Trek van ni et-zeevogels langs en over de Noordzee: een verkenning

Transcriptie

1 Trek vn ni etzeevogels lngs en over de Noordzee: een verkenning R. Lensink & J. vn der Winden Bureu Wrdenburg bv Adviseurs voor ecologie & milieu Postbus, 00 AJ Culemborg Telefoon 0 70, Fx 0 8 opdrchtgever; Rijkswterstt, Rijksinstituut voor Kust en Zee ober 7 rpport nr. 7.0

2 Bureu Wrdenburg rpport Rpport nr.: Sttus rpport: Dtum uitgve: Titel: Auteurs: Antl pgin's totl: Antl tbellen: Antl figuren: Antl bijlgen: Antl krten: Project nr.: Projectleider: Nm en dres opdrchtgever: Referentie opdrchtgever: Akkoord: 7.0 eindrpport 0 ober 7 Trek vn nietzeevogels ngs en over de Noordzee: een verkenning drs. ing. R. Lensink, drs. J. vn der Winden drs. S. Dirksen Rijkswterstt, Rijksinstituut voor Kust en Zee Postbus 80 0 EA Middelburg opdrchtbon nr. 770 d.d. 0 juni 7 Directeur Bureu Wrdenburg bv drs. A.J.M, Meijer Hndtekening: Dtum: 0 ober 7 Bureu Wrdenburg bv is niet nsprkelijk voor gevolgschde, lsmede voor schde welke voortvloeit uit toepssingen vn de resultten vn werkzmheden of ndere gegevens verkregen vn Bureu Wrdenburg bv; opdrchtgever vrijwrt Bureu Wrdenburg bv voor nsprken vn derden in verbnd met deze toepssing. Bureu Wrdenburg bv / Rijkswterstt, Rijksinstituut voor Kust en Zee Dit rpport is vervrdigd op verzoek vn opdrchtgever hierboven ngegeven en is zijn eigendom. Niets uit dit rpport mg worden verveelvoudigd en/of openbr gemkt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke ndere wijze dn ook, zonder voorfgnde schriftelijke toestemming vn de opdrchtgever hierboven ngegeven en Bureu Wrdenburg bv, noch mg het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig nder werk dn wrvoor het is vervrdigd. Bureu Wrdenburg bv Adviseurs voor ecologie & milieu Postbus, 00 AJ Culemborg Telefoon 0 70, Fx 0 8

3 Inhoud Inleiding Opzet 7. Werkwijze 7. Belngrijke begrippen 8. Overige 8 Resultten. Keuze soorten. Trekwegen en routes. Het gebruik vn routes over WestEurop. Het ntl vogels lngs en over de Noordzee. Trek lngs en over de Noordzee. Stuwing vn trek, wnr en welke soorten.7 Het ntl in de loop vn het r.8 Overdg of in de ncht 7. Hoe hoog vliegen trekkende vogels 8 Conclusie... Dnkwoord Litertuur

4 Inleiding De Noordzee is een vn de mogelijke locties voor de nleg vn een nieuwe luchthven. Drnst worden loctieverkenningen uitgevoerd voor de relistie vn offshore windturbines en plnnen ontwikkeld voor kustuitbreiding zols Msvlkte. Eén vn de specten die in de fwegingen over loctiekeuzen een rol speelt, zijn de bewegingen vn vogels. Het Rijksinstituut voor Kust en Zee heeft Bureu Wrdenburg verzocht een verkennende rpportge smen te stellen over vogeltrek lngs en over de Noordzee. Gezien de kennis die bij het RIKZ over zeevogels beschikbr is, is gevrgd n deze groep vogels minder ndcht besteed dn n soorten uit ndere groepen. Onder vogeltrek wordt in dit verbnd verstn: een gerichte periodieke verpltsing tussen broedgebied en overwinteringsgebied (wee vers), die voortkomt uit de hormonle en fysiologische stt vn de vogel (nr Dingle ). Bewegingen ls voedseltrek en slptrek vllen buiten het kder vn deze rpportge. In dit rpport komen de volgende onderwerpen n de orde: een overzicht vn de vogelsoorten die over de Noordzee of het dr direct ngrenzende Nederlndse kustgebied trekken; een overzicht vn de trekroutes die over en lngs de Noordzee lopen; verschillen en overeenkomsten tussen de trek overdg en gedurende de ncht; de timing vn de trek in het r; een schtting vn het ntl vogels dt lngs en/of over de Noordzee trekt; een duiding vn de vlieghoogtes vn trekkende vogels lngs en over de Noordzee. Voor de fzonderlijke soorten zijn deze onderwerpen smengevt in twee tbellen. Drnst wordt de bestnde kennis over deze onderwerpen in lgemene zin smengevt. Deze rpportge heeft het krkter vn een verkenning vn de beschikbre informtie en de huidige kennis. Op de hiervoor genoemde onderwerpen wordt lleen op hoofdlijnen ingegn, en uitsluitend op bsis vn de belngrijkste overzichten en studies uit de fgelopen decenn. Dit overzicht stipt onderwerpen n, zonder bsolute volledigheid te willen pretenderen en zonder in detil te treden. Over de tlrijkheid vn lgemene soorten en soorten die voorl in Ruslnd broeden, zl het ltste woord niet gezegd zijn. Juist de tlrijkere soorten beplen in belngrijke mte het totle ntl vogels dt lngs en over de Noordzee trekt.

5 Opzet. Werkwijze In deze verkenning ligt de ndruk op het kwntificeren vn de trek lngs en over de Noordzee. Voor dit doel is relevnte litertuur voor iedere soort gescreend op de volgende onderwerpen: ligging broedgebieden en overwinteringsgebieden; de trekweg(en) tussen broed en overwinteringsgebieden; het ntl vogels dt gebruik mkt vn de trekweg(en); eventuele oversteek vn de Noordzee tijdens de trek; het ntl vogels dt de Noordzee oversteekt; het ntl vogels dt over het Nederlndse kustgebied lngs de Noordzee vliegt; het bestn vn dg en/of nchttrek; de mte wrin de trek lngs de Nederlndse kust onderhevig is n stuwing; de tijdstippen in het r wrop de trek mxim kent. De verkregen informtie is op een ntl mnieren geordend. De lijn die in deze ordeningen nwezig is, wordt hieronder verwoord. Voor een verntwoording zij verwezen nr de betreffende prgrf. Uit de ligging vn broed en overwinteringsgebieden vn soorten en gegevens over de weg die vogels tussen broed en overwinteringsgbied volgen, zijn trekwegen fgeleid. Deze soortspecifieke trekwegen zijn vervolgens smengevoegd tot de belngrijkste trekroutes in reltie tot vogeltrek over WestEurop; zie verder.. Voor iedere soort is een inschtting gemkt vn het ntl vogels dt vn een route gebruik mkt; zie verder. Afhnkelijk vn de ligging vn de trekroute ten opzichte vn de Noordzee, zl een deel vn de vogels in deze route lngs en/of over de Noordzee trekken. Voor iedere soort is getrcht een inschtting te geven vn de trek lngs en over de Noordzee; zie verder.. Uit de kennis over de ligging vn broed en overwinteringsgebieden in reltie tot de Noordzee volgt een ntl lterntieve mogelijkheden om lngs of over de Noordzee te trekken; zie verder., Deze mogelijkheden hebben een reltie met het l dn niet optreden vn stuwing lngs de kust; zie verder.. De ltste ruimtelijke dimensie vn de trek is de vlieghoogte. Hiervoor is een globle ptroon beschrijving uitgevoerd; zie verder.. Voor het temporele spect vn vogeltrek zijn twee onderwerpen vn belng; de trek in de loop vn het r en de trek in de loop vn een etml; zie respectievelijk.7 en.8.

