Modernisering Milieubeleid

Transcriptie

1 Modernisering milieubeleid in de praktijk Handschoen oppakken Voor de milieuopgaven van deze tijd is een beleid nodig dat past bij de tijdgeest. De kwaliteit van de leefomgeving is immers nog niet optimaal. Actie is nodig, ook omdat onze grondstoffen opraken en de gevolgen van klimaatverandering nadrukkelijke aandacht vragen. Hetzelfde geldt voor de opgaven op het gebied van veiligheid. Voor iedereen is helder dat zowel de kansen en bezoekers van Nederland moeten de als de uitdagingen groot zijn. Het symposium over 25 jaar milieubeleid op jl. 11 dat beleid alleen werd bedacht in Haagse of handschoen gezamenlijk oppakken. De tijd november, zie Brusselse burelen ligt achter ons. Datzelfde de terugblik geldt voor het afzonderlijk vanuit elke sector in de vorige - wonen, werken, water, bereikbaarheid, Milieu, liet dat etc. - 'regelen' van betere leefomstandigheden, zonder oog voor de samenhang. Het nog eens zien. Ondernemers, ministerie noemt dit 'modernisering van maatschappelijke organisa- het milieubeleid'. ties, overheden, Maar hoever zijn we in Nederland intussen bewoners met deze vernieuwing van onze manier van werken? Die vraag wordt dit jaar in een serie katerns in Tijdschrift Milieu per thema uitgediept. In dit eerste katern staat de circulaire economie centraal. We laten onder andere zien hoe de modernisering in het programma 'Van Afval Naar Grondstof' wordt waargemaakt, wat de dilemma's zijn en met welke knelpunten de verschillende betrokkenen worstelen. Het verhaal toont aan dat iedereen de bakens moet verzetten om op een hedendaagse manier bij te dragen aan een gezond, veilig en duurzaam Nederland: de tijd van daden is aangebroken! Ingeborg Absil & Bart Vink, Programmamanagers Modernisering Milieubeleid Ministerie van IenM Laaghangend fruit is er niet Veel elementen van de circulaire economie zijn niet nieuw. Recycling en hoogwaardig hergebruik van afval is in ons land goed geregeld. Daarnaast kent de gewone economie tal van onderhouds- en reparatieactiviteiten die voor langere levensduur zorgen van onze huizen, auto s witgoed en telefoons. Businessmodellen waarbij een producent eigenaar blijft van goederen en alleen functionaliteit verkoopt bestaan ook al, denk aan professionele kopieerapparatuur. Belangrijke meerwaarde van de introductie van het begrip circulaire economie is een aanzienlijke vernieuwing van het debat over dit thema. Dit maakt nieuwe waardecreatie mogelijk, evenals significante kosten- en emissiereductie. Om de kansen te benutten zal de overheid het voortouw moeten nemen, net als bij het implementeren van afvalbeleid. Denk aan het uitrollen van Extended Producer Responsibility, het effectief inzetten van fiscaal beleid en - samen met sectoren - werken aan garantiesystemen regelgeving omtrent eigenaarschap. En - zonder te stellen dat ons afval qua waarde laaghangend fruit bevat- is intensieve activiteit op het gebied van recycling eveneens nodig, waaronder materiaalonderzoek, herontwerp van producten en apparatuur- en sensorontwikkeling. Dit kan leiden tot nieuwe bedrijvigheid. De activiteiten die hieruit voortvloeien kunnen bovendien voor export in aanmerking komen. Ton Bastein, programmamanager bij TNO 1

