort te beschrijven in voor de sector specifieke terminologie, om de keuze van de categorieën inzichtelijk te houden. Als geen van de activiteiten/procescategorieën van toepassing lijkt, kan de fabrikant, importeur of downstreamgebruiker de aard van het toepassingsproces in zijn eigen woorden beschrijven in plaats van een van de gedefinieerde categorieën toe te kennen. Het kan echter nuttig zijn om een korte toelichting op te nemen in het CSR over welke bestaande categorieën in bijlage R.12-3 zijn overwogen en de reden dat deze dit specifieke geval niet dekken. Met een dergelijke toelichting wordt het mogelijk om bestaande categorieën te wijzigen of aanvullende categorieën te definiëren in de volgende versie van het richtsnoer. Koppeling met Tier 1-blootstellingsschatting Op slechts twee uitzonderingen na, kunnen alle procescategorieën die in bijlage R.12-3 zijn vermeld worden gebruikt als invoerparameter voor het ECETOC TRA-hulpmiddel 11 om een Tier 1- blootstellingsschatting voor medewerkers af te leiden. Naast de procescategorie zelf kunnen andere invoerparameters nodig zijn, zoals: de concentratie van de stof in de producten die door medewerkers worden gebruikt, of het gebruik plaatsvindt onder industriële omstandigheden, de duur van de blootstelling of de aan- of afwezigheid van plaatselijke afzuiging. R Milieu-emissiecategorie (ERC) Definitie en reikwijdte Milieu-emissiecategorieën [ERC] duiden de kenmerken van een gebruik aan op basis van zes aspecten die relevant zijn vanuit milieuoogpunt, met inbegrip van de kenmerken die een massastroomanalyse voor de hele levenscyclus van een stof mogelijk maken: a) Het beoogde technische lot (doel) van de stof tijdens het gebruik bepaalt in welke mate een stof tijdens het gebruik wordt verbruikt, wordt verwacht vrij te komen door lozingen, emissies naar de lucht of afval, of wordt verwacht over te gaan naar de volgende fase van de levenscyclus. In het algemeen zijn er drie mogelijkheden: De stof is bedoeld om onderdeel te worden van een voorwerp (met inbegrip van opgedroogde/uitgeharde mengsels), ofwel omdat het een functie vervult in het voorwerp of omdat het zonder functie (uit een eerdere fase van de levenscyclus) in het voorwerp achterblijft. Het is de bedoeling dat de stof bij gebruik reageert, en deze is zodoende niet meer beschikbaar voor verdere stappen in de levenscyclus of emissie naar het milieu. Het is de bedoeling dat de stof dienst doet als hulpmiddel bij de verwerking, en deze komt als zodanig vrij bij een industrieel proces (bijv. oppervlakteactief middel bij de afwerking van textiel, oplosmiddel bij verfspuiten) of een niet-industriële toepassing (bijv. oplosmiddelen of oppervlakteactieve middelen uit schoonmaakmiddelen) in afvalwater, luchtemissie en/of afval. b) De fase in de levenscyclus gedurende welke een gebruik plaatsvindt (vervaardiging, formulering of eindgebruik) is bepalend voor de mate waarin het tot een minimum beperken van verliezen kan worden verwacht (gestuurd door het economische belang voor de actor om geen product te verliezen dat hij kan verkopen, en het gebruik van gespecialiseerde apparatuur om chemicaliën te verwerken). 11 Gerichte Risicobeoordeling door ECETOC, gereviseerde versie gepubliceerd in juli 2009 ( 7

16 c) De mate van verspreid gebruik (gebruik op industriële locaties [puntbronnen] en/of wijdverbreid gebruik bij professionele en consumententoepassingen) bepaalt de verdeling van de emissies in tijd en ruimte. d) Besloten toepassingssystemen tijdens het eindgebruik (bijv. hydraulische systemen met daarin besloten functionele vloeistoffen, gesloten systemen voor het reinigen van textiel of metalen onderdelen) beperken de mogelijke afgifte aan lucht en water. e) Of een stof binnen of buiten wordt gebruikt bepaalt in welke mate emissies in lucht en water mogelijk kunnen worden opgevangen voor behandeling, en in welke mate slijtageomstandigheden het vrijkomen van de stoffen uit de voorwerpen vergroten. f) Voor voorwerpen die onder omstandigheden worden gebruikt die emissies bevorderen (zoals slijtage van banden of remblokjes) kan worden verwacht dat de fractie die aan het milieu wordt afgegeven relatief hoog is. Dit is ook van toepassing op voorwerpen waarbij de afgifte van stoffen zelfs de bedoeling is (bijv. geurproducten). Ook