Op weg naar een vitale arbeidsmarkt!

Transcriptie

1 Op weg naar een vitale arbeidsmarkt! Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid Onderzoekcentrum Drechtsteden drs. F.W. Winterwerp dr. M.G. Weide drs. M.C.A. Bakx januari 2014

2 Colofon Opdrachtgever Tekst Drukwerk Informatie Onderzoekcentrum Drechtsteden Onderzoekcentrum Drechtsteden Impuls Publiciteit, Sliedrecht GR Drechtsteden Onderzoekcentrum Drechtsteden Postbus AP Dordrecht Overnemen van delen van de tekst is toegestaan onder voorwaarde van een duidelijke bronvermelding.

3 Inhoud Managementsamenvatting...5 Synthese Inleiding Aanleiding en doel Context Vraagstelling Opzet Leeswijzer Het programma regionaal arbeidsmarktbeleid Inhoudelijke opgave Programma Aanpak, opbrengsten en aandachtspunten Aanpak Matching vraag en aanbod Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt Kennisinfrastructuur Vergroten urgentiebesef Opbrengsten en effecten Conclusies Programmatisch werken Programma s: Een theoretisch kader Het programma arbeidsmarktbeleid Meerwaarde Aandachtspunten Conclusies Bijlagen...53 Bijlage 1 Netwerkstructuur Programma regionaal arbeidsmarktbeleid Bijlage 2 Lijst met geïnterviewde personen... 56

4

5 Managementsamenvatting Het programma regionaal arbeidsmarktbeleid geeft invulling aan het programma Arbeidsmarkt en kennisinfrastructuur in het Regionaal Meerjarenprogramma (rmjp) Drechtsteden Met dit programma wordt tevens invulling gegeven aan een belangrijke prioriteit in het collegeprogramma van de gemeente Dordrecht. Het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) voerde een tussenevaluatie uit. De overall conclusie van deze tussenevaluatie is dat de doelen van het programma regionaal arbeidsmarktbeleid in de twee en half jaar van zijn bestaan duidelijk dichterbij zijn gekomen. Het programma heeft veel in gang gezet en resultaten opgeleverd. Impulsen van het programma hebben geleid tot meer verbinding tussen ondernemers, onderwijs en overheid en tussen onderwijsinstellingen en ondernemers onderling. Door de extra focus op maritiem is de regio veel beter op de kaart gekomen, zijn deuren naar bovenregionale netwerken ontsloten en zijn de Drechtsteden via de agenda Zuidvleugel aangesloten op het topsectorenbeleid. Daarmee zijn extra fondsen en subsidies ontsloten. Op alle vier de programmalijnen zijn concrete resultaten geboekt. Door innovatie en vernieuwing van instrumenten is de match tussen vraag en aanbod verbeterd, met positieve effecten voor de ontwikkeling van de Wwb en de vacaturevervulling van bedrijven. Voor de onderkant van de arbeidmarkt ligt er een uitgewerkt arrangement voor het inzetten en dichterbij de arbeidsmarkt brengen van mensen met een uitkering met een lage verdiencapaciteit via wijkgebonden leerwerkbedrijven. Ook in de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt zijn slagen gemaakt en, hoewel niet alle ambities in deze programmalijn zijn verwezenlijkt, is ook de kennisinfrastructuur in het hoger onderwijs versterkt. En ook het urgentiebesef bij bedrijven is zeker toegenomen. De programmatische aanpak heeft bij dit alles duidelijk zijn meerwaarde bewezen. Het programma mag dan veel hebben opgeleverd, tegelijkertijd is er nog veel te doen. Veel is een kwestie van lange adem. Veel mensen staan nog aan de kant, veel talent blijft onderbenut. Om nog meer slagen te maken en effecten te bereiken zal het programma moeten blijven bestaan. Het is nu zaak resultaten te verankeren en het programma door te ontwikkelen. Aandachtspunten daarbij zijn: o Zet nog meer in op profilering van de regio als dé regio voor maritieme maakindustrie en de benutting van bovenregionale netwerken. o Blijf de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt agenderen. o Verbind het programma waar mogelijk met economisch beleid. o Blijf vooral bottom-up initiatieven ondersteunen, maak het niet te groot en te complex. En blijf daarbij naar de verbinding zoeken. Blijf versterken wat goed is. o Borg succesvolle initiatieven en versterk waar mogelijk de executiekracht van die initiatieven. De vraag daarbij is wel hoe je als overheid je invloed hierop kunt maximaliseren. Daar zou over moeten worden nagedacht. o Maak je successen zichtbaarder naar het bedrijfsleven en werk aan een breder commitment bij dat bedrijfsleven. o Geef het programma meer gemixed regionaal vorm. Dat komt ook het commitment in de regiogemeenten ten goede. o Maak duidelijke keuzes waar je op gaat inzetten en waarop niet. Communiceer dat ook duidelijk met de buitenwereld. o En, ten slotte, geef aandacht aan het HRM aspect voor de programmamedewerkers. Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid 5