6 . Belngrijke begrippen In deze verkenning wordt onder Noordzee verstn: de zee die wordt begrensd door Engelnd, Schotlnd, Shetnd Eilnden, ZuidNoorwegen, Denemrken, Duitslnd, Nederlnd en België. Onder kust of kuststreek wordt verstn: een strook vn enkele kilometers breed (vk overeenkomend met de duinen) lngs de Noordzee in Nederlnd. Vogeltrek over de Noordzee betreft de trekbewegingen vn vogels boven het zeegebied zols dt hierboven is begrensd. Vogeltrek lngs de Noordzee gt over de trekbewegingen lngs en boven de kust vn Nederlnd en min of meer evenwijdig n de kustlijn. Angnde het trekgedrg vn vogels en vogelsoorten zijn de volgende drie begrippen vn belng: Stndvogel de soort kent geen seizoensgebonden trek tussen broed en overwinteringsgebieden. Buiten het broedseizoen verpltsen vogels zich in meer of minder mte in de omgeving vn de broedplts. Sommige soorten verblijven het gehele r in hun broedterritorium (bijvoorbeeld bosuil), ndere kunnen zich tot 00 km vn de broedplts verwijderen (bijvoorbeeld koolmees). Gedeeltelijk trekvogel een deel vn de popultie vn een soort kent seizoensgebonden trek tussen broed en overwinteringsgebieden, een nder deel vn de popultie gedrgt zich is stndvogel. Deze twee vormen vn trekgedrg binnen een soort kunnen in één regio nst elkr voorkomen en/of in ruimtelijke gescheiden regio's. Het ltste komt veel voor bij soorten die in West en NoordEurop broeden. De vogels in NoordEurop zijn dn trekvogel en de vogels in WestEurop stndvogel. In deze studie zijn lleen de vogels en/of populties betrokken die seizoensgebonden trek vertonen. Trekvogel lle vogels vn de betreffende soort vertonen een seizoensgebonden trek tussen broed en overwinteringsgebieden.. Overige Voor deze studie is geen uitputtende studie vn de litertuur gepleegd. Zowel voor de informtie over de trek vn fzonderlijke soorten ls voor de informtie over de ptronen in de trek lngs en over de Noordzee is volstn met het rdplegen vn hndboeken en belngrijke overzichtspublicties. De belngrijkste reden is de hoeveelheid tijd die beschikbr ws voor deze rpportge; het kn dn ook met recht 'een verkenning worden genoemd. De eerste uteur is in een nder verbnd betrokken bij de smenstelling vn een publictie over de zichtbre vogeltrek over Nederlnd in 7 op bsis vn de dtbse vn de Lndelijke Werkgroep Vogeltrektellen (LWVT in voorbereiding). Hoewel de resultten hiervn nog niet beschik

7 br zijn, en n de publictie nog niet gerefereerd kn worden, klinken inzichten die in dit verbnd zijn verkregen, door in de smenstelling vn deze verkenning,

8 Resultten. Keuze soorten In deze studie zijn vogelsoorten opgenomen die n de volgende criter voldoen (bijlge ): de soorten komen ls doortrekker regelmtig in de regio Noordzee voor. Dwlgsten en uiterst zeldzme soorten die in Nederlnd tot de zogenmde 'beoordeelsoorten' horen (Commissie Dwlgsten Nederlndse Avifun mond. med.), zijn buiten beschouwing gelten; de soorten zijn in het relevnte verspreidingsgebied (gedeeltelijk) trekvogel. Stndvogels zijn buiten beschouwing gelten; de soorten behoren niet tot de echte zeevogeis. Echte zeevogels zijn buiten beschouwing gelten. Uitheemse soorten, ook genoemd exoten, zijn op dezelfde wijze ls inheemse beoordeeld: op bsis vn het ntl vogels en of ze l dn niet trek vertonen (Lensink b, c). In deze verkenning is de trek vn ondersoorten buiten beschouwing gelten. Een uitzondering is gemkt voor toendr en tigrietgns, wter en oeverpieper lsmede zwrte en bonte kri.. Trekwegen en routes De trekbewegingen vn vogels lngs en over de Noordzee hngen smen met de ligging vn de broed en overwinteringsgebieden vn de fzonderlijke soorten. De soortspecifieke verbinding tussen beide gebieden wordt in deze rpportge ngeduid ls trekweg. ledere soort gebruikt voor de trek tussen broed en overwinteringsgebied één of meer trekwegen. De trekwegen zijn fgeleid vn gegevens in Crmp (77, in serie), Zink (77, in serie), Speek & Speek (8) en LWVT {in serie). Binnen Europ en de ngrenzende delen vn Azië en NoordAmerik worden in het kder vn vogeltrek over WestEurop (incl. de Noordzee) een ntl belngrijke broedgebieden onderscheiden (figuur.): Groenlnd/IJslnd, NoordEurop, WestEurop, te verdelen in de Britse Eilnden en Continentl West Europ, NoordoostEurop en Ruslnd, MiddenEurop, De trekwegen vn vogelsoorten die in deze gebieden broeden, leiden nr de volgende belngrijke overwinteringsgebieden (figuur.): WestEurop (incl. GrootBrittnnië), ZuidwestEurop (en/of Afrik), ZuidoostEurop (en/of Afrik).

9 Figuur.. Ligging vn belngrijke broedgebieden in reltie tot vogeitrek over WestEurop Figuur.. Ligging vn belngrijke overwinteringsgebieden in reltie tot vogeitrek over WestEurop

10 De globle verbindingen tussen de genoemde broed en overwinteringsgebieden worden in deze rpportge ngeduid ls trekroutes. Het smennemen vn trekwegen vn fzonderlijke soorten tot routes die door een groot ntl soorten worden gebruikt, lijkt voor deze rpportge gerechtvrdigd. De routes geven immers de belngrijkste stromen vogels en hun hoofdtrekrichting over WestEurop weer. Over WestEurop zijn 0 routes onderscheiden (figuur.). Deze worden ls volgt benoemd: Groenlnd/IJslnd WestEurop Groenlnd/IJslnd ZuidwestEurop (Afrik) NoordEurop WestEurop NoordEurop ZuidwestEurop (Afrik) Continentl WestEurop ZuidwestEurop (Afrik) NoordoostEurop (Ruslnd) WestEurop 7 MiddenEurop WestEurop 8 WestEurop ZuidoostEurop (Afrik) GrootBrittnnië ZuidwestEurop (Afrik) 0 NoordoostEurop ZuidwestEurop (Afrik) De trek vn vogels uit WestEurop nr ZuidwestEurop (Afrik) is verdeeld over twee routes, nl. vnuit Continentl WestEurop (route ) en vnuit GrootBrittnnië (route ). Vogels in route houden fhnkelijk vn de soort een zuidwestelijke tot zuidelijk koers n. Drdoor treedt vn de betrokken soorten nuwelijks trek lngs en over de Noordzee op. Vogels die vnuit GrootBrittnnië wegtrekken, trekken voorl nr het zuiden of zuidzuidwesten en komen drbij ook nuwelijks over de Noordzee. Een ntl routes komt min of meer overeen. De vogels in route volgen op het eerste deel vn hun reis dezelfde route ls de vogels in route. Het onderscheid is voorl gebseerd op de ligging vn beide overwinteringsgebieden, wrbij trek nr het overwinteringsgebied WestEurop (route ) nleiding geeft tot meer bewegingen over en lngs de Noordzee dn trek nr het overwinteringsgebied ZuidwestEurop (Afrik, route ). De vogels in route volgen min of meer dezelfde route ls de vogels in route. Het onderscheid is voorl gebseerd op de ligging vn het broedgebied. Vogels die in WestEurop broeden en niet in NoordEurop, zullen niet of nuwelijks over de Noordzee trekken, hooguit lngs de Noordzee over de Hollndse Kust Vogels die in NoordEurop broeden, kunnen in flinke ntllen over de oostelijke Noordzee trekken (zie ook.). Bij een ntl soorten gnzen, eenden en steltlopers is loopmigrtion vstgesteld. Dit wil zeggen dt vogels in het voorr een oostelijker/zuidelijker trekweg volgen dn in het nr. In veel gevllen betekent dit nog we! dt de vogels voor een deel dezelfde route volgen. Zo trekken Grutto's in het nr over route voorl v het Iberisch Schiereilnd. In het voorr komt een deel vn de vogels v Itlië nr WestEurop. Duikeenden uit Ruslnd op route komen in het nr v een meer noordelijke trekweg nr WestEurop terwijl ze in het voorr v een zuidelijker trekweg nr