de verwerking van voorwerpen met schurende technieken (bijv. schuren of het onder hoge druk verwijderen van coatings) valt onder dit criterium. De genoemde kenmerken geven een eerste indicatie van de kans dat de stof kan vrijkomen in het milieu. Bijlage geeft een overzicht van welke van de verschillende combinaties van de zes aspecten overeenkomen met elke milieu-emissiecategorie (ERC). Bijlage R geeft een lijst van 23 milieu-emissiecategorieën met de overeenkomstige beschrijvende definities. Deze categorieën beslaan de vervaardiging, formulering en het gebruik van de stof op industriële locaties (ERC 1 tot en met 7), wijdverbreid gebruik binnen of buiten (ERC 8 en ERC 9) en het gebruiksleven (ERC 10 tot en met ERC 12). De categorieën met betrekking tot het gebruiksleven omvatten ook activiteiten door medewerkers die leiden tot emissies door het verwerken van voorwerpen (ERC 10b, 11b en 12a/b). Hulp bij het toekennen van de relevante categorie Als de registrant eenmaal de vormen van gebruik en gebruiksomstandigheden van een stof in kaart heeft gebracht (met inbegrip van het daaropvolgende gebruiksleven in voorwerpen), kunnen de overeenkomstige milieu-emissiecategorieën worden toegekend aan de vormen van gebruik die relevant zijn voor de diverse fases van de levenscyclus en de hoofdgebruikersgroepen. De milieuemissiecategorieën kunnen samen met de productcategorieën de registrant helpen bij het in voldoende detail uitsplitsen van de markt in gebruiksgroepen. Als geen van de activiteiten/procescategorieën van toepassing lijkt, kan de fabrikant, importeur of downstreamgebruiker de aard van de milieukenmerken in zijn eigen woorden beschrijven in plaats van een van de gedefinieerde categorieën toe te kennen. Het kan echter nuttig zijn om een korte toelichting op te nemen in het CSR over welke bestaande categorieën in bijlage R.12-4 zijn overwogen en de reden dat deze dit specifieke geval niet dekken. Met een dergelijke toelichting wordt het mogelijk om bestaande categorieën te wijzigen of aanvullende categorieën te definiëren in de volgende versie van het richtsnoer. Koppeling met Tier 1-emissieschatting Voor alle milieu-emissiecategorieën is het mogelijk om een Tier 1-standaardschatting (ergste geval) van de emissie (naar lucht, water, bodem) af te leiden op basis van de emissieberekeningsmodule en de standaardemissiefactoren die worden gedefinieerd in tabel R van hoofdstuk R.16 van het richtsnoer, bijlage 1. De berekende emissie kan worden omgezet in een schatting van de blootstelling op lokaal en regionaal niveau (zie Richtsnoer R.16.3). Verwacht wordt dat de diverse industriële sectoren specifiekere beschrijvingen zullen ontwikkelen van de gebruiksomstandigheden die betrekking hebben op het milieu (Specifieke milieuemissiecategorieën [SPERC s]), wat leidt tot verfijnde emissiefactoren. Als de SPERC s eenmaal beschikbaar zijn, kunnen ze worden gebruikt om emissieschattingen af te leiden die specifiek zijn voor de sector of het product. Bijlage R geeft een overzicht van beschikbare SPERC s (die moeten worden opgenomen wanneer de industrie de eerste reeks SPERC s heeft voltooid). 8

17 R Voorwerpcategorieën [AC] Definitie en reikwijdte Een chemische veiligheidsbeoordeling moet niet alleen de vormen van gebruik van een stof beslaan, maar ook de daaropvolgende fases van de levenscyclus van stoffen die in of op de matrix van een voorwerp zijn opgenomen. Voor gevaarlijke stoffen die in voorwerpen zijn verwerkt kan de fabrikant of importeur van de stof het zodoende nodig achten om aan te duiden welke soorten voorwerpen worden gedekt in de chemische veiligheidsbeoordeling en de blootstellingsschattingen. De relevantie van de fase van het gebruiksleven wordt aan de hand van twee voorbeelden toegelicht: i) Voor blootstelling van consumenten of het milieu maakt het uit of de stof wordt gebruikt bij de textielafwerking van kleding (contact met de huid, veelvuldig wassen) of als onderdeel van isolatiemateriaal in de bouw. ii) Voor blootstelling van medewerkers en het milieu maakt het uit of een stof deel uit gaat maken van het gecoate oppervlak van een schip of staalconstructies in de buitenlucht (stofvorming tijdens het verwijderen van verf door schurende technieken als regelmatige onderhoudsactiviteit), of dat het