6 6 Op weg naar een vitale arbeidsmarkt!

7 Synthese Het programma regionaal arbeidsmarktbeleid geeft invulling aan het programma Arbeidsmarkt en kennisinfrastructuur in het Regionaal Meerjarenprogramma (rmjp) Drechtsteden Met dit programma wordt tevens invulling gegeven aan een belangrijke prioriteit in het collegeprogramma van de gemeente Dordrecht. Wat zijn tot op heden de opbrengsten van dit programma? En wat is de meerwaarde van de programmatische aanpak? Het Onderzoekcentrum Drechtsteden is gevraagd in een tussenevaluatie antwoord te geven op deze vragen. Met programmatische aanpak veel bereikt Een regionaal programma is een logisch antwoord op een complexe opgave als het regionaal arbeidsmarktbeleid. De regio heeft met de SDD wel een eigen uitvoeringsorganisatie voor de bijstand, maar verder is men voor het bereiken van de gestelde doelen toch grotendeels mede afhankelijk van andere partners: onderwijs, ondernemers, andere uitvoeringsorganisaties en intermediairs. Het moet dus vooral samen gebeuren, iets wat de inspectie SZW in een recent rapport over twintig jaar regionaal arbeidsmarktbeleid nog eens benadrukt. Dat betekent voor de regionale overheid vooral een rol als initiator, aanjager, smeder van allianties en coalities, facilitator, verbinder en verknoper. De meerwaarde van de programmatisch aanpak daarbij is in het geval van het programma regionaal arbeidsmarktbeleid evident gebleken. Het programma heeft gezorgd voor een sterke focus op doelen en een duidelijke agenda waar externe partijen op kunnen aanhaken. Het is een herkenbaar platform voor allianties. Programmatisch werken is een geschikte manier om netwerken op te bouwen en te benutten en geeft de mogelijkheid om snel en flexibel te schakelen, waardoor de overheid zich echt als partner van de betrokken partijen heeft kunnen opstellen en de slagkracht is vergroot. Belangrijk is ook dat in een programma de juiste mensen met de noodzakelijke competenties bijeen kunnen worden gebracht. Zij moeten de rol van makelaar in beleid kunnen vervullen. In het programma regionaal arbeidmarktbeleid is dat ook gelukt: er zijn talrijke allianties en coalities gesmeed, men heeft gebruik gemaakt van kansrijke momenten ( windows of opportunity ) en die ook regelmatig zelf gecreëerd. Meer verbinding, regio beter op de kaart Het programma heeft duidelijk geleid tot meer verbinding tussen ondernemers, onderwijs en overheid. Maar ook tussen onderwijsinstellingen en ondernemers onderling. Voorbeelden van de vele allianties zijn het Marterplan Beroepsonderwijs 2.0, de Maritime Delta en de samenwerking tussen het STC en het DaVinci College in het CIV (Centrum voor Innovatief Vakmanschap) Maritiem. Dit alles was niet tot stand gekomen zonder de aansluiting bij de agenda Zuidvleugel en het topsectorenbeleid. Het programma heeft met zijn extra focus op maritiem de Drechtsteden beter op de kaart gezet en deuren naar bovenregionale netwerken geopend. Daardoor zijn ook extra subsidies en fondsen ontsloten om in te zetten in de regio. Deze focus heeft er ook voor gezorgd dat maritieme duurzame techniek nu op alle niveaus, ook in het vmbo, (veel) meer op de agenda staat. Flexibel en succesvol geschakeld zonder focus te verliezen Een programmatisch aanpak helpt ook om de lange termijn focus vast te houden. De sterke toename van de werkloosheid en de aankondiging van de Participatiewet noopte tot meer aandacht voor de onderkant van de arbeidsmarkt. Dit is succesvol opgepakt. Met de Impuls Onderkant Arbeidmarkt ligt er nu een uitgewerkt arrangement voor het inzetten en dichterbij de arbeidsmarkt brengen van mensen met een uitkering met een lage verdiencapaciteit via wijkgebonden leerwerkbedrijven. Veel partijen hebben zich hier al aan verbonden. Dit wordt nu verder in de gemeenten ingevuld. In totaal Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid 7

