2. D E T W E E W I E L E R S

Transcriptie

1

2 1 2. D E T W E E W I E L E R S De term tweewielers dekt in werkelijkheid verschillende soorten vervoermiddelen: traditionele fietsen, vouwfietsen, elektrische fietsen, maar ook bromfietsen, motorfietsen, enz. Het gebruik en de voordelen/nadelen van deze vervoermiddelen zijn erg gelijkend. In voorkomend geval wordt een onderscheid gemaakt tussen de soorten tweewielers. In dit segment onderscheiden we ze naargelang hun impact op het milieu en de gezondheid: gemotoriseerde voertuigen aan de ene kant en traditionele en elektrische voertuigen aan de andere kant. De tweewieler is een betrouwbaar middel om tijdig op het werk te geraken. Wie dagelijks de fiets neemt voor zijn woon-werkverplaatsingen laat minder absenteïsme optekenen en presteert beter op het werk 1. De tweewieler is ook milieuvriendelijker dan de auto (dat geldt zeker voor de fiets, maar in mindere mate voor zware motorfietsen). Als het personeel veelvuldig gebruik maakt van tweewielers, geeft dit het bedrijf ten slotte ook een positief imago: het bewijst dat het oog heeft voor het milieu. Het gebruik van de fiets voor woonwerkverplaatsingen is in België tussen 2005 en 2011 met 12% gestegen. Er zijn dus veel redenen waarom bedrijven hun werknemers kunnen aanmoedigen om met de tweewieler naar het werk te komen. Heel wat werknemers en werkgevers hebben dat ook begrepen en voerden de laatste jaren maatregelen in om deze vervoersmodus te ontwikkelen. Uit de enquête over het woon-werkverkeer van de FOD Mobiliteit (2011) blijkt dat de afstand tussen woning en werkplek het gebruik van tweewielers vaak in de weg staat: - Voor het gebruik van uitsluitend de fiets is dat uiteraard evident, maar er worden steeds vaker lichte maar stevige vouwfietsen op de markt gebracht die weinig plaats innemen en dus makkelijk kunnen worden meegenomen met het openbaar vervoer. Deze vouwfietsen kennen een toenemend succes en lenen zich uitstekend voor intermodale trajecten; - Gemotoriseerde tweewielers vergemakkelijken het afleggen van lange trajecten met veel hellingen. Voor deze trajecten wordt dan ook vaak gekozen voor gemotoriseerde tweewielers, van de elektrische fiets tot de zware motorfiets. Bij de uitwerking van een duurzame mobiliteitsstrategie, moeten bedrijven dus de fysieke eigenschappen van de verschillende delen van het woon-werktraject van de medewerkers analyseren, de moeilijkheid van deze delen voor alle vervoerwijzen evalueren en nagaan in hoeverre er een tweewieler kan worden gebruikt. In dit hoofdstuk stellen we verschillende maatregelen voor om het gebruik van tweewielers voor woon-werkverplaatsingen te bevorderen. Ze worden voorgesteld per sleutelmoment van de modus: - eerst en vooral de communicatie, sensibilisering en informatie voor een veelvuldiger gebruik van tweewielers; - vervolgens de benadrukking van de voordelen en faciliteiten bij de aan- en verkoop van tweewielers, en de terbeschikkingstelling van tweewielers; - en ten slotte maatregelen om de gebruiksvoorwaarden van de tweewielers te verbeteren. 1 Website Pro Velo :

3 2 2.1 COMMUNICATIE, SENSIBILISERING ILISERING EN INFORMATIE Met deze maatregelen om tweewielers te promoten willen bedrijven hun personeel aanmoedigen inspanningen die zij en andere spelers leveren voor deze verplaatsingswijze. De informatie kan continu worden verstrekt, bijvoorbeeld via een intranetsite, maar ook via heuse sensibiliserings-/communicatiecampagnes, de uitwerking van Fietsplannen, (a) Sensibiliseringscampagnes Doelstellingen: - de medewerkers informeren over de alternatieven voor de auto voor hun woonwerkverplaatsingen, en hen zelfs de mogelijkheid bieden om, zonder voorafgaande verbintenis, deze alternatieven uit te proberen. Deze acties zijn erop gericht om de mobiliteitscultuur te laten evolueren; - de fietsers opnieuw motiveren, bijvoorbeeld via een voorjaarscampagne voor diegenen die niet in de winter fietsen; - de medewerkers belonen die hun goede gewoonten volhouden. Deze campagnes steunen steeds vaker op de ervaring van de medewerkers die al een tweewieler gebruiken voor hun woon-werkverplaatsingen. Hun tips en suggesties zijn niet alleen nuttig om de te nemen maatregelen te bepalen, maar ook om de potentiële fietsers te sensibiliseren. Sinds 2010 organiseert Pro Velo Bike Experience, een campagne die de Brusselse automobilisten twee weken lang tracht te overtuigen om voortaan de fiets te nemen naar het werk. Om de werknemers te motiveren om hun auto te laten staan en de fiets te nemen, krijgen ze eerst een theoretische en praktische cursus veilig fietsen in de stad. Vervolgens rijdt een ervaren fietser 3 dagen lang met hen mee op hun eerste woonwerktrajecten ( s morgens en s avonds). Van deze coach krijgen ze technische tips over veiligheid, uitrusting, Werknemers die zelf geen fiets hebben, kunnen er een lenen. Inschrijven op Bike Experience gebeurt in duo s: een beginnende biker en een persoonlijke coach die voldoende ervaring heeft met fietsen in de stad. Aan de eerste Bike Experience, in 2010, namen 30 duo s deel. Het deelnemersaantal neemt ieder jaar toe (137 duo s in 2011, 400 in 2012 en zelfs nog iets meer in 2013). In 2013 genoten 38 bedrijven, overheidsbesturen, verenigingen en organisaties, vertegenwoordigd door een of meerdere deelnemers, de aandacht van de media. Uit een enquête van 2012 bleek dat 89% van de nieuwbakken bikers ook na de actie nog steeds minstens één week per week met de fiets naar het werk rijdt. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 19

