Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo

Transcriptie

1 Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo Opdrachtgever: Bouwend Nederland Rotterdam, 2 april 2013

2

3 Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo Opdrachtgever: Bouwend Nederland Karel Kans Ruud van der Aa Rotterdam, 2 april 2013

4 Over Ecorys Met ons werk willen we een zinvolle bijdrage leveren aan maatschappelijke thema s. Wij bieden wereldwijd onderzoek, advies en projectmanagement en zijn gespecialiseerd in economische, maatschappelijke en ruimtelijke ontwikkeling. We richten ons met name op complexe markt-, beleids- en managementvraagstukken en bieden opdrachtgevers in de publieke, private en not-forprofitsectoren een uniek perspectief en hoogwaardige oplossingen. We zijn trots op onze 80-jarige bedrijfsgeschiedenis. Onze belangrijkste werkgebieden zijn: economie en concurrentiekracht; regio s, steden en vastgoed; energie en water; transport en mobiliteit; sociaal beleid, bestuur, onderwijs, en gezondheidszorg. Wij hechten grote waarde aan onze onafhankelijkheid, integriteit en samenwerkingspartners. Ecorys-medewerkers zijn betrokken experts met ruime ervaring in de academische wereld en adviespraktijk, die hun kennis en best practices binnen het bedrijf en met internationale samenwerkingspartners delen. Ecorys Nederland voert een actief MVO-beleid en heeft een ISO14001-certificaat, de internationale standaard voor milieumanagementsystemen. Onze doelen op het gebied van duurzame bedrijfsvoering zijn vertaald in ons bedrijfsbeleid en in praktische maatregelen gericht op mensen, milieu en opbrengst. Zo gebruiken we 100% groene stroom, kopen we onze CO 2-uitstoot af, stimuleren we het ov-gebruik onder onze medewerkers, en printen we onze documenten op FSCof PEFC-gecertificeerd papier. Door deze acties is onze CO 2-voetafdruk sinds 2007 met ca. 80% afgenomen. ECORYS Nederland BV Watermanweg GG Rotterdam Postbus AD Rotterdam Nederland T F E netherlands@ecorys.com K.v.K. nr W 2 KAN/RG NL rap

5 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Samenvatting 7 1 Inleiding 13 2 Samenstelling en doel van de beroepenveldcommissies Inleiding Beroepenveldcommissies bij bouwopleidingen Samenstelling van de commissies Werkwijze van de commissies Invloed op agenda en besluitvorming Taken en doelen van de commissies Wat weten de commissies te bereiken? Ander overleg onderwijs-bedrijfsleven Verbeterpunten Rol voor Bouwend Nederland? 20 3 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Aanbeveling aan instellingen Aanbevelingen aan Bouwend Nederland 24 4 Goede praktijkvoorbeelden van beroepenveld commissies Deltion: een smalle en slagvaardige commissie voor Bol 4 Bouw/infra ROC Friese Poort en Friesland College: een brede adviesgroep voor alle bouwopleidingen ROC Rijn IJssel en ROC Nijmegen: gezamenlijk Regionaal Overleg Bedrijfsleven Onderwijs (ROBO) Avans: elke opleiding een commissie voor tactisch en operationeel advies, voor strategie een overkoepelende raad HAN: een commissie met verantwoordelijkheid voor het curriculum 41 Tabellenbijlagen 45 Toelichting op de tabellen 45 Respons 45 Kenmerken commissies mbo 45 Kernmerken commissies hbo 46 Werkwijze 47 Samenstelling 48 Taken en doelen 51 Gepercipieerde Invloed 57 Tevredenheid 59 Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo 3

