Correcte staalafname: de sleutel tot succesvolle laboanalyse. Symposium HoGent 19 december 2013 Jerina Boelens Lab microbiologie UZ Gent

Transcriptie

1 Correcte staalafname: de sleutel tot succesvolle laboanalyse Symposium HoGent 19 december 2013 Jerina Boelens Lab microbiologie UZ Gent

2 INHOUD Commensale flora Types stalen Correcte staalname Dringende stalen en staalbewaring Transport Point-Of-Care-Testing Take home messages

3 1. Commensale flora Richard P. Wenzel: Some experts estimate that the total number of human cells is and the total number of colonizing microbes is Despite this 10-to-1 inequity, the balance of power is influenced by an intact human immune system and the integrity of the skin and mucous membranes. Elk lichaamsoppervlak dat in contact staat met de buitenwereld heeft een eigen commensale flora Al tijdens de geboorte begint de opbouw van de eigen commensale flora

4

5 1. Commensale flora

6 1.1 De normale gastro-intestinale flora

7 1.2 Huidflora Residente flora In de microscopische huidplooien In de lumina van de talgklieren en de haarfollikels Lage virulentie behalve bij invasieve procedures waar ze ingebracht wordt in normaal steriele plaatsen of bij aanwezigheid van vreemd materiaal Transiënte flora Oppervlakkige epitheellagen Opgestegen residente flora + micro-organismen die tijdens de zorg of bij contact met personen en/of voorwerpen Wisselende samenstelling Bron van kruisinfecties Goede handontsmetting elimineert de transiënte en vermindert de residente flora Pittet et al. Arch Internal Med 1999

8 2. Types stalen Lipsky & Plorde, Postgraduate Medicine, 1978

9 2.1 Type 1 stalen Staal afkomstig uit een steriele plaats Afwezigheid van normale commensale flora bij aseptische afname is elke gevonden kiem significant en belangrijk

10 2.1 Type 1 stalen Cerebrospinaal vocht bij kliniek van meningitis Grampositieve diplococcen Belang: vermoeden S. pneumoniae Gramnegatieve diplococcen Belang: vermoeden N. meningitidis R/ penicilline Preventie van secundaire gevallen Verplichte aangifte bij Toezicht volksgezondheid

11 2.2 Type 2 stalen Belang van de staalkwaliteit en correcte afnameprocedure! Q-score: epitheelcellen als merker van contaminatie Bijvoorbeeld sputumstalen: zelden homogeen: etter vermengd met speeksel Bijvoorbeeld urinestalen: midstream urine

12 2.3 Type 3 stalen Pathogenen in normale flora van de keel, de vagina, faeces, open wondes, Belang van microscopie is hier wisselend Voorbeelden: faeces keel (Plaut-Vincent) vagina (bacteriële vaginose, gisten) urethraal uitstrijkje (N. gonorroea)

13 3. Correcte staalname pre-pre- 1 pre- 2 analytische fase 3 post- 4 post-post Bartlett, Medical Microbiology. Quality cost and clinical relevance. 1974

14 3. Correcte staalname Aanvraagformulieren zijn wettelijke documenten

15 Patiëntgegevens

16 Patiëntgegevens Aanvragende arts

17 Patiëntgegevens Aanvragende arts Klinische inlichtingen en tijdstip van afname

18

19

20 3. Correcte staalname 3.1 DO s Correcte aanvraag met patiëntidentificatie, aanvragende arts, klinische inlichtingen Controleer de identiteit van je patiënt Neem het staal af (vermijd contaminatie) en sluit het potje of buisje (onbreekbaar & lekvrij) goed Label de recipiënten met de identificatiesticker van de juiste patiënt Noteer tijdstip van afname Steek potje en aanvraag in een dubbelwandig zakje Stuur snel op

21 3. Correcte staalname 3.1 DO s If you have the opportunity to send a little or a lot of material for culture, send a lot. Sending a single swab for anaerobic, aerobic, mycobacterial and fungal culture simply proves that you believe in the atom theory, not the germ theory. D.S. Shapiro, Boston Medical Center

22 3. Correcte staalname 3.2 DON T s Formaline of andere fixatiemiddelen (uitz. boorzuur urines) Breekbare recipiënten Home-made recipiënten Niet-steriele recipiënten Ongelabelde of slecht gelabelde recipiënten Bevuilde recipiënten

23

24 3. Correcte staalname 3.3 Urinestalen Voorkeursstaal: midstream In lekvrije containers Klinische inlichtingen (verschillende interpretatie symptomatische versus asymptomatische patiënt) Afkoelen binnen de 30 min

25 3. Correcte staalname 3.3 Midstream urine

26 3. Correcte staalname 3.3 Midstream urine

27 3. Correcte staalname 3.3 Blaassonde Eenmalige katheterisatie/sondage: klein risico op introductie van bacteriën in de blaas Verblijfskatheters: NOOIT uit de zak WEL via naaldloze afnamepoort (vooraf ontsmetten) Geen routinematige urinekweek bij patiënten met verblijfsonde Kweek van blaassondetips niet zinvol

28 3. Correcte staalname 3.4 Respiratoire stalen Onderscheid bovenste versus lagere luchtwegen Bovenste luchtweginfecties zijn doorgaans viraal (VTM) Soms S. aureus, S. pneumoniae, H. influenzae Keel, nasopharyngeale wisser of aspiraat

29 3. Correcte staalname 3.4 Respiratoire stalen: diepe luchtwegen Opgehoest sputum Instrueer patiënt: geen speeksel, voldoende (1 ml) Mengsel van diep en oppervlakkig materiaal

30 3. Correcte staalname 3.5 Hemoculturen Hemoculturen zijn te beschouwen als de belangrijkste stalen in het bacteriologisch lab! Zeer gevoelige kweekmethode pre-analytische fase met correcte afname uiterst belangrijk!!