4 3 Sinds 1997 wordt in Denemarken ieder jaar de campagne Bike2work georganiseerd. Meer dan werknemers rijden dan samen met enkele collega s in ploegverband met de fiets naar het werk. Deze gezellige campagne kent telkens een groot succes: jaarlijks komen er 10% nieuwe fietsers bij (in 2010 waren er nieuwe fietsers). De actie wordt georganiseerd in mei, om aan te kondigen dat het mooi weer wordt en het dus tijd is om de fiets van stal te halen. De deelnemende bedrijven vormen ploegen van 4 tot 16 personen. Deze campagne houdt heel wat voordelen in: - voor de werknemers: elk traject dat een werknemer voor zijn woonwerkverplaatsing met de fiets aflegt, levert zijn ploeg punten en loterijbiljetten op. Die kunnen ze inruilen tegen lotjes, geschenken, bonnen, kortingen, enz. - voor de bedrijven die dankzij de gewonnen punten stijgen in het klassement van de deelnemende bedrijven: gratis reclame; het bedrijf profiteert ook van de sterkere banden en samenhorigheid onder de collega s. De inschrijving is gratis voor de werknemers. De werkgever, die heel wat aanvragen krijgt, betaalt wel een bijdrage. De Danish Cyclist s Federation is lang niet de enige die deze campagne organiseert. Ook bedrijven en gemeenten beginnen de werknemers aan te moedigen en voordelen aan te bieden. Sinds 2012 wordt in België ook een Bike2Work-wedstrijd georganiseerd: met een financiële tegemoetkoming die varieert naargelang het aantal werknemers van het bedrijf en de duur van de overeenkomst (1, 2 of 3 jaar), kunnen de bedrijven hun werknemers heel wat voordelen aanbieden. Ingeschreven werknemers die dagelijks met de fiets naar het werk komen ontvangen punten die hen korting opleveren bij de handelaars in fietsen en accessoires. De formule kon tot nu toe al een zestigtal bedrijven/organisaties en 3000 deelnemers overtuigen. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 19 (b) Het fietsplan Waar heel wat bedrijven een bedrijfsvervoerplan hebben uitgewerkt waarin aan de fiets een hoog potentieel wordt toegekend, zijn er slechts weinig die ook een reëel fietsbeleid of fietsplan hebben ontwikkeld. Met een fietsplan voorziet een bedrijf in een aantal concrete acties om het aantal verplaatsingen van de werknemers met de fiets op te voeren. Deze acties variëren naargelang het profiel van de onderneming.

5 4 Het Waalse Gewest promoot sinds 2010 de actie Tous Vélo-Actifs om de Waalse werknemers aan te moedigen om voor hun woon-werkverplaatsingen de fiets te gebruiken. Deze actie kadert in een ruimer project, namelijk het Plan Wallonie Cyclable dat de praktische voorwaarden voor fietsgebruik wil verbeteren en het aantal fietsers in Wallonië aanzienlijk wil opvoeren. De sensibiliseringscampagne ondersteunt en begeleidt de werkgevers die zich ertoe verbinden een intensief actieplan op te zetten om de fiets te promoten. 18 bedrijven verklaarden zich bereid om als eerste deel te nemen in 2012, eind 2013 waren er nog eens 7 bijgekomen. Na een fietsaudit startten deze bedrijven een bezinning over de interne communicatiemiddelen, manieren om het fietsgebruik te vergemakkelijken en middelen om een logistiek op te zetten voor de ontwikkeling en het onthaal van de fiets. De initiatieven die deze bedrijven nemen in het kader van hun fietsplan worden gedeeld en gepresenteerd naargelang de eigenschappen van de bedrijven. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 19

