Voorwoord. Waterwereld in verandering

Transcriptie

1 jaarverslag2011

2

3 Voorwoord Waterwereld in verandering We bevinden ons in Nederland, in Drenthe, in een bevoorrechte positie. Overal waar je komt, kun je drinkwater tappen dat misschien wel nergens ter wereld zo schoon en betrouwbaar is als hier. Het is bovendien goedkoop en beschikbaar voor iedereen. Daar is wel het één en ander voor nodig. We putten naar het lijkt uit oneindige voorraden. Toch kunnen deze in onze welvarende maatschappij uitgeput of vervuild raken, onder andere door klimaatveranderingen. De drinkwatervoorziening gaat om iets heel primairs, namelijk volksgezondheid. Daarin past geen competitie tussen bedrijven. Het nutskarakter van NV Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD) past ons daarom prima. WMD bevindt zich in een roerige waterwereld die voortdurend aan verandering onderhevig is. Het waarborgen van ons product drinkwater is gebaat bij stabiliteit en voorspelbaarheid. Onze klanten vragen om zekerheid van levering en kwaliteit. Uit ervaring blijkt dat onze organisatie floreert bij vernieuwing, deze dus ook bewust opzoekt en hieraan flexibiliteit ontleent om scherp en betrouwbaar te blijven als het gaat om onze kernactiviteiten. Onze scope is breder dan dat. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is de tweede pijler waarop onze organisatie staat. Zorgvuldig gebruik van grondstoffen, hergebruik van reststoffen, werkgelegenheid bieden aan kansarmen op de arbeidsmarkt en activiteiten ontplooien op het vlak waar de water- en energiekringloop elkaar raken zijn slechts enkele voorbeelden. Meer voorbeelden en wat we in 2011 hebben gedaan, leest u in ons jaarverslag. K.J. Hoogsteen Directeur NV Waterleidingmaatschappij Drenthe

4

5 Jaarverslag 2011 NV Waterleidingmaatschappij Drenthe

6 Waterleidingmaatschappij Drenthe Postbus AA Assen T (0592) info@wmd.nl wmd.nl

7 Inhoud Samenstelling 3 Raad van Commissarissen, directie, ondernemingsraad en aandeelhouders 3 Raad van Commissarissen 4 Voorstel aan de aandeelhouders 4 Verslag van de Raad van Commissarissen 5 Directieverslag 7 Waterwereld in verandering 7 Watervoorziening 8 Levering eigen voorzieningsgebied 12 Voorzieningsgebied 13 Klantrelatie 14 Mens en organisatie 16 Financiën en verantwoording 19 Omgeving en samenwerking 20 Duurzame ontwikkeling 22 Ander water 24 Toekomstige ontwikkelingen 26 Kengetallen 27 Vergelijking resultaat 2011 met Financieel Plan Jaarrekening 30 Enkelvoudige balans per 31 december Enkelvoudige winst- en verliesrekening over Toelichting op de enkelvoudige balans en winst- en verliesrekening Geconsolideerde balans per 31 december Geconsolideerde winst- en verliesrekening over Geconsolideerd kasstroomoverzicht over Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening over Overige gegevens 56 Statutaire bepaling winst 56 Voorstel winstbestemming 56 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 58 Bijlagen 59 Tabel waterkwaliteit Overzicht van geconsolideerde werkmaatschappijen 61 2

8 Raad van Commissarissen, directie, ondernemingsraad en aandeelhouders Raad van Commissarissen T. Klip-Martin (afgetreden ) voorzitter T. Eerenstein A. van Hall (afgetreden ) J. Kuper J.H. van der Laan A.B.M. Schrijver secretaris Directie K.J. Hoogsteen Ondernemingsraad J. Kikkert voorzitter G. Blom secretaris T. Alkemade R. Heling H. Ramaker H. Kuiper J. de Vries Aandeelhouders Aantal aandelen Provincie Drenthe 973 Gemeente Aa en Hunze 64 Gemeente Assen 147 Gemeente Borger-Odoorn 64 Gemeente Coevorden 80 Gemeente Emmen 234 Gemeente Hoogeveen 122 Gemeente Midden-Drenthe 73 Gemeente Noordenveld 72 Gemeente Tynaarlo 45 Gemeente Westerveld 21 Gemeente De Wolden 51 3

9 Voorstel aan de aandeelhouders Hierbij bieden wij u het door de directie opgestelde jaarverslag 2011 van NV Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD) aan met daarin opgenomen de jaarrekening over De jaarrekening is gecontroleerd door PricewaterhouseCoopers Accountants NV en van een goedkeurende verklaring voorzien. De verklaring is in de jaarstukken opgenomen. Het jaarverslag en de jaarrekening zijn met de directie besproken in een vergadering van de Raad van Commissarissen waarbij ook de accountant aanwezig was. De winst- en verliesrekening over 2011 sluit met een positief saldo van ,-. Voorgesteld wordt het statutair maximaal toegestane dividend ter grootte van 3%, zijnde de wettelijke rente per 1 januari 2011, van het geplaatste aandelenkapitaal aan aandeelhouders uit te keren en het restant aan de statutaire reserve toe te voegen. Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt voorgesteld de jaarrekening en de daarin opgenomen winstverdeling vast te stellen. Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt tevens voorgesteld voor het jaar 2011 decharge te verlenen aan de bestuurder voor het gevoerde bestuur en de leden van de Raad van Commissarissen voor het gevoerde toezicht. Assen, 2 juli 2012 Namens de Raad van Commissarissen, J.H. van der Laan, vicevoorzitter 4