2 Naar een circulaire economie Van Afval Naar Grondstof. Dat is de titel van het programma waarmee het Rijk, samen met maatschappelijke partijen, de transitie naar een circulaire economie wil versnellen. Wat zijn de hoofdpunten? Efficiënter omgaan met materialen en het sluiten van ketens, dáár gaat het om in een circulaire economie. Het programma Van Afval Naar Grondstof vormt voor het ministerie het vehikel om te komen tot een versnelling van wat er op dit gebied gebeurt. Belangrijk spoor om meters te maken is de RACE-coalitie. De afkorting staat voor Realisatie Acceleratie Circulaire Economie. Dit is een coalitie van maatschappelijke koplopers, namelijk: The Circle Economy, Click NL, De Groene Zaak, Het Groene Brein en MVO Nederland. De partners willen met name een impuls geven aan kennisontwikkeling en praktijktoepassingen, denk aan het bevorderen van circulair ontwerpen en hergebruik van producten. Ook het aanjagen van nieuwe initiatieven krijgt aandacht, evenals het in kaart brengen van belemmeringen die zich daarbij kunnen voordoen. Onderwijs Het benutten van kennis en inzichten van jongeren in de transitie is een ander spoor dat het ministerie volgt om meters te maken. Plus aandacht voor circulair denken in het onderwijs. Inmiddels zijn, in nauwe samenwerking met het onderwijsveld, kennisagenda s en onderzoeksvragen geformuleerd. Volgende stap is een twee jaar durend programma gericht op metalen, kunststoffen en biotische afvalstromen. Een subsidieregeling stimuleert hogescholen om, in samenwerking met bedrijven studenten, te laten werken aan technische oplossingen die passen in de circulaire economie. De opgedane kennis wordt verspreid via het HBO-onderwijs en bij MKB-bedrijven, onder meer door de resultaten te gebruiken bij de ontwikkeling van opleidingsagenda s. Lokaal gebeurt het De overgang naar een circulaire economie vindt plaats op verschillende schaalniveaus. Ketens die mondiaal zijn, moeten op dat schaalniveau worden gesloten om ze rendabel te krijgen. Andere ketens zijn juist effectiever op lokaal niveau, omdat de milieu- en economische meerwaarde verdampt als de afstanden te groot worden. Om lokale initiatieven op dit vlak te ondersteunen gaat dit jaar het programma Van Afval Naar Grondstof Lokaal van start. Om dezelfde reden is met gemeenten afgesproken dat zij zich gaan inzetten om huishoudelijke product- en materiaalketens te sluiten. Per 1 januari 2015 is er een gezamenlijk programmabureau gestart met de uitvoering. Startpunt is de keuken Groener koopgedrag en bewuste scheidingskeuze is onze grote uitdaging. Maar hoe geef je een individu hierbij een positief gevoel? Daarin is een rol weggelegd voor gemeenten, afvalverwerkers en verpakkers. Afvalscheiding van papier en glas is bij de meesten van ons wel aangeleerd. Mensen vragen zich niet af waarom ze die moeite nemen, ze doen dat gewoon. Dit geldt niet voor de extra stap om plastic of groente en fruit te scheiden. Bovendien is dit minder gemakkelijk. Het huis is daar niet op ingericht, het stinkt en neemt veel ruimte in beslag. Dáár ligt een kans. We creëren keuzes voor consumenten om duurzaam gedrag aan te moedigen, maar vergeten duidelijk te communiceren waarom dit nodig is. Het begint bij een positieve manier van communiceren van wat jouw bijdrage oplevert. Dit kan in samenwerking met de verpakkingsindustrie vanuit de schappen. Op hun beurt moeten gemeenten, afvalverwerkers en producenten vanuit de ophaal en afvalverzamelpunten hun nek uitsteken. Dat afval een grondstof is kunnen we wel roepen, maar het gaat erom dat mensen de noodzaak hiertoe zelf ervaren. We moeten het gesprek weer terugbrengen aan de keukentafel! Anja Cheriakova, oprichter van Binbang. nl en UrbanSeeds.nl; in 2014 is zij verkozen tot Duurzame Jonge 100 2

