GAS in kinderschoenen? Een onderzoek naar de invoering van de gemeenschapsdienst bij minderjarigen

Transcriptie

1 FACULTEIT RECHTSGELEERDHEID GAS in kinderschoenen? Een onderzoek naar de invoering van de gemeenschapsdienst bij minderjarigen Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master in de criminologische wetenschappen door ( ) Van de Veire Yasmien Academiejaar Promotor : Commissaris : Vander Beken Tom Janssens Jelle

2 Verklaring inzake toegankelijkheid van de masterproef criminologische wetenschappen Ondergetekende, Van de Veire Yasmien ( ) Geeft hierbij aan derden, zijnde andere personen dan de promotor (en eventuele co-promotor), de commissarissen of leden van de examencommissie van de master in de criminologische wetenschappen, [de toelating] [geen toelating] (schrappen wat niet past) Om deze masterproef in te zien, deze geheel of gedeeltelijk te kopiëren of er, indien beschikbaar, een elektronische kopie van te bekomen, waarbij deze derden er uiteraard slechts zullen kunnen naar verwijzen of uit citeren mits zij correct en volledig de bron vermelden. Deze verklaring wordt in zoveel exemplaren opgemaakt als het aantal exemplaren waarin de masterproef moet worden ingediend, en dient in elk van die exemplaren ingebonden onmiddellijk na het titelblad. Datum: 13 mei 2015 Handtekening:

3 Tegenwoordig zwaait de burgemeester als de Mozes van het Moderne Testament in zijn of haar dorp naar believen de plak met zijn 10 geboden in de hand: Bovenal bemin je buurt! Wéét dat de politie altijd naar je gluurt Gij zult geen ruiten met rochels besmeuren noch graffiti spuiten op gevels en deuren Wildvrijen mag niet, hou je kleren maar aan! En laat verdomd de verkeersborden staan t Is strafbaar om zat over straat te lopen of het park in je dorp in een stort te herdopen Mijd vandalisme, hou je fatsoen Een flik is geen pispaal, een schepen geen oen! Plas niet in de steeg om het hoekje Hou het op of doe het in je broekje! Frank Dingenen I

4 Woord vooraf Bij het einde van de middelbare school werd me verteld dat een universitaire opleiding zeer hard werken zou zijn. Inderdaad dat was het ook. Desondanks de soms harde labeur ben ik verheugd om u het sluitstuk van mijn universitaire carrière in de criminologische wetenschappen te presenteren. Zoals u ziet aan de titel, staan de gemeentelijke administratieve sancties (GAS) centraal in deze scriptie. Sinds 24 juni 2013 heeft België een nieuwe GAS-wet. Het is deze nieuwe wet en de gemeenschapsdienst voor minderjarigen als nieuwe alternatieve maatregel die uitvoerig besproken worden in de scriptie. Mijn interesse voor de bestuurlijke sancties is ontpopt in het laatste jaar Bachelor in de Criminologie. In dat jaar liep ik stage bij de politiezone Aalter-Knesselare en werkte ik hoofdzakelijk rond de GAS in deze politiezone. Hier is mijn passie ontstaan voor het analyseren van het bestuurlijk systeem dat zowel voor- als tegenstanders kent en dat heden ten dage brandend actueel is. Deze passie en kennis over de GAS zijn me bijgebracht door hoofdinspecteur Peter van Yper. Ik ben Peter zeer dankbaar voor het geven van zijn raad, kennis, mening en tijd. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe groot mijn appreciatie en dankbaarheid is voor hem. Bij deze, Peter, hartelijk bedankt! En wat zou een thesis zijn zonder een goede promotor Ik wil graag Jelle Janssens bedanken voor het bieden van een luisterend oor en hulp, alsook voor het tijdig geven van correcte feedback. Twee zeer belangrijke personen in mijn leven, die hier een aparte vermelding verdienen, zijn mijn mama en hartsvriendin Femke. Ik wil hen bedanken voor telkens mijn gezaag aan te horen en voor hun onbetaalbare steun. Ik wil ook mijn vriend Simon, vriendinnen Lene en Chiara, mijn broer, papa en grootouders bedanken voor hun steun en om mee te bouwen aan wie ik nu ben. Tante Marleen wil ik graag bedanken om met een arendsoog te zoeken naar spelfouten. Als laatste wil ik al de personen, organisaties bedanken voor hun medewerking. Friendship improves happiness, and abates misery, by doubling our joys, and dividing our grief -Joseph Addison- II

5 Inhoudstafel Woord vooraf... II Inhoudstafel... III Trefwoordenlijst... VII Lijst van gebruikte afkortingen... VIII Inleiding... 1 DEEL 1. THEORETISCH LUIK... 5 HOOFDSTUK 1. LITERATUURSTUDIE EN BEGRIPSOPERATIONALISERING De literatuurstudie Begripsoperationalisering De gemeentelijke administratieve sancties Minderjarigen De gemeenschapsdienst... 7 HOOFDSTUK 2. DE GEMEENTELIJKE ADMINISTRATIEVE SANCTIES: OVERZICHT Historisch overzicht De aanloop naar de wet van 13 mei 1999: een korte beschrijving De jaren tachtig De jaren negentig De wet van 13 mei Wetgevend kader De basiswet van 13 mei Problemen met de basiswet De wetswijzigingen in De reparatiewet van De wijzigingen in De wet van 1 juni De nieuwe GAS-wet van 24 juni De gemeentelijke autonomie en interbestuurlijke samenwerking Een verlaging van de leeftijdsgrens en verhoging van de administratieve geldboetes De ouderlijke betrokkenheid, bemiddeling door een onafhankelijk ambtenaar en de gemeenschapsdienst Uitbreiding van het aantal vaststellers Protocolakkoord met het parket en het administratief sanctieregister De nieuwe gemengde inbreuken III

6 3.7. De inbreuken op stilstaan en parkeren Het plaatsverbod De onmiddellijke betaling De procedures en termijnen inzake GAS De gewone procedure voor meerderjarigen De gewone procedure voor minderjarigen De gemengde procedure voor meerderjarigen De gemengde procedure voor minderjarigen (Openbare) Overlast Sociale en fysieke overlast Openbare overlast uit beleidsdocumenten Kritiek op de GAS Besluit en kritische analyse HOOFDSTUK 3. VAN DE WET OP DE KINDER-BESCHERMING TOT HET VLINDERAKKOORD: HET JEUGD(BESCHERMINGS)RECHT IN EEN NOTENDOP De wet op de kinderbescherming (1912) De aanloop naar een afzonderlijk jeugdrecht De wet van 15 mei Kritieken op de wet op de kinderbescherming De wet op de jeugdbescherming (1965) De aanloop naar de wet op de jeugdbescherming De innovaties van de jeugdbeschermingswet De staatshervormingen in 1980 en De bijzondere wet tot hervorming der instellingen Internationale verdragen in het belang van het Belgisch jeugdrecht Het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) Het VN-Kinderrechtenverdrag De jeugdwetten (2006) De aanloop naar de jeugdwetten van De Commissie Cornelis De Werkgroep Jeugdsanctierecht Het ontwerp-maes De wetten Onkelinx De gemeenschapsdienst voor minderjarigen in België Het ontstaan en de ontwikkeling van de gemeenschapsdienst Effectiviteitsstudies van de gemeenschapsdienst IV