11 ~ * ~ +** Figuur.. Ligging vn 0 belngrijke trekroutes in reltie tot vogeltrek lngs en over de Noordzee. Groenlnd/IJslnd WestEurop Groenlnd/IJslnd ZuidwestEurop (Afrik) NoordEurop WestEurop NoordEurop ZuidwestEurop (Afrik) Continentl WestEurop ZuidwestEurop (Afrik) NoordoostEurop (Ruslnd) WestEurop 7 MiddenEurop WestEurop 8 WestEurop ZuidoostEurop (Afrik) GrootBrittnnië ZuidwestEurop (Afrik) 0 NoordoostEurop ZuidwestEurop (Afrik) e; / f i ) J > i ƒ,i I y r v.>*' *~ V / ^"

12 C * ^ ï" \ < ****'" >w VTT^TV 8

13 het oosten gn. Onder rctische steltlopers komen de meest extreme voorbeelden vn loopmigrtion voor. In het nr trekt een reltief groot ntl vogels v de kusten vn WestEurop nr Afrik (EstAtlntic Flywy). In het voorr vliegt een reltief groot deel vn de vogels v het Midden Oosten nr de hoge rctis (EstMediterrnn Flywy). Het gebruik vn verschillende flywys door één soort, ls extreem voorbeeld vn loopmigrtion, is ondermeer ngetoond voor de Bonte Strndloper (Gromdzk 8). Onder zngvogels komt deze vorm vn trek ook voor, bijvoorbeeld de Beflijster (Deppe 8, Busche ) die in het nr vnuit NoordEurop voori v GrootBrittnnië nr het zuiden trekt en in het voorr voorl over het continent nr het noorden. De steltlopers die in het hoge noorden vn Siberië broeden en nr ZuidwestEurop en Afrik trekken, zijn lle ingedeeld in route 0 (Noordoost Europ ZuidwestEurop (Afrik)). De steltlopers die in WestEurop overwinteren zijn ingedeeld in route (NoordEurop WestEurop) en/of route (NoordoostEurop WestEurop).. Het gebruik vn routes over WestEurop In deze verkenning zijn vogelsoorten betrokken (bijlge ). Een groot ntl gebruikt meer dn één trekroute, een beperkt deel s één route. Deze ltste groep is in het kder vn deze verkenning het eenvoudigst te hnteren. Wnr het ntl broedvogels bekend is, of het ntl op pleisterpltsen tijdens de trek of in de winter, is n te geven hoeveel vogels gebruik mken vn de betrokken route. Bij soorten die meer dn één route gebruiken, is de zk minder eenvoudig. Indien e gegevens bekend zijn over het ntl op pleisterpltsen in de trektijd of in de winter en de bewegingen die de soort tussen broed en wintergebied mkt, vlt een e inschtting te mken vn het nt! vogels dt vn de verschillende routes gebruik mkt. Voor veel soorten zngvogels zijn deze gegevens niet ltijd beschikbr of ontbreekt gedetilleerde kennis over de bewegingen tussen broed en wintergebieden. In dit gevl is op bsis vn de ntllen in broedgebieden, winterkwrtieren en de ligging vn trekwegen een inschtting gemkt die nr de huidige kennis het meest reële beeld oplevert. Uiteindelijk is in de gehnteerde procedure voor het schtten vn het ntl vogels in een route een vierdeling gemkt, die fgeleid is vn kwliteit vn de informtie over ntllen vogels en hun bewegingen (bijlge, kolom ). Des te minder informtie beschikbr ws, des te meer het ntl een schtting is, en omgekeerd. Voorl bij zngvogels is de schtting vn het ntl vogels in een route fgeleid vn de omvng vn de broedpopultie in het relevnte herkomstgebied. Tijdens de nrstrek mken niet lleen de oudervogels gebruik vn de route mr ook hun jongen. Voor de berekening vn het ntl vogels n het begin vn de trektijd is uitgegn vn een driedeling in het ntl jongen dt oudervogels in het begin vn het nr hebben (bijlge, kolom ). Deze bendering lijkt voor deze toepssing, wrin schttin

14 gen vn het gebruik vn een route worden weergegeven in een logritmische klsseïndeling, verntwoord (zie ook Lensink & Kwk ). De ntlsnduiding in bijlge heeft betrekking op het nr. In het voorr is het ntl vogels ltijd minder ls gevolg vn wintersterfte. Bij de meeste soorten is het ntl dt ieder r vn de route gebruik mkt, min of meer gelijk. Alleen onder de irruptieve soorten lopen de ntllen vn r tot r sterk uiteen. In dit gevl zijn een minimum en mximum ntl gegeven; bijvoorbeeld kruisbek in route kl 0. Vn een ntl soorten komt de schtting ongeveer op een klssegrens uit. In dit gevl zijn twee klssen genoemd; bijvoorbeeld tuinfluiter, route, kl /. Drnst kunnen soorten ls gevolg vn loopmigrtion in het ene seizoen veel tlrijker zijn dn in het ndere (zie.). In dit gevl is het seizoen ngehouden wrin de soort het meest tlrijk is. An de hnd vn de gegevens in bijlge is voor iedere onderscheiden trekroute een sommtie gemkt vn het ntl vogels dt vn deze route gebruik mkt. In de nduiding vn het ntl is bij de meeste soorten gebruik gemkt vn een logritmische klsseïndeling. Voor deze soorten is in de sommtie het geometrisch klssegemiddelde gebruikt. Voor soorten met excte opgven over het ntl in een route, is dit ntl gebruikt. Voor de soorten uit klsse 7 is de best bekende schtting gebruikt. Het resultt vn de sommtie komt in de bespreking vn de trekroutes n bod. Deze uitkomst dient uitsluitend om de orde vn grootte vn het ntl vogels in een route n te geven. In het vervolg worden de 0 onderscheiden trekroutes nder omschreven, lsmede het ntl soorten dt vn deze trekroute gebruik mkt en de omvng vn de trek in deze route (bijlge ). Ook wordt een nduiding gegeven vn de mte wrin uit de ligging vn de route trekbewegingen lngs en over de Noordzee volgen. De omvng hiervn wordt verder uitgewerkt in.. Route Groenlnd/IJslnd WestEurop De broedgebieden vn de vogels in deze trekroute liggen op IJslnd en de kusten vn Groenlnd en de overwinteringsgebieden voorl in gebieden rond de zuidelijke Noordzee. Soorten ls wilde zwn, brndgns, rotgns en gruwe gns overwinteren in Ierlnd en het westen vn Groot Brittnnië of in Schotlnd zols de kleine rietgns. De belngrijkste soorten in deze trekroute die ook op het continent komen, en dus de Noordzee oversteken, zijn een ntl steltlopers, koperwiek, ijsgors en suwgors. De koperwiek overwintert lngs de kust en lndinwrts, de ndere soorten voorl lngs kusten. De tlrijkste soorten zijn knoetstrndloper, wtersnip, tureluur en koperwiek. De totle omvng vn de trek in deze route ligt in de ordegrootte vn miljoen vogels. Hiervn steekt een nzienlijk deel de Noordzee over. 7