6 5 De actie Tous Vélo-Actifs bij Ethias De Belgische verzekeraar Ethias stelt meer dan 1800 mensen tewerk die zijn verdeeld over twee zetels Luik en Hasselt en 41 regionale kantoren. Ethias voerde maatregelen in om zijn ecologische voetafdruk te verkleinen (met 43% sinds 2007), het welzijn en de gezondheid van de medewerkers te verbeteren en de maatschappij een positief imago te geven. Omdat de werknemers van de zetel in Luik, die te midden van het stadscentrum is gevestigd, heel wat parkeer- en verkeersproblemen kennen, wilde Ethias een andere mobiliteit promoten via verschillende acties. Die werden gelanceerd in coördinatie met een nationale werkgroep zachte mobiliteit, waarin de DHR, verschillende diensten, het departement communicatie en de personeelsafgevaardigden zijn verenigd. De belangrijkste actielijnen: - sensibilisering van het personeel tot carpooling; - volledige terugbetaling van trein- en busabonnementen (door de derde-betalerovereenkomst met de vervoersmaatschappijen); - frequent gebruik van teleconferenties (tussen zetels en met derden) om de verplaatsingen voor het werk te verminderen; - overstapparkings, met uitlening van een vouwfiets van Ethias on demand ; - deelname aan de Week van Vervoering met een wedstrijd (voetgangers, gebruikers van het openbaar vervoer en fietsers); - uitbreiding van de uurroosters en telewerk onder bepaalde voorwaarden (wordt nog onderzocht). In mei 2012 werd de hoofdzetel van Ethias in Luik (800 à 900 werknemers) een pilootentiteit van Tous Vélo-Actifs en startte de maatschappij heel wat acties ten gunste van de fiets: - Friday Bikedays de hele zomer lang; - iedere vrijdag een stevig ontbijt voor de fietsers in het personeelsrestaurant; - groene kilometerteller (ter beschikking gesteld in de zomer); - uitdeling van fluohesjes; - cursus fietsen in de stad door Pro Velo terugbetaald door de DHR; - uitlening van gratis fietsen bij Pro Velo (voor één week); - versterking van de infrastructuren: fietsparking, douches, kleedruimtes, In 2013: - invoering van de mogelijkheid om 7 bedrijfsfietsen te reserveren, waaronder 2 elektrische (middagpauze, na het werk); - deelname aan een pilootoperatie van het Waalse Gewest voor de promotie van elektrische fietsen: toekenning van fietsen aan 21 medewerkers die geïnteresseerd waren in het experiment (oproep via het intranet), voor een periode van één jaar (hernieuwbaar), met wachtlijst; regelmatige evaluatie en tevredenheidsenquête onder deze gebruikers; - verbetering van de parkings en kleedruimtes + douches; - gratis onderhoud en fietsgravering (één keer per jaar); - groepsaankoop van fietsen; - versterking van Friday Bike met stijging van het aantal deelnemers; - mobiliteitsbalans gepubliceerd op het intranet. In 2014 wil Ethias de fietsers reparatiekits ter beschikking stellen, hen gepersonaliseerde informatie verstrekken, de Friday Bike Day verplaatsen naar donderdag zodat ook de collega s die op vrijdag deeltijds werken kunnen deelnemen, een coördinator zachte mobiliteit aanstellen en de fietsparking uitbreiden. Als gevolg van al deze maatregelen die geleidelijk aan worden gelanceerd; is het aantal fietsers tussen 2012 en 2013 verdubbeld. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 19

7 6 2.2 VOORDELEN EN FACILITEITEN BIJ DE AANKOOP,, VERKOOP EN TERBESCHIKKINGSTELLING VAN TWEEWIELERS De bedrijven kunnen tussenkomen op sleutelmomenten van het gebruik van de tweewieler: - bij de aankoop of terbeschikkingstelling van Slechts 4% van de tweewielers: organisatie of groepsaankopen, financiële inrichtingen stelt de tegemoetkomingen, enz. ; werknemers fietsen ter - bij de verkoop: tweewielers zullen makkelijker worden beschikking voor hun aangekocht als ze later weer kunnen worden doorverkocht. Het woon-werkverplaatsingen bedrijf kan dus toestaan dat de aankoop, verkoop of ruil van tweewielers wordt meegedeeld ad valvas of op het intranet. Periodiek, bijvoorbeeld in het begin van het warme seizoen, kan het ook een tweewielerbeurs of een evenement rond duurzame mobiliteit organiseren waarop medewerkers een tweewieler kunnen aankopen, verkopen of ruilen. Sinds de lancering van de economische herstelwet van 27 maart 2009 (art.26 ), verleent de Belgische staat een belastingverlaging van 120% indien maatregelen worden doorgevoerd voor de aankoop en beveiliging van fietsen en comfortmaatregelen zoals de installatie van douches en lockers (wijzigingen van artikel 64ter, 3, van het Wetboek van de Inkomstenbelastingen 1992): Zijn ten belope van 120 pct aftrekbaar: 3 ) De kosten die specifiek zijn gedaan of gedragen om het gebruik van de fiets door de personeelsleden voor hun verplaatsingen tussen hun woonplaats en hun plaats van tewerkstelling aan te moedigen in de mate dat deze gedaan of gedragen zijn om: a) een onroerend goed te verwerven, te bouwen of te verbouwen dat bestemd is voor het stallen van fietsen tijdens de werkuren van de personeelsleden of voor het ter beschikking stellen van die personeelsleden van een kleedruimte of sanitair, al dan niet met douches; b) fietsen en hun toebehoren te verwerven, te onderhouden en te herstellen die ter beschikking gesteld worden van de personeelsleden. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 19