10 Verslag van de Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen heeft in het verslagjaar zesmaal vergaderd in aanwezigheid van de bestuurder. In de vergadering waarin de jaarresultaten en de controleverklaring inzake de jaarrekening 2010 werden besproken, waren tevens de controller van WMD en de externe accountant aanwezig. In een vergadering waarin alleen de leden van de Raad van Commissarissen aanwezig waren, werd het functioneren van de bestuurder besproken. In het verslagjaar zijn onder meer de volgende onderwerpen besproken: Verlegging leidingen. Futuro. Governance WMD-groep. Drinkwaterwet. WACC (Weighted Average Cost of Capital). Overeenkomst waterlevering Vitens. Samenwerking Het Drentse Landschap. Bestuursakkoord Water. Arbeidsvoorwaarden (autoregeling). Intentieverklaring alternatieve bluswatervoorziening. Jaarrekening 2010 en rapportage accountant. Directieverslag Beleidsplan Dierenpark Emmen. Klantenpanel (nieuwe samenstelling). Functiestapeling. Grondtransacties. Samenwerking Waterbedrijf Groningen. Financieel Plan Tarieven Afschaffing grondwaterbelasting en Belasting op Leidingwater. Benchmark Benoeming secretaris. Samenstelling en benoeming nieuwe leden Raad van Commissarissen. Rooster van aftreden commissarissen. De leden van de Raad van Commissarissen worden benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders waarbij voor één commissaris een voordracht wordt gedaan door Gedeputeerde Staten van Drenthe en voor drie commissarissen door clusters van gemeenten. De clusters zijn: Aa en Hunze, Assen, Noordenveld en Tynaarlo. Borger-Odoorn, Coevorden en Emmen. Hoogeveen, Midden-Drenthe, Westerveld en De Wolden. 5 Voor de overige commissarissen wordt een voordracht gedaan door de Raad van Commissarissen. De ondernemingsraad heeft een recht van aanbeveling aan de rechtspersonen en organen die een voordracht aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders kunnen doen en voor een derde van de leden een zogenaamd versterkt aanbevelingsrecht. De Raad van Commissarissen en de ondernemingsraad zijn een convenant overeengekomen, waarin afspraken zijn gemaakt over de procedure bij aanbevelingsrecht. De leden van de Raad van Commissarissen zijn tevens lid van de Raad van Commissarissen van Noordwater BV, dochtermaatschappij van NV Waterleidingmaatschappij Drenthe, die de aandelen houdt van diverse werkmaatschappijen waarin andere wateractiviteiten zijn ondergebracht. In het verslagjaar is het toezicht op de genoemde BV s aan de orde geweest. Besloten is om de Raad van Commissarissen van NoordWater BV op te heffen en alle relevante toezichthoudende werkzaamheden te concentreren bij de Raad van Commissarissen van NV Waterleidingmaatschappij Drenthe. De volgende commissarissen zijn in 2011 afgetreden: M.J. Augusteijn-Esser A. Meijer G. Vlieghuis Per 1 november 2011 zijn als commissaris benoemd: T. Eerenstein A. van Hall De procedure voor de opvolging van de heer Vlieghuis loopt. Per 31 december 2011 is de samenstelling als volgt: Naam Jaar van aftreden T. Klip-Martin afgetreden J. Kuper 2012 J.H. van der Laan 2012 T. Eerenstein 2015 A. van Hall afgetreden Vacature

11 Hier treft u een korte beschrijving aan van de leden van de Raad van Commissarissen per 31 december 2011: Mevrouw T. Klip-Martin, geboren op 30 maart 1954, lid van College van Gedeputeerde Staten van Drenthe, voorzitter van de Raad van Commissarissen. Voordracht Gedeputeerde Staten van Drenthe. Voor de eerste maal benoemd in december Relevante nevenfuncties: Lid IPO-bestuur (Interprovinciaal Overleg), plaatsvervangend lid dagelijks bestuur Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). De heer T. Eerenstein, geboren 10 september 1952, wethouder van de gemeente Hoogeveen. Voordracht cluster Hoogeveen, Midden- Drenthe, Westerveld en De Wolden. Relevante nevenfuncties: namens gemeente Hoogeveen AvA Rendo, Stichting VAM (STIVAM). De heer A. van Hall, geboren op 8 juli 1947, dijkgraaf waterschap Hunze en Aa s. Voordracht Raad van Commissarissen. Dwingend aanbevelingsrecht ondernemingsraad. Relevante nevenfuncties: Commissaris PWN (Waterleidingbedrijf Noord-Holland) te Velserbroek tot 1 juli De heer J. Kuper, geboren op 22 maart 1954, wethouder van de gemeente Emmen. Voordracht cluster Borger-Odoorn, Coevorden en Emmen. Voor de eerste maal benoemd in november Voor één jaar herbenoemd in Relevante nevenfuncties: Lid van Bestuur Stichting VAM (STIVAM), directeur van Voleinding BV, plaatsvervangend lid bestuurscommissie Stedelijke Ontwikkeling en Mobiliteit (SOM) van het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN), vertegenwoordiger van Emmen als vennoot in Vamij CV. De heer J.H. van der Laan, geboren op 1 juli 1950, burgemeester van de gemeente Noordenveld. Vicevoorzitter van de Raad van Commissarissen. Voordracht cluster Aa en Hunze, Assen, Noordenveld en Tynaarlo. Voor de eerste maal benoemd in december Relevante nevenfuncties: Lid Raad van Commissarissen Sport Drenthe, Bestuurslid Bart Foundation, Voorzitter Raad van Commissarissen Steelande. Alle commissarissen hebben de Nederlandse nationaliteit. 6

12 Waterwereld in verandering De waterwereld was ook in 2011 aan veranderingen onderhevig. Wijzigingen die op nationaal of gemeentelijk niveau ook veranderingen betekenen voor WMD. In 2011 is daar een start mee gemaakt. Dit wordt in 2012 voortgezet. Drinkwaterwet In 2011 is de nieuwe Drinkwaterwet van kracht geworden. Een wijziging is onder meer de scheiding tussen drinkwater- en niet-drinkwateractiviteiten* (vanaf nu genoemd ander wateractiviteiten). Er zijn zwaardere eisen gesteld aan de leveringszekerheid van drinkwater en er gelden andere eisen aan de inspectie van binneninstallaties. Daarnaast zijn er gevolgen voor de benchmark en de berekening van de toegestane vermogenskosten. inspectie ILT van het ministerie van I&M (voormalig VROM) houdt toezicht op waterbedrijven. Zij laat zich hierin op financieel gebied bijstaan door de NMa. Dit is in de nieuwe Drinkwaterwet vastgelegd. Bestuursakkoord Water Waterbeheer is een samenspel van alle bestuurslagen in Nederland. Er is sprake van een gezamenlijke resultaatverantwoordelijkheid. Dit betekent dat een zo helder mogelijke vastlegging van verantwoordelijkheden van de verschillende bij het waterbeheer betrokken overheden van groot belang is. In 2011 is hiervoor het Bestuursakkoord Water (BAW) gesloten. In het Bestuursakkoord Water zijn rijk, gemeenten, waterschappen en waterbedrijven maatregelen overeengekomen voor een doelmatiger waterbeheer. Het akkoord omvat zowel het watersysteem als de waterketen, waarbij partijen - vanuit de eigen verantwoordelijkheden - deskundigheid met elkaar delen. Het doel is om de kwaliteit van het beheer te vergroten tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten. Groningen en Drenthe zijn hiervoor een samenwerkingsverband aangegaan: Waterketen Groningen-Drenthe. Waterketen Groningen-Drenthe De Waterketen Groningen-Drenthe is een samenwerkingsverband voor de waterketen tussen dertig gemeenten, twee waterschappen en twee waterbedrijven. Het doel is kosten besparen door investeringen slimmer op elkaar af te stemmen en taken gezamenlijk uit te voeren. Hiermee wordt de kwetsbaarheid van organisaties verminderd. Door beter gebruik te maken van elkaars kennis en ervaring moet de kwaliteit van producten en diensten voor de burger verbeteren. In 2011 zijn drie projecten gestart: een regionaal feitenonderzoek dat kansrijke besparingen aan het licht moet brengen, een onderzoek naar doelmatig investeren en een project Quick Wins. In maart 2012 moeten de eerste resultaten leiden tot een intensiever vervolgprogramma in deze samenwerking. Bluswater In 2011 hebben de gemeenten Borger-Odoorn, Coevorden, Emmen en Assen aangegeven per 1 januari 2014 voor hun bluswatervoorziening geen gebruik meer te willen maken van de brandkranen in het leidingnet van WMD. Met deze gemeenten is een intentieverklaring getekend om ervoor te zorgen dat in de overgangsperiode van twee jaar op een verstandige manier wordt omgegaan met lopend onderhoud en nieuwe investeringen met betrekking tot brandkranen. De verwachting is dat de andere Drentse gemeenten dit voorbeeld zullen volgen. De gevolgen voor WMD worden onderzocht. * Ander wateractiviteiten zijn onder andere NieuWater BV, Gietwater en Bottelarij Het Hunzedal. Zie ook hoofdstuk Ander Water op pagina 24. 7