7 7. Het Vlinderakkoord (2011) Besluit DEEL 2. EMPIRISCH LUIK HOOFDSTUK 4. KWALITATIEF ONDERZOEK Het kwalitatief onderzoek Literatuuronderzoek in combinatie met primaire bronnen en interviews Literatuuronderzoek en primaire bronnen De elektronische bevraging Het semi-gestructureerd face-to-face interview De telefonische bevraging Informed consent Keuze van de respondenten Data-analyse Besluit HOOFDSTUK 5. EEN VERGELIJKENDE STUDIE VAN DE GEMEENSCHAPSDIENST IN HET GERECHTELIJK EN BESTUURLIJK KADER De vergelijking Bestuurlijk/gerechtelijk kader Wettelijke definitie Soorten inbreuken Hiërarchie van de maatregelen Sanctionerend ambtenaar/jeugdrechter Proceswaarborgen Beroep Omkadering van de gemeenschapsdienst Karakter van de gemeenschapsdienst Cijfergegevens over de toepassing van de gemeenschapsdienst Aanvullende informatie Gemeenschapsdienst voor meerderjarigen GAS-prestatie Gemeenschapsdienst niet meer mogelijk op parketniveau Bevindingen deskundigen/organisaties Op zoek naar een antwoord op de onderzoeksvraag Een aanloop tot Het antwoord Besluit V

8 Algemeen besluit Kritische reflectie Bibliografie Bijlage 1... X VI

9 Trefwoordenlijst Gemeentelijke administratieve sancties Minderjarigen Gemeenschapsdienst VII

10 Lijst van gebruikte afkortingen Art. Artikel EVRM Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens GAS Gemeentelijke Administratieve Sancties HERGO Herstelgericht groepsoverleg IVRK Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind MOF Misdrijf Omschreven Feit NGW Nieuwe Gemeentewet PdK Procureur des Konings POS Problematische Opvoedingssituatie VVSG Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten VIII

11 Inleiding Voorgaande poel van woorden omvat omschrijvingen die wel eens in de mond genomen worden tijdens discussies over de gemeentelijke administratieve sancties, ook afgekort en gekend als GAS. Deze bestuurlijke sancties deden hun intrede in de Belgische samenleving met de wet 13 mei 1999 tot invoering van de gemeentelijke administratieve sancties ("WET van 13 mei 1999 tot de invoering van de gemeentelijke administratieve sancties,"). De GAS werden ingevoerd om kort samengevat de zware case-load bij de parketten te reduceren en de overlastproblematiek gesignaleerd door onder andere de veiligheidsmonitor bestuurlijk aan te pakken (Schram & Lievens, 2013), bleven en blijven niet onbesproken. Thema s zoals overlast als containerbegrip, ridicule boetes, de (on)zin van bestuurlijke sancties en GAS voor minderjarigen zijn vaak een punt van discussie en protestacties tussen voor en tegenstanders van het inmiddels 16-jarige systeem. Alhoewel er nood is aan een dialoog tussen diverse lagen van de bevolking en tussen de voor en tegenstanders van de GAS is er nog meer nood aan een wetenschappelijke benadering en optimalisatie van het bestaande GAS-systeem. Anno 2013 hebben 84% van de Vlaamse steden en gemeenten reeds de GAS geïmplementeerd en dit percentage kan volgens de Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten nog stijgen tot 90% (VVSG, 2013). Kortom - om het metaforisch te beschrijven - we mogen niet ter plaatse staan trappelen en energie of tijd besteden aan een poging tot het doden van het GAS-virus, maar wel aan het opvoeden van het GAS-kind. En daartoe kan de criminologie als wetenschap bijdragen door onder meer mee te bouwen aan een evidence based beleid inzake GAS, een beleid dat gestoeld is op (evaluatie)onderzoek (Leeuw, 2010). 1

12 Een evidence based beleid waarbij de criminologische wetenschap wordt aangewend om het bestaande GAS-systeem te evalueren. Om vervolgens aan te geven waar de sterke maar ook de pijnpunten zich bevinden in het systeem. Deze scriptie heeft de intentie om een kritische, criminologische, beperkte en relevante bijdrage te leveren tot de optimalisatie van het bestaande GAS-systeem. De Belgische GAS zijn geen statisch gegeven. Sinds hun invoering hebben deze reeds een aantal wijzigingen ondergaan: de wijzigingen in 2004, de reparatiewet in 2005 en de wijzigingen in 2007 en De meest recente update manifesteert zich met de nieuwe wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties (de nieuwe GAS-wet) in werking getreden op 1 januari 2014 (De Schepper, 2013b). Met deze nieuwe wet zijn de bestaande artikelen uit 119bis vervangen en artikel 119ter van de Nieuwe Gemeentewet (NGW) opgeheven. De nieuwe GAS-wet bevat zowel reeds bestaande als nieuwe bepalingen. Een aantal van deze nieuwe bepalingen zijn: de niet-verplichte leeftijdsverlaging van 16 naar 14 jaar, de verhoging van de administratieve geldboetes tot 175 euro voor minderjarigen en tot 350 euro voor meerderjarigen, het plaatsverbod en de invoering van de gemeenschapsdienst als alternatieve maatregel (De Schepper, 2013c). De nieuwe GAS-wet heeft voor heel wat perikelen gezorgd. Naar aanleiding van de invoering van deze nieuwe wet zijn de discussies opnieuw opgelaaid. Na het lezen van diverse artikels (zowel uit de wetenschappelijke als grijze literatuur) en fora wordt geconstateerd dat vooral de facultatieve leeftijdsverlaging van 16 naar 14 jaar een groot punt van discussie was/is. Vooral het Kinderrechtencommissariaat laat z n stem horen als prominente tegenstander van de leeftijdsverlaging en zelfs van het gehele GAS-systeem voor minderjarigen (Kinderrechtencommissariaat, 2013). De Kinderrechtencoalitie 1, de Liga voor Mensenrechten en het Algemeen Christelijk Vakverbond dienden bij het Grondwettelijk Hof een verzoek in tot het arrest van verschillende bepalingen uit de nieuwe GAS-wet waaronder de leeftijdsverlaging en het plaatsverbod. Op 23 april 2015 werd dit beroep verworpen door het Grondwettelijk Hof (VVSG, 2015). Naar aanleiding van het felle protest tegen de leeftijdsverlaging leek het uiterst interessant om in het kader van deze bevinding een geschikte probleemstelling te zoeken. Na het lezen van volgende bedenking kreeg de uiteindelijke probleemstelling vorm: Vervolgens blijft het opvallend dat in de GAS-wet keuzes worden gemaakt die, vreemd genoeg, lijnrecht ingaan 1 Een netwerk van 26 Vlaamse niet-gouvernementele kinderrechtenorganisaties (Kinderrechtencoalitie Vlaanderen, 2014) 2