3 Investeren in verminderen regeldruk Koplopers in ondernemend Nederland klagen regelmatig over hinderlijke regels die de ontwikkeling van een innovatie in de weg staat. Vaak terecht. Ten aanzien van grondstoffen heeft het Rijk inmiddels actie ondernomen. Innovatieve investeringen stimuleren door als door het waar nodig aanpassen van het verminderen van belemmeringen in wet- en regelgeving en het bevorderen van wet- en regelgeving. Dat is het doel van het dynamische regelgeving. programma Ruimte in Regels voor Groene Ondernemers die ervaren dat hun innovatieplannen stuklopen op regels en wetten Groei van de ministeries van IenM en EZ. Dit gebeurt zowel door regels te schrappen kunnen dit melden. Indien de belemme- Afval of grondstof? Bedrijven hebben het niet altijd bij het rechte eind als ze claimen dat afvalwetgeving hen belemmert in het circulair maken van processen. Om misverstanden te voorkomen heeft het ministerie onder het mom leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker de webtoets Afval of Grondstof ontwikkeld. Via de site kunnen bedrijven gemakkelijker nagaan of iets afval is of niet en of ze aan de afvalwetgeving moeten voldoen. Daar waar er echte belemmeringen zijn is er het R2G2-programma. ringen onnodig blijken, wordt samen met de ondernemer gezocht naar oplossingen. Dit jaar worden al voor 38 aangemelde belemmeringen verbeteringstrajecten in gang gezet. Daarnaast is er een voorraadlijst met een slordige 30 belemmeringen om nader te analyseren. Nieuw ervaren belemmeringen kan men aanmelden bij o.v.v. Meldpunt Belemmeringen. Ook voor vragen of meer informatie kan men terecht bij dit meldpunt. Informatie: (binnenkort: Stip op de horizon De slag maken naar meer en hoogwaardiger recycling is alleen maar goed voor mijn achterban. Tegelijkertijd zie ik de circulaire economie als wensbeeld, dus als stip op de horizon. Het gaat in een dergelijke economie namelijk om het maken van een evenwichtige afweging tussen milieu, financiën en sociale factoren. Zo is er nu al regelmatig ophef over de hoogte van de reinigingsrechten. Bij een circulaire economie wordt het huidige bedrag niet alleen veel hoger, maar moet de burger ook nog bereid zijn om in tuin of op balkon meer afvalbakken neer te zetten. Die bereidheid is er denk ik niet. Uiteindelijk is de vraag wat je wel en niet kan recyclen niet zozeer van technische aard, maar vooral een politieke keuze. Neem de Raamovereenkomst Verpakkingen, daar zit een forse kostencomponent aan. Het gaat om meer dan 120 miljoen euro per jaar, waaruit onder meer de recycling van plastic wordt betaald. Dat komt vooral omdat er nog geen natuurlijke markt is voor gerecycled plastic. Met het opzetten van gescheiden inzamelsystemen is dus veel geld gemoeid. Hier ligt een keuze, al dan niet opgelegd door Europa, aan ten grondslag. Wat we verder bij deze ontwikkeling niet uit het oog mogen verliezen is het belang van afvalenergiecentrales en stortplaatsen. Aan dergelijke capaciteit blijft behoefte bestaan, zij het beduidend minder dan in de huidige situatie. Sterker nog, wordt dit aspect verwaarloosd, dan kunnen we op enig moment geconfronteerd worden met afval waar niemand raad mee weet. Dat is een serieuze bedreiging voor het economisch systeem. Dick Hoogendoorn, directeur Vereniging Afvalbedrijven 3