8 7 (a) De levering van tweewielers Een vrij overtuigende manier voor de werkgevers om hun personeel aan te zetten tot veelvuldiger fietsgebruik, is door hen gratis een fiets te leveren. Het imago van een onderneming wordt versterkt als ze bij een aanwerving of verhuis een gratis fiets levert. Deze fiets kan ook worden opgetuigd met reclame voor de onderneming. Het aantal bedrijven dat voor hun personeel fietsen least lijkt de laatste jaren toe te nemen. Voor de werkgever zijn de kosten die hij maakt om het fietsgebruik van zijn werknemers te vergemakkelijken tijdens hun woon-werkverplaatsingen voor 120% aftrekbaar. Dat geldt met name voor de kosten van de aankoop, het onderhoud en de reparatie van bedrijfsfietsen. De werkgevers kunnen een beroep doen op bedrijven die al enkele jaren gespecialiseerd zijn in en ervaring hebben met het leasen van fietsen. Die bieden doorgaans een all-in service aan met: - de terbeschikkingstelling: de fietser of onderneming kiest de fiets die het best past (stadsfiets, racefiets, vouwfiets of elektrische fiets); - Het onderhoud en de reparatie van de fiets: de onderneming kan de fiets vier keer per jaar onderhouden op de parking, zodat de fietsers geen omwegen moeten maken; - de vervulling van de administratieve modaliteiten; - de verzekering. Net als bij de leasing van bedrijfswagens, varieert ook de looptijd van het bikelease contract. De kost van een bedrijfsfiets varieert in 2014 van 25 tot 60 euro per maand, afhankelijk van het model. Aan het einde van het contract kan de fietser de fiets aankopen tegen een interessante prijs of teruggeven aan de leasingmaatschappij. Sommige klassieke autoleasingbedrijven bieden als aanvulling ook de leasing van fietsen aan. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 20

9 8 Sinds 2007 biedt Colruyt een fiets en veiligheidsuitrusting aan aan elke werknemer die een contract ondertekent waarin hij zich ertoe bevindt om minstens vier van de vijf dagen met de fiets naar het werk te komen. Van 2007 tot 2012 steeg het modale aandeel van de fiets in de woonwerkverplaatsingen van 4,9% tot 14,2%. Dat betekent dat meer dan van de werknemers van de groep Colruyt regelmatig de fiets nemen. Bovendien betaalt Colruyt ook een kilometervergoeding. Werknemers die op meer dan 7 km van hun werk wonen, kunnen beschikken over een elektrische fiets. Ook diegenen die op minder dan 7 km van hun werk wonen kunnen een elektrische fiets krijgen tegen betaling van 300 euro de waarde van een tweede batterij. Het aantal gebruikers van een elektrische fiets is van 2011 tot 2012 verdubbeld: het steeg van 116 tot 246 gebruikers. Sinds eind 2012 stelt Colruyt de werknemers die minstens vier van de vijf dagen met het openbaar vervoer komen en het traject tussen hun woonplaats en de halte en omgekeerd per fiets afleggen, vouwfietsen ter beschikking die ze makkelijk kunnen meenemen met het openbaar vervoer (verplaatsingen die de twee vervoermiddelen combineren). De werknemers stallen deze fietsen op hun werkplek en kunnen hem s avonds makkelijk weer mee naar huis nemen en opbergen, zelfs als ze in een appartement wonen. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 20 (b) De andere tegemoetkomingen van de onderneming Voor bedrijven zijn er nog andere middelen om tweewielers ter beschikking te stellen van hun personeel (leningen, kortingen, abonnement op verhuurdiensten ). Een interessante formule is het lenen van de tweewieler in de mate dat dit de gebruiker kan aanmoedigen om er uiteindelijk zelf een te kopen. De werknemers krijgen dus de gelegenheid om de tweewieler, en zelfs de elektrische fiets die toch vrij duur is, uit te proberen. De potentiële koper kan ook gratis de uitrusting lenen (helm, fluohesjes, enz.). Dit systeem kan de werknemer niet alleen aanmoedigen om voor zijn woonwerkverplaatsingen een tweewieler te gebruiken in plaats van de auto, maar ook om geen auto te kopen maar een fiets.

10 9 In 2011 stelde het Bureau de Recherches Géologiques et Minières (BRGM) zijn personeel 20 elektrische huurfietsen ter beschikking voor woon-werkverplaatsingen. BRGM, dat bijna 1000 personen tewerk stelt ten zuiden van Orléans in Frankrijk, werkte in 2007 een bedrijfsvervoerplan uit. Dat plan wordt intussen volop toegepast: installatie van fietsenstallingen en douches, oprichting van een onderhoudsatelier voor fietsen, terbeschikkingstelling van fietsen voor interne verplaatsingen op de 27 ha van de site Sinds 2011 kunnen de personeelsleden voor hun woon-werkverplaatsingen bij hun onderneming 20 elektrische fietsen huren. Ze doen dat voor een periode van minstens 3 maanden die stilzwijgend kan worden verlengd en betalen daarvoor ongeveer 14 /maand. Om het respect voor het materieel, het engagement en de veiligheid van de fietser te garanderen, bepaalt de overeenkomst dat het personeelslid verantwoordelijk is voor zijn fiets en de goede werking ervan en dat hij zich ertoe moet verbinden om steeds de meegeleverde veiligheidsuitrusting te gebruiken (helm, hesje en diefstalbeveiliging) en de wegcode te respecteren. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 20 Nog twee originele voorbeelden van maatregelen waarmee bedrijven het fietsgebruik willen aanmoedigen 2 : Fortis Bank in Sint-Joost-ten-Node biedt haar werknemers Villo! -abonnementen aan. Op de campus Dendermonde biedt het Onze-Lieve-Vrouw Van Troost-ziekenhuis zijn werknemers een korting aan bij een fietsenhandelaar. 2 Enquête over de woon-werkverplaatsingen 2011, Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer

11 MAATREGELEN OM DE GEBRUIKSVOORWAARDEN VAN TWEEWIELERS TE VERBETEREN Gunstige voorwaarden bij de aankoop, terbeschikkingstelling of verkoop van tweewielers volstaan niet om de werknemers te overtuigen om ze te gebruiken. Ook de gebruiksvoorwaarden moeten immers correct zijn. Dit kan de werknemers die al een tweewieler gebruiken voor hun woon-werkverplaatsingen ook aanmoedigen om dat te blijven doen. In dit hoofdstuk stellen we enkele praktijken voor om de gebruiksvoorwaarden van tweewielers te verbeteren: - veiliger verkeersomstandigheden voor tweewielers, - financiële stimulansen, - zorgen voor beschermmateriaal, veiligheid, fietsroutes, - inrichting of verbetering van fietspaden, - terbeschikkingstelling van materieel, werkplaatsen of reparatiediensten, - stallingen voor tweewielers. 34% van de inrichtingen is van oordeel dat gevaarlijk verkeer het fietsgebruik kan afremmen

12 11 (a) Veiliger verkeersomstandigheden voor tweewielers Het comfort en vooral de veiligheid op de weg zijn zeer belangrijk voor de bestuurders van tweewielers die de verkeersruimte moeten delen met zwaardere en snellere voertuigen. De werkgevers kunnen niet zelf rechtstreeks tussenkomen in de ruimtelijke ordening, maar ze kunnen de wegbeheerders wel sensibiliseren tot de problemen waarmee hun personeelsleden die met een tweewieler naar het werk komen worden geconfronteerd. Daartoe kunnen ze de suggesties en aanbevelingen van hun personeel verzamelen tijdens vergaderingen of via ideeënboxen, maar ook de verzamelde informatie overmaken aan de overheden bij wie ze klachten of aanvragen indienen. Slechts 4% van de bedrijven verstrekt informatie over fietsroutes De werkgevers beschikken ook over mogelijkheden om de veiligheid van de fietsers te verbeteren: - Organisatie van de circuits voor hun medewerkers die met de fiets naar het werk komen, door ze te helpen om veiliger en comfortabeler trajecten te kiezen en de fietsers zoveel mogelijk te verenigen op doordacht gekozen trajecten. Het groepseffect en de aanwezigheid van één of meerdere ervaren fietsers kunnen beginnende fietsers meer vertrouwen en een groter veiligheidsgevoel geven. De organisatie van velobussen (van scholen of bedrijven) is een voorbeeld van coaching en begeleiding van fietsers. Een dergelijke organisatie vergt een efficiënte communicatie en de terbeschikkingstelling van een tool om de deelnemers aan het project makkelijk met elkaar in contact te brengen; - Verstrekken van informatie over verkeersveiligheid voor fietsers, met name via informatiesessies; - Uitwerking van fietskaarten en fietsroutes die de voor fietsers veiligste maar ook meest comfortabele routes aangeven, rekening houdend met de kwaliteit van het wegdek en met het reliëf; - Aankoop en terbeschikkingstelling van bescherm- en veiligheidsmaterieel. Deze interventies kunnen worden uitgevoerd door het bedrijf of de school, door de werknemers of door een externe organisatie die daarvoor is aangeduid. Ze kunnen ook worden ondersteund door evenementen zoals Bike Experience (zie 2.1.).

13 12 In Toulouse werd in 2005 een eerste velobuslijn ingericht tussen een woonwijk en een grote onderneming. Deze lijn loopt ook langs verschillende andere bedrijven. De velobus is een systeem waarbij de medewerkers worden opgehaald met de fiets. De veiligheid van de fietsers wordt versterkt doordat een groep beter zichtbaar is dan één fietser alleen. De velobus versterkt de banden en de samenhorigheid tussen collega s. In Toulouse kende de eerste lijn van 2005 zoveel succes dat de organisatoren besloten om er nog andere te ontwikkelen. In 2015 waren er al 45 velobuslijnen ingericht. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 20 In heel België organiseren tal van scholen en gemeenten velobussen om kinderen naar school te begeleiden. Voorbeelden daarvan zien we in Leuven, Schaarbeek, Soignies, Marche-en-Famenne, Nandrin. De velobus haalt leerlingen en leerkrachten op met de fiets. Ouders zijn vaak bang om hun kinderen met de fiets naar school te laten rijden, zeker ook omdat een individuele fietser minder zichtbaar is en kinderen nu eenmaal impulsief zijn. De velobus is een oplossing voor beide problemen. De kinderen worden immers in groep begeleid door minstens twee begeleiders voor- en achteraan in de rij. Net als bij bussen gebeurt dit op vaste tijdstippen. De kinderen moeten een charter ondertekenen waarin ze beloven om steeds goed te luisteren naar de veiligheidsinstructies en deze te respecteren. De velobus brengt hen meer autonomie en de fietscultuur bij en ze leren om zich in alle omstandigheden veilig met de fiets te verplaatsen. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 20 Het farmaceutisch bedrijf GlaxoSmithKline (GSK), gevestigd in Waver en Rixensart, stelt fiches ter beschikking waarop de fietsroutes naar de vestigingen zijn aangegeven en de werknemers informatie over de wegcode en de veiligheidsinstructies vinden. Enerzijds wil GSK het aantal auto s op de beide sites verminderen door het gebruik van alternatieve vervoermiddelen aan te moedigen (openbaar vervoer, pendeldiensten van bedrijven, carpooling, fietsen). Anderzijds wil de onderneming de verplaatsingen beperken door telewerk en teleconferenties te bevorderen. Met dezelfde doelstellingen werd GSK in 2013 ook pilootentiteit van Tous Vélo-Actifs. In dit kader voert de onderneming acties ter bevordering van het fietsgebruik. Enkele daarvan zijn de terbeschikkingstelling van fiches met de fietsroutes naar de vestigingen van GSK en praktische informatie voor de fietsers. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 20