13 Watervoorziening WMD wil een betrouwbare leverancier zijn van drinkwater voor al onze gebonden en niet-gebonden klanten. Bij het winnen, zuiveren en distribueren van drinkwater voldoen we ruimschoots aan de door de wet gestelde eisen voor kwaliteit en leveringszekerheid. WMD wil voorop lopen als het gaat om kennis en kunde op het gebied van drinkwater, die we graag met anderen delen. Dit resulteerde in 2011 in samenwerkingen met andere organisaties en in het nemen van stappen om ons drinkwater ook in de toekomst van goede kwaliteit te laten zijn. Waterkwaliteit SAWA Het in 2010 gestarte project SAWA, dat met geavanceerde sensortechnologie verbeteringen probeert te realiseren in het borgen van drinkwaterkwaliteit, heeft in 2011 zijn eerste resultaten laten zien. In het testcentrum Sentec, op het terrein van WLN te Glimmen, hebben vele sensorbedrijven hun sensoren opgesteld om deze te testen op verschillende waterkwaliteiten. Door de combinatie van data uit deze testopstellingen wordt verwacht dat de gevoeligheid en specificiteit van de kwaliteitsmetingen kan worden verhoogd. Het einddoel is het mogelijk vervangen van de huidige manier van kwaliteitsmetingen en -analyses en het online kunnen volgen van belangrijke kwaliteitsparameters. SAWA kent drie deelprojecten: 1. Een bewakingssysteem voor de inname van oppervlaktewater, dat binnen één à twee uur verontreinigingen in humaan toxicologisch relevante concentratie kan signaleren. 2. Snellere detectietechnieken voor de potentiële groei van bacteriën in het geproduceerde drinkwater, om te komen tot een procesvoering waarbij nagroei in het distributienet wordt voorkomen. 3. Een monitoringsysteem om realtime zowel de kwaliteits- als fysische parameters van het drinkwater in het distributienet te meten en in een dynamisch model te verwerken. Het project SAWA beoogt tevens een stevige impuls te geven aan kennisontwikkeling en aan de Noord-Nederlandse economie. De resultaten kunnen hun toepassing vinden in de watersector wereldwijd, ook voor proces- en afvalwater. Grondwaterbescherming De provincie Drenthe heeft gebiedsdossiers aangemaakt van alle wingebieden. Deze geven een beeld van alle risico s die een bedreiging kunnen vormen voor de kwaliteit van het grondwater. De provincie heeft de dossiers uitgereikt aan alle gemeenten in Drenthe en aan de waterbedrijven. In het vervolgtraject worden afspraken gemaakt om de risico s op grondwaterverontreiniging in kwetsbare locaties te verminderen. Het is daarmee een nieuw onderdeel van het provinciale grondwaterkwaliteitsbeheer. WMD neemt actief deel aan het realiseren daarvan. Monitoring waterkwaliteit Ons productiestation in Beilen is voorzien van een grondwaterkwaliteitsbewakingssysteem. Met behulp van dit systeem worden veranderingen die in ons grondwater kunnen gaan optreden vroegtijdig opgespoord. Het waarschuwingssysteem bestaat uit een aantal winputten. Op verschillende diepten zijn waarnemingsfilters geplaatst waar monsters uit worden genomen. Zo kunnen we de wijzigingen waarnemen en stappen ondernemen die nodig zijn om de drinkwaterkwaliteit te waarborgen. Nagroei van micro-organismen WMD en Waterbedrijf Groningen hebben WLN gevraagd om onderzoek te doen naar de biologische stabiliteit van het drinkwater. Aanleiding voor het onderzoek is dat bij lange verblijftijden en relatief hoge temperaturen, nagroei van micro-organismen in het leidingnet op kan treden. Deze micro-organismen zijn niet schadelijk voor de gezondheid, maar nagroei is desondanks ongewenst. Nagroei kan namelijk weer een voedingsbodem zijn voor andere microorganismen die wel schadelijk kunnen zijn. Het onderzoek in 2011 heeft aangetoond dat er een sterke correlatie is met organisch stofgehalte van het grondwater dat wordt gebruikt voor de drinkwaterproductie. Vervolgonderzoek is erop gericht om vast te stellen welke maatregelen getroffen kunnen worden bij de zuivering van het drinkwater en bij de distributie van het water om overmatige nagroei tegen te gaan. Binnen het project SAWA wordt ook volop aandacht geschonken aan nagroei. Het doel is om te komen tot sensoren die op productiestations continu ingezet kunnen worden. Met dergelijke sensoren wordt het mogelijk om de invloed van handelingen in de zuivering op de biologische stabiliteit van het water vast te stellen. 8

14 Controle waterkwaliteit WLN voert bacteriologische- en chemische kwaliteitscontroles uit tijdens het gehele win-, productie- en distributieproces. Het gedistribueerde water voldeed, op enkele uitzonderingen na, aan de normen van het Waterleidingbesluit respectievelijk Drinkwaterbesluit. Overzichten van de kwaliteit van het ruwe grondwater en het reine water van de drinkwaterproductiestations zijn opgenomen in de tabel waterkwaliteit 2011 in de bijlagen. Leeftijd van hoofdleidingnet 0% 26% 44% 0-25 jaar jaar jaar ouder dan 75 jaar Productiestations Samenvoeging productieregio s Noord en Zuid-Oost In 2011 is de exploitatie van de productie voor drinkwater en ander water gesplitst. Er is een regio drinkwater en een regio Ander water gevormd. De exploitatie van de ander waterlocaties zijn uitbesteed aan NieuWater BV. Nieuwbouw productiestation Dalen De vernieuwing van productiestation Dalen loopt volgens plan. De ingebruikname van de zuivering is voorzien in het najaar van Op 28 april 2011 is het bereiken van het hoogste punt gevierd met een bescheiden receptie voor betrokkenen bij de bouw en enkele stakeholders. De olievervuiling die in 2006 is ontdekt direct naast productiestation Dalen, is nagenoeg gesaneerd. De vervuilde grond is weggegraven. Daarnaast is bodemluchtinjectie toegepast, dit om de afbraak van de vervuiling in gang te zetten. 30% Materiaalsoorten hoofdleidingnet 6% 24% 70% PVC Asbestcement (AC) Gietijzer Overig ST + CU Productiestation Ruinerwold blijft leveren aan Vitens Productiestation Ruinerwold levert drinkwater aan het productiestation Havelterberg van Vitens, hoofdzakelijk voor de stad Meppel. Met Vitens zijn gesprekken gevoerd over deze levering in de toekomst. Het bestaande contract loopt eind 2012 af. Vitens en WMD hebben overeenstemming bereikt over het verlengen van het contract met een periode van vijf jaar. Leidingnet WMD Samenstelling hoofdleidingnet Het hoofdleidingnet kent een lengte van ruim km en bestaat voor een steeds groter deel uit PVC. De meest gehanteerde diameters in het distributienet zijn buizen van 100 tot 150 mm in doorsnede. Ongeveer de helft van het hoofdleidingnet is jonger dan 25 jaar. De onderstaande grafieken tonen de kenmerken. Diameterverdeling (mm) hoofdleidingnet 5% 8% 15% 10% 36% 26% t/m t/m t/m t/m t/m 630 9