4 Natuurlijk kapitaal duurzaam gebruiken, dát is de inzet Het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) heeft als doel de transitie naar een circulaire economie te versnellen. Gangmakers achter de inzet van het ministerie zijn Marc Pruijn en Tjeerd Meester. Beiden benadrukken dat het programma een veel bredere inzet heeft dan enkel afval De inzet van het ministerie is gericht op het in de keten houden van materialen en het bevorderen van optimaal hergebruik van wat er aan afval overblijft. De essentie is dat we verstandiger omgaan met de producten en materialen in onze samenleving, benadrukt Tjeerd Meester. Waar we naar toe willen is duurzaam gebruik van ons natuurlijk kapitaal. Niet achteraf kijken naar wat voor emissies en afval je overhoudt, maar aan de voorkant de waardeketen inrichten met een gesloten kringloop als uitgangspunt. Dat houdt in dat je producten anders moet ontwerpen en fabriceren. Plus dat je ook toe moet naar nieuwe business modellen en andere manieren waarop we in de keten samenwerken. Ook de rol van de consument bij de aanschaf van producten krijgt aandacht. Die brede inzet is de hoofdmoot van het programma. Coalities smeden Om zover te komen is nog een lange weg te gaan. Het VANG-programma stippelt hiervoor de route uit. Belangrijk is het smeden van coalities. Dit doen we met name door partijen die creatief zijn en doorzettingsmacht hebben bij elkaar te zetten, vertelt Marc Pruijn. Wij stimuleren dat zij met slimme antwoorden komen op de vele vragen die spelen. Naast product innovatie krijgt het verlagen van de hoeveelheid materialen dat de keten verlaat gerichte aandacht. Dit vraagt juist om een aanpak aan het einde van de keten. Daarom is samenwerking gezocht met het afvalverwerkende bedrijfsleven, de recyclingsbranche en gemeenten. Door meer waardevolle onderdelen uit afval te halen, kan er meer en beter gerecycled worden. Technisch is heel veel mogelijk, maar het begint vaak met het op een rendabele manier slim Een zaak van iedereen Een circulaire economie komt alleen tot stand als we allemaal in de benen komen: bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheid en burgers. We kunnen veel meer producten opnieuw gebruiken of opknappen en afvalstromen hoogwaardiger recyclen. Plus ketens dusdanig herontwerpen dat producten eenvoudig herbruikbaar of recyclebaar zijn. Deze vernieuwing komt alleen tot stand wanneer bedrijven samenwerken en nieuwe business modellen hanteren. De kosten en baten slaan namelijk niet evenredig bij alle partijen neer als iedereen voor zijn eigen gewin gaat. Gemeenten kunnen veel doen, variërend van eisen stellen in hun aanbestedingsen inkoopbeleid tot het ondersteunen van start-ups. Of van de traditionele milieustraat, al dan niet in regionaal verband, een circulair bedrijfscentrum maken. Burgers kunnen op hun beurt een rol spelen bij de aanschaf, het gebruik en de reparatie van producten. Plus afval goed scheiden. De meest effectieve weg voor de Rijksoverheid om de circulaire economie een enorme boost te geven is de belasting op het gebruik van primaire grondstoffen verhogen en op circulaire arbeid verlagen. Hiermee een begin maken zou al een doorbraak betekenen. Wat ook moet, is het aanpassen van verouderde afvalwetgeving en minimale kwaliteitseisen stellen aan secundaire grondstoffen. Alleen dan is de afzet ervan geborgd. Jacqueline Cramer, Strategisch adviseur bij het Utrecht Sustainability Institute en hoogleraar duurzaam innoveren 4

5 Lineaire economie Grondstoffen Keteneconomie met recycling Circulaire economie scheiden aan de bron. Om die slag naar hoogwaardiger recycling te maken, heb je absoluut de kennis nodig die bij de branche zelf zit. Lokale inzet Naast het bedrijfsleven krijgen gemeenten veel aandacht in het programma. Recent is bijvoorbeeld afgesproken dat zij de inzameling gaan verbeteren. Gemiddeld produceert de burger nu 250 kilo afval per jaar, aldus Pruijn. In 2020 moet dit zijn teruggebracht tot 100 kilo. Dit kan onder meer door beter te scheiden, ook in de open ruimte en bij kantoren. Ander hoofdspoor is het ondersteunen van het sluiten