deel uit gaat maken van het gecoate oppervlak van huishoudelijke apparaten (verwijdering van de verf aan het eind van de levensduur vindt plaats tijdens een industrieel afvalverwerkingsproces). Bijlage R geeft een lijst met algemene voorwerpsoorten zonder beoogde emissie, inclusief voorbeelden van welke voorwerpen onder deze algemene categorie kunnen vallen. De nadruk ligt op een indeling op basis van het materiaal. Om ook de beschrijving van het gebruiksleven mogelijk te maken voor complexe voorwerpen die uit meerdere materialen bestaan, zijn ook categorieën voor voertuigen en apparatuur opgenomen in de lijst. De voorwerpcategorieën corresponderen met specifieke categorieën van het TARIC 12 -systeem, en dus kan een verdere specificatie worden gemaakt binnen de CSA op basis van de TARIC-catalogus, als de registrant of downstreamgebruiker dit nodig acht. Ook kan een aantal van de voorwerpsoorten die als voorbeeld worden vermeld helpen bij het beschrijven van voorwerpen die voor een specifieke blootstelling van medewerkers kunnen zorgen, bijv. het dragen van leren en rubberen handschoenen, voorwerpen voor schurende polijstwerkzaamheden, het verwijderen van coatings van grote voertuigen, het dragen van geïmpregneerde beschermende kleding. Bijlage R geeft een lijst van voorbeelden van voorwerpen met beoogde emissie. Stoffen die bedoeld zijn vrij te komen moeten in het kader van REACH worden geregistreerd en hebben zodoende een specifieke status in de gebruiksdescriptorsystemen. Gedurende het invoeringsproces van REACH kan deze lijst worden aangevuld, maar aangenomen wordt dat het beperkt blijft tot een aantal afzonderlijke gevallen. Hulp bij het toekennen van de relevante categorie Op basis van de intern beschikbare kennis en eventueel van klanten verkregen aanvullende gegevens, kent de fabrikant/importeur een of meer voorwerpcategorieën toe die het type voorwerpen weergeven waarvan bekend is dat de stof daarin wordt gebruikt (door de laatste downstreamgebruiker in de keten of door consumenten). Als van een stof niet wordt verwacht dat deze tijdens het gebruik in voorwerpen wordt opgenomen (bijv. oplosmiddelen, reinigingsmiddelen, wasmiddelen) hoeft geen voorwerpcategorie te worden toegekend. Het is niet mogelijk of nodig om alle voorwerpsoorten waarin de stof terecht kan komen in detail te beschrijven. De registrant moet echter in zijn chemische veiligheidsbeoordeling wel de mogelijke risico s van de stof tijdens het gebruiksleven van het voorwerp (en de daaropvolgende fases als afval) beoordelen en het kan nodig zijn dat hij aan de toevoerketen maatregelen doorgeeft om emissies uit/blootstelling door voorwerpen te beperken, bijv. emissies van kleur- en afwerkingschemicaliën uit textiel. De registrant moet dus gegevens voor blootstellingsscenario s opstellen voor representatieve voorwerpsoorten die voor zijn stof relevant zijn. 12 Categorieën/codes voor groepen goederen in het kader van de geïntegreerde gegevensbank met douanetarieven van de Europese Gemeenschap (Taric); 9

18 Als de fabrikant of importeur of de downstreamgebruiker niet in staat is om de juiste voorwerpcategorie te vinden in bijlage of specifieker wil zijn, dan kan het gebruik worden omschreven onder overige. Indien mogelijk moet een code (met de bijbehorende bewoordingen) worden gekozen uit het TARIC-systeem (zie de internetlink op het eind van bijlage R ) Koppeling met Tier 1-emissieschatting Voor een aantal voorwerpcategorieën is het mogelijk om een Tier 1-blootstellingsschatting voor consumenten te geven gebaseerd op het ECETOC TRA-hulpmiddel voor het schatten van blootstelling voor consumenten. Bijlage R vermeldt in het bijzonder de voorwerpcategorieën die kunnen worden beoordeeld met het ECETOC TRA-hulpmiddel. R Het specificeren van de technische functie van een stof voor het veiligheidsgegevensblad Het specificeren van de technische functie van de stof als zodanig (wat deze daadwerkelijk doet) is nodig voor paragraaf 1.2 van het veiligheidsgegevensblad voor stoffen die voldoen aan de criteria om als gevaarlijk te worden aangemerkt. Hiervoor kan de registrant gebruikmaken van de soorten stoffen die worden vermeld in bijlage R Een dergelijke specificatie kan ook bruikbaar zijn om aan te duiden dat een blootstellingsscenario (of een reeks blootstellingsscenario's) is uitgewerkt voor een bepaald type stof (bijv. oplosmiddel, pigment). Volgens bijlage II van REACH moet het gebruik ook voor mengsels worden aangeduid. Er dient te worden opgemerkt dat het niet nodig is om de technische functie van elke afzonderlijke stof in een mengsel aan te duiden. Op een veiligheidsgegevensblad voor een mengsel moet alleen het gebruik van het mengsel als geheel worden beschreven. R Voorbeelden R Voorbeelden van het toekennen van vormen van gebruik aan een categorie van het descriptorsysteem 10