14 13 Terbeschikkingstelling van fietsplannen. Brouwerij Duvel Moortegat 3 in Puurs biedt haar werknemers fietsplannen aan voor hun woon-werkverplaatsingen. (b) Financiële stimulansen De Belgische wetgever verleent financiële voordelen aan werknemers die voor hun woonwerkverplaatsingen de fiets gebruiken. De werkgevers krijgen de mogelijkheid om nog bijkomende voordelen aan te bieden. De Belgische belastingwet voorziet financiële stimulansen om de woon-werkverplaatsingen met de fiets aan te moedigen. Sinds 1997 is de vergoeding voor de verplaatsingskosten met de fiets belastingvrij. De fiscale vrijstelling voor kilometervergoedingen is vastgesteld op 0,145 /km, wat overeenstemt met 0,22 /km na indexering voor de inkomsten van Het fietsgebruik van zijn personeel is ook interessant voor de werkgever: sinds 3 maart 74% van de inrichtingen biedt de fietsers een kilometervergoeding aan 2010 ligt de vrijstelling van sociale bijdragen voor de fietsvergoeding immers in lijn met de fiscale vrijstelling. Het staat de werkgever evenwel vrij om zijn werknemers al dan niet een fietsvergoeding toe te kennen. Ook over het bedrag van deze vergoeding kan hij zelf beslissen, bijvoorbeeld meer of minder dan 0,22 /km (de vergoeding is uiteraard slechts belastingvrij als ze maximaal 0,22 /km bedraagt). De vergoeding mag ook enkel worden toegekend voor de werkelijk met de fiets afgelegde kilometers tussen de woonplaats en het werk (dus niet tijdens de werkuren). Ze is wel cumuleerbaar met andere vergoedingen, bijvoorbeeld de terugbetaling van de openbaarvervoerkosten (intermodale verplaatsingen). Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz Enquête over de woon-werkverplaatsingen 2011, Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer

15 14 (c) Maatregelen voor de inrichting Ook op de vestigingen zelf moeten veilige inrichtingen worden voorzien voor de fietsers: bereikbare, overdekte en bewaakte parkings, beveiligde toegang tot de parkings en de ingangen, makkelijke toegang tot douches en kleedruimtes, enz. (d) Terbeschikkingstelling van materieel, ateliers of reparatiediensten Het onderhoud en vooral de reparatie van tweewielers is een kritieke etappe van de vervoersmodus, zowel voor de kwaliteit van het materieel zelf als om het continu gebruik van dit vervoermiddel te garanderen. Zonder regelmatig onderhoud van zijn tweewieler is de veiligheid van de werknemer immers niet verzekerd, en als een reparatie zich opdringt maar de reparatiedienst niet beschikbaar is, dreigt het gebruik van het vervoermiddel in het gedrang te komen. Niet iedereen is immers even handig en gewoon maar een band repareren kan voor de één een kleine routine-ingreep zijn maar voor de ander een heuse kruisweg. Het comfortabelst voor de werknemer is uiteraard dat hij in het bedrijf kan beschikken over materieel, een atelier of zelfs een reparatiedienst. Het onderhoud en/of de reparatie van de fiets mogelijk maken zonder omwegen en zelfs zonder dat de werknemer zelf iets hoeft te doen, is geruststellend. Deze luxe is overigens vrij eenvoudig aan te bieden: - een noodkit voorzien die door iedereen kan worden gebruikt, net als de EHBO-kit; - een ruimte voorzien die makkelijk bereikbaar is voor tweewielers en die is ingericht als reparatieatelier; 8% van de inrichtingen stelt hun werknemers fietsreparatiemateriaal ter beschikking, dat is dubbel zoveel als in een kleine fietsreparatiedienst organiseren; op vrijwillige basis kunnen één of twee personen van de inrichting hun ervaring bijdragen en de werknemers van dienst zijn met kleine reparaties of afstellingen (lekke band, probleem met de ketting, enz.); uiteraard moeten de gegevens van deze referentiepersonen voor punctuele hulp ruim verspreid worden onder de werknemers. Voor leasingfietsen bieden de leasingmaatschappijen rechtstreeks, op de parkings van de onderneming, reparatiediensten aan zonder dat de werknemer zich daar om hoeft te bekommeren. Deze reparatie-/onderhoudsdiensten kunnen ook worden ingericht: - voor verschillende inrichtingen samen die geografisch dicht bij elkaar liggen of in een industriegebied; - in stations waar het personeel van inrichtingen die geen bevoorrechte contacten onderhouden samenkomt.