8 gaat het om ruim 700 leerwerkplekken, waarmee ook scholingsmogelijkheden worden geboden voor jongeren die niet in een reguliere opleiding passen. Ook ligt er nu een uitgewerkt plan voor de uitvoering van de Participatiewet, inclusief een plan van aanpak voor een gezamenlijke integrale werkgeversbenadering en aanscherping van de SROI-regels (Social Return on Investment). En er is een nieuw actieplan jeugdwerkloosheid dat invulling geeft aan de beschikbare middelen die door het kabinet zijn toegezegd. Ondanks de extra inzet op deze dossiers heeft het programma de focus op de lange termijn doelen in de andere programmalijnen goed vast kunnen houden en zijn daar de afgelopen tijd ook belangrijke slagen gemaakt. Innovatie en vernieuwing (Mede) dankzij impulsen van het programma regionaal arbeidsmarktbeleid is er in het arbeidsmarktinstrumentarium de afgelopen jaren heel wat innovatie en vernieuwing tot stand gebracht. Boven noemden we al de Impuls Onderkant Arbeidsmarkt. In de programmalijn verbetering match kunnen daar Baanbrekend Drechtsteden, Metalent, het Servicepunt Zorg en Welzijn, het project Welslagen, en de vernieuwde aanpak van de jeugdwerkloosheid aan worden toegevoegd. In de programmalijn verbeteren aansluiting onderwijsarbeidsmarkt kunnen met name het Masterplan Beroepsonderwijs, het CIV- Maritiem, het programma Maritime Delta en TechniekDock als vernieuwend worden aangemerkt. Het gaat niet om het vehikel Niet alles wat op enig moment - samen met partners - is geïnitieerd is succesvol gebleken. Dat had uiteenlopende oorzaken. Veelal is daar echter door de gepleegde inspanningen wel iets voor in de plaats gekomen. Bijvoorbeeld de samenwerking van de onderwijsinstellingen De Erasmus Academie, InHolland en Unesco-IHE in het onderwijscentrum De Wereldwaag in Dordrecht. Of succesvolle andere initiatieven maakten een bepaald initiatief overbodig (Servicepunt Techniek). Het gaat dan ook niet zozeer om het vehikel als wel om de output en de effecten daarvan die door de allianties/coalities tot stand worden gebracht. Versterken wat goed is Het zijn, aansluitend op het voorgaande, inderdaad vooral de partners, de allianties en coalities die uiteindelijk voornamelijk voor de output en de effecten moeten zorgen. Alliantienetwerk management is dan ook van cruciaal belang. Zijn de allianties nog gezond en produceren zij naar wens? De inzet van het programma daarbij is om zoveel mogelijk het goede te versterken. Bijvoorbeeld Metalent. Dit initiatief is ontstaan uit het vorige actieplan jeugdwerkloosheid en is daarna verder doorgegroeid, mede door steun vanuit het programma. Inmiddels zijn 100 metaalbedrijven in de Rijndelta partner van Metalent en is dit project zeer succesvol in het matchen van jongeren aan de vraag in deze bedrijven. Metalent krijgt nu ook weer een rol toebedeeld in het nieuwe actieplan jeugdwerkloosheid en in het op te stellen regionale sectorplan voor de maritieme sector, en is partner in het Leerwerkloket nieuwe stijl. Dit laatste is een ander voorbeeld. Het al langer bestaande en succesvolle Leerwerkloket diende op een andere (financiële) leest te worden geschoeid. Het programma heeft de lead genomen om hiervoor een breed gedragen businessplan tot stand te brengen, waardoor het voortbestaan van dit instrument voor de komende jaren is gewaarborgd. Match vraag en aanbod verbeterd Wat is nu die output en wat zijn nu die effecten in programmalijn 1, het verbeteren van de match? Via Baanbrekend, de Servicepunten Zorg en Welzijn en Techniek, het project Welslagen, Metalent en de aanpak van de jeugdwerkloosheid zijn tot en met de eerste helft van 2013 zo n matches 8 Op weg naar een vitale arbeidsmarkt!