13 tegen eerder gemaakte keuzes in voorgaande wetgevende documenten. Zo werd in de hervormde Jeugdwet in 2006 de gemeenschapsdienst expliciet als exclusieve bevoegdheid van de jeugdrechter beschouwd en kon het niet langer als diversiemaatregel op niveau van het jeugdparket worden opgelegd, omwille van het te ingrijpende karakter ervan. Het is daarom enigszins vreemd vast te stellen dat de gemeenschapsdienst nu opnieuw verschijnt en zelfs kan opgelegd worden aan minderjarigen in het kader van een administratieve procedure (Cops, Pleysier, & Put, 2013, p. 2). Na het lezen van deze bevinding en in overleg met de promotor werd besloten om de gemeenschapsdienst als alternatieve maatregel ingevoerd bij de nieuwe GAS-wet onder de loep te nemen. Meer bepaald de gemeenschapsdienst voor minderjarigen vanaf 14 tot 18 jaar. Sinds de invoering van de nieuwe GAS-wet kan de sanctionerend ambtenaar een alternatieve maatregel opleggen aan de jongere in de vorm van een opleiding en/of onbetaalde prestatie van maximaal 15 uur die in verhouding staat met de leeftijd en capaciteiten van de jongere. Deze alternatieve maatregel kan pas opgelegd worden na het falen of het niet ingaan op de ouderlijke betrokkenheid en het verplichte aanbod tot bemiddeling ("OMZENDBRIEF Verduidelijkingen en samenvatting van de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties en zijn uitvoeringsbesluiten,"). Zoals u kan lezen in de bevinding van Cops, Pleysier en Put is de gemeenschapsdienst een reeds gebruikte maatregel in het jeugdrecht. Deze maatregel is echter van langere duur en wordt uitgesproken door een daartoe gespecialiseerde magistraat, de jeugdrechter. De jeugdwetten van 2006 hebben deze alternatieve maatregel een verdere wettelijke grondslag gegeven. De gemeenschapsdienst kan hier als voorlopige maatregel en als maatregel ten gronde worden uitgesproken. Bij de maatregel ten gronde bedraagt 150 uur het maximum aantal op te leggen uur. Bij de voorlopige maatregel bedraagt dat 30 uur (Decock, 2007). De doelstelling van deze masterproef is om de wenselijkheid na te gaan van de gemeenschapsdienst als alternatieve maatregel voor jongeren (vanaf 14 tot 18 jaar) in het kader van de nieuwe GAS-wet. De centrale onderzoeksvraag van deze scriptie omvat: Is het wenselijk (vormt het een probleem) dat de wetgever bij het maken van de nieuwe GAS-wet heeft geopteerd om de gemeenschapsdienst - een maatregel die oorspronkelijk genomen wordt in het kader van het jeugdrecht - te kopiëren naar de bestuurlijke keten? 3

14 Om een antwoord te bieden op deze onderzoeksvraag omvat de thesis een theoretisch en empirisch luik. Het theoretisch luik omvat een literatuurstudie over de (geschiedenis van de) gemeentelijke administratieve sancties en het jeugdrecht. In hoofdstuk 1 wordt kort samengevat wat een literatuurstudie inhoudt. Ook worden de begrippen: gemeentelijke administratieve sancties, minderjarigen en de gemeenschapsdienst geoperationaliseerd. In hoofdstuk 2 volgt een overzicht van de geschiedenis van het GAS-systeem. De wet van 1999, de aanpassingen in 2004, 2005, 2007 een 2011 en de nieuwe GAS-wet komen aan bod. Ook worden enkele procedures toegelicht en als afsluiter volgen een aantal kritieken op het systeem. In hoofdstuk 3 wordt zoals de titel het aangeeft: Het jeugdrecht in een notendop: van de wet op de Kinderbescherming tot het Vlinderakkoord kort de geschiedenis van het jeugdrecht beschreven. Het tweede luik omvat het empirisch gedeelte. In hoofdstuk 4 wordt het kwalitatief onderzoek als gebruikte onderzoeksstrategie toegelicht. Ook het semi-gestructureerd face-to-face interview, de elektronische bevraging en de telefonische bevraging als gebruikte dataverzamelingsmethoden worden in dit hoofdstuk toegelicht. Vervolgens worden kort de literatuurstudie en mensen als primaire bronnen beschreven. Daarenboven volgt een toelichting bij de keuze van de respondenten en de analyse van de verkregen data. In hoofdstuk 5 wordt de vergelijking gemaakt tussen de gemeenschapsdienst in het gerechtelijk kader (jeugdwet) en die in het bestuurlijk kader (GAS). Daarna worden de standpunten weergegeven van de respondenten om vervolgens de vergelijking en standpunten te integreren in een besluit en kritische analyse. Als laatste volgen het algemeen besluit en de kritische reflectie. 4

15 DEEL 1. THEORETISCH LUIK HOOFDSTUK 1. LITERATUURSTUDIE EN BEGRIPSOPERATIONALISERING In hoofdstuk 1 wordt een kort overzicht gegeven van de literatuurstudie als gebruikte methodologie voor de totstandkoming van deel 1 in de scriptie. Ook de operationalisering van de frequent gebruikte begrippen (gemeentelijke administratieve sancties, minderjarigen en gemeenschapsdienst) wordt hier uitgewerkt. 1. De literatuurstudie Door middel van een literatuurstudie is het mogelijk om een geheel van kennis rond een bepaald thema te verzamelen. Met andere woorden: Het geheel van verzamelde kennis rond een bepaald onderwerp in een bepaald domein van de wetenschappen (De Ceuninck, Steyvers, & Valcke, 2014, p. 11). Het gevoerde literatuuronderzoek in deel 1 vormt een basis voor het voeren van het eigen beperkt empirisch onderzoek in deel 2 van deze scriptie. Zonder een omstandige literatuurstudie is het niet mogelijk om een goed onderbouwd empirisch onderzoek op te zetten en uit te voeren. De geraadpleegde wetenschappelijke literatuur werd gevonden via diverse kanalen. De databanken Web of Science en Aleph werden geconsulteerd. Daarnaast leverde de zoekmachine Google Scholar een aantal bruikbare resultaten op. Ook verschillende boeken, tijdschriften en artikelen werden gevonden in de Gentse universiteitsbibliotheken waarvan velen in de Faculteit Rechtsgeleerdheid. Enkele konden ook online in full-tekst geraadpleegd worden. Als laatste moeten de bijdragen van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) vermeld worden. Zowel hun site als de VVSG-pocket leverden nuttige informatie. Bij het aanwenden van deze bronnen werd rekening gehouden met een aantal valkuilen die zich kunnen manifesteren bij het gebruik van (wetenschappelijke) bronnen voor het opstellen van een literatuurstudie. Vele bronnen zijn nooit volledig objectief of neutraal. Bronnen zijn geschreven door auteurs die elk hun eigen perceptie hebben van fenomenen. Daarenboven komen bronnen tot stand in bepaalde context (plaats, tijd en ruimte) en worden de bronnen door de lezer geselecteerd en geïnterpreteerd (De Ceuninck et al., 2014). 5