6

7 Voorwoord Bouwend Nederland wil dat haar leden kunnen beschikken over voldoende, goed gekwalificeerd personeel. Een goed werkend overleg tussen onderwijs en het bedrijfsleven, bijvoorbeeld via de beroepenveldcommissies, is daarvoor een belangrijke voorwaarde. Om inzicht te krijgen in de werking van de beroepenveldcommissies en mogelijke belemmeringen die zich daarbij voordoen heeft Bouwend Nederland Ecorys gevraagd onderzoek te doen naar de beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo. Doel is te weten te komen hoe vanuit werkgeversperspectief de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven in de commissies versterkt kan worden, zodat op termijn de aansluiting tussen onderwijs en het afnemende werkveld verder kan verbeteren.. Voor u ligt het resultaat van het onderzoek dat is uitgevoerd onder leden van beroepenveldcommissies door middel van een enquête en interviews met hen. In het rapport worden aanbevelingen gedaan aan zowel Bouwend Nederland als aan onderwijsinstellingen om beroepenveldcommissies beter te benutten. De goede praktijkvoorbeelden dienen ter inspiratie om hieraan vorm te geven. Langs deze weg willen wij graag iedereen bedanken die een bijdrage aan het onderzoek heeft geleverd. Ten eerste zijn dat alle leden van commissies die de enquête hebben beantwoord. Ten tweede zijn dat de onderwijsinstellingen die ons gastvrij hebben ontvangen voor het uitvoeren van interviews. Ten derde zijn het alle personen die hebben meegewerkt aan zowel de verkennende interviews in de startfase van het onderzoek als aan de verdiepende interviews aan het eind. Vanuit Bouwend Nederland is het onderzoek begeleid door Marieke van der Post en Marjan Brinkman. Daarnaast hebben wij waardevolle input ontvangen vanuit een brede klankbordgroep bestaande uit José Dohle, Charissa Verhoef en Marcel van Lieshout (allen Bouwend Nederland) en vanuit het bedrijfsleven Jan Schouten (SPBZW), Andre Hoogeveen (Strukton), Bert Boeijink (Bloemendal Bouw), Peter Meerman (Haafkes Veldwachter) en Arjo Riedijk (Weboma). Wij danken allen hartelijk voor de nuttige opmerkingen en de prettige samenwerking. Namens Ecorys waren Lisa van Beek en Sophie Rohlfs in verschillende fasen van het onderzoek op uiterst nuttige wijze betrokken in de uitvoering. De vormgeving van de eindrapportage is verzorgd door Ria Groenendijk. Karel Kans Ruud van der Aa (projectleider) Rotterdam, april Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo 5

8

9 Samenvatting Aanleiding en doel onderzoek Bouwend Nederland wil dat haar leden kunnen beschikken over voldoende, goed gekwalificeerd personeel, zowel op de korte als op de lange(re) termijn. Om de kwaliteit van het middelbaar beroepsonderwijs te bevorderen, participeert de bouw- en infrasector zowel in landelijke als regionale overleggen. Op regionaal niveau gebeurt dit in zogenoemde werkveldcommissies of beroepenveld commissies, zowel in het mbo als hbo. Beroepenveldcommissie in het mbo Een werkveldcommissie is een commissie met een niet-wettelijke taak waarbij het bedrijfsleven, de kenniscentra en de instelling bij elkaar komen om onderwerpen die de opleiding aangaan te bespreken, zoals de inhoud van de opleiding, de instrumenten voor examinering en de instrumenten voor begeleiding van deelnemers. Beroepenveldcommissie in het hbo In het hbo voeren de afzonderlijke opleidingen per hogeschool overleg in hun regio met vertegenwoordigers van het beroepen- of werkveld in hun beroepenveldcommissie. Om meer inzicht te verkrijgen in de werking van beroepenveldcommissies en de belemmeringen die zich daarbij voordoen heeft Bouwend Nederland Ecorys onderzoek laten uitvoeren. Doel van het onderzoek Aanbevelingen formuleren hoe vanuit werkgeversperspectief via de beroepenveldcommissies de samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs versterkt kan worden, om op die manier het onderwijs nog beter te laten aansluiten op de arbeidsmarkt, en.... goede praktijkvoorbeelden beschrijven die tot inspiratie kunnen dienen van partijen die met het overleg tussen onderwijs en bedrijfsleven aan de slag willen. Aan het onderzoek hebben 148 leden van beroepenveldcommissies voor bouwopleidingen in het mbo of hbo deelgenomen. Het onderzoek geeft daarmee een beeld van alle 13 instellingen met een beroepenveldcommissie in het hbo en van 17 van de in totaal 35 instellingen met commissies in het mbo. Conclusies De antwoorden op de onderzoeksvragen leiden tot de volgende hoofdconclusies: Alle hbo-instellingen en bijna alle mbo-instellingen met bouwopleidingen hebben een commissie voor formeel overleg met het bedrijfsleven. De tevredenheid van commissieleden is over het algemeen goed, maar er is ruimte voor verbetering, vooral wat betreft de uitvoering van actiepunten. Er is weinig tot geen overlap met andere vormen van overleg tussen onderwijs en bedrijfsleven; ieder overleg heeft zijn eigen nut. Het overleg in het mbo en hbo is in essentie op dezelfde wijze georganiseerd. Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo 7