16 15 Het farmaceutisch bedrijf Novartis in Balen (Zwitserland) biedt al zijn werknemers reparatie- en onderhoudsdiensten aan op zijn site. Novartis moedigt zijn personeel sterk aan om zich met de fiets te verplaatsen. Aan de ingangen van de gebouwen werden overdekte fietsparkings aangelegd en alle werknemers kunnen gebruik maken van een reparatie- en onderhoudsdienst. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 21 (e) Stallingen voor tweewielers De vele diefstallen of beschadigingen van tweewielers vormen een reëel probleem. Ondanks de inspanningen om ze tegen te gaan, staan ze vaak de aankoop of het gebruik in de weg voor diegenen die niet kunnen beschikken over een overdekte stalling aan het vertrek (de woonplaats) en de aankomst (in het kader van de woon-werkverplaatsingen, op de werkplaats). Het aantal bewaakte en overdekte stallingplaatsen voor tweewielers moet dus worden opgevoerd, en dat zowel in de openbare ruimte als binnen de bedrijven. Sinds maart 2009 zijn de kosten die de werkgever maakt om het fietsgebruik van zijn werknemers bij hun woon-werkverplaatsingen te vergemakkelijken voor 120% aftrekbaar (zie 2.2.). Het betreft de kosten voor het stallen van de fietsen tijdens de werkuren (nieuwe of gerenoveerde stallingen), de terbeschikkingstelling van kleedkamers of de inrichting van sanitaire installaties (douches). 28% van de inrichtingen beschikt niet over stallingplaatsen voor fietsen GRACQ en de Fietsersbond stelden vast dat het parkeren van tweewielers in de stad een ernstig probleem blijft: - heel wat woningen, vooral in de oude wijken, hebben geen garage of zelfs geen mogelijkheid om tweewielers binnen te stallen; - het stallen van tweewielers op de weg is vaak een probleem vanwege het diefstalgevaar, maar ook omdat de beschikbare plaatsen zelden overdekt zijn; - heel wat bedrijven kunnen geen stallingplaatsen voor tweewielers ter beschikking stellen. Toch leveren de overheid, maar ook de werkgevers inspanningen om voldoende stallingplaatsen voor tweewielers aan te bieden. De kwaliteit van deze stallingplaatsen verbetert dankzij de aandacht voor diefstal- en vandalismebeveiliging en de overkapping van de fietsenstallingen. Heel wat werkgevers gaan nog een stap verder en stellen bijkomende uitrustingen ter beschikking: douches, kleedruimtes, beveiligde lockers voor helmen en hesjes, Dergelijke uitgaven zijn makkelijker haalbaar voor grote inrichtingen, en dat effect kan worden bereikt door op geografische basis verschillende inrichtingen te groeperen.

17 16 Een andere mogelijkheid is het ter beschikking stellen van gehuurde, afgesloten en overdekte stallingplaatsen in stations, industriegebieden, kantoorcomplexen, De huurkost wordt daarbij geheel of gedeeltelijk worden betaald door de werkgever. In een industriegebied kan de intercommunale, de ontwikkelingsmaatschappij of de beheerder de kosten voor de uitrusting van de fietsers verhalen volgens bepaalde modaliteiten, rekening houdend met het aantal werknemers van de onderneming, het aantal bezoekers, enz. Een belangrijke successleutel van een heus duurzaam mobiliteitsbeleid van de onderneming blijft de aandacht die ze eraan besteedt bij de inplanting of uitbreiding van de inrichting: dat strategische moment is een ideale gelegenheid om het onthaalpotentieel voor tweewielers te evalueren (beantwoordt het onroerend goed aan de noden van tweewielers die worden bepaald volgens de grootte van de inrichting en het fietserspotentieel?). Voor vouwfietsen kan het ter beschikking stellen van voldoende grote en makkelijk bereikbare lockers in de inrichting een oplossing zijn. De fiets is immers niet altijd schoon en droog en kan tijdens het transport bijvoorbeeld het vast tapijt in de kantoren bevuilen.

18 17 ICADE Foncière-développeur, een Franse vastgoedmaatschappij met werknemers, bouwde een fietsenstalling op positieve energie, uitgerust met een dak met zonnepanelen, voor elektrische fietsen. In deze fietsenstallingen met zonnepanelen kunnen elektrische fietsen autonoom worden opgeladen. Sinds enkele jaren worden ze steeds vaker gebouwd in sommige grote bedrijven. ICADE ontving voor deze inrichting met 18 plaatsen voor elektrische fietsen, die het combineerde met andere maatregelen op het vlak van duurzame mobiliteit, de prijs Entreprise Ecomobile die in 2012 werd uitgereikt door AVERE, een vereniging voor de ontwikkeling van de elektrische fiets. De onderneming werd dus beloond voor het verantwoordelijke mobiliteitsbeheer dat ze voert via een voluntaristisch programma op alle niveaus van haar activiteit. Het principe van deze fietsenstallingen met zonnepanelen bestaat erin om de hele dag door elektriciteit te produceren. Die wordt opgeslagen in een batterij waarop de elektrische fietsen worden aangesloten om op te laden. Aansluitingen en stopcontacten, en bijgevolg ondergrondse bekabelingswerken, zijn niet nodig. Het systeem blijft daardoor betaalbaar en kan om het even waar op de site van de onderneming worden gevestigd. Elektrische fietsen mogen gedurende maximaal vier uur worden opgeladen en 80% van de energie wordt geïnjecteerd in minder dan 2 uur. Hun autonomie bedraagt 80 km. De zonne-energie wordt opgeslagen in de bufferbatterij van de fietsenstalling die op ieder ogenblik kan worden gebruikt, ook bij langdurig slecht weer. De fietsenstalling is bestand tegen de weersinvloeden en beschermt de elektrische fietsen tegen eventuele beschadiging. Ze maken verplaatsingen mogelijk dankzij volledig hernieuwbare energie en de keuze van de beste materialen met een langere levensduur. Bovendien zijn ze uitgerust met LED-stroken en aanwezigheidsdetectoren: zodra iemand de fietsenstalling binnenkomt, springt automatisch het licht aan. De fietsenstalling is net als de elektrische fietsen zelf trouwens een communicatiemiddel voor de onderneming, aangezien er ruimte is om reclameborden te hangen. Ze draagt onmiskenbaar bij tot het imago van ecologisch verantwoordelijke onderneming. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 21