van kringlopen op lokaal niveau. Om gemeenten op dit punt gericht te ondersteunen, wordt er een programma Van Afval Naar Grondstof Lokaal ingericht. Door gemeenten te stimuleren slim om te gaan met materiaalstromen wordt werkgelegenheid en innovatie gestimuleerd, legt Meester uit. Op lokaal niveau kan iedere gemeente dat zelf het beste uitdokteren, omdat omstandigheden per locatie verschillen. Er is in een circulaire economie geen one-size-fits-all. We willen gemeenten kennis aanbieden om hen hierbij te helpen. Voorkant keten Stip op de horizon is zoals gezegd duurzaam gebruik van het natuurlijk kapitaal. Dit aspect krijgt binnenkort aandacht via de lancering van de Digitale Atlas Natuurlijk Kapitaal. Deze atlas levert overheden, bedrijven, particuliere initiatieven en adviesbureaus informatie om het natuurlijk kapitaal in hun bedrijfsvoering of planvorming beter te benutten. Pruijn: Dan hebben we het dus over de voorkant van de keten. Vrijwel alles wat we produceren is afkomstig van natuurlijke hulpbronnen. De Atlas biedt een overzicht van het natuurlijk kapitaal in ons land, wat dat voor ons doet en wat er nog meer mee kan dan nu gebeurt. Idee erachter is dat, zodra je kunt laten zien wat de economische waarde van ons natuurlijk kapitaal is, je scherper keuzes kunt maken hoe je er duurzaam mee omgaat. Productie Gebruik Restafval Mondiale dimensie Nederland is natuurlijk geen eiland. Het programma richt zich dan ook nadrukkelijk op de mondiale dimensie van de circulaire economie. Op afvalgebied zijn we leidend in de wereld, aldus Pruijn. Jaarlijks bedraagt de omzet 6 miljard euro, met een enorm groeipotentieel om te verzilveren. In dit licht is het goed nieuws dat de Europese Commissie, onder aanvoering van Commissaris Timmermans, werkt aan een nieuw pakket maatregelen om de circulaire economie te promoten. Volgens Meester ziet dit er veelbelovend uit. Timmermans vond de aanpak te veel gericht op afval en heeft nu een circulaire aanpak beloofd. Dat is een goed teken. Wij proberen met Van Afval Naar Grondstof een programma op te zetten dat systeembreed de transitie versnelt. We zullen onze ideeën en ervaringen in Brussel onder de aandacht brengen. Niet in de laatste plaats omdat ons land veel ervaring heeft bij het recyclen van afvalstromen. Een EU-brede inzet op circulaire economie biedt economische kansen voor Nederland. Kritische noot Grondstoffen Recycling Restafval Maar loopt alles wel zo op rolletjes als beiden schetsen? Het PBL plaatste vorig jaar immers enkele kritische kanttekeningen bij de aanpak van het ministerie. Zo vond het PBL de inzet nog niet echt interdepartementaal gedragen. Verder concentreerde de aanpak zich te veel op afval en te weinig op de productie- en consumptiekant. Deels terechte constateringen, geeft Pruijn aan. We zijn dan ook blij met het advies. We willen graag een breed programma opzetten. Het PBL miste hierbij nog een aantal punten en we hebben daarom enkele onderdelen inmiddels aangescherpt Productie Gebruik Van Afval Naar Grondstof Recycling of duidelijker verwoord. Meester komt met een ander voorbeeld dat is omarmd: Het PBL gaf terecht aan dat een circulaire economie ook het zelf kunnen voorzien van grondstoffen tot doel heeft. Door hergebruik van grondstoffen word je immers minder afhankelijk van het buitenland. Dat was al een beleidsdoel, maar dat spreken we nu duidelijker uit. Daarbij is het natuurlijk een krachtig argument om draagvlak te creëren. De kracht van het concept circulaire economie is dat economische en milieudoelen niet los van elkaar gezien kunnen worden. Het gaat dus om een