16 2. Begripsoperationalisering 2.1. De gemeentelijke administratieve sancties De gemeentelijke administratieve sancties afgekort als GAS werden in 1999 in het leven geroepen om openbare overlast administratief aan te pakken en de zware case-load bij de parketten te reduceren. De wet van 13 mei 1999 tot de invoering van de gemeentelijke administratieve sancties is ondertussen meerdere malen gewijzigd door de wetten van 2004, 2005, 2007 en Sinds 1 januari 2014 is er een nieuwe wet van kracht betreffende de gemeentelijke administratieve sancties. Wanneer een natuurlijke of rechtspersoon een gemeentelijke administratieve sanctie opgelegd krijgt, kan deze bestaan uit: een maximale geldboete van 350 euro voor volwassenen en 175 euro voor minderjarigen, de administratieve schorsing van een door de gemeente afgeleverde toestemming of vergunning, de administratieve intrekking van een door de gemeente afgeleverde toelating of vergunning en een tijdelijke of definitieve sluiting van een inrichting (Van Heddeghem, Verbeek, & De Schepper, 2013b). In deze scriptie zal een gemeentelijke administratieve sanctie voornamelijk gebruikt worden in de betekenis van: een administratieve (geld)sanctie (van maximum 175 euro voor minderjarigen en 350 euro voor meerderjarigen) die een persoon vanaf 14 jaar kan opgelegd krijgen bij het plegen van inbreuk op het gemeentelijk politiereglement Minderjarigen In het Strafwetboek wordt het begrip minderjarige als volgt omschreven: Elke persoon die de leeftijd van achttien jaar nog niet heeft bereikt ("WET van 28/11/2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen,"). Kinderen worden sinds de jeugdbeschermingswet van 1965 tot de leeftijd van 18 jaar schuldonbekwaam geacht. Zij kunnen geen misdrijf plegen, enkel een als misdrijf omschreven feit (MOF) 2 ("WET van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade,"). Wanneer in deze scriptie gebruik gemaakt wordt van het begrip minderjarige in het gerechtelijk kader zal bovenstaande omschrijving van toepassing zijn. 2 Met uitzondering van de uithandengeving en de schuldbekwaamheid van jongeren tussen 16 en 18 jaar voor inbreuken op de wegverkeerswet. 6

17 Wanneer de term zal gebruikt worden in het kader van de GAS is volgende omschrijving van toepassing: jongeren vanaf de volle leeftijd van 14 tot en met 17 jaar ("WET van 24/06/2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties,") De gemeenschapsdienst In deze masterproef zal onderscheid gemaakt worden tussen de gemeenschapsdienst in het kader van de jeugdwet en de gemeenschapsdienst in het kader van de GAS. Om de gemeenschapsdienst in het kader van de GAS te definiëren is gekozen voor de omschrijving die voormalig Minister van Binnenlandse Zaken Joëlle Milquet hanteert in haar omzendbrief: De gemeenschapsdienst kan bestaan in een opleiding of de levering van een onbetaalde prestatie onder toezicht van de gemeente of van een door de gemeente aangewezen bevoegde rechtspersoon en deze prestatie moet uitgevoerd worden ten behoeve van een gemeentedienst of publiekrechtelijke rechtspersoon, stichting of een vereniging zonder winstgevend oogmerk die door de gemeente wordt aangewezen ("OMZENDBRIEF Verduidelijkingen en samenvatting van de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties en zijn uitvoeringsbesluiten," p. 7). Voor minderjarigen bedraagt dit maximaal 15 uur, voor meerderjarigen maximaal 30 uur ("OMZENDBRIEF Verduidelijkingen en samenvatting van de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties en zijn uitvoeringsbesluiten,"). Voor de gemeenschapsdienst in de gerechtelijke keten wordt gebruik gemaakt van de omschrijving in de jeugdwet: Een prestatie van opvoedkundige aard en van algemeen nut te leveren, in verhouding tot hun leeftijd en hun vaardigheden, van ten hoogste 150 uur, die georganiseerd wordt via een door de gemeenschappen aangewezen dienst of door een natuurlijke persoon die beantwoordt aan de door de gemeenschappen gestelde voorwaarden ("WET tot de wijziging van de wetgeving betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade,"). 7

18 HOOFDSTUK 2. DE GEMEENTELIJKE ADMINISTRATIEVE SANCTIES: OVERZICHT Door de wet van 13 mei 1999 tot invoering van de gemeentelijke administratieve sancties werd aan de Nieuwe Gemeentewet (NGW) het artikel 119bis toegevoegd. Met de invoering van deze wet kregen de 589 Belgische gemeenten, in samenwerking met hun lokale politiedienst, een facultatief bestuurlijk handhavingsinstrument aangereikt om de lokale problematiek, openbare overlast en kleine criminaliteit zelf aan te pakken en administratief te sanctioneren (Veny & De Vos, 2005). 16 jaar later, na de wetswijzigingen van 2004, 2005, 2007 en En na de recente invoering van de nieuwe wet op de GAS 3, opheffing van het artikel 119ter en vervanging van de artikelen uit artikel 119bis (Van Heddeghem et al., 2013b), is er nog steeds onenigheid over dit instrument ingebed in een lokaal integraal veiligheidsbeleid. In hoofdstuk 2 volgt een (niet-exhaustief) overzicht van de gemeentelijke administratieve sancties. Vooreerst wordt een korte historiek gegeven over de totstandkoming van de GAS. Daarna volgt een weergave van de diverse wetswijzigingen en een korte duiding bij het containerbegrip overlast. Vervolgens worden de procedures, betrokken personen en instanties weergegeven. Als laatste wordt dit hoofdstuk afgesloten met enkele kritieken over de GAS. 1. Historisch overzicht 1.1. De aanloop naar de wet van 13 mei 1999: een korte beschrijving De gemeentelijke administratieve sancties zijn een bestuurlijk handhavingsinstrument ingebed in een breder lokaal 4 integraal veiligheidsbeleid (Van Heddeghem et al., 2013b). In de Kadernota Integrale Veiligheid wordt een integraal veiligheidsbeleid als volgt gedefinieerd: Integrale veiligheid is het concept om criminaliteit, overlast en verkeersveiligheid in al hun aspecten in een zo breed mogelijke context te benaderen. De kerngedachte hierbij is de permanente aandacht voor zowel preventie, repressie als de opvolging van daders en slachtoffers. Op basis van deze integrale benadering kan vervolgens een geïntegreerde aanpak uitgewerkt worden. Geïntegreerde aanpak is de noodzakelijke samenwerking van alle betrokken actoren om te komen tot een gezamenlijke probleemoplossing. 3 Onder de bevoegdheid van toenmalig Minister van Binnenlandse Zaken Joëlle Milquet, in werking getreden op 1 januari Lokaal verwijst hier naar het gemeentelijk niveau 8