15 Uitbreiding van het leidingnet Er zijn nieuwe hoofd- en aansluitleidingen gelegd als gevolg van nieuwbouwplannen in verschillende Drentse gemeenten. Onderstaande tabel toont het aantal meters leiding dat in 2011 is aangelegd. De dalende trend sinds 2009 laat zich verklaren door de economische crisissituatie. Het stijgend aantal meters vervanging en reconstructie van leidingen is vooral te verklaren door het extra intensiveren van het asbestcement (AC)-vervangingsprogramma. Tabel: Mutaties hoofd- en transportleidingen (in meters) Aanleg * Vervanging/ renovatie Totaal *) inclusief transportleiding Annen -Tynaarlo 13 km Vervangingsprogramma AC In de jaren 60 en 70 is bij de opbouw van WMD gebruik gemaakt van kwalitatief minder AC. Door de mindere kwaliteit en doordat de aanleg niet geheel volgens de normen is uitgevoerd, gaat de sterkte van de leidingen snel achteruit. Dit veroorzaakt lekkages. Vanwege dit feit heeft WMD in 2009 besloten om over te gaan tot een versneld vervangingsprogramma. Gedurende tien jaar wordt hier jaarlijks 3 miljoen extra aan besteed. Waar en wanneer vervanging plaatsvindt, wordt bepaald met het Kennis-systeem restlevensduur leidingen ; een systeem dat op objectieve wijze de prioriteit van vervanging berekent. Een opmerkelijk vervangingsproject in 2011 was het Noorderdiep in Valthermond. De geplande vervanging liep vertraging op door de aanwezigheid van een gasleiding. Helaas sprong de desbetreffende leiding een aantal keer achter elkaar, nog voordat met de vervanging werd gestart. Dit betekende veel overlast voor de bewoners. WMD erkent deze problematiek en heeft die in het klantenpanel besproken. Er is afgesproken dat bewoners eerder door WMD geïnformeerd worden over vervangingsplannen. Een deel van de leidingen wordt vervangen tijdens gemeentelijke projecten, veelal vanwege vervanging van rioleringen. De grafiek vervangen AC in meters toont het verloop van het aantal meters AC-leidingen dat in de jaren 2007 t/m 2011 is vervangen. Vervangen AC in meters Op basis van nieuwe wet- en regelgeving zijn de voorschriften bij het werken met AC-leidingen aangepast. Deze zijn verwerkt in de Toolbox binnen de afdeling Distributie. Storingen drinkwaterlevering Het gemiddeld aantal minuten dat een klant per jaar geen water heeft, wordt uitgedrukt in ondermaatse leveringsminuten (OLM). Een oorzaak kan een geplande onderbreking zijn, bijvoorbeeld een vervangingsproject van een hoofdleiding, of een ongeplande onderbreking, bijvoorbeeld een spontane hoofdleidingbreuk. In 2011 had een klant gemiddeld ruim 23 minuten geen water, waarvan circa 11 minuten als gevolg van storingen in het hoofd- en aansluitleidingnet. Vergeleken met 2010 is dat een verhoging van OLM met ongeveer drie minuten. De verhoging is een gevolg van meer gepland onderhoud. 10

16 In het voorjaar laat de grafiek een toename van het aantal klachten zien als gevolg van storingen in drinkwaterlevering en een hoger waterverbruik. In maart hebben we meer klachten ontvangen door een ongewoon incident in het leidingnet van Zuidwolde. Veel klanten klaagden toen over de smaak van ons drinkwater. Reden om ons crisisteam bijeen te laten komen. Tijdens en na deze calamiteit stonden wij in verbinding met de VROM-inspecteur. De volksgezondheid is niet in gevaar geweest. In april is de stijging van het aantal klachten te wijten aan het mooie weer. Hierdoor ontstonden in een deel van het voorzieningsgebied hoge verbruiken met enige drukklachten tot gevolg. Aantal klachten waterkwaliteit in ,0 22,5 15,0 7,5 0 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec smaak druk bruin water WMD registreert sinds 2009 samen met andere waterleidingbedrijven op een uniforme wijze alle breuken in hoofdleidingen. Door de gegevens samen te voegen, kunnen we een beter inzicht krijgen in de mechanismen die eventueel breuken vooroorzaken. Die kennis kunnen we weer gebruiken om onze levering van drinkwater beter te kunnen waarborgen. In 2011 is de database met alle storingsgegevens beschikbaar gekomen. Voorbereid op calamiteiten Continue beschikbaarheid van drinkwater is in Drenthe vanzelfsprekend. WMD heeft in het verleden al veel maatregelen genomen om uitval van de drinkwaterlevering te voorkomen. Ook in 2011 zijn weer aanpassingen aan installaties voorbereid om ingeval van storingen toch drinkwater te kunnen leveren. Daarnaast is WMD voorbereid op grootschalige calamiteiten in de drinkwatervoorziening. Voor het toetsen van de calamiteitenprocedures oefenen wij jaarlijks. In 2011 hebben wij geoefend met het C2000- systeem. Dit is een communicatiemiddel voor politie, brandweer en hulpdiensten in tijden van nood. WMD mag het C2000-systeem ook bij calamiteiten gebruiken. Waterverbruik valt tegen De jaarafgifte van drinkwater in 2011 is circa 2,5% lager dan in Naast de dalende trend in het drinkwaterverbruik vindt dit in 2011 vooral zijn oorzaak in het lage waterverbruik in de zomerperiode, die extreem nat was. Zoals uit onderstaande grafiek blijkt is het voortschrijdend jaargemiddelde van het aantal storingen van hoofdleidingen in 2011 ten opzichte van 2010 licht gestegen tot boven de 400 storingen per jaar. Voortschrijdend gemiddeld aantal storingen op hoofdleidingen jan-08 maart mei jul-08 sept nov jan-09 maart mei jul-09 september november jan-10 maart mei juli november jan-11 maart mei juli september september november diversen Gietijzer PVC Asbestcement 11