10 Uitkomsten van het onderzoek Bouw, infra en architecten het sterkst vertegenwoordigd De uitvoerende bouw (20%), de infra (18%) en de architecten (13%) zijn het sterkst vertegenwoordigd in de beroepenveldcommissies. In de mbo-commissies zijn de infrabedrijven sterker vertegenwoordigd dan in het hbo, waar de architecten nadrukkelijker aanwezig zijn. De leden zijn voor bijna driekwart afkomstig uit het beroepenveld en voor ruim een kwart uit het onderwijs. Uit het bedrijfsleven hebben vooral directeuren/eigenaren en leidinggevenden zitting in de commissies. Namens het onderwijs participeren vooral teamleiders, directeuren en onderwijsmanagers. Figuur 1 Samenstelling beroepenveldcommissies Mbo Hbo Werving nieuwe leden is knelpunt Meer dan de helft van de mbo-commissies heeft moeite met het werven van nieuwe leden, vooral uit het beroepenveld. In het hbo kost het werven minder moeite, maar is het wel een uitdaging om een goede vertegenwoordiging uit het beroepenveld te krijgen. Onderwijs heeft leidende rol in de commissies De betrokken commissieleden zijn in meerderheid van mening dat het onderwijsveld de grootste invloed heeft op de agenda en besluitvorming van de beroepenveldcommissies. Dit is in het hbo meer het geval dan in het mbo. Dit verschil hangt waarschijnlijk samen met de wettelijke taak die beroepenveldcommissies hebben bij de hbo-instellingen. Strategie en inhoud opleiding centraal De kerntaken van de commissies richten zich op (zie figuur 2): strategie van de samenwerking tussen opleiding en bedrijfsleven; input voor de inhoud van de opleiding, in het hbo meer dan in het mbo; instroombevordering van nieuwe studenten (vooral in het mbo); input ten behoeve van de accreditatie van de opleiding (in het hbo). 8 Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo

11 Figuur 2 Kerntaken beroepenveldcommissies De commissieleden zouden in de toekomst graag meer aandacht willen schenken aan: aanbod van stageplaatsen (vooral benadrukt door het onderwijs); gastdocentschappen door het bedrijfsleven (vooral benadrukt in het mbo). Tussen de leden van de beroepenveldcommissies bestaat een redelijke mate van overeenstemming over de doelen die de commissies zich stellen. Daarbij worden de doelen overwegend als helder getypeerd, maar zouden ze wel wat ambitieuzer kunnen. Tabel 1 Kernmerken van de gemiddelde beroepenveldcommissie in mbo en hbo Beroepenveldcommissies in het mbo Beroepenveldcommissies in het hbo Ongeveer 11 leden Ongeveer 11 leden Vergadert 3 à 4 keer jaar(76%) Vergadert 3 à 4 keer (55%) 39% vergadert 2 keer per jaar Voorzitter meestal afkomstig uit het bedrijfsleven (65%) 25% heeft een voorzitter uit het onderwijs Voorzitter meestal afkomstig uit het onderwijs (60%) 26% heeft een voorzitter vanuit het bedrijfsleven 3 belangrijkste kerntaken: 3 belangrijkste kerntaken: 1. Leveren input voor de opleiding 1. Leveren input voor de opleiding 2. Bepalen strategie samenwerking onderwijs-bedrijfsleven 2. Bepalen strategie samenwerking onderwijsbedrijfsleven 3. Instroombevordering 3. Accreditatie Gepercipieerde invloed van bedrijfsleven en onderwijs even groot (46%) Invloed van onderwijs het grootst (37%) Gepercipieerde invloed onderwijs-bedrijfsleven even groot (24%) Invloed van onderwijs het grootst (66%) Wat weten de commissies te bereiken? Oordeel over doelrealisatie, naar mening van de commissieleden, overwegend positief Naar het oordeel van de commissieleden slagen de commissies redelijk in het behalen van de gestelde doelen(zie figuur 3).Commissies in het hbo zijn hierin positiever dan in het mbo. Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo 9