19 Met andere woorden, alle initiatieven, projecten en instrumenten dienen zoveel mogelijk op elkaar afgestemd en gecoördineerd te verlopen, deel uitmakende van één groot project ("KADERNOTA Integrale Veiligheid van maart 2004," p. 6). De aanzet voor het ontwikkelen van een preventie- en veiligheidsbeleid in België situeert zich in de jaren 80. Om de gemeentelijke administratieve sancties historisch te situeren, is het bijgevolg aangeraden om een korte historiek van het ontstaan en de ontwikkeling van het Belgisch preventie- en veiligheidsbeleid te schetsen De jaren tachtig Tot het midden jaren 80 kende België geen (nationaal) preventie- en veiligheidsbeleid. Echter naar aanleiding van toenemende criminaliteits- en onveiligheidsproblemen en een daling van de ophelderingsgraad van misdrijven werden de eerste stappen gezet, richting een veiligheidsbeleid. Deze werden gezet door de Rijkswacht en enkele korpsen van de gemeentelijke politie 5. Hun beleid was er een met een techno-preventieve klemtoon (Hebberecht, 2012). Het was naar aanleiding van de geweldplegingen van de Bende van Nijvel, het dreigende terreurgeweld van de CCC 6 en het Heizeldrama dat de overheid (bestaande uit een coalitie van de Christendemocraten en Liberalen) het initiatief nam om een nationaal preventiebeleid uit te werken (Fijnaut, 1999). Dit resulteerde in het Koninklijk Besluit van 6 augustus 1985 dat een nationaal preventiebeleid- en structuur oprichtte met hoofdzakelijk een situationele preventieve klemtoon ("KONINKLIJK BESLUIT van 6 augustus 1985 tot oprichting van een Hoge Raad en van Provinciale Commissies voor het voorkomen van misdadigheid,"). Tijdens de periode werkten de Christendemocraten en Socialisten het preventiebeleid verder uit. Onder leiding van de toenmalige Minister van Binnenlandse Zaken Louis Tobback evolueerde het beleid, in het kader van het Pinksterplan 7, van een nationaal naar een lokaal beleid waarbij ook ruimte werd gecreëerd voor sociale preventie en aandacht voor het slachtoffer. Eigendomsdelicten en vandalisme werden gezien als een gevolg van economische en sociale marginalisatie en uitsluiting. De burgemeester kreeg een belangrijke rol toebedeeld bij de ontwikkeling, integratie en uitvoering van het nieuwe preventiebeleid. Hij werd een sleutelfiguur voor het lokaal veiligheidsbeleid (Hebberecht, 2012). 5 Voor de wet van 7 december 1998 tot de organisatie van een geïntegreerde politiedienst gestructureerd op twee niveaus, had België drie politiediensten; de rijkswacht, de gemeentelijke politie en de gerechtelijke politie bij de parketten (Federale politie-dienst public relations & protocol, 2014) 6 Cellules Communistes Combattantes 7 Een regeringsplan ter hervorming van politie en justitie 9

20 De jaren negentig Twee belangrijke typeringen voor de jaren 90 (op politiek en justitieel niveau) zijn: de electorale doorbraak van het Vlaams Blok en de ontdekking van de gruwelijkheden gepleegd door Marc Dutroux. Op 24 november behaalde de extreemrechtse partij het Vlaams Blok een hoge electorale score naar aanleiding van hun gevoerde campagne tegen immigranten en het prominent op de voorgrond plaatsen van een harde aanpak van criminaliteit. Het is vanaf dat moment dat het thema veiligheid een topprioriteit wordt op de politieke agenda. Het Dutroux-schandaal zorgde op zijn beurt voor een stroomversnelling. Na de ontdekking van twee vermoorde meisjes en de ontsnapping van Marc Dutroux werden talrijke hervormingen doorgevoerd zowel bij justitie als politie (Hondeghem, Maesschalck, & Pelgrims, 2002). In de jaren 90 werd het dus des te meer duidelijk dat er nood was aan een integraal en geïntegreerd (lokaal) preventie- en veiligheidsbeleid opdat dergelijke wanpraktijken niet opnieuw zouden gebeuren De wet van 13 mei 1999 Het is in een klimaat waar het onveiligheidsgevoel zich tot een zichtbaar maatschappelijk probleem ontpopt en waar voor een repressievere aanpak van criminaliteit werd geëist dat toenmalig Minister van Binnenlandse Zaken Luc Vanden Bossche de beslissing nam om de Gemeentewet aan te passen. Met deze aanpassing kregen/krijgen de gemeenten de mogelijkheid om openbare overlast op een repressievere wijze aan te pakken (Hebberecht, 2005). Bij het maken van deze beslissing baseerde Vanden Bossche zich onder meer op de resultaten van de Veiligheidsmonitor gehouden in waaruit werd geconcludeerd dat de bevolking zich voornamelijk ergerde aan de zogenaamde kleine criminaliteit. Bepaalde vormen van lawaaihinder, verkeershinder, beledigingen, hondenpoep, sluikstorten enz. blijken elementen die in belangrijke mate inwerken op het veiligheidsgevoel van de bevolking. Het betreft feiten die te licht zijn om langs het klassieke penale circuit te behandelen, maar anderzijds toch als storend ervaren worden om er zonder meer in te berusten (Schuermans, 2005, p. 24). Het zijn gedragingen die aanleiding geven tot subjectieve onveiligheidsgevoelens. Daarenboven kreeg de burger soms de indruk dat sommige gedragingen ongestraft bleven en de overheid niet krachtdadig genoeg optrad. 8 Ook wel Zwarte Zondag genoemd 10