17 Levering eigen voorzieningsgebied (in m 3 /jr) Productiestations % t.o.v Assen ,9 Annen ,8 Gasselte ,3 Beilen ,4 Ruinerwold ,1 Zuidwolde ,3 Leggeloo ,9 Hoogeveen ,3 Valtherbos ,1 Noordbargeres ,4 Kruidhaars ,7 Dalen ,5 Subtotaal ,7 Inkoop engros Nietap ,7 De Punt Verkoop engros De Punt ,3 Vitens ,1 Subtotaal ,5 Inkoop overig WBGr Vitens (Friesland) Verkoop overig WBGr Vitens (Friesland) Totaal levering eigen voorzieningsgebied ,4 12

18 Voorzieningsgebied Drinkwaterproductiestation Distributiekantoor Distributiesteunpunt Hoofdkantoor 13

19 Klantrelatie Onze klanten verlangen een betrouwbaar product en een goede service zonder dat ze zich daarover zorgen hoeven te maken. Drinkwater moet er simpelweg zijn: betrouwbaar, veilig en tegen een acceptabele prijs. Klanten willen een heldere en directe communicatie in gevallen dat er toch iets schort aan onze dienstverlening. Niet denken voor de klant, maar denken vanuit de klant is daarbij een belangrijke gedachte. Klantenpanel Het klantenpanel van WMD is een adviesgroep voor de directie van WMD bestaande uit Drentse consumenten die zich buigen over allerlei aspecten van de dienstverlening. Dit varieert van de website tot de service van monteurs. Het panel volgt sinds 2007 de activiteiten van het waterbedrijf op de voet en heeft de afgelopen jaren een eigen positie verworven als vertegenwoordiger van de klanten. Het panel komt minimaal twee keer per jaar bijeen en praat dan met de directie over actuele onderwerpen. Na vier jaar was de zittingstermijn van een aantal panelleden verstreken. Na een succesvolle wervingscampagne heeft een aantal nieuwe leden het panel versterkt. Dit jaar heeft het panel actief meegedacht over de communicatie bij storingen in de drinkwaterlevering, het afschaffen van brandkranen in een aantal Drentse gemeenten en de plannen om de zichtbaarheid van WMD en het product drinkwater te vergroten. Nieuw klantensysteem In juni 2011 is het nieuwe facturatiesysteem SAP in gebruik genomen. Daaraan voorafgaand hebben uitgebreide tests plaatsgevonden. Essentieel daarbij was de integratie van de SAP-module met de financiële administratie en met het elektronisch betalingsverkeer. De invoering heeft geleid tot uitbreiding van de formatie. Dit komt mede door de complexiteit van het systeem en de vereiste administratieve controle. De eerste facturatie van de voorschotten begin juli is goed verlopen. Aansluitingen In 2011 heeft WMD de definitie van het begrip aansluitingen in lijn gebracht met de gehanteerde definitie in de benchmark. De volgende definities worden gehanteerd: Installaties/technische aansluitingen: ieder aansluitpunt waar op enig moment drinkwater kan worden geleverd (bemeterde percelen, onbemeterde percelen, centraal bemeterde percelen, leegstaande percelen). Administratieve aansluitingen: aantal technische aansluitingen plus het aantal wooneenheden achter een perceel met een centrale watermeter minus de leegstand. Aantal technische aansluitingen op Gemeente Aa en Hunze Assen Borger-Odoorn Coevorden De Wolden Emmen Hoogeveen Midden-Drenthe Noordenveld Tynaarlo Westerveld Overig Totaal Het totaal administratieve aansluitingen per 31 december 2011 bedroeg Het beleid van WMD is erop gericht iedere klant individueel aan te sluiten en dus de aantallen centraal bemeterde en onbemeterde percelen terug te dringen. Eind 2011 waren er nog 203 centraal bemeterde percelen (flats). Het aantal onbemeterde percelen (zomerhuisjes) eind 2011 bedroeg

20 Klantencontact Vanaf 1 januari 2011 zijn alle telefonische klantcontacten bijgehouden. Klantcontacten 2011 Aantal klantcontacten Telefonische bereikbaarheid Telefonisch Administratief ,5% Technisch ,6% Schriftelijk Brieven s Inspectie binneninstallatie In 2011 zijn ruim zogenaamde binneninstallaties van drinkwaterklanten gecontroleerd. Gekeken is of de drinkwaterinstallatie een risico vormt voor verontreiniging van het leidingnet. Een ander onderdeel van de uitvoering van de controletaken zijn de controles in het kader van de Interventiestrategie Legionellapreventie van de inspectie ILT. Deze strategie houdt in dat jaarlijks themagewijs een derde van de prioritaire instellingen (zorginstellingen, horeca e.d.) gecontroleerd worden op gevaar voor groei van legionellabacteriën. De vereiste controles zijn gedaan en gerapporteerd aan ILT. Het aantal ontvangen schriftelijke reacties van klanten is ten opzichte van 2010 met circa 12% gestegen. In totaal zijn er 378 klachten geregistreerd en beantwoord. Incasso Het aantal afsluitingen wegens wanbetaling bedroeg in het verslagjaar in totaal 375, dit aantal is vergelijkbaar met Met klanten is een betalingsregeling getroffen. In 2010 waren dit er Meteropname Voor het opmaken van de jaarafrekening per klant worden de meterstanden in december opgevraagd bij de klanten (deels opgenomen door WMD). De klanten kunnen kiezen of ze de meterstand per telefoon, per of met een antwoordkaartje doorgeven. De verdeling hiervan was als volgt: Middel Telefoon (voice respons) 17% 21% 20% 25% Internet 65% 62% 59% 53% Antwoordkaartjes 17% 17% 21% 22% Direct klantcontact 1% Steeds meer klanten geven hun meterstanden via internet door. 15