integrale benadering, die een kabinetsbrede inzet vraagt. Het programma heeft zich in het eerste jaar verder ontwikkeld en de verwachting is dat dit proces door zal gaan. Ervaringen bij de uitvoering en meedenken van andere partijen zijn daarbij de motor. Makelaarsrol Duurzame productie Duurzaam gebruik Grondstoffen vormt één van de hoofdthema s van het traject Modernisering van het Milieubeleid van het ministerie. Hierin staat het zichtbaar maken en uitdragen van een eigentijdse manier van werken voorop: doelen resultaatgericht, innovatief, integraal en samen met maatschappelijke partners. In feite loopt onze aanpak voor op de manier waarop straks ministeriebreed gewerkt gaat worden, aldus Pruijn. Dit komt volgens hem omdat het programma iets eerder het licht zag. Wij zetten bijvoorbeeld bewust minder in op regulering, vult Meester aan. Neem de manier waarop we de dynamiek uit de samenleving willen benutten. Door netwerken op te bouwen en ketensamenwerking te bevorderen vervullen we steeds meer een makelaarsfunctie. Dat zit echt in het hele programma verpakt. 5

6 Staatssecretaris Wilma Mansveld geeft, samen met directeur Michiel van Roozendaal van NedTrain en presidentdirecteur a.i. Patrick Buck van ProRail, de aftrap voor de Green Deal met NS en ProRail Ruimte geven aan initiatieven Het afsluiten van Green Deals vormt een belangrijk middel om de circulaire economie van de grond te krijgen. Doel is vooral om ruimte te geven aan vernieuwende initiatieven uit de samenleving. Inmiddels groeit de internationale belangstelling voor de aanpak. Bij de uitvoering van duurzame initiatieven teit, biobased economy, klimaat en bouw. Er Een sleutel voor het aanjagen van de circu- lopen bedrijven, medeoverheden en groepen bestaan inmiddels 56 Green Deals die raak- laire economie ligt bij inkopers. Zij stimu- burgers soms tegen barrières aan. De Green vlakken hebben met de circulaire economie. leren en creëren de vraag naar circulair Dealaanpak is er om die weg te nemen. Te veel om in kort bestek te behandelen. geproduceerde goederen. In de Green deal Centrale thema s zijn energie, voedsel, Daarom enkele voorbeelden die de aanpak circulair inkopen hebben circa 20 partijen water, grondstoffen, biodiversiteit, mobili- illustreren. met elkaar afgesproken de circulaire Investering met groot rendement De circulaire economie zie ik vooral als een grote kans. Niet alleen op het gebied van werkgelegenheid en innovatie, maar om te komen tot een versnelling. Als we vaties te stimuleren. Plus van de mooie kansen voor Nederlandse koplopers, niet Dit betekent blijven faciliteren om inno- pareltjes die we op innovatiegebied al hebben de slag naar opschalen te maken. ook om maatschappelijke betrokkenheid Minstens zo belangrijk is het aanpakken Het is een investering met zicht op een iedereen is immers van nature bereid te vertalen in duurzame ontwikkeling. groot rendement, zowel in financieel als maatschappelijk opzicht. Maar willen we zover komen, dan is meer sense of urgency nodig. Met name een 6 actief opererende overheid is belangrijk. daarin slagen, biedt dat ontzettend veel in de laatste plaats van de afvalsector. Op dit gebied behoren wij immers tot de absolute wereldtop. van niet-duurzaam opereren. Niet Erik de Baedts, directeur NVRD om een bepaalde investering te doen. Vereniging voor Afval- en Daarvoor is dus dwingend beleid nodig. Niet alleen vanuit Den Haag, maar ook vanuit Brussel. Er moet een stevige internationale coalitie worden opgetuigd Koninklijke Nederlandse Reinigingsmanagement