19 18 CyCLO en de installatie van huurboxen in de openbare ruimte CyCLO vzw, een sociale economieonderneming die het fietsgebruik promoot met aandacht voor het onderhoud, de recyclage de fietscultuur en innovatie, beheert fietsboxen in de stad Brussel. Deze boxen zijn opgesteld in de openbare ruimte, maar zijn beveiligd: ze kunnen worden afgesloten en bieden plaats voor 5 fietsen. De boxen worden verhuurd aan de wijkbewoners (die op minder dan 200m van de box wonen) voor de prijs van 60 per jaar. Die omvat niet alleen de toegang tot de beveiligde box, maar ook het beheer van de sleutels, de netheid en de eventuele technische defecten (allemaal door CyCLO). Sinds het voorjaar van 2012 installeert Stad Brussel deze boxen geleidelijk aan. Momenteel zijn er 12, maar recent werden nog 12 boxen besteld en voor 2014 zijn er nog eens 13 voorzien. Ook de gemeente Sint-Gillis investeerde onlangs in dit soort infrastructuur en stelt haar inwoners momenteel 2 boxen ter beschikking. Voor alle Brusselse gemeenten staan momenteel meer dan 200 personen ingeschreven op de wachtlijst van CyCLO, dat bezig is met de oprichting van een gegeolokaliseerde databank om de plaats van de toekomstige boxen te optimaliseren. Dit soort boxen kan ook worden gebruikt in industriegebieden of zelfs binnen één onderneming. In een dicht stedelijk milieu zou het voor kleine of middelgrote ondernemingen, die niet voldoende plaats hebben voor een eigen fietsenstalling, opportuun zijn om hun werknemers de mogelijkheid te kunnen bieden hun fiets te stallen in een box in de buurt van de onderneming. Bijkomende informatie vindt u hier of zie blz. 21

20 19 REFERENTIES 2.1 Communicatie, sensibilisering en informatie (a) Sensibiliseringscampagnes Bike Experience Coaching voor het fietsen in de stad website van Bike Experience : Portaal Bruxelles Mobiliteit : Bike 2 work Bike to work in Denemarken: Bike to work in België : (b) Het fietsplan Tous vélos-actifs communicatie campagne / sensibilisering Website «Tous vélo actifs» : UWE, cel mobiliteit : Portaal Bruxelles Mobiliteit : Ethias, actie voorbeeld «Tous vélos-actifs» Verantwoordelijk mobiliteit : F. Verlaine (Ethias) 2.2 Voordelen en faciliteiten bij de aankoop, verkoop en terbeschikkingstelling van tweewielers Fiscale stimulansen economische herstelwet van 27 maart 2009: able_name=wet

21 20 (a) De levering van tweewielers Leasen van fietsen (C-tec) Website C-tec : Colruyt - biedt een fiets en veiligheidsuitrusting aan als ze 4 op de 5 dagen gebruikt worden Colruyt, une chaine vélo-dynamique, Newsletter n 5 van de GRACQ, ook verkrijgbaar op : (b) De andere tegemoetkomingen van de onderneming BRGM Electrishe huurfietsen die ter berschikking staan voor het personeel Lancering Powerpoint voor het project, na een mobiliteitsonderzoek: Projectfiche voor de electrische huurfietsen : Maatregelen om de gebruiksvoorwaarden van tweewielers te verbeteren Velobuslijn (a) Veiliger verkeersomstandigheden voor tweewielers Velobuslijnenplan in Toulouse en in Frankrijk : Gids voor het organiseren van een velobuslijn in de scholen : 3%A9placement%20scolaire/velobus_provelo.pdf et Televisieuitzending Global Mag op Arte de 20 mei 2010 : GSK, wegcode en de veiligheidsinstructies Mobiliteit Manager : G. Falisse (GSK) (b) Financiële stimulansen Fietsvergoeding per gereden kilometer GRACQ - à vélo au boulot :

22 21 (d) Terbeschikkingstelling van materieel, ateliers of reparatiediensten Novartis (Zwitserland, Balen) : Mobiliteitsplan van bedrijven (2004, Genève en Vaud) : Website ProVélo (Zwitserland) : (e) Stallingen voor tweewielers Fietsenstallingen met zonnepanelen - Donauer Donauer Uitleg fietsenstallingen met zonnepanelen : CyCLO en de installatie van huurboxen in de openbare ruimte CyCLO Uitleg huurboxen in de openbare ruimte : en 20v%C3%A9los%20de%20la%20Ville%20de%20Bruxelles