15 Route Groenlnd/IJslnd ZuidwestEurop (Afrik) Deze trekroute wordt gebruikt door vogelsoorten die vnuit hun broedgebieden op IJslnd en de kusten vn Groenlnd, v WestEurop nr hun winterkwrtieren in ZuidwestEurop of Afrik trekken. Belngrijke soorten in deze route zijn bonte strndloper, goudplevier, regenwulp en de zngvogels grspieper, tpuit, witte kwikstrt en koperwiek. De omvng vn deze route bedrgt ongeveer miljoen vogels, ten belngrijk deel vn de stroom vogels trekt v de Britse Eilnden nr het zuiden en steekt nuwelijks de Noordzee over. Vn bonte strndloper, grutto, steenloper en tpuit steekt met zekerheid een deel vn de vogels de zuidelijke Noordzee wel over. Route NoordEurop WestEurop De soorten in de trekroute hebben hun broedgebieden in NoordEurop, eventueel ook in Denemrken en NoordDuitslnd. De overwinteringsgebieden liggen rond de zuidelijke Noordzee, tussen Nederlnd, Noord Frnkrijk en Ierlnd. Vogels die in het noordelijk deel vn het broedgebied broeden en op de Britse Eilnden overwinteren, trekken mogelijk grotendeels rechtstreeks vn Scndinvië nr Schotlnd over de Noordelijke Noordzee. Soorten die met zekerheid rechtstreeks nr Schotlnd gn en tlrijk over de noordelijke Noordzee trekken, zijn wtersnip, veldleeuwerik, merel, koperwiek en vink. Vogels uit het zuidelijk en oostelijk deel vn het broedgebied en die op de Britse Eilnden overwinteren, nemen over het lgemeen een meer zuidelijke route over en lngs de Noordzee. Het is niet uitgesloten dt een deel vn de betrokken vogels fhnkelijk vn de omstndigheden het ene r v de noordelijke Noordzee nr het winterkwrtier trekt en het ndere r v de zuidelijke Noordzee. Voorts kunnen dergelijke verschillen ook tussen voor en nr worden verwcht. Miniml 7 soorten mken gebruik vn deze route, wrvn de omvng wordt gescht op om en nbij miljoen vogels. Tlrijke soorten zijn kokmeeuw, stormmeeuw, veldleeuwerik en lijsterchtigen, zeer tlrijk zijn spreeuw en vink. Een nzienlijk deel vn de betrokken vogels steekt de zuidelijke Noordzee over. Bovendien kn in de loop vn de winter, bij invllende vorst, een volgend contingent de Noordzee overtrekken nr het zuiden vn Engelnd en Ierlnd. Route NoordEurop ZuidwestEurop (Afrik) De broedgebieden vn de betrokken vogels liggen in NoordEurop, eventueel ook in Denemrken, NoordDuitslnd en Nederlnd. Deze vogels trekken nr ZuidwestEurop of v Zuid(west)Europ nr Afrik. De route wordt door miniml 0 soorten gebruikt, met een totl ntl vn ongeveer 8 miljoen vogels. De vogels die in deze route over Nederlnd trekken, mken deel uit vn de breedfronttrek vnuit Scndinvië nr het zuidwesten. In de nnme voor het ntl vogels in de route (tbel ) is een inschtting gemkt vn het deel dt normliter over Nederlnd trekt. Op bsis vn diverse bronnen (Crmp in serie, Speek & Speek 8, Zink in serie) is getrcht de ligging vn de relevnte trekwegen zo mogeijk 8

16 f te bkenen. Vervolgens is de relevnte broedpopultie ls uitgngspunt genomen. Een deel vn de vogels is gebonden n kustgebieden, zols verschillende hoogrctische steltlopers. Deze trekken voorl v de kusten vn West Europ nr het zuiden, De meeste zngvogels trekken meer lndinwrts en hiervn mt de trekintensiteit over Nederlnd vn west nr oost toe. Tlrijke soorten zijn houtduif, boompieper, znglijster en vink. Vnuit Zuid Noorwegen vliegt een deel vn de vogels rechtstreeks nr Nederlnd en Duitslnd. De mte wrin dit gebeurt verschilt zeker vn soort tot soort. Deze route geeft geen nleiding tot structurele bewegingen over de zuidelijke Noordzee, mr wel lngs de Nederlndse kust, inclusief de Wdden en het zeegebied ten noorden drvn. Wel kunnen met nme in het voorr bij winden uit ZO, nzienlijke ntllen vogels uit deze route nr het westen verdriften en op de Engelse oostkust belnden (o. Riddiford & Findley 8). Route Continentl WestEurop ZuidwestEurop (Afrik) Vn de soorten in deze trekroute zijn Nederlnd en NoordDuitslnd de meest noordelijke broedgebieden in NoordwestEurop. De overwinteringsgebieden liggen in ZuidwestEurop of zuidelijker in Afrik, Miniml soorten mken hiervn gebruik. Tlrijke soorten zijn zwrtkop, witte kwikstrt, gruwe vliegenvnger en grutto. Het ntl vogels in deze route wordt gescht op ongeveer miljoen vogels. Gezien de ligging vn broed en overwinteringsgebieden geeft deze trekroute nuwelijks nleiding tot trekbewegingen over de noordelijke, oostelijke en zuidelijke Noordzee. Route NoordoostEurop (Ruslnd) WestEurop De vogels in deze trekroute broeden in OostEurop en verder oostwrts in Ruslnd, tot chter de Oerl. De hoofdstroom vn de vogels gt over of onderlngs de Oostzee. De overwinteringsgebieden liggen in WestEurop, voorl rond de zuidelijke Noordzee tussen Denemrken, NoordFrnkrijk en Ierlnd, Tot de tlrijke gebruikers vn deze route behoren rctische gnzen, rctische steltlopers en verschillende soorten zngvogels. De meest tlrijke soort vn de route is wrschijnlijk de spreeuw. Miniml 7 soorten mken gebruik vn deze route met in totl ruim miljoen vogels. Deze route wordt ook gebruikt door belngrijke irruptieve soorten ls pestvogel, noten krker, krutsbek en zwrte mees. Met ndruk zij vermeld dt de omvng vn de broedpopulties vn zngvogels in deze trekroute bekend is. De ngehouden schttingen zijn n de voorzichtige knt. Een nzienlijk deel vn de betrokken vogels steekt de zuidelijke Noordzee over, om in ZuidEngelnd en Ierlnd te overwinteren. Route 7 MiddenEurop WestEurop Deze route wordt door een beperkt ntl soorten gebruikt. Rietgnzen kunnen in de winter uitwisselen met gebieden in MiddenEurop. Een deel vn de zwrtkoppen uit MiddenEurop overwintert in Engelnd. Drnst trekken vlmse gien tijdens irrupties vn Midden nr West