19 Tabel R.12-2 licht voor een aantal processen/activiteiten toe welke categorie moet worden toegekend en welke algemene kenmerken van de gebruiksomstandigheden de categorie omvat. Het voorbeeld heeft betrekking op vormen van gebruik door medewerkers binnenshuis (industrieel of professioneel) en beslaat stoffen i) die zijn opgenomen in voorwerpen of ii) die niet zijn opgenomen in voorwerpen. De voorbeelden laten zien dat meerdere soorten activiteiten kunnen worden uitgedrukt door een categorie voor de blootstelling van de medewerkers en een categorie voor de blootstelling van het milieu. Tabel R.12-2: Voorbeelden van het toekennen van categorieën aan vormen van gebruik door medewerkers binnenshuis Voorbeelden voor proces/activiteit Het spuiten van verf, reinigingsmiddelen, smeermiddelen, kleefmiddelen Kleuren en afwerken van textiel, leer of papier Coating van vloeren, schilderen van muren met kwast of roller, reinigen/polijsten van oppervlakken door wrijven Mechanisch snijden, slijpen, boren of polijsten van voorwerpen Het mengen van vaste stoffen en vloeistoffen bij de batchformulering van coatings, reinigingsmiddelen, kunststofverbindingen, textielkleurstoffen Procescategorie uit bijlage R.12-3 en milieu-emissiecategorie uit bijlage R.12-4 Luchtverstuivingstechnieken, zoals spuiten (PROC 7 of PROC 11) Industrieel gebruik of wijdverbreid professioneel gebruik van een stof die bedoeld is deel te worden van een voorwerp (ERC 5/ ERC 8c) of niet (ERC 4/ERC 8a) Immersiebewerkingen zoals onderdompelen en overgieten (PROC 13) Industrieel gebruik van stoffen die al dan niet bedoeld zijn om onderdeel te worden van een voorwerp (ERC 4 of 5) Laagenergetische verspreiding, zoals met een roller, kwast (PROC 10) Wijdverbreid professioneel gebruik (ERC 8a of 8c) Hoogenergetische (mechanische) veredeling van massieve metalen, en in materialen of voorwerpen gebonden stoffen (PROC 24). Industriële of verspreide verwerking van voorwerpen door medewerkers onder omstandigheden die het vrijkomen bevorderen (ERC 11b of 12) Gebruik in een gesloten batchproces (PROC 3) of het mengen in een batchproces (multistage en/of aanzienlijk contact) (PROC 5); bijbehorende overdracht van stoffen (PROC 8a, 8b en 9) Formulering van/tot mengsels (ERC 2 of ERC 3) 11 Blootstellingspatroon gecodeerd door de procescategorie en de milieuemissiecategorie. Stoffen kunnen worden ingeademd als damp en aerosolen. De energie van de aerosoldeeltjes kan vragen om specifieke vormen van blootstellingsbeheersing; bij coatings kan door overspuiten afvalwater en afvaloplosmiddel in de lucht terechtkomen. De stof wordt op een oppervlak aangebracht door het voorwerp in een bad onder te dompelen en het is de bedoeling dat deze onderdeel wordt van het voorwerp. De doorgaans geringe vorming van stof en aerosolen kan gemakkelijk worden beheerst. Lozing of afvoer van afvalwater en/of verbruikte baden kan relevant zijn. Blootstelling tijdens het uitspreiden van de stof wordt voornamelijk bepaald door de eigenschappen ervan (bijv. de dampdruk) of direct contact met de huid. Vorming van stof en aerosolen niet waarschijnlijk; reinigen van apparatuur en machines kan afvalwater en/of afval opleveren. Oplosmiddelen kunnen in de lucht terechtkomen. Er wordt een aanzienlijke hoeveelheid thermische of kinetische energie op de stof toegepast door het slijpen, mechanisch snijden, boren of schuren. Te verwachten valt dat er vaste stoffen (poeder) of dampen vrijkomen. Neerslag moet als afval worden afgevoerd. Voornamelijk verwerking in een gesloten proces (bijv. via afgesloten overdracht) maar met enige kans op contact (bijv. tijdens monstername) Vaste of vloeibare materialen kunnen vrijkomen in de vorm van damp of stof, aanzienlijk contact is mogelijk.