21 Ook de seponering van een proces-verbaal opgesteld naderhand van een overtreding op het politiereglement door de parketten, omwille van de hoge werklast, zorgde ervoor dat de GASboetes het licht zagen in het kader van een lik-op-stukbeleid (Van Heddeghem, 2006). 2. Wetgevend kader 2.1. De basiswet van 13 mei 1999 Op 10 juni 1999 verscheen de wet van 13 mei 1999 tot de invoering van de gemeentelijke administratieve sancties in het Belgisch Staatsblad ("WET van 13 mei 1999 tot de invoering van de gemeentelijke administratieve sancties,"). Essentieel voor deze nieuwe wet was de toevoeging van artikel 119 bis aan de Nieuwe Gemeentewet (NGW). Op basis van artikel 119 hadden gemeenten reeds de bevoegdheid om bij inbreuken op hun politievorderingen strafrechtelijke sancties te voorzien. Met de wet van 13 mei 1999 kregen deze (facultatief) de bevoegdheid om inbreuken zelf bestuurlijk te vervolgen en te sanctioneren (Van Heddeghem, 2006). Ook de toevoeging van 7 in 2 van artikel 135 in de NGW was nieuw. Deze voerde de term openbare overlast in, waarbij de wetgever de intentie had om de bevoegdheid van de gemeenten op bestuurlijk gebied uit de breiden. Deze wet hield ook nieuwe bevoegdheden voor de burgemeester in. Met de invoering van de basiswet werd het mogelijk voor de burgemeester om een instelling voorlopig te sluiten of een tijdelijke schorsing van een vergunning te bevelen wanneer de uitbater van de instelling zijn uitbatingsvoorwaarden niet respecteert (art.134ter NGW). Daarenboven kan de burgemeester ook een instelling voorlopig sluiten wanneer de openbare orde wordt verstoord buiten een instelling die toegankelijk is voor het publiek en dit ten gevolge van gedragingen die zich voordoen binnen de instelling (art.134quater NGW) ("De Nieuwe Gemeentewet (gecoördineerde versie 2008),"). Aan de basiswet werden echter enkele restricties verbonden: - De gemeenteraad kan enkel kiezen uit een limitatieve opsomming aan administratieve sancties: de administratieve geldboete, de bestuurlijke schorsing van een door de gemeente afgeleverde vergunning of toelating, de bestuurlijke intrekking van een door de gemeente afgeleverde toelating of vergunning en de bestuurlijke sluiting van een instelling die tijdelijk of definitief kan zijn. Deze limitatieve opsomming is een gevolg van het legaliteitsbeginsel (Veny & De Vos, 2005, pp ) 11

22 - De gemeenteraad kan slechts reglementen maken voor de materies waarvoor hij bevoegd is (Schram & Lievens, 2013, p. 121) - De gemeenteraad kan enkel administratieve sancties bepalen bij een overtreding in zijn politiereglement of vordering wanneer deze niet strafbaar wordt gesteld in een reeds bestaande wet, decreet of ordonnantie. De gemeente kan bijgevolg slechts optreden wanneer er geen hogere norm bestaat die een strafbaarstelling voorziet (Schuermans, 2005, pp ) - De gemeenteraad moet kiezen tussen een administratieve sanctie of een strafrechtelijke sanctie. Het is verboden om terzelfdertijd een straf- en bestuurlijke sanctie op te leggen voor eenzelfde inbreuk. Dit is een toepassing van artikel 14 7 in het BUPO-Verdrag 9 dat elke cumulatie van straffen, ongeacht de aard of orde, ervan verbiedt (Veny & De Vos, 2005, p. 23) Problemen met de basiswet Al snel werd duidelijk dat de wet tot de invoering van de GAS nauwelijks werd toegepast. Hiervoor kunnen een aantal verklaringen gegeven worden: - Een groot struikelblok vormde het gegeven dat gemeenten enkel een administratieve sanctie konden opleggen voor een inbreuk wanneer deze niet strafbaar werd gesteld door een reeds bestaande wet, decreet of ordonnantie. Daar waar gemeenten vaak bestaande overlastgerelateerde handelingen wilden aanpakken, konden de gemeenten dit niet bewerkstellingen omdat dergelijke gedragingen reeds strafbaar werden gesteld. Voorbeelden hiervan zijn sluikstorten en hondenpoep waarbij het Vlaamse Afvalstoffendecreet deze materies reeds behandelde. Op die manier was er voor gemeenten nauwelijks ruimte om deze overlastproblematiek zelf bestuurlijk aan te pakken (Schram & Lievens, 2013) - Gemeenten werden niet verplicht om dit instrument toe te passen - Er was nood aan het nodige personeel en nieuwe financiële middelen (Van Heddeghem et al., 2013b) - De regeling inzake samenloop; als dezelfde feiten anders werden gekwalificeerd en zowel een strafrechtelijk als bestuurlijk misdrijf vormden, moest telkens contact werden opgenomen met de Procureur des Konings (PdK) die een maand de tijd had om te 9 Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke rechten 12

23 beslissen of het proces-verbaal op strafrechtelijk niveau verder zou worden afgehandeld (Veny & De Vos, 2005, p. 25) 2.2. De wetswijzigingen in 2004 Omdat het bestuurlijk handhavingssysteem niet functioneerde zoals werd beoogd (vooral door het beperkte toepassingsgebied), was de wetgever genoodzaakt om in te grijpen. De wetgever wijzigde de bepalingen van de NGW door twee wetten; die van 17 juni 2004 tot de wijziging van de NGW ("WET tot wijziging van de nieuwe gemeentewet van 17/07/2004,") en die van 7 mei 2004 tot de wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming ("WET van 07/05/2004 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming en de nieuwe gemeentewet,"). De belangrijkste wijzigingen worden hieronder weergegeven: - De uitbreiding van de personen met de bevoegdheid om inbreuken vast te stellen. Voor de wetswijzigingen van 2004 waren uitsluitend politieambtenaren bevoegd om een inbreuk op het politiereglement vast te stellen (Eeckhout, 2010). Met de wetswijziging van 2004 hebben ook gemeentelijke ambtenaren, ambtenaren van vervoersmaatschappijen en bewakingsagenten een beperkte vaststellingsbevoegdheid gekregen (Van Heddeghem et al., 2013b) - Een belangrijke wijziging was de depenalisering van een aantal inbreuken. Het betreft de overtredingen die in Titel X van boek II van het Strafwetboek staan en de depenalisering van de Besluitwet van 1945 houdende het verbod tot aanbrengen van opschriften op de openbare weg. Aan deze depenalisering was nood om een breder draagvlak te creëren voor de GAS (Eeckhout, 2010). Voorgaande overtredingen zijn niet langer strafrechtelijk sanctioneerbaar en kunnen enkel nog bestuurlijk gesanctioneerd worden indien opgenomen in het gemeentelijk reglement (Veny & De Vos, 2005). Daardoor doet het probleem van de samenloop zich niet meer voor (Van Heddeghem et al., 2013b) - Een andere toevoeging is de co-existentie van straf en bestuurlijke sancties (gekend als de gemengde inbreuken). Voor 11 artikelen opgenomen in het Strafwetboek heeft een gemeente de mogelijkheid om naast een strafrechtelijke sanctie ook een bestuurlijke sanctie te voorzien in het gemeentelijk reglement (Veny & De Vos, 2005). Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de lichtere en zwaardere misdrijven. Bij de zwaardere misdrijven kan enkel een administratieve sanctie opgelegd worden indien het parket de zaak seponeert en aan een gemeente expliciet de toestemming geeft om een administratieve sanctie op te leggen. 13