17 Europ. De belngrijkste soorten zijn kievit en spreeuw, beide soorten trekken voorl in de zomer, mogelijk vergezeld vn kokmeeuw, vnuit Midden Europ nr WestEurop. Met uitzondering vn de rietgnzen kunnen deze soorten tijdens de trek de zuidelijke Noordzee oversteken. Het gebruik vn deze route is echter beperkt, minder dn 0, miljoen vogels. Route 8 WestEurop ZuidoostEurop (Afrik) Een klein deel vn de broedvogelsoorten in WestEurop (incl. de Britse Eilnden) trekt niet nr het zuidwesten mr nr het zuidoosten. De overwinteringsgebieden liggen in ZuidoostEurop en/of OostAfrik. Het ntl vogels in deze route bedrgt minder dn miljoen ex., met ls meest tlrijke soorten spotvogel, bosrietznger, brmsluiper en fluiter. Een deel vn de vogels kruist tijdens de trek de zuidelijke Noordzee. De meeste vogels die vn en nr de Britse Eilnden gn, trekken op grond vn ringmeldingen vermoedelijk ten zuiden vn Nederlnd lngs (Zink in serie, Speek & Speek 8). Route GrootBrittnnië ZuidwestEurop (Afrik) Vrijwel lle soorten die in het Verenigd Koninkrijk (gedeeltelijk) trekvogel zijn, mken gebruik vn route. De overwinteringsgebieden liggen in Zuid Europ en/of in Afrik. De hoofdstroom vn de vogels steekt v Het Knl over. Een zeer klein deel vn de vogels trekt v de zuidelijke Noordzee. Het deel dt v de zuidelijke Noordzee trekt, verschilt vermoedelijk vn soort tot soort. Nr schtting mken miljoen vogels gebruik vn deze route wrvn de meerderheid tot de zngvogels behoort. De meeste tlrijke soorten zijn boerenzwluw, huiszwluw, grspieper, znglijster, grsmus, zwrtkop, tjiftf en fitis. Route 0 NoordoostEurop ZuidwestEurop (Afrik) Route 0 wordt gebruikt door een beperkt ntl hoogrctische steltlopers. Deze trekken v de kusten vn WestEurop nr hun overwinteringsgebieden in West of TropischAfrik. De Wddenzee en de Zeeuwse Delt zijn voor deze soorten belngrijke tnksttions. Soorten ls knoetstrndloper en zilverplevier benutten deze gebieden in het nr ook om te ruien. De meest tlrijke soort in deze route is de bonte strndloper. De totle omvng vn de route bedrgt ongeveer miljoen vogels wrvn een nzienlijk deel over de Nederlndse kust lngs de Noordzee trekt. Conclusie De meeste trekbewegingen over de Noordzee komen vn vogels die gebruik mken vn route NoordEurop WestEurop (incl. Groot Brittnnië en route NoordoostEurop (Ruslnd) WestEurop. In figuur. zijn de belngrijkste stromen smengevt. Lngs de oostzijde vn de Noordzee loopt de meest gebruikte route over WestEurop, nmelijk die vn route NoordEurop nr ZuidwestEurop (Afrik). Vn lle soorten is mr een klein vn het ntl in de trekroute vn be!ng voor trek lngs en over de Noordzee. Vn de zeer tlrijke soorten kn dit in bsolute termen toch om een nzienlijk ntl gn. 0

18 Figuur.. Smenvtting ntl vogels in trekroutes over WestEurop; zie voor verntwoording de tekst. Voor iedere trekroute is het routenummer vermeld (zie blz. en figuur.) en het ntl vogels in de route (in miljoenen).. Het ntl vogels lngs en over de Noordzee in bijlge is het ntl vogels in de verschillende trekroutes vermeld. Uit deze bijlge is een selectie vn soorten gemkt die is opgenomen in tbel. Niet opgenomen in tbel zijn de soorten wrvn niet meer dn ex. gebruik mken vn lle 0 routes smen. Hiermee zijn de schrsere soorten vn het tol verdwenen, In concreto betekent dit dt soorten die één route gebruiken met drin het ntl vogels vn kl

19 ( ex.) zijn uitgesloten en vogels die twee routes gebruiken met in iedere route het ntl vn ki zijn opgenomen. Een uitzondering is gemkt voor soorten die zijn opgenomen op de Bluwe Lijst vn Vogelbescherming (Osieck & Hustings ) ngevuld met soorten uit de lijst vn Altenburg et l. (7). Hoewel vn deze soorten in bsolute termen een klein ntl gebruik mkt vn de onderscheiden routes, komt een numeriek belngrijk deel (>0%) vn de popultie nr of over Nederlnd. In tbel wordt op bsis vn het ntl vogels in een route (kolom en ) een schtting gegeven vn het ntl dt lngs en/of over de Noordzee trekt (kolom ). In een ntl gevllen is het mogelijk voor fzonderlijke routes een inschtting te geven vn het ntl dt lngs of over de Noordzee trekt. In ndere gevllen is niet duidelijk uit welke route nu welk ntl komt dt lngs of over de Noordzee trekt. In dit gevl zijn routes smengenomen (gerceerd in tbel, kolom ). De routes (NoordEurop ZuidwestEurop), (WestEurop ZuidwestEurop) en (GrootBrittnnië Zuid west lïurop) lopen lngs de Noordzee zonder deze te kruisen. Uitzonderingen drgelten, zl vn soorten uit de route weinig trek over de zuidelijke Noordzee pltsvinden. Zo trekken tortelduiven vnuit Engelnd vrijwel recht nr het zuiden in de richting vn Afrik. Deze Britse duiven worden dus nimmer boven de Noordzee of de Nederlndse kust gezien. In kolom is drom kl 0 vermeld: 0 ex. Soorten uit route kunnen lngs de Hollndse kust trekken. Vnuit Scndinvië trekt een deel vn de vogels over de oostelijke Noordzee. Dit deel wisselt vn soort tot soort. Gruwe gnzen trekken vnuit hun Noorse broedgebieden in het nr voorl over lnd v Denemrken nr westeurop. In het voorr mkt een groter deel de oversteek rechtstreeks vnuit Nederlnd nr het noorden. Over het oosten vn Nederlnd trekken in het nr enkele miljoenen houtduiven nr ZuidwestEurop. Deze trekken v Zweden en Denemrken en komen dus vrijwel niet boven de oostelijke Noordzee. Nr het westen toe mt boven Nederlnd de intensiteit vn deze houtduiventrek snel f, wrdoor over de kuststrook vn Hollnd nog mr enkele duizenden vogels trekken. In kolom vier is derhlve kl vermeld: ex. In tbel (kolom ) zijn voor iedere soort één of meer inschttingen vn de trek over en lngs de Noordzee gegeven. Op grond vn het geometrische gemiddelde vn de tlrijkheidsklssen, is een optelling gemkt. Voor de meeste soorten is in de sommtie het geometrisch klssegemiddelde gebruikt. Vn een beperkt ntl soorten zijn de excte ntlsopgven gebruikt. Vn de soorten uit klsse 7 zijn de beste ntlsschttingen gebruikt (zie ook pgin 7). Deze optelsom vn lle bewegingen lngs en over de Noordzee (tbel, kolom ) komt op 8 miljoen vogels. Hiervn vliegen ongeveer 0 miljoen vogels rechtstreeks vn Scndinvië nr Schotlnd. De overige vogels vliegen zuidelijk hiervn, over de oostelijke Noordzee, lngs de Hollndse kust en over de zuidelijke Noordzee. Het is