7 economie aan te jagen middels hun inkoopbeleid. Met name door te leren van elkaars ervaringen willen zij medio 2016 circulair inkopen aantoonbaar geïntegreerd hebben in hun organisatie. Bosbeheer Hout uit duurzaam beheerd bos moet de norm worden in Nederland. Dat is de ambitie van de Green deal duurzaam bosbeheer. Maar liefst 27 partijen hebben de handen ineengeslagen om illegale houtkap tegen te gaan en ervoor te zorgen dat er niet meer hout wordt geoogst dan er weer bijgroeit. Hout blijft dan altijd beschikbaar als hernieuwbare grondstof. Zij gaan het gebruik van hout uit duurzaam beheerde voerd. Dit kan veel beter en daarom heeft gezet. Hiermee kijken NS en ProRail hoe ze bossen bij hun eigen leden of achterban het ministerie met NS en ProRail een Green reizigers het beste kunnen motiveren om promoten. Dit varieert van bewustwording Deal afgesloten. Doel is de hoeveelheid afval te scheiden. In de loop van het jaar tot kennisoverdracht over praktische zaken afval met 3000 ton (25%) te verminderen in starten op de stations in Arnhem, Breda, als certificering en concrete monitoring van Van de resterende 9000 ton wordt het Tilburg, Eindhoven en Zwolle soortge- resultaten. Ook worden belemmeringen die hergebruikpercentage flink opgeschroefd, lijke proeven; bij succes volgen de overige bedrijven of overheden er van weerhouden van 12% nu naar 75%. Inmiddels zijn op stations. IenM spant zich in om de aanpak om over te stappen op duurzaam hout in station Rotterdam Centraal gescheiden uit te breiden naar andere vormen van kaart gebracht en aangepakt. Via een online afvalbakken voor papier en restafval neer- openbaar vervoer. kennisplatform worden kennis en praktijkervaringen gedeeld. Stevig gas geven Zorg dan wel voor meer dynamische Gebruik chemische stoffen Operationaliseren is het eerste wat er en hou rekening met de kosten over de Nieuwe technieken en innovatieve bedrijfsmodellen zijn een belangrijke voorwaarde voor het bevorderen van het duurzaam gebruik van chemische stoffen en materialen. Dit is precies het doel van de Green Deal Take Back Chemicals. Inmiddels lopen er vijf pilotprojecten die eind dit jaar worden afgerond. Een voorbeeld is een project dat het opnieuw in de productieketen brengen van chemicaliën koppelt aan innovatieve bedrijfsmodellen. Daarvoor is een samenwerking aangegaan met Royal HaskoningDHV, Havenbedrijf Rotterdam en Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie. Het Rijk is eveneens betrokken bij het project, onder meer om belemmeringen in wet- en regelgeving op te lossen. Resultaten en ervaringen krijgen brede eisen, besteed meer functiegericht aan moet gebeuren: hoe ziet een circulaire samenleving eruit en welke routes zijn hele levensduur. er om dit te bereiken? Dan beland je al Vergeet ook de internationale agenda Daar zit nog veel vrijwilligheid in. Er afvalbeleid is nodig om economische gauw in de discussie over instrumenten. niet. Binnen de EU inzetten op stevig kansen te benutten. Als je dat oppakt via wordt nauwelijks gebruik gemaakt afzonderlijke sporen bij de verschillende van financiële instrumenten en de ministeries mis je kansen. Om inter- regulerende rol van de overheid wordt beperkt ingevuld. Ook is er weinig aandacht voor de gevestigde belangen. Het zou me verbazen als het allemaal op die manier gaat lukken, zeker als een bepaalde aanpak echt pijn gaat doen. Denk bijvoorbeeld aan de overcapaciteit bij AVI s voor Nederlands afval, maar nationaal onze kennis en kunde beter te vermarkten moet er echt sprake zijn van een krachtig interdepartementaal optreden. Dan kun je onder meer denken aan handelsmissies en met Holland- stands structureel op afvalbeurzen gaan