12 Figuur 3 Bereiken van gestelde doelen Verschillende visies op behaalde resultaten De achtergrond van de commissieleden bepaalt voor een deel hun visie op de behaalde resultaten: Commissieleden uit het onderwijsveld zijn matig tevreden over het gezamenlijk organiseren van stageplaatsen, leden uit het bedrijfsleven zijn hierover positiever. Omgekeerd zijn leden uit het beroepenveld minder positief over de bijdrage van de commissie aan het realiseren van aanpassingen in het curriculum. Mbo-commissies zijn beduidend positiever over de intensiteit van de contacten met het bedrijfsleven dan de commissies in het hbo. Meer resultaatgerichtheid gewenst De kwaliteit van beroepenveldcommissies kan en moet volgens de commissieleden op sommige onderdelen beter: Zowel in de mbo- als hbo-beroepenveldcommissies kan de resultaatgerichtheid van de commissies omhoog. Hiertoe behoort ook de uitvoering van actiepunten. In de mbo-beroepenveldcommissies is een op de vijf leden van mening dat de vertegenwoordiging vanuit het bedrijfsleven verbetering behoeft. In de hbo-commissies is een kwart van de leden van mening dat de communicatie van de commissie naar het werkveld (buiten de commissie) dient te verbeteren. 10 Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo

13 Rol voor Bouwend Nederland Ongeveer de helft van de commissieleden is van mening dat Bouwend Nederland kan bijdragen aan het beter functioneren van de beroepenveld commissies voor de bouwsector in het mbo en hbo. In bijna een kwart van de gevallen is een medewerker van Bouwend Nederland reeds betrokken bij de commissie. Mbo-commissies zien een rol voor Bouwend Nederland weggelegd voor: het leveren van inhoudelijke input; het bewaken van kwaliteit en representativiteit (m.b.t. de samenstelling van de commissies); het sturen en coördineren van de commissies. Hbo-commissies leggen meer nadruk op een rol voor Bouwend Nederland als: link naar landelijke ontwikkelingen; sturend en coördinerend intermediair. Ondersteunende rol in de werving van nieuwe commissieleden daar waar het vinden van commissieleden knelpunten oplevert, kan Bouwend Nederland helpen bij het zoeken naar geschikte bedrijven. Bevorderen van kennisdeling het leggen van verbindingen en het bevorderen van kennisdeling tussen commissies. Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo 11