31 3. Correcte staalname 3.5 Hemoculturen Aerobe en anaerobe fles Steeds afname van een set of koppel Eventuele uitzondering neonatologie Flessen bewaren afgeschermd van de zon Visuele inspectie van fles voor gebruik. Is de sensor geel: NIET GEBRUIKEN Vervaldatum controleren

32 3. Correcte staalname 3.5 Hemoculturen Dop van de fles verwijderen Ontsmet rubber op de fles en arm patiënt (70% alcoholische oplossing). Respecteer de contacttijd = laten drogen Vlindernaald of spuit (10 of 20 ml) Optimale hoeveelheid:10 ml voor volwassen flessen Gebruik geen bloed uit tubes!

33 3. Correcte staalname 3.4 Hemoculturen Met naald en spuit In 1 keer 20 ml afnemen Eerst anaerobe, dan aerobe fles Reden: er kan zuurstof in de spuit zitten Met adaptor Gebruik een vlindernaald Eerst aeroob, dan anaeroob Reden: er kan zuurstof in de leiding zitten Opgelet: de flessen blijven vacuüm zuigen!!

34 3. Correcte staalname 3.6 Faeces Voldoende materiaal (diarree?) Een wisser is onvoldoende! Uitz. pediatrie. Toilet-systemen, niet vissen! Urine-bijmenging vermijden Snel transport of koelen of Cary-Blair bewaarmedium

35 3. Correcte staalname 3.6 Faeces Communicatie bij vermoeden EHEC of Vibrio spp. of andere zeldzamere pathogenen C. difficile: toxines zijn labiel! Lamblia antigentest als eerste screeningstest voor aanwezigheid van parasieten Afnametijdstip vermelden Soms 3 opeenvolgende stalen (hogere gevoeligheid), (opeenvolgende dagen of alternerend)

36 3. Correcte staalname 3.7 Wondes en uitstrijkjes Wondkweken Minstens reinigen met steriel fysiologisch Desinfecteren Etter of debris verwijderen Biopt > spoeling > wisser Staalname in de diepte of aan de rand Uitstrijkjes

37 3. Correcte staalname 3.7 Uitstrijkjes: Eswab

38 3. Correcte staalname 3.7 Uitstrijkjes: Eswab

39 3. Correcte staalname 3.6 Vochten Klassieke type 1 stalen: lumbaalvocht, ventrikelvocht, ascites, pleuravocht, gewrichtsvocht, Contaminatie bij afname te vermijden! Ontsmetten met ontsmettingsmiddel op alcoholische basis of iodinepreparaat Communicatie! Snel transport: bepaalde kiemen overleven zeer slecht (S. pneumoniae, N. meningitidis) Persoonlijk afleveren?

40 3. Correcte staalname 3.8 Surveillancekweken Multiresistente gramnegatieve staven: IZ BMT: gramnegatieve staven CPE Neus, keel en perineum voor MRSA Rectale afname met Eswab: voorbij anale sfincter (intrarectaal) Wisser moet in principe bruin zijn

41 4. Dringende stalen en staalbewaring 4.1 Dringende stalen

42 4. Dringende stalen en staalbewaring 4.2 Staalbewaring Bij voorkeur binnen de 2 uur in het lab Indien niet mogelijk: maximum 24 uur bewaren Hoe?

43 5. Staaltransport Snel ( en ) Stalen niet laten opstapelen Niet wachten op de koffiepauze

44 5. Staaltransport Buizenpostsystemen Snelle en tragere lijnen Kamertemperatuur Defecten Vermijden bij zeer kostbare stalen Misbruiken

45 5. Staaltransport WIP-richtlijnen: Gereinigde/ontsmette container (buitenzijde) Lekvrij Onbreekbaar Lekvrije plastic zakjes Aanvraag gescheiden van staal

46 5. Staaltransport: extern Dubbel verpakt Vochtabsorberend materiaal

47 6. POCT Point-of-care test = bedside = naast de patiënt Bijvoorbeeld glycemie In microbiologie: LFI Pitfalls ervaring aflezen load positiviteit

48 6. POCT RSV, Influenza, Legionella pneumophila serotype 1, S. pneumoniae, HIV, EBV, Moleculaire POCT: MRSA, C. difficile, MDRO, GBS, Echte bedside versus 24/24 en 7/7 beschikbaarheid binnen redelijke termijn Wanneer zinvol? Klinisch beleid Infectiepreventiebeleid

49

50 7. Take home messages Aanvraag met klinische inlichtingen Inzicht type 1, 2 en 3 stalen Vermijd contaminatie Snel transport of goede bewaring Actieve communicatie bij dringende of heel belangrijke stalen