20 niet uitgesloten dt gnde vn noord nr zuid de intensiteit vn de bewegingen over de Noordzee toemt met de hoogste intensiteit boven de zuidelijke Noordzee. Een individuele vogel kn vn een ntl trjecten lngs en over de Noordzee gebruik mken. De bewegingen \ngs lle trjecten smen liggen derhlve ver boven de 8 miljoen vogels. Over de intensiteit vn de trek onder de kust over zee en over de duinstrook vn Nederlnd zijn (nog) geen gedetilleerde gegevens voorhnden. Op bsis vn de zeetrektellingen (Pltteeuw et l. ) komen Vn der Winden et f. (7) voor het nr tot een schtting vn ruim miljoen vogels overdg, die voorl tot zeevogels, eenden, steltlopers, meeuwen en sterns behoren. In het voorr ligt het ntl vogels iets hoger. In deze schtting zijn voornmelijk zeevogels begrepen die niet tot deze studie behoren. Op lndtrektelposten in de duinen zijn dgtotlen vn meer dn vogels geteld en seizoensommen, bij hele dgen tellen, vn meer dn miljoen vogels (Mostert 8, Roos mond. med.). In het nr vliegen nr schtting enkele miljoenen vogels over de duinen vn Hollnd en Zeelnd nr het zuiden (LWVT mond. med.). De gegevens vn lndtrek hebben betrekking op de onderste luchtlg. Buiten het bereik vn het tellersoog vliegen op grotere hoogte ook vogels, met een intensiteit die ongeveer gelijk is n die in de onderste luchtlg. De intensiteit vn de trek in de ncht boven de duinen is bekend vn een rdrstudie bij Hoek vn Hollnd (Buurm & vn Gsteren 8). Gemiddeld is de intensiteit minder omdt in de ncht in de kustzone minder verdichting vn de trek optreedt. Over dg gn derhlve twee ml enkele miljoenen vogels over de kuststrook en in de ncht wt minder. Deze gegevens smen komen tot een gescht totl vn 0 miljoen vogels in het nr over de duinen vn Hollnd en Zeelnd. De intensiteit boven de Wddeneilnden ligt mogelijk in dezelfde orde vn grootte. De meest tlrijke soorten die over en lngs de Noordzee trekken zijn spreeuw, vink en veldleeuwerik, met ieder meer dn 0 miljoen exemplren (tbel ). Zij worden gevolgd door kokmeeuw, merel, znglijster en koperwiek met ieder 0 miljoen exemplren. Met uitzondering vn de kokmeeuw werd vn deze soorten l door Snow () vstgesteld dt zij onder de stroom nkomende vogels op de kust vn OostEngelnd in de herfst de meest tlrijke wren. Ndien is in verschillende rdrstudies vstgesteld dt lijsterchtigen en spreeuw een belngrijk ndeel hebben in de trek over de Noordzee (Myres, Lck in serie, Buurm 87). Door Snow () wordt ook de mssle nkomst vn krchtigen (bonte kri, roek en kuw) op de Engelse oostkust vermeld. Drbij bseerde hij zich op bronnen vn voor de Tweede Wereldoorlog. De trek vn deze soorten is ndien gewijzigd. De vogels overwinteren in toenemende mte in de broedgebieden (Meininger & Slob 8, Lensink, Jukem & Rijpm 7) en trekken minder over Nederlnd en dus ook minder over de Noordzee. Drnst is de roek tegenwoordig minder tlrijk dn een hlve eeuw geleden.

21 Tbel. Het ntl trekvogels lngs en over de Noordzee De gegevens in de kolommen (soort), (route) en (ntl) zijn exct overgenomen uit bijlge. Soorten uit bijlge wrvn de routetotlen smen minder dn vogels (klsse, of ) bedrgen worden in deze tbe! niet meer behndeld, tenzij ze vermeld zijn op de Bluwe Lijst vn Vogelbescherming (Osieck & Hustings ) ngevuld met die in Altenburg et l. (7). Kolom soort. Kolom route; nummering vn routes overeenkomstig figuur.. Kolom schtting ntl vogels in route; zie vooreen verntwoording vn het ntl bijlge. Het ntl vogels is gegeven ls ntl of ls ntlsklsse. De volgende klsseindeling is gebruikt: kl kt kl kl kl kl kl Kolom schtting ntl vogels lngs en/of over de Noordzee; voor zover mogelijk is voor iedere route het ntl vermeld dt lngs of over de Noordzee trekt. Voor een ntl soorten kon lleen een verntwoorde schtting voor het ntl uit twee of meer routes smen worden gegeven (grijs gerceerd). Het ntl vogels is gegeven ls ntl of ls ntlsklsse. Zie voor klsseïndeling hierboven. Kolom rd beschikbre informtie over het ntl vogels lngs en over de Noordzee. Er zijn vier ctegoriën onderscheiden: : op bsis vn tellingen in het hele verspreidingsgebied (voornmelijk in de winter, is een uitstekend beeld opgebouwd over de omvng vn de popultie en de trek lngs en over de Noordzee. : er is een beeld vn de omvng vn de popultie mr de bewegingen lngs en over de Noordzee zijn lleen op hoofdlijnen bekend. : er is een grove schtting vn de omvng vn de broedpopultie of winterpopultie bekend terwijl de trek lngs en over de Noordzee lleen op hoofdlijnen bekend is. zeer : er is nuwelijks een betrouwbre schtting vn de omvng vn de broedpopultie bekend en de kennis over de omvng vn de bewegingen lngs en over de Noordzee bevt hten. Kolom wijze vn inschtting ntl lngs en/of over de Noordzee. Er zijn vijf mnieren gebruikt om het ntl vogels dt lngs en/of over de Noordzee trekt, in te schtten: Het ntl wintervogels dt in het Verenigd Koninkrijk nwezig is (Lck 8) èn dt v de routes en nr GrootBrittnnië trekt, is ls bsis voor de schtting vn de trek over de Noordzee ngehouden. Het totl ntl vogels in een route trekt blijkens de litertuur (vrijwel) volledig over de Noordzee en de ngrenzende kuststrook; Het totl ntl vogels in een route trekt blijkens de litertuur ten dele over de zee/kust en ten dele over het binnenlnd. De verhouding tussen kustzee en binnenlnd is fgeleid uit gegevens vn CvZ (Cmphuysen & vn Dijk 8, Pltteeuw et t. ) en LWVT (LvWT In serie, Vn Westrienen 8, Meininger & Wolf, 7, Lensink ), n de schtting vn het ntl over zee hebben de berekeningen vn Vn der Winden et l. 7 bijgedrgen;

22 Het totl ntl vogels in een route trekt blijkens de litertuur ten dele over de kuststreek en ten dele over het binnenlnd. De verhouding tussen kust en binnenlnd is fgeleid uit gegevens vn LWVT (LWVT in serie, Vn Westrienen 8, Mostert 8, Meininger & Wolf,7, Lensink ); Gezien de ligging vn de trekweg vnuit het broedgebied vn de soort vliegt ze l dn niet lngs en/of over de Noordzee. Het ntl lngs en over de Noordzee is gescht; Gegevens over het ntl pleisterende vogels op lle (belngrijke) pleisterpltsen rond de Noordzee en in Nederlnd zijn gebruikt ls bsis voor het ntl vogels lngs en over de Noordzee (Smit & Wolff 8, Lck 8, SOVON 87, Altenburg et t. 7, Rose&Scott ). Afhnkelijk vn het ntl routes dt door een soort wordt benut en het l dn niet over het binnenlnd vn Nederlnd trekken, zijn voor iedere soort één of meer verschillende mnieren vn schtten gebruikt om tot een totl schtting vn het nt! over en/of lngs de Noordzee te komen. Wijze nr. vn schtten is lleen gebruikt voor zomervogels wrvn nuwelijks gegevens bekend zijn vn dgtrek over zee en/of over lnd. Kolom 7 opmerkingen. Hier worden een ntl belngrijke feiten genoemd die hebben meegewogen in de schtting voor het ntl vogels dt lngs en/of over de Noordzee trekt. Voor de vermelding vn feiten is, tenzij nders genoemd, gebruik gemkt vn: de resultten vn zeetrektellingen in 78 die zijn gepubliceerd in Cmphuysen & vn Dijk 8 en Pltteeuw et l. de resultten vn lndtrektellingen die zijn gepubliceerd in LWVT in serie, Vn Westrienen 8, Mostert 8, Meininger & Wolf, 7, Lensink. kwntittieve gegevens over de verspreiding vn vogels in de trektijd en de winter in Nederlnd (Altenburg et l. 7, SOVON 87) en GrootBrittnnië (Lck 8)