14

15 1 Inleiding 1.1 Belang van beroepenveldcommissies Bouwend Nederland wil dat haar leden kunnen beschikken over voldoende, goed gekwalificeerd personeel, zowel op de korte als op de lange(re) termijn. Van oudsher bestaat er een grote betrokkenheid van de bouw- en infrasector bij het middelbaar beroepsonderwijs, met name via het zogeheten bbl-traject waarin het opleiden vorm krijgt door werken en leren te combineren. Om de kwaliteit van het middelbaar beroepsonderwijs op peil te houden participeert de bouw- en infrasector zowel in landelijke als regionale overleggen. In het mbo bestaat er op landelijk niveau formeel overleg tussen het onderwijsveld en het werkveld via Fundeon, het kenniscentum voor beroepsonderwijs en bedrijfsleven voor de bouw- en infrasector. Fundeon levert input voor de landelijke kwalificatiestructuur, met name via de beroepscompetentieprofielen van toekomstige medewerkers voor de sector. Op regionaal niveau participeert de bouw- en infrasector in zogenoemde werkveldcommissies of beroepenveldcommissies. Beroepenveldcommissies in het mbo Een werkveldcommissie is een commissie met een niet-wettelijke taak waarbij het bedrijfsleven, de kenniscentra en de instelling bij elkaar komen om onderwerpen die de opleiding aangaan te bespreken, zoals de inhoud van de opleiding, de instrumenten voor examinering en de instrumenten voor begeleiding van deelnemers. In tegenstelling tot het mbo heeft het bedrijfsleven geen wettelijke invloed op het hoger onderwijs. In het hbo bestaan geen sectoraal georganiseerde landelijke kenniscentra. In het hbo voeren de afzonderlijke opleidingen per hogeschool overleg in hun regio met vertegenwoordigers van het beroepen- of werkveld in hun beroepenveldcommissie. De samenstelling en het functioneren van deze commissies zijn een verantwoordelijkheid van de hogeschool. Beroepenveldcommissie in het hbo In het hbo voeren de afzonderlijke opleidingen per hogeschool overleg in hun regio met vertegenwoordigers van het beroepen- of werkveld in hun beroepenveldcommissie. Via de werkveld- of beroepenveldcommissies vindt op regionaal niveau het overleg plaats tussen een opleiding of een cluster van opleidingen en het bedrijfsleven. Bouwend Nederland constateert echter dat goed functionerende beroepenveldcommissies niet overal een vanzelfsprekendheid zijn. De wijze waarop invulling wordt gegeven aan de commissies kan sterk verschillen per instelling of opleiding. Om meer inzicht te verkrijgen in de werking van beroepenveldcommissies en de belemmeringen die zich daarbij voordoen heeft Bouwend Nederland Ecorys onderzoek laten uitvoeren. Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo 13

16 Doel van het onderzoek Aanbevelingen formuleren hoe vanuit werkgeversperspectief via de beroepenveldcommissies de samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs versterkt kan worden, om op die manier het onderwijs nog beter te laten aansluiten op de arbeidsmarkt, en.... goede praktijkvoorbeelden beschrijven die tot inspiratie kunnen dienen van partijen die met het overleg tussen onderwijs en bedrijfsleven aan de slag willen. 1.2 Onderzoeksopzet In het onderzoek is gebruik gemaakt van verschillende onderzoeksmethoden, waaronder interviews en een grootschalige enquête onder leden van beroepenveldcommissies. Aan de enquête is door 148 personen meegewerkt die actief zijn beroepenveldcommissies, stuurgroepen of op andere wijze actief zijn in het overleg tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven in de bouwsector. Hiermee wordt een goed beeld verkregen van de actieve beroepenveldcommissies in het mbo en het hbo. Vervolgens zijn bij 5 beroepenveldcommissies, waarvan 3 in he mbo en 2 in het hbo, als good practices geïdentificeerd en beschreven. De onderzoeksopzet wordt in onderstaand kader meer in detail beschreven. Onderzoeksopzet De verkennende fase bestond uit desk research en verkennende interviews. Tevens is een belronde uitgevoerd langs alle mbo- en hbo-instellingen waar opleidingen die gericht zijn op de bouwsector worden aangeboden. Vervolgens is onder alle leden van beroepenveldcommissies een elektronische enquête uitgezet. Hiervoor zijn ruim 300 personen benaderd, waarop door 148 personen is gereageerd 1. Vanuit alle commissies in het hbo (13) is door meerdere personen gereageerd. Vanuit de helft van de beroepenveldcommissies bij mboinstellingen (17) hebben een of meerdere personen gereageerd. Ten slotte zijn 5 commissies, 3 in het mbo en 2 in het hbo, op basis van de uitkomsten van de enquête gedefinieerd als goede praktijkvoorbeelden. Bij deze commissies zijn met 17 leden vanuit het bedrijfsleven, het onderwijs en het management van de onderwijsinstelling verdiepende interviews uitgevoerd. 1 Zoals uit het rapport zal blijken zijn er beroepenveldcommissies op verschillende niveaus: strategische commissies voor meerdere opleidingen en inhoudelijke commissies per opleiding. De structuur en organisatie verschillen per instelling. Het is daarom niet mogelijk om precies vast te stellen hoeveel beroepenveldcommissies er zijn en hoeveel personen precies actief zijn in de commissies. 14 Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo

17 2 Samenstelling en doel van de beroepenveldcommissies 2.1 Inleiding Hoeveel beroepenveldcommissies zijn er? Hoe ziet zo n commissie er eigenlijk uit? Wie zitten erin en voor hoe lang? Hoe werken ze en werken ze naar tevredenheid van de deelnemers? En welke verbeteringen zien zij? Is daarbij een rol weggelegd voor Bouwend Nederland? De antwoorden op deze vragen treft u in dit hoofdstuk. 2.2 Beroepenveldcommissies bij bouwopleidingen Uit een inventarisatie onder mbo- en hbo -instellingen met opleidingen bouw en ruimte blijkt dat vrijwel alle mbo- en alle hbo-instellingen door middel van een beroepenveldcommissie de contacten met het werkveld onderhouden. Enkele opleidingen in het mbo hebben geen beroepenveldcommissie, maar gebruiken een alternatief. Soms wordt de voorkeur gegeven aan informeel overleg, waarin docenten zelf contact onderhouden met het bedrijfsleven. Anderzijds wordt er soms voor gekozen om geen beroepenveldcommissie in het leven te roepen omdat dit teveel overlap zou geven met andere overlegvormen. Voorbeelden van andere vormen van regionaal overleg tussen onderwijs en bedrijfsleven in het mbo zijn: stuurgroepen (met name in Zuid-Holland), de RCB bouw (Regionale Commissie Beroepsonderwijs), een klankbordgroep van de Kamer van Koophandel, bijeenkomsten van de Stichting Infra Bindt, en contacten via de Stichting BouwTalent. 2.3 Samenstelling van de commissies De gemiddelde beroepenveldcommissie ziet er als volgt uit: Aantal leden en zittingsduur Een gemiddelde beroepenveldcommissie, zowel in hbo als mbo, telt gemiddeld 11 leden. Gemiddeld hebben personen tussen de 4 en 5 jaar zitting in een beroepenveldcommissie, wat geldt voor zowel de leden namens het onderwijs als die namens het beroepenveld. Bouw, infra en architecten het sterkst vertegenwoordigd Onderwijsinstellingen willen met de commissies zoveel mogelijk het hele werkveld afdekken. De leden zijn voor bijna driekwart afkomstig uit het beroepenveld en voor ruim een kwart uit het onderwijs. De uitvoerende bouw (20%), de infra (18%) en de architecten (13%) zijn het sterkst vertegenwoordigd in de beroepenveldcommissies. Opvallend is dat in de mbo commissies de infrabedrijven sterker zijn vertegenwoordigd dan in het hbo, en dat in de hbo-commissies de architecten iets nadrukkelijker aanwezig zijn. In een enkel geval maken studenten deel uit van de commissie, dit komt alleen voor in het hbo (zie Figuur 2.1). Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo 15