21 Mens en Organisatie Onze medewerkers zijn ons belangrijkste kapitaal. Daarom wil WMD een aantrekkelijke werkgever zijn. We willen dit waarmaken door een vernieuwende, uitdagende en plezierige werkomgeving te bieden. Verdere flexibilisering van arbeidsvoorwaarden hoort daar bij. Daarnaast willen wij een gezonde organisatie zijn, hier spelen effectiviteit en efficiency een grote rol. Onze corebusiness, het leveren van betrouwbaar drinkwater tegen een acceptabele prijs, is de belangrijkste taak van WMD, van de mens en de organisatie. Organisatie Samenvoeging productieregio s Noord en Zuid-Oost In 2011 heeft WMD de exploitatie van de productie voor drinkwater en ander water gesplitst. Er is een regio drinkwater en een regio Ander water gevormd. De exploitatie van ander water productiestations is uitbesteed aan NieuWater BV. Dit heeft onder meer te maken met de nieuwe Drinkwaterwet, waarin een strikte scheiding wordt gevraagd in drinkwateractiviteiten en ander wateractiviteiten. Voordeel van de scheiding is dat de processen overzichtelijker zijn en er één aanspreekpunt per proces is in de vorm van een teamleider. Dit komt de kwaliteit van de processen ten goede. De machinisten rouleren over de twee teams. Uit de eerste evaluatie blijkt dat dat deze wijze van organiseren positief werkt. Deze succesvolle opzet wordt voortgezet. Bij deze organisatiewijziging is de wacht- en storingsdienst opgeschaald naar één dienstdoende machinist voor alle drinkwaterproductiestations binnen het voorzieningsgebied. De NieuWater BV productiestations worden met een eigen wachtdienst bediend. Dit betekent concreet dat één medewerker verantwoordelijk is voor de bedrijfsvoering en het oplossen van storingen. Deze opzet is mogelijk door de grote mate van zelfstandigheid van de medewerkers van de afdeling. Mede om de wacht- en storingsdienst niet te zwaar te belasten, is er een optimalisatietraject ingezet om het aantal storingen in de bedrijfsvoering te verminderen. Dit traject heeft in 2011 al duidelijk effect gehad. Het aantal storingen buiten werktijd is met circa 40% gereduceerd ten opzichte van Werken vanuit één distributieregio In 2011 heeft het samenvoegen van de teams distributie Noordwest en Zuidoost vorm gekregen. Het projectenteam werkt vanuit Assen. De monteurs ontvangen hun werkzaamheden van één centrale planner. De centrale planner is begin 2011 ingevoerd en evaluatie leert dat dit succesvol is. Monteurs werken steeds meer vanaf huis. Bij de uitvoering van grotere werken is dit inmiddels standaard. Alle monteurs, de planner, wachtdienstleiders, werkvoorbereiders en leidinggevenden maken gebruik van Geoviewer. Hiermee kunnen ze overal over actuele leidingnetinformatie beschikken. Monteurs krijgen hierin hun werkopdrachten en WION-meldingen binnen, de planner kan zien waar de monteurs aan het werk zijn en de wachtdienstleiders kunnen snel berekenen hoeveel mensen er bij een hoofdleidingbreuk zonder water zitten. Dit is zeer efficiënt en effectief. Het centrale magazijn is begin 2011 gerealiseerd en bevindt zich in Assen. Alle aansluitleidingmaterialen uit de vorige magazijnen Hoogeveen en Emmen zijn naar het vernieuwde magazijn overgebracht. Alleen ten behoeve van reparatie van hoofdleidingen na leidingbreuken is op de uitvalsbases Hoogeveen en Emmen nog groot materiaal aanwezig. Door interne doorstroming en uitstroom is het aantal inzetbare WMD-monteurs in 2011 met 20% gedaald. Dit is door extra inhuur tijdelijk opgevangen. Het is echter duidelijk dat het voor een optimale bedrijfsvoering van belang is om voldoende eigen monteurs te hebben. Om deze reden - en met het oog op de toekomstige vergrijzing - is besloten aan het eind van 2011 zeven nieuwe monteurs te gaan werven. Mens Arbeidsvoorwaarden (WWb-Cao) In de drinkwatersector wordt gericht op marktconforme beloning en op prestatiebeloning. De keuzevrijheid voor medewerkers in besteding van tijd en geld is in 2011 groter geworden. Bestaande rechten en ontziebepalingen verdwijnen geleidelijk. Met de invoering van het Flexibel Arbeidsvoorwaarden Budget (FAB) per 1 januari 2011 is in samenhang met het InzetbaarheidsBudget (IB) een sprong voorwaarts gemaakt in flexibilisering. Beide budgetten bieden de medewerkers nu volop mogelijkheden om een goede balans tussen privé en werk te bewerkstelligen. De inhoud van het FAB (inclusief vakantie-uitkering en eindejaarsuitkering) bedraagt inmiddels ongeveer 18% van het bruto maandsalaris. 16

22 Het tot stand brengen van een nieuwe WWb-Cao was gepland per 1 augustus Aan het eind van 2011 was met de vakorganisaties nog geen overeenstemming bereikt. Benefit Planner In nauw overleg met de afdeling financiën (salarisadministratie) is de BenefitPlanner ingevoerd. Dit is specifieke software die ontwikkeld is voor de uitvoering van het Flexibel Arbeidsvoorwaarden Budget (FAB). Medewerkers kunnen hiermee hun keuzes over inzet van het FAB-budget duidelijk maken. De implementatie hiervan is in 2011 moeizaam verlopen. Overlegvergaderingen Het overleg met de ondernemingsraad (OR) heeft in 2011 in het teken gestaan van de implementatie en nadere uitwerking van twee organisatorische veranderingen: de centralisatie van de afdelingen Distributie en Productie. Binnen deze reorganisaties waren pilots afgesproken die in overleg met de OR in 2011 zijn geëvalueerd op hun effecten. Bij de sector Distributie betrof de pilot de vraag in hoeverre bij deze centralisatie een uitvalsbasis in Emmen bestaansrecht zou hebben. Dit bleek niet het geval. De pilot bij afdeling Productie betrof het bij de centralisatie invoeren van een andere werkwijze met twee gescheiden werkprocessen, bedrijfsvoering en onderhoud, met afzonderlijke aansturing. Onderdeel was ook een andere opzet van de wacht- en storingsdienst, dat door de machinisten zelf was aangedragen. De pilot is succesvol gebleken. In overleg tussen directie en OR is aandacht besteed aan: het invoeren van een nieuwe bedrijfsautoregeling de inzetbaarheid en gezondheid van medewerkers het beleidsplan in relatie tot een op te zetten Organisatie en Formatieplan de voordracht tot benoeming van een nieuwe OR-commissaris in de Raad van Commissarissen de wijziging van enkele bedrijfsregelingen (sancties en ideeënbus) het onderzoek medewerkerstevredenheid de aanpassing beleid agressie en geweld en medicijngebruik/alcohol/drugs het offertetraject voor de keuze van een Arbodienst voor de komende jaren de nieuwe topstructuur met daaraan gekoppelde organisatorische veranderingen en veranderde overlegstructuur; op dit onderdeel is de OR gevraagd advies uit te brengen Arbo In 2011 heeft er samen met WLN aanbesteding plaatsgevonden van een dienstenpakket Arbodienst. Samen met WLN en de ondernemingsraden van beide bedrijven is hiervoor een werkgroep geformeerd. Met de Bedrijfsartsengroep (BAG) is een nieuw contract aangegaan. Bedrijfsongevallen In het verslagjaar zijn drie bedrijfsongevallen gemeld. Opvolging c.q. maatregelen zijn besproken met de desbetreffende medewerker en/of direct leidinggevende. Gezondheid medewerkers Eind 2011 is er een Periodiek Arbeids Geneeskundig Onderzoek (PAGO) uitgevoerd naar eventueel gezondheidsrisico bij beeldschermwerk. De deelname bedroeg 66,1%. De concrete resultaten zullen begin 2012 beschikbaar komen. Op basis van het preventief medisch onderzoek is een aantal initiatieven genomen gericht op het bevorderen van de gezondheid van medewerkers. Kwaliteitszorg In 2011 zijn er door Lloyds Register twee surveillancebezoeken uitgevoerd. Beide bezoeken lieten een positief resultaat zien. Er zijn geen afwijkingen geconstateerd die voortzetting van de certificering in gevaar brachten. Het handboek kwaliteitszorg is aangepast aan de nieuwe Drinkwaterwet die vanaf 1 juli 2011geldt. Om de klantprocessen (intern en extern) van WMD structureel kritisch te beschouwen en te verbeteren is de functie auditor klantprocessen geïntroduceerd en ingevuld. Ziekteverzuim Het ziekteverzuim over 2011, vergeleken met voorgaande jaren, is weergeven in de onderstaande tabellen: % % % % % leeftijd <25 3,84 0,48 3,29 0,00 0, ,38 6,37 8,12 9,66 7, ,91 6,81 6,26 7,72 4, ,20 7,70 7,18 6,22 7,81 >55 7,43 5,30 6,66 5,90 14,03 17