23 soort fuut fuut fuut roodhlsfuut roodhlsfuut geoorde fuut dodrs lscholver bluwe reiger bluwe reiger purperreiger lepelr knobbelzwn Icnobbetzwn knobbelzwn kleine zwn wilde zwn wilde zwn wilde zwn tigrietgns tigrietgns toendrietgns kleine rietgns kleine rietgns kolgns kolgns gruwe gns gruwe gns Cndese gns brndgns brndgns brndgns rotgns rotgns rotgns bergeend bergeend Row e(s) Schtting nte vogels in ro Lite Schtting ntt vogels l igs en/ of over de Noordzee Ard beschik bre in ormtie over ntl vogels lngs en/of over Noordzee Wijze rn inschtting ntl lngs en/of over Noordzee. Opmerkingen kl, In normle winter > ex. nr GB, in strenge >0.000 ex, drnst trek lngs kust NL e i kl k! k! V\ kl kl kl kl kl kl k! M kl k!.000 kl kl kl kl W k( kl kl kl kl ' "t':':'.' ':Tfï, k! kl ' kli km M kto.000 kic kl.000 W.00 > ,,.,,.,,,,;,,.,,,,,,,,, i,e:, Zweedse en Nooise vogels die in NL en ZWEurop overwinteren, voorl in vj sterke trek lngs kust NL, Meeste uit S overwinteren in oostelijk deel D, in strenge winters influx nr OostNL (duizenden ex.), ntl mt toe, nuwelijks tfek fngs kust NL..,,,,,,,,,,.. Zwkke trek lngs kust Nchttrekker, in GB vogels vn continent Steekt in toenemende mte Noordzee over, >.000 ex. overwinteren in GB, trek lngs kust NL. Klein ntl vn continent nr GB, ke trek lngs kust NL Trekt voorl over binnenlnd NL Afdwfers steken NZ over, ke trek kust NL In strenge winters toenme rond Noordzee, ook enkele nr GB, ke teek lngs kust NL. Alle zwnen kunnen oversteken nr GB, zeer ke trek lngs kust IJslndgroep ex. (Rose & Scott ) grotendeels in GB NWEurop groep.000 ex. (Rose & Scott ). NL meest westelijk, enkele nr GB, nuwelijks trek lngs kust NL. Voorl Zweedse vogels (00 ex.) nr GB NL meest westelijk, in strenge winters influx uit oost, dn <00 nr GB, nuwelijks trek lngs kust NL NL meest westetijk, in strenge winters influx uit oost, geen trek lngs kust NL ex vn IJslnd en Groenlnd nr GB.000 vn Spitsbergen v DK nr NL/B (Altenburg et l. 7), nuwelijks trek lngs kust NL Groenlndse Kolgnzen, overwinteren in GB Vnf continent steken.000 ex. over nr GB. zeer ke trek lngs kust NL % komt vn IJslnd, overwintert GB.000 ex vn Groenlnd nr GB.000 ex. komen v N nr Schotlnd Totle popultie ex. kn in NL overwinteren, enkele in GB, sterke trek lngs kust NL.000 Cndese vogels die v Groenlnd/IJslnd nr Ierlnd komen Spitsbergenpopultie (.00 ex.) deels nr DK deels nr GB Vn totle popultie ex. iels meer dn de helft op het continent (vnl NL), zeer sterke trek lngs kust NL, rest nr GB, in winter ex. in NL (SöVON 87) Broedvogels GB ruien grotendeels in de Duitse Wdden hun sfgpennen, sterke trek lngs kust NL Vrijwel de totle flywy ex. kn ten westen (= route ) en zuiden vn NL (route ) overwinteren

24 soort smient smient smient krkeend krkeend krkeend wintertling wintertling wilde eend wilde eend pijlstrt pijlstrt pijls trt pijlstrt pijlstrt zomertling zomertling zomertling slobeend sloteend tfeleend tfeleend kuifeend kuifeend kuifeend toppereend toppereend toppereend brilduiker brilduiker nonnetje nonnetje middelste zgbek grotezgbek grote zgbek wespendief wespendief bruine kiekendief bruine kiekendief sperwer Rou :e(s) Schtting nfc vogels in roüte Schtting ntl vogels igsen/ of over de Noordzee Ard beschik Dreïnformtie over ntl vogels lngs en/of over Noordzee Wijze e e kil ki kl k! kl fcm W kt kis kl kl k< kil kl kl kl fel kl k! fem kl W k! kl kl kl kt kt k! W kl kl kl kl kl kl kl kl k) kt > VI kl kt kt ÜA k! ki fcl kl kt kio MS W Ml kl k! kl k! kl redetijk,,,,,.. Winterpopultie GB ( ex.) komt voorl vn continent, lngs kust NL sterke doortrek nr ZWEurop,,.,, Grootste deel in GB (.000 ex.) komt vn continent, sterke trek lngs kust NL nr ZWEurop,,,,,.,,,,,,,..,.,. vn inschtting ntl lngs en/of over Noordzee. Opmerkingen De flywy omvt meer dn ex. wrvn ongeveer eenderde in GB overwintert en de helft in NL (Lensink et l. 7), sterke trek lngs kust NL Meeste vogels IJslnd (k! ex.) nr Ierlnd Deel vogels GB (7.000 ex.) fkomstig vn continent, ntl mt toe, nuwelijks trek lngs kust NL Wintervogels GB (> ex.) voorl vn continent Lngs kust NL sterke doortrek nr ZWEurop Deel Uslndse vogels trekt door nr ZWEurop Grootste deel vermoedelijk in breedfront nr zuidwesten, nuwelijks trek lngs kust NL Onbekend hoeveel vogels vnuit het oosten v WEurop trekken Britse bredvogets overwinteren in Afrik Winterntl in GB (.000 ex.) in voor en nr door doortrek hoger Ongeveer ex. w WEurop nr ZW, sterke trek lngs kst NL Overgrote deel in GB ( ex.) vn continent Meer dn ex. overwinteren ten zuidwesten vn NL, sterke trek lngs kust NL Grootste deel wintervogels GB <>8.doÖ ex.) komt vn conönent, meer dn ex. ten zuidwesten vn NL, trek lngs kust NL Groobte deel Britse en Ierse broedvogels ( pr) trekl nr continent, ook NL Grootste deel wintervogels in GE (0.000 ex.) komt vn IJslnd NL zuidelijkste overwinteringsgebied (mn. Usselmeer), mx ex. in NL (Altenburg et l. ), bij strenge vorst trek nr W en ZW Meeste uit de flywy overwinteren NO vn NL, NL (,000 ex.) en GB (0.000 ex.) meest zuidelijke overwinteringsgebied, bij strenge vorst doortrek nr ZWEurop Gering ntl (>00 ex.) wintergsten in GB, flywy (.000 ex.) kn volledig in NL verblijven, tijdens strenge winter wegtrek grootste deel nr voorl Z(W) Meeste overwinteren NO vn zuidelijke Noordzee, sterke trek lngs kust NL; in GB.000 ex, in NL ex. Meeste uit flywy (0.000 ex.) overwinteren NO vn NL. tijdens strenge winters infiux in NL (mx..000 ex.), doortrek en oversteken nr GB (>.000 ex.), sterke trek lngs kust NL Voorl over lnd. in voorr soms sterke trek kust NL In GB klein ntl broedpren, trekken v F. In voorr ke trek lngs kust NL. Enkele broedvogels GB blijven. Broedvogels GB stndvogel, gering ntl vn continent steekt over, sterke trek lngs kust NL. 7