20 Voorbeelden voor Procescategorie uit bijlage R.12-3 Blootstellingspatroon gecodeerd proces/activiteit en milieu-emissiecategorie uit door de procescategorie en de milieubijlage R.12-4 emissiecategorie. Afval of afvalwater afkomstig van het reinigen van apparatuur is te verwachten. R Voorbeeld van het systematisch beschrijven van de vormen van gebruik van een stof Tabel R.12-3 licht het descriptorsysteem toe vanuit het oogpunt van de levenscyclus. In het voorbeeld is de stof een pigment dat wordt gebruikt in verven voor houten voorwerpen (voor gebruik binnen en buiten). De verf (met inbegrip van het pigment) wordt in een multistage batchproces geproduceerd. Hij wordt door medewerkers aangebracht door middel van spuiten en kwasten. Consumenten gebruiken de verven die het pigment bevatten ook. Het eventueel verwijderen van de verf bij renovatie wordt ook door dit voorbeeld gedekt. Tabel R.12-3 geeft een reeks vragen die een registrant wellicht moet beantwoorden bij het in kaart brengen van de vormen van gebruik van zijn stof. Tabel R.12-3: Voorbeeld voor het in het kort beschrijven van enkele vormen van gebruik van een pigment Vragen voor het in het kort beschrijven van een gebruik in algemene termen Welke sectoren van de formuleringsindustrie kopen de stof? In welke categorieën chemische producten wordt het gebruikt? Welke processen worden toegepast tijdens het mengen/formuleren van de stof? Wordt de stof als zodanig of in mengsels gebruikt door industriële medewerkers, professionals of consumenten? In welke soort processen wordt de stof als eindgebruik toegepast (vanuit het oogpunt van de medewerker)? PC 9a Categorie PROC 3, 8b, 9 ERC 2 SU 3, 21, 22 PROC 7, 10, 11, 13 Toelichting voor een pigment Verven en coatings Mengen van het vloeibare mengsel in een gesloten batchproces, met inbegrip van overdracht van de stof Industriële medewerkers, professionals buiten industriële locaties en consumenten Spuiten, borstelen, onderdompelen Wat zijn de algemene milieukenmerken van deze vormen van gebruik: gebruik binnen/buiten; gebruik op een industriële locatie of wijdverbreid gebruik; stof bedoeld onderdeel te worden van de matrix van een voorwerp of bedoeld om dienst te doen als een verwerkingshulpmiddel of bedoeld te reageren bij gebruik? In welke consumentenproducten wordt de stof gebruikt? Wat zijn de algemene milieukenmerken van deze vormen van gebruik? Als de stof onderdeel wordt van een voorwerp: In welke voorwerpen wordt het opgenomen tijdens het gebruiksleven (en vervolgens als afvalproduct)? Als de stof onderdeel wordt van een voorwerp: Wat zijn de algemene milieukenmerken van de stof tijdens zijn gebruiksleven: gebruik binnen/buiten van het voorwerp, lage of hoge afgifte van de stof uit het voorwerp? ERC 5 ERC 8c/f PC 9a ERC 8c/f AC 11 ERC 10a/11a Industriële locaties en wijdverbreid gebruik, gebruik binnen en buiten. Stof wordt onderdeel van voorwerpen. Verven en coatings voor consumentengebruik Houten voorwerpen Gebruik binnen en buiten, lage afgifte van de stof uit het voorwerp Als de stof onderdeel wordt van een voorwerp: ERC 10b/11b Gebruik binnen en buiten, hoge 12