18 Figuur 2.1 Vertegenwoordiging van de bouw in de beroepenveldcommissies Mbo Hbo Vooral vertegenwoordigers uit midden en hoger management Namens het bedrijfsleven hebben vooral directeuren/eigenaren en leidinggevenden zitting in de commissies (zes van de tien leden namens het bedrijfsleven). Uitvoerende medewerkers zonder leidinggevende functie en HRM medewerkers zijn in de minderheid (beide één op de tien). Namens het onderwijs maken teamleiders en onderwijsmanagers (vier op de tien), docenten (drie op de tien) en directeuren (2 op de tien) deel uit van de commissies. Voorzitterschap meestal bij de instelling Nagenoeg alle commissies hebben een voorzitter. In het mbo komt de voorzitter meestal uit het bedrijfsleven (65%), en minder vaak uit het onderwijs (25%). De rest van de commissie heeft bijvoorbeeld een roulerend voorzitterschap of heeft geen voorzitter. In het hbo zijn de voorzitters verhoudingsgewijs vaak leden uit het onderwijsveld: zes van de tien voorzitters komen uit het onderwijs, terwijl die maar een kwart van het totale ledenaandeel hebben. Onderwijs heeft het initiatief in samenstelling commissie In de meeste gevallen is de onderwijsinstelling de initiatiefnemer voor het werven van (nieuwe) leden voor de commissies: ruim de helft van de leden uit het onderwijs is door de eigen instelling verzocht deel te nemen, en ook ruim de helft van de leden uit het werkveld maakt op verzoek van een onderwijsinstelling deel uit van een commissie. Een kleine minderheid meldt zich op eigen initiatief. Werving nieuwe leden is knelpunt Meer dan de helft van de mbo-commissies meldt dat het moeite kost nieuwe leden te werven, vooral leden uit het beroepenveld. In het hbo kost het werven minder moeite, maar vormt het wel een uitdaging om een goede vertegenwoordiging uit het beroepenveld te krijgen. Zowel maatschappelijk als individueel belang Deelname aan een beroepenveldcommissie dient voor de leden zowel een algemeen maatschappelijk belang om de aansluiting tussen onderwijs en bedrijfsleven te bevorderen, alsook een individueel belang om op de hoogte te blijven van actuele ontwikkelingen in onderwijs en bedrijfsleven en de mogelijkheid tot netwerken. 16 Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo

19 2.4 Werkwijze van de commissies De werkwijze van de beroepenveldcommissies ziet er op hoofdlijnen als volgt uit. Frequent overleg tussen beroepenveld en onderwijsveld Het overgrote deel van de commissies komt drie á vier keer per jaar bijeen (76% in het mbo, 55% in het hbo). In het mbo ligt de frequentie wat hoger dan in het hbo. In het hbo zijn ook redelijk wat commissies (39%) die twee keer per jaar bijeenkomen. Ronde-tafel sessie met een duidelijke agenda De overgrote meerderheid (drie kwart) van de bijeenkomsten laat zich het best omschrijven als een ronde tafel sessie met een duidelijke agenda. Tussen hbo en mbo bestaan wat dit betreft nauwelijks verschillen. Procesmatige professionaliteit De procesmatige professionaliteit van de overleggen lijkt redelijk op orde, zowel in mbo als hbo. Daarbij gaat het onder andere om het werken volgens vastgelegde doelen, opstellen van de agenda, het vastleggen van notulen, het bijhouden van een taken-/afsprakenlijst en het tijdig rondsturen van stukken. Opleidingsoverstijgende aanpak in het mbo Specifiek voor de beroepenveldcommissies in het mbo geldt dat deze voornamelijk een brede focus hebben: de overgrote meerderheid van de commissies (meer dan 8 op de 10) richt zich op meer dan één opleidingscluster, op meer dan één leerweg (dus zowel BOL als BBL) en op alle vier kwalificatieniveaus. In het hbo is het aantal commissies vaker gericht op een opleiding dan in het mbo, maar nog steeds is ruim de helft (55%) opleidingsoverstijgend. Commissieleden kritisch over besluitvorming en daadkracht Over de werking van de meeste commissies (59%) zijn de ondervraagde commissieleden in het algemeen tevreden 2. Het meest kritisch zijn de leden over het besluitvormingsproces en de uitvoering van actiepunten. De vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven zijn kritischer dan de leden namens de onderwijsinstelling; respectievelijk 35 en 74 procent is tevreden over de afwikkeling van actiepunten. De commissies in het hbo doen het wat dit betreft beter dan de commissies in het mbo: in het hbo worden in één op de vier commissies afspraken altijd uitgevoerd tegenover één op de zeven in het mbo. 2.5 Invloed op agenda en besluitvorming Onderwijs heeft leidende rol in de commissies Ruim de helft van alle commissieleden (58%) is van mening dat het onderwijsveld de grootste invloed heeft op de agenda van de beroepenveldcommissies. Daarnaast is nog eens de helft van mening dat het onderwijs de meeste invloed heeft op de besluitvorming van de commissies. Dit lijkt misschien opmerkelijk aangezien het bedrijfsleven de meeste commissieleden levert, maar is tegelijkertijd ook begrijpelijk vanuit de organisatorische en institutionele omgeving waar het onderwijs mee te maken heeft en die de manoeuvreerruimte van het onderwijs bepalen. 2 In het mbo hebben van de helft van de mbo-instellingen met een beroepenveldcommissie leden gerespondeerd. Deze leden zijn over het algemeen tevreden. Het is mogelijk dat hier selectiviteit optreedt: de respons onder leden van goed functionerende commissies is wellicht hoger, wat het beeld kan vertekenen. Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo 17