staan. Om de economische mogelijk- heden te benutten moet er op dit spoor ook gemeenten met lage percentages stevig gas worden gescheiden inzameling. gegeven. Dat neemt niet weg dat er inmiddels verspreiding. mooie acties is gang zijn gezet om samen Aldert Hanemaaijer, Stations en treinen kan de overheid haar inkoopmacht beter zoeker Vergroening Stations en treinen zijn ware afvaldepots: in 2014 is maar liefst ton afval afge- met bedrijven te versnellen. Aanvullend inzetten. Het gaat immers om zo n 60 miljard per jaar, daar kun je wat mee. senior beleidsonder- Economie bij het PBL 7

8 Leren van de praktijk Voor ondernemers die werk willen maken van de circulaire economie is een KennisKaart ontwikkeld. Duurzaamdoen.nl inspireert op haar beurt consumenten en ondernemers. De KennisKaart Circulaire Economie is een handzaam overzicht voor ondernemers om aan de slag te gaan met de circulaire economie. In de kenniskaart zijn bijna 70 (wetenschappelijke) rapporten, publicaties en boeken over de circulaire economie verenigd. Een handzaam overzicht dus, met de focus op wat de ondernemer ermee kan. De KennisKaart is, in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu,ontwikkeld door Het Groene Brein, zie: Met de website wil ondernemersvereniging De Groene Zaak overheden in de hele wereld stimuleren sneller de vruchten te plukken van meer circulariteit. De website zal de komende jaren geactualiseerd en uitgebreid worden. De website bevat juist allerlei tips voor consumenten. Denk aan bewust kopen, slimmer reizen en hergebruik van afval. Reacties welkom Wilt u reageren op dit themakatern? Graag! Stuur uw bericht naar hoofdredacteur Jan de Graaf, graafcom@wxs.nl, o.v.v. Reactie circulaire economie. Op naar de wereldtop Om vaart te zetten achter de circulaire economie is het belangrijk om de kennis hierover goed te borgen. Het door IenM in gang gezette programma Realisatie en Acceleratie van de Circulaire Economie, kortweg RACE, is daartoe hét vehikel. Samenwerking staat hierin voorop en dat moet ook. Het traditionele denken in hokjes kan zo plaatsmaken voor een horizontale verbinding van kennis en kunde. Juist door de brede samenstelling is dit programma één van de ankerpunten van de circulaire economie. Naast het hebben van een dergelijke kennisgroep is het belangrijk de maatschappij mee te krijgen. Dit kan door te laten zien dat toewerken naar een circulaire toekomst resulteert in meer banen, meer geld en een schoner milieu. Wanneer de overheid, zoals nu gebeurt, doelstellingen belangrijker maakt dan regels, krijgt de maatschappij de ruimte om in beweging te komen. Je zult zien dat een heleboel maatschappelijke actoren daarop zullen inspringen met hun ondernemerschap, zeker indien helder is dat de circulaire economie de komende tien, twintig jaar de agenda bepaalt. Dan komt de energieke samenleving echt van de grond. Overigens zou ik het toejuichen als bedrijven, gemeenten, waterschappen, provincies en NGO s zelf met een agenda komen voor de RACE-coalitie. Deze kenniskring kan onzinnige ideeën dan direct van tafel vegen en kansrijke innovatievoorstellen juist gericht ondersteunen. Daarnaast moet er veel meer aandacht komen voor de internationale dimensie. Als hotspot voor de circulaire economie liggen er voor Nederland enorme kansen in de wereld, vergelijkbaar met wat er gebeurt op watergebied. Dáár kunnen we echt een slaatje uitslaan. We hebben qua kennis en technologie alles in huis om op dit gebied tot de wereldtop te gaan behoren. Prins Carlos de Bourbon de Parme, Directeur INSID en lid van de stuurgroep Green Deal Circulaire Gebouwen 8