23 De verdeling op basis van man/vrouw was als volgt: De leeftijdsopbouw per 31 december 2011 en 2010: % % % % % Geslacht Vrouw 5,48 6,09 6,95 5,75 6,62 Man 6,13 6,70 6,03 6,77 8,36 Totaal 6,00 6,60 6,80 6,60 8,10 Een verdeling naar kort (<42 dagen) en lang (>42 dagen) levert het volgende op: Ziekteverzuim % Kort verzuim 8 dagen 1,01 1,0 Middellang verzuim 8-42 dagen 1,27 0,9 Lang verzuim >42 dagen 3,76 4,7 Formatie Per 31 december bedroeg het aantal werknemers: Werknemers 31 december december december 2009 aantal fte aantal fte aantal fte WMD Ad Fontes BV Totaal leeftijd totaal vrouw man < > Totaal Leeftijdsverdeling werknemers % 1% 12% 70% 27% < > 55 De gemiddelde leeftijd aan het eind van 2011 is 49 jaar. Ad Fontes fungeert ook als pay-roll bedrijf voor Waterlaboratorium Noord BV (WLN). De verhouding fulltime en parttime medewerkers binnen WMD is als volgt: Fulltime Parttime

24 Financiën en verantwoording Transparantie en verantwoording afleggen zijn onlosmakelijk verbonden met WMD. WMD hanteert het principe van Good Governance waarin zoveel mogelijk de Code Tabaksblat wordt gevolgd. Met als principe: Pas toe of leg uit. Benchmark Sinds 1997 doet WMD mee aan de benchmark, de bedrijfsvergelijking in de drinkwatersector. Eens in de drie jaar is er sprake van een brede benchmark. Over 2010 was er slechts een financiële benchmark, waarover in 2011 is gerapporteerd. De resultaten daarvan geven aan dat WMD haar positie handhaaft in de rangvolgorde van bedrijven voor wat betreft de kosten per aansluiting en blijft behoren tot de top vier van waterbedrijven met de laagste tarieven. Treasury Evenals in 2010 is ook in 2011 gebruik gemaakt van goedkope kortlopende financieringen. In november is het renterisico verder teruggebracht door het afsluiten van twee middellange leningen. Fiscaliteit In 2011 is extra aandacht besteed aan de vennootschapsbelasting, het Besluit Uitsluiting Aftrek (omzetbelasting) en de werkkostenregeling (loonbelasting). Tarieven De tarieven zijn in 2011 met gemiddeld 5% gedaald ten opzichte van

25 Omgeving en samenwerking Nieuwe ontwikkelingen kunnen kansen en bedreigingen opleveren. Het is belangrijk om vroegtijdig veranderingen te signaleren om ons optimaal te kunnen aanpassen en onze belangen veilig te stellen. We blijven alert en actief met wat we omgevingsbeleid noemen. WMD wil graag in de maatschappij een rol van betekenis spelen en meer zijn dan een betrouwbare leverancier van drinkwater. We willen onze organisatie regionaal verankeren. Een partner zijn waar anderen graag mee samenwerken. Samenwerking WLN WLN heeft op 1 mei 2011 een andere rechtsvorm aangenomen: Van een stichting naar een besloten vennootschap. Door de wijziging in rechtsvorm heeft WLN een betere besluitvorming en scherpere zeggenschapsverhoudingen. WLN wil haar kernactiviteiten beter inzichtelijk en stuurbaar maken. De kernactiviteiten specifiek voor WMD zijn bewaking van drinkwaterkwaliteit (analyses en eerstelijns ondersteuning) en het vormen van de verbindende schakel tussen praktijk en onderzoek op technologisch gebied. De samenwerking tussen WLN en WMD bestond in 2011 naast routinematige analyses uit een reeks aanvullende projecten op het gebied van waterkwaliteit. Ondersteuning bij de start van de Puurwaterfabriek (NieuWater BV), waaruit een eerste commerciële spin-off zich eind 2011 aandiende vanuit Kazachstan. Natuurlijk zuiveren in het project Waterakkers bij Griendtsveen; een duurzaam en in de omgeving geïntegreerd concept. Technologische doorlichting van een aantal productiestations. De implementatie van kwaliteitsborging online apparatuur. Conceptueel meedenken over de toekomstige waterhuishouding Dierenpark Emmen. De oprichting van de Vereniging Wetsusparticipanten Waterketen Noord Nederland, met als doel gezamenlijk te investeren in wetenschappelijke waterkwaliteitskennis in de waterketen. Introductie van nieuwe meetmethoden, zoals LCMS als screenings- en targettechnieken bij calamiteiten en kwaliteitsbewaking van de drinkwaterwinningen. Futuro Futuro kent vier aandeelhouders: Dunea, PWN, Waterbedrijf Groningen en WMD. Deze waterbedrijven hebben in Futuro hun krachten gebundeld op het gebied van automatisering. In 2011 heeft dit geleid tot de succesvolle introductie van het facturatiepakket SAP. Daarnaast worden nieuwe samenwerkingsthema s onderzocht. GiGA De afdeling GiGA voert voor Waterbedrijf Groningen, WLN en WMD, de ICT-taken uit. De afgelopen jaren is er naar gestreefd om zoveel mogelijk te gaan werken met standaard applicaties voor de drie deelnemende bedrijven. Voor de ICT-infrastructuur heeft 2011 in het teken gestaan van een aantal grote projecten, zoals de complete verhuizing van alle ICT-hardware binnen het cybercenter; de overstap naar een nieuw beveiligingspakket en de upgrade van de exchange server 2007 naar 2010 en de mailapplicatie. Het reguliere beheer in ICT heeft ondanks deze projecten zorg gedragen voor een hoge beschikbaarheid en continuïteit voor de gebruikers in combinatie met een adequate beveiliging van de systemen. Binnen ICT heel hard gewerkt aan vermindering van de kwetsbaarheid van de infrastructuur. In 2011 is gebleken dat WMD doelwit is geweest van aanvallen waarbij de aandacht is gericht op innovatieve ontwikkelingen. Het betrof een serie aanvallen van hackers uit Aziatische landen. Omgeving Natuurontwikkeling Breevenen Jaarlijks wordt de ontwikkeling van de natuurdoelen in wingebied Breevenen gevolgd. Eens per vijf jaar wordt hierover gerapporteerd aan de provincie Drenthe. De ecologische monitoring tussen 2006 en 2011 laat zien dat Breevenen zich gestaag ontwikkeld van een landbouwgebied naar een natuurgebied. De natuurdoelen, die bestaan uit vochtige en natte graslandvegetaties, moeras en weidevogelgebied zijn grotendeels haalbaar. Het tempo waarin de veranderingen plaatsvinden is niet overal gelijk. Het ingezette beheer van maaien en afvoeren van het maaisel zal langzaam zijn vruchten afwerpen. Om het waterbeheer te optimaliseren zijn een aantal stuwen geplaatst in het gebied. In het weidevogelgebied wordt zorgvuldig gemaaid en gebruik gemaakt van wildredders op de machines om jonge vogels te sparen. Het ingezette natuurbeleid wordt voortgezet. 20