24 Bij de lichtere misdrijven kan de gemeente een sanctie opleggen indien het parket seponeert of niet reageert binnen een vooraf bepaalde tijdspanne (Eeckhout, 2010) - De toevoeging van artikel 119ter: De gemeenteraad kan in een bemiddelingsprocedure voorzien in het kader van de door artikel 119bis toegekende bevoegdheden. Deze is verplicht indien zij betrekking heeft op minderjarigen die de volle leeftijd van 16 jaar hebben bereikt op het tijdstip van de feiten. De bemiddeling, bedoeld in het eerste lid, heeft uitsluitend tot doel de dader van de inbreuk de mogelijkheid te bieden de schade die hij heeft aangebracht, te vergoeden of te herstellen ("WET tot wijziging van de nieuwe gemeentewet van 17/07/2004,"). Kortom met dit artikel werd de bemiddeling ingevoerd. - Waar voor 2004 het systeem van de GAS enkel van toepassing was op personen vanaf 18 jaar, kunnen vanaf 2004 ook minderjarigen vanaf de leeftijd van 16 jaar een administratieve sanctie krijgen indien in het gemeentelijk reglement de leeftijdsverlaging wordt doorgevoerd (Van Heddeghem et al., 2013b) 2.3. De reparatiewet van 2005 Opnieuw werden er een aantal lacunes vastgesteld bij de wetswijzigingen doorgevoerd in Om deze lacunes weg te werken en het gemeentelijk administratief sanctierecht nog toepasbaarder te maken, werden een aantal veranderingen doorgevoerd. De twee voornaamste hebben betrekking op de repenalisering van gedepenaliseerde gedragingen en een aanpassing van de termijnen (Schram & Lievens, 2013). Door de decriminalisering van Titel X, boek II van het Strafwetboek traden een aantal problemen op. Door deze wijzigingen konden gedragingen zoals nachtlawaai en vandalisme ongestraft gepleegd worden door zowel minderjarigen als volwassenen in een gemeente waar deze inbreuken niet werden opgenomen in het gemeentelijk politiereglement. Daarenboven kwamen jongeren onder de 16 jaar in een zogenaamd juridisch vacuüm terecht. Jongeren die zich schuldig maakten aan het plegen van vandalisme en/of het stellen van nachtlawaai (en waar dit niet in het gemeentelijk reglement strafbaar werd gesteld) werden onttrokken aan het strafrecht, de Jeugdbeschermingswet en aan de bestuurlijke rechtshandhaving (Veny & De Vos, 2005). Het werd dan ook snel duidelijk voor de wetgever dat een repenalisering van een aantal inbreuken noodzakelijk was. 14

25 Zo werden de volgende vier artikelen opnieuw in het Strafwetboek opgenomen: - het beschadigen van roerende goederen - nachtlawaai - opzettelijke beschadiging van landelijke of stedelijke afsluitingen - het plegen van lichte gewelddaden Hierbij werd beslist om deze artikelen onder de gemengde inbreuken te categoriseren en waarbij het parket beslist om deze inbreuken al dan niet te vervolgen en ze al dan niet de bestuurlijke afhandeling overlaat aan de desbetreffende gemeente (Van Heddeghem et al., 2013b). Een ander probleem stelde zich met bepaalde termijnen die te kort waren. Het parket kreeg zo twee in plaats van één maand de tijd om te reageren. Vanaf nu kreeg de vaststeller een maand de tijd om het proces-verbaal (PV) over te maken aan het parket in plaats van 15 dagen. Als laatste werd de termijn gewijzigd waarbinnen een administratieve sanctie moest opgelegd worden. Waar voorheen de termijn van zes maanden begon te lopen vanaf de dag van de feiten, werd dit vanaf 2005 de dag vanaf wanneer de bevoegde ambtenaar het PV ontvangt (Van Heddeghem et al., 2013b) De wijzigingen in 2007 De aanpassingen aan de wetgeving die plaatsvonden in 2005 bleken nog niet efficiënt genoeg. Bepaalde vormen van graffiti bleven ook na de reparatiewet ongestraft. Opnieuw werden een aantal nieuwe strafbaarstellingen ingevoegd in het Strafwetboek met betrekking tot het aanbrengen van graffiti en werden deze ook toegevoegd aan de licht gemengde inbreuken waardoor ofwel een strafrechtelijke ofwel een administratieve sanctionering mogelijk werd (Ponsaers & Vander Beken, 2008). Bovendien is in 2007 de wet van 15 mei tot de instelling van de functie van de gemeenschapswacht en tot de instelling van de dienst gemeenschapswachten in werking getreden. Ook was er opnieuw een wijziging van artikel 119bis van de NGW die mogelijk maakt dat een gemeenschapswacht inbreuken op de gemeentelijke reglementen kan vaststellen die enkel het voorwerp uitmaken van een administratieve sanctie (Schram & Lievens, 2013, p. 126) De wet van 1 juni 2011 Met de wet van 1 juni 2011 werd het artikel 563bis ingevoegd in het Strafwetboek en artikel 119bis van de NGW gewijzigd. Het artikel stelt het volgende: Met geldboete van vijftien euro 15

26 tot vijfentwintig euro en met gevangenisstraf van een dag tot zeven dagen of met een van deze straffen alleen worden gestraft, zij die zich, behoudens andersluidende wetsbepalingen, in de voor het publiek toegankelijke plaatsen begeven met het gezicht geheel of gedeeltelijk bedekt of verborgen, zodat zij niet herkenbaar zijn. Het eerste lid geldt echter niet voor hen die zich in de voor het publiek toegankelijke plaatsen begeven met het gezicht geheel of gedeeltelijk bedekt of verborgen, zodat zij niet herkenbaar zijn, en wel krachtens arbeidsreglementen of een politieverordening naar aanleiding van feestactiviteiten ("WET van 01/06/2011 tot instelling van een verbod op het dragen van kleding die het gezicht volledig dan wel grotendeels verbergt,"). Dat wil zeggen: wanneer er feestactiviteiten plaatsvinden (bijvoorbeeld een carnavalstoet), kan de gemeenteraad een politievordering goedkeuren die toelaat om het gezicht geheel of gedeeltelijk te bedekken in publieke plaatsen in het kader van deze feestactiviteit. 3. De nieuwe GAS-wet van 24 juni 2013 Wie dacht dat met voorgaande genoeg wetswijzigingen werden doorgevoerd om de GASwetgeving optimaal te benutten, heeft het mis. Na onder andere een studiedag over de GAS georganiseerd door het VVSG, bleek dat de bestaande wetgeving nood had aan een update. Die update is er gekomen met de nieuwe wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties in werking getreden op 1 januari 2014 (verder de nieuwe GAS-wet) en de wet van 19 juli 2013 tot de wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de Jeugdbescherming (De Schepper, 2013d). Het doel van de nieuwe GAS-wet volgens de wetgever wordt in een ministeriële omzendbrief als volgt omschreven: De nieuwe GAS-wet strekt ertoe de oude regelgeving inzake gemeentelijke administratieve sancties te moderniseren en te verduidelijken. De wetgever heeft geopteerd voor een specifieke wet aangaande de gemeentelijke administratieve sancties wegens een gebrek aan duidelijkheid in de oude regelgeving en wegens de evoluties op het terrein in de toepassing van deze sancties ("OMZENDBRIEF waarbij uitleg verschaft wordt bij de nieuwe regelgeving aangaande de gemeentelijke administratieve sancties van 22 juli 2014," p. 2). Hieronder worden de belangrijkste krachtlijnen en nieuwe bepalingen van de nieuwe GAS-wet kort toegelicht De gemeentelijke autonomie en interbestuurlijke samenwerking Zoals in de oude GAS-wet blijven de gemeenten zelf bepalen wat ze administratief willen sanctioneren in hun politieverordening. Nieuw is de wettelijke regeling betreffende de intergemeentelijke samenwerking. Alhoewel in 2013 al ongeveer 183 gemeenten structureel 16