20 Dit komt ook tot uiting in de verschillen hierin tussen mbo en hbo: In de hbo-commissies heeft het onderwijsveld een aanzienlijk grotere invloed dan in de mbocommissies. Dit verschil hangt waarschijnlijk samen met de wettelijke taak die beroepenveldcommissies hebben bij de hbo-instellingen. In de mbo-commissies leeft de indruk dat beide partijen (beroepenveld en onderwijsveld) elkaar meer in evenwicht houden bij het bepalen van de agenda en de besluitvorming. 2.6 Taken en doelen van de commissies De inventarisatie van taken en doelen van de beroepenveldcommissies levert het volgende beeld. Strategie en inhoud opleiding centraal De taken en doelen van de commissies zijn in hoofdzaak gericht op: strategie van de samenwerking tussen opleiding en bedrijfsleven (driekwart van de commissieleden); input voor de inhoud van de opleiding als geheel (twee derde van de commissieleden). Voor dit onderwerp bestaat in de hbo-commissies meer aandacht dan in het mbo. Dit hangt vermoedelijk samen met de wettelijke taak die de commissie in het hbo heeft. instroombevordering van nieuwe studenten (vooral in mbo); input ten behoeve van de accreditatie van de opleiding (vooral in hbo). Naast de aandacht die er voor deze onderwerpen nu al bestaat, zouden de commissieleden in de toekomst graag meer aandacht zien voor: aanbod van stageplaatsen (vooral benadrukt door het onderwijs); gastdocentschappen door het bedrijfsleven (vooral benadrukt in het mbo). Consensus over doelen van de commissie Over het algemeen bestaat onder de leden van de beroepenveldcommissies een redelijke mate van overeenstemming over de doelen die de commissies zich stellen. Daarbij worden de doelen overwegend als helder getypeerd, maar zouden misschien wat ambitieuzer kunnen. Een deel van de vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven (31%) is van mening dat de beroepenveldcommissies meer gericht zijn op de belangen van het onderwijs dan die van het beroepenveld. 2.7 Wat weten de commissies te bereiken? De beroepenveldcommissies zijn in het leven geroepen om specifieke doelstellingen te realiseren. Over de mate waarin de commissies daarin slagen, komen de volgende hoofdlijnen naar voren uit het onderzoek: Oordeel over doelrealisatie overwegend positief Naar het oordeel van de commissieleden slagen de commissies redelijk in het behalen van de gestelde doelen. Ruim de helft van de leden geeft aan dat dit voldoende tot goed lukt. Op algemeen niveau verschillen de visies van het onderwijsveld en het beroepenveld hier niet van elkaar. Wel zijn op dit punt de commissies in het hbo positiever dan in het mbo. Verschillende visies op doelrealisatie Het eigen referentiekader en eigenbelang van de commissieleden tekent de visie op het doelbereik van de commissies: 18 Beroepenveldcommissies voor de bouwsector in het mbo en hbo