26 Geopark de Hondsrug Meerdere partijen op de Hondsrug hebben de handen ineengeslagen om een Geopark te realiseren, onder toezichthouderschap van Unesco. Dit park is onderdeel van een netwerk van 85 Geoparken in de wereld. WMD is één van de vele partners in dit regionale initiatief. De verhalen van de Hondsrug worden opnieuw onderzocht, vastgelegd en gebruikt voor een toekomstvisie op het gebied waarin bevordering van het toerisme een belangrijk element is. 21

27 Duurzame ontwikkeling WMD wil als maatschappelijke onderneming dicht bij de mens en natuur staan. We stimuleren duurzame initiatieven en ontwikkelingen in de regio. We dragen ons steentje bij aan de millenniumdoelstellingen en milieudoelen van overheden. We werken samen met partners die maatschappelijk verantwoord ondernemen ook hoog op de agenda hebben staan. Energie en water Nederland staat de komende decennia voor ingrijpende veranderingen in het gebruik van energiebronnen. De beschikbaarheid van fossiele brandstoffen komt onder druk te staan, door de eindigheid van de bronnen en door de uitstoot van CO 2 die met gebruik ervan is gemoeid. Benutting van warmte uit de bodem, in de vorm van geothermie of warmte-koudeopslag, kan een bijdrage leveren aan de nieuwe energievoorziening. Provincie en gemeenten zijn actief op zoek naar mogelijkheden om deze energiebron te ontwikkelen. Er is een groot raakvlak met technieken en werkzaamheden die voor WMD tot de corebusiness behoren, zoals beheer van bronnen en waterleidingen in collectieve systemen. Daarnaast is er een kans om warmte te benutten van het grondwater dat WMD oppompt voor de drinkwaterproductie. In 2011 heeft WMD verkenningen uitgevoerd voor verschillende locaties om te zien of dit kan leiden tot concrete projecten. Daarnaast is een samenwerking geïntensiveerd met Rendo Duurzaam BV, om elkaars positie te versterken door benutting van wederzijdse expertise. In Hoogeveen werkt WMD mee aan de realisatie van een duurzaam warmtenet, waarbij warmte wordt opgewekt uit verbranding van snoeihout. Waterakkers Griendtsveen ontwikkelt WildlLife Park Europe en Green Meet*s Golf in het Amsterdamsche Veld bij Erica. Water speelt een centrale rol in deze projecten. Griendtsveen streeft naar een verbetering van de waterkwaliteit via natuurlijke zuivering, ondanks de verontreiniging die verblijfsrecreatie en het WildLife Park met zich meebrengt. Samen met WLN en waterschap Velt en Vecht heeft WMD de pilot Waterakkers uitgevoerd. In het onderzoek worden meerdere natuurlijke zuiveringssystemen op pilotschaal getest. Het onderzoek duurt anderhalf jaar. Waterakkers is een systeem van watergangen met verschillende biologische filters. Het onderzoek moet uitwijzen welk systeem de voorkeur verdient ten aanzien van de gewenste waterkwaliteit. De resultaten uit het onderzoek zijn bepalend voor de manier waarop de waterhuishouding in het gebied duurzaam kan worden ingericht. Aan de rand van het toekomstige WildLife Park Europe is voldoende ruimte voor de aanleg van grootschalige Waterakkers. Het systeem zal naast een zuiveringstaak ook een belangrijke waterbergende functie voor het omliggende gebied hebben. Het gebied wordt belangrijk als leefomgeving voor dieren en planten en zal water- en moerasvegetaties gaan bevatten. Watersense Watersense nadert zijn einde. In dit project staan water en landbouw centraal. Er is een beslissingondersteunend systeem ontwikkeld. Hiermee kunnen landbouwers en waterbeheerders hun bedrijfsvoering verbeteren op basis van gegevens van bodemvochtsensoren. Waterkwantiteit en waterkwaliteit zullen hiermee positief worden beïnvloed. Het laatste jaar wordt veel aandacht gegeven aan communicatie over de resultaten en worden mogelijkheden verkend voor een vervolg. Het ontwikkelen van sensoren die nitraten, fosfaten en gewasbeschermingsmiddelen online in de onverzadigde zone kunnen meten, is daarbij één van de speerpunten voor WMD. Dit om mogelijke uitspoeling van deze stoffen naar het grondwater te minimaliseren. Wereldwaterdag Op 22 maart is het Wereldwaterdag. Op deze dag schenkt WMD aandacht aan de wereldwijde drinkwaterproblematiek. Bijna een miljard mensen in de wereld hebben geen toegang tot veilig drinkwater en sanitatie. Om iets aan deze situatie te veranderen, zetten mensen over heel de wereld zich in voor de verbetering van drinkwatervoorzieningen, zo ook WMD in Oost-Indonesië. Leerlingen van drie basisscholen hebben meegedaan aan Wandelen voor Water. Voor een keertje lopen deze kinderen net als hun leeftijdsgenootjes in ontwikkelingslanden dat dagelijks doen een aantal kilometer met water op hun rug in de natuur rond de Drentse golfbaan. De leerlingen krijgen vooraf een gastles over water. Ze leren dat schoon water, goede sanitaire voorzieningen en kennis over hygiëne onmisbaar zijn voor een gezonde toekomst. Medewerkers van WMD, provincie Drenthe en gemeente Assen namen ook deel tijdens de lunchpauze aan deze Wereldwaterdag. De wandelaars ontmoetten elkaar bij de watertoren van Assen. Het resultaat was een bedrag van ruim 6.000,-, dat ten goede komt aan een waterproject van Simavi in Oost-Indonesië. 22