27 samenwerkten om het GAS-gebeuren te doen slagen, werd dit niet wettelijk geregeld. Anno 2013 bestonden er reeds diverse samenwerkingsvormen inzake het GAS-gebeuren. Warnez onderscheidt deze in drie categorieën. Gemeenten kunnen zowel op territoriaal, inhoudelijk als op juridisch vlak met elkaar samenwerken. Op territoriaal vlak kunnen gemeenten samenwerken op het niveau van het gerechtelijk arrondissement, de provincie, de politiezone of een ad-hoc samenwerking met één of meerdere (aangrenzende) gemeenten. De inhoudelijke invulling blijkt anno 2013 zeer uiteenlopend. Op juridisch vlak worden de GAS-samenwerkingen verdeeld in vier groepen. Vooreerst kunnen gemeenten informele gesprekken voeren over hun GAS-reglementen. Daarnaast bestaat de contractuele samenwerking tussen gemeenten. Anno 2013 was dit de meest voorkomende vorm van samenwerking. Gemeenten die deelnemen aan deze contractuele samenwerking stellen een interbestuurlijk sanctionerend ambtenaar aan. Daarna moet elke gemeente bij een afzonderlijk gemeenteraadsbesluit de gekozen sanctionerend ambtenaar aanwijzen en het de samenwerkingsovereenkomst moet goedkeuren. Ook is er de contractuele samenwerking met de provincie waarbij het provinciebestuur zelf een sanctionerend ambtenaar kiest en waar gemeenten, mits een financiële vergoeding, beroep kunnen doen op deze sanctionerend ambtenaar. Als laatste is er de intergemeentelijke vereniging. Hierbij kan GASAM 10 als voorbeeld gesteld worden. Het is een vereniging die een adviserende bevoegdheid heeft en voorziet in een gemeenschappelijke sanctionerend ambtenaar voor de gemeente ten aanzien van wie zij bevoegd is (Warnez, 2014, pp. 5-8). Met de nieuwe GAS-wet worden de interbestuurlijke samenwerkingen wel wettelijk geregeld. Een aantal samenwerkingen krijgen hier een korte vermelding. Vooreerst kunnen gemeenten een identiek algemeen politiereglement opstellen voor verschillende gemeenten. Maar door het principe van de gemeentelijke autonomie kan enkel een gemeenteraad het GAS-regelement goedkeuren, wat bijgevolg ook wil zeggen dat een gemeenteraad zonder overleg met de ander betrokken gemeenteraad, het politiereglement kan wijzingen. Daarnaast kunnen verschillende gemeenten eenzelfde sanctionerend ambtenaar aanduiden. Het gaat dan om een provinciale ambtenaar, een personeelslid van een intergemeentelijk samenwerkingsverband of een statutaire of contractuele gemeentelijke sanctionerend ambtenaar. Als laatste kunnen gemeenten na het aanduiden van een verantwoordelijke en het bepalen van wettelijke voorwaarden, één enkel GAS-register opstellen en bijhouden (Warnez, 2014, pp. 5-8). 10 GAS Arrondissement Mechelen 17

28 3.2. Een verlaging van de leeftijdsgrens en verhoging van de administratieve geldboetes De nieuwe wet verhoogt de administratieve geldboete tot respectievelijk 175 euro voor minderjarigen en 350 euro voor volwassenen 11. De gemeente kan zelf beslissen welk bedrag zij oplegt binnen deze maximumgrenzen 12. De wijziging - die misschien wel het meeste ophef heeft veroorzaakt - is de verlaging van de leeftijdsgrens. Sinds 1 januari 2014 kunnen gemeenten administratieve sancties opleggen aan jongeren vanaf de volle leeftijd van 14 jaar. Jongeren onder de 14 jaar komen niet in aanmerking voor een GAS-boete. Door de verlaging van deze leeftijdsgrens en de vele kritieken hieromtrent zijn een aantal (nieuwe) beschermingsmaatregelen in het leven geroepen. Deze maatregelen 13 zijn de ouderlijke betrokkenheid, de verplichte lokale bemiddeling, de gemeenschapsdienst, de eventuele ouderlijke aanwezigheid bij de uitvoering van de gemeenschapsdienst of bij het verloop van de bemiddeling, de verplichte informatieplicht, de bijstand van een advocaat en de mogelijkheid tot beroep bij een jeugdrechter (Veny, Warnez, & Goes, 2013) De ouderlijke betrokkenheid, bemiddeling door een onafhankelijk ambtenaar en de gemeenschapsdienst Nieuw in de wet is de ouderlijke betrokkenheid, deze procedure kadert in het principe van GAS als pedagogisch systeem voor minderjarigen ("OMZENDBRIEF waarbij uitleg verschaft wordt bij de nieuwe regelgeving aangaande de gemeentelijke administratieve sancties van 22 juli 2014,"). De sanctionerend ambtenaar kan voorafgaand aan het verplicht aanbod tot bemiddeling de ouders, voogd of verantwoordelijke met een aangetekende brief op de hoogte stellen van de vastgestelde feiten die hun zoon of dochter heeft gepleegd. Daarbij vraagt de sanctionerend ambtenaar om eventuele mondelinge of schriftelijke opmerkingen mee te delen over de gepleegde feiten en wat hun aandeel kan zijn bij het gepast reageren op de gepleegde inbreuk, door het nemen van opvoedkundige maatregelen. In het kader van de ouderlijke betrokkenheid kan de sanctionerend ambtenaar ook een ontmoeting (eventueel in het bijzijn van de minderjarige) vragen. Na deze procedure kan de sanctionerend ambtenaar twee beslissingen nemen. Ofwel is hij tevreden na de ontmoeting met de ouders en beslist om geen administratieve procedure op te starten ofwel beslist hij om de 11 Voorheen 125 euro en 250 euro 12 Deze autonomie geldt echter niet voor inbreuken op stilstaan en parkeren (zie infra) 13 Voor meer info over deze beschermingsmaatregelen zie infra 18