25 ro soort buizerd visrend visrend torenvlk torenvlk smelteken smetleken boomvlk boomvlk kwrtel kwrtel wterrt wterrl wterrt kwrtelkonirtg kwrtelkoning kwrtelkoning wterboen wterhoen wterhoen meerkoet meerkoet krnvogel scholekster scholekster scholekster scholekster iduut kluut kleine plevier kleine plevier bonlbekpievier bonibekpfevier bonlbekpievier morinelplevter morinelplevier goudplevier goudplevier goudplevier goudplevier Rou :e(s) Schtting nfc vogels in ro Jte Schtting intl vogels l ïgs en/ of over de Noordzee Ard beschik ^rein omtie over ntl vogels lngs en/of over Noordzee Wijze 7 7 e e kt kt kl k! W k! k! kl kj klt W k! kl kl k kl kl Id kl k! k! : kl kt M kl kl Ki ki kl kl M kl/ kl/ kl kl k! k) k! kl kl kl kl klo kl k! M ki Mi fe( kto kf k kl k! kl _ : T ^ : : ^ V kl illiil zeer zeer goe., Britse vogeis v Frnkrijk, Zeer klein ntl vn continent nr GB, in voorr trek lngs kust NL Deel broedvogels GB trekt nr, rest blijft rn GB Broedvogels G stndvogel, in nr nkomst vnuit IJslnd, Klein ntl vn continent nr Engelnd, in voorr bek lngs kust NL, Trek lngs kust NL Britse vogels v Frnkrijk Nchttrekker, gedrg lngs kust onbekend, trek over Noordzee onbekend, ingescht ls miniml kl, Broedvogels GB stndvogel, immigrtie vn continentle vogels bekend, overigens is de trek lngs en over de Noordzee onbekend Onbekend ntl komt nr en door WestEurop Trek over en lngs Noordzee onbekend, veiligheidshlve ingescht ls kl Trek vnuit MiddenEurop komt voor, omvng onbekend. Britse popultie sterk fgenomen, minder dn 00 pr in., Broedvogels GB stndvogel, immigrnten vootl uït S en DK, deel wintervogels in GB v NL, nchtnekker, gedrg lngs kust onbekend,,,,,,,,.., i/n inschtting ntl tngs en/of over Noordzee. Opmerkingen Broedvogels GB stndvogel, nuwelijks trek tngs kust NL In voorr sterke trek lngs kust NL. zwrtepunt trekweg lngs oostgrens NL Klein deel flywy (. miljoen) gt nr GB, rest op continent, grootste deel broedvogels GB is stndvogel, nchttrekker, gedrg lngs kust onbekend Onder extreme omstndigheden <sterke wind ZO) vogels nr GB Deel vogels IJslnd overwintert lngs westkusten GB Voorl Noorse vogels nr GB (< ex.), mximl ruim ex. in NL, grootste deel bij strenge vorst nr ZW, ongeveer vogels trekken IBjd door nr ZW, sterke trek lngs kust, Grootste deei broedvogeis NWEurop (mx ex.) trekt door NL, sterke trek ngs kust NL, Helft Kluten GB (>.000 ex.) trekt nr ZWEurop. deels v NL (Lck 8) Vermijdt zoute gebieden, in voorr trek lngs kust NL Vogels GB deels stnd vogel, drnst doortrek vn IJslnd nr ZWEurop en verder. Arctische vogels C. h. tundre, trekken door nr Afrik, sterke trek lngs kust NL Overwintering in NL en CB, ook doortrek In breedfront over Europ, geen binding met kust (zie ook route ) Meeste vogels nr NoordAfrik, zie ook route IJslnd voltedtg nnigrtoir, deel overwintert Britse Eilnden, deel ZWEurop en NAfrik, zie ook route Grootste deel uit beide routes blijft op conünent, klein deel trekt nr GB, in voorr sterke trek lngs kust NL Britse vogels grotendeels stndvogel, enkele nr zuid 7

26 l Route(s) I j Schtting ntl vogels in route Schtting nt! vogeb lngs en/of over de Noordzee Ard beschikbre informtie over ntl vogels lngs en/of over Noordzee Wijze vn inschtting ntl lngs en/of over Noordzee. Opmerkingen soort zilverplevier 0 kl kl., Vn de OostAtlntische flywy trekt het grootste deel door nr zuidwest, v WestEurop (>0.000 ex.) en over het binnenlnd. Zuidelijke Noordzee noordelijkste winterverblijf, in GB, in NL. sterke trek lngs kust NL kievit kl k). > vn Scndinvië nr CB. kievit kievit kievit kl kl k fel,, In breedfiont over WestEurop nr W en ZW Deze beweging voorl tijdens zomertrek knoetstrndloper k) k)., Alle vogels {.000 ex.) overwinteren in NWEurop, met de Wddenzee ls belngrijkste ruiplis. Vn druit dispersie over ndere winterplekken. knoetstrndloper 0 k! kl,. In voorr v Duitse Wddenzee, sterke trek lngs kust NL, (totl.000 ex.) drieteenstrndbper drieteenstrndloper 0 M kl., Vee) doortrek vn deze route v WEurop, sterke trek lngs kust NL Route deels in breedfront, deels v kusten W Europ (dn sterk kustgebonden) kleine strndloper kleine strndloper 0 _W k.. In UK overwinteren <.O0O vogels, in NL <00. Trek lngs kust NL temmineks strndloper k! kl.. In breedfront nr zuid over continent, meeste oost vn NL krombekstrndioper 0 kl kl,, Alleen in nr geringe trek v WEurop nr Afrik, ook over binnenlnd, trek lngs kust NL, prse strndloper kl kl, Meeste wintergsten in GB (.000 ex.) vn IJslnd/Groenlnd, klein deel uit Scndinvië ptse strndloper k!,, Ruim 000 ex. (Lck 8) doortrekkend nr ZWEurop, irek lngs kust prse strndloper kl bonte strndloper kl kt. C. schinzii, Vogels ( ex.) trekken nr ZWEurop en verder, hoofdzkelijk v GB, >.000 v NL, C. rctic (.000 ex.), een kwrt vn de vogels v NL, rest v GB nr ZWEurop, bonte strndloper bonte strndloper k! k!,. Wddenzee belngrijke ruiplts > ex., drn verdere dispersie over winterkwrtieren rond Noordzee, trek lngs kust NL bonte strndloper 0 kl kemphn kl kl., Tot.00 ex. overwinteren NL. tot.00 ex. in CB kemphn _k]., Meer dn over NL, voorl in breedfront over binnenlnd, lngs kust NL sterke trek in vj kemphn kh kemphn 0 ki kemphn kl. Britse broedvogeis trekken zuidbokje bokje k! kl zeer Ruwe schtting vn ntl wintergsten GB: ex. In breedfront over vste lnd Europ (Crmp & Simmons 8) wtersnip kl kl Onbekend deel trekt door nr ZWEurop wtersnip wterenip wtersnip houtsnip houtsnip houtsnip k! k! kt k! k! kl. In nr 00 miljoen vogels over WEurop, deels v kustgebieden, grotendeels breedfront, deel wintergsten in GB v de routes en, sterke trek lngs kust NL. > ex. nr GB k! zeer Ruwe schtting op bsis vn Lck 8. in GB vogels uit Scndinvië en Ruslnd (> ex.) Niet kustgebonden, nchttrekker, trek lngs kust bekend grutto kl kl,! Uslndse broedvogeis overwinteren GB (.000 ex.) en ZWEurop, klein ntl in NL. grutto kl kt., Vnuit NL voorl in breedfront nr ZZW, nietkustgebonden, trek lngs kust