9 tot stand gebracht. 1 Dit heeft geleid tot een substantieel gunstigere ontwikkeling van de Wwb dan landelijk gemiddeld, vooral onder jongeren. En ook de Nww <27 nam beduidend minder toe dan landelijk gemiddeld. Succesvolle matches betekenen tegelijkertijd veelal ook dat bedrijven en instellingen zijn geholpen bij hun vacaturevervulling en/of de gewenste instroom van jong talent. Onderwijs en arbeidsmarkt beter aangesloten Ook in de programmalijn verbeteren onderwijs-arbeidsmarkt zijn zoals boven al aangegeven belangrijke slagen gemaakt. Dit zit nog meer in het tot stand brengen van nieuwe verbindingen en onderwijsvernieuwing. Een belangrijke activiteit hier was ook TechniekDock, waardoor zo n leerlingen uit het primair en voortgezet onderwijs kennis hebben gemaakt met duurzame maritieme techniek. Het Masterplan Beroepsonderwijs, het CIV Maritiem en de Maritime Delta zijn hier de belangrijkste gesmede allianties die uiteindelijk ook voor een toename van de gekwalificeerde uitstroom uit het technisch onderwijs moeten zorgen. En van waaruit samen met het bedrijfsleven wordt gewerkt aan een hogere kwaliteit van het technisch onderwijs en de versterking van de innovatiekracht van het maritieme cluster. Kennisinfrastructuur versterkt Met als belangrijkste opbrengst de opening van de Wereldwaag met zijn partners EcoShape en de Erasmus Academie is de kennisinfrastructuur ontegenzeggelijk versterkt. Ook de doorontwikkeling van EcoShape zelf en de voortzetting van de huisvesting van deze organisatie in Dordrecht draagt bij aan de regionale kennisinfrastructuur. Het aantal hbo-studenten is al toegenomen en zal nog verder toenemen. Dit heeft ook zijn spin-off naar de Levendige Binnenstad. Urgentiebesef wel groter, maar richting MKB nog een slag in te slaan Ondanks de crisis heeft de permanente aandacht van het programma er toe geleid dat het urgentiebesef over toekomstige knelpunten op de arbeidsmarkt wel is toegenomen. Het aantal bedrijven dat er actief mee aan de slag gaat en aansluiting zoekt bij de ontwikkelde initiatieven groeit, maar is tegelijkertijd ook nog gering. Richting MKB is hier nog een slag in te slaan. Overall: doelen dichterbij gekomen Kijkend naar de opbrengsten van bijna twee en een half jaar programma regionaal arbeidsmarktbeleid kan de conclusie niet anders zijn dan dat de doelen dichterbij zijn gekomen. Dat geldt zowel voor een arbeidsmarkt die aansluit op de (toekomstige) vraag van het bedrijfsleven als voor een arbeidsmarkt die mensen insluit door hun talent centraal te stellen in plaats van ze uit te sluiten op basis van wat ze niet kunnen. Tegelijkertijd zijn we er nog lang niet. Veel mensen staan nog aan de kant, veel talent blijft onderbenut, veel is een kwestie van lange adem. En hoe nu verder? Een ding is duidelijk: om nog meer slagen te maken en effecten te bereiken zal het programma moeten blijven bestaan. Dat is ook de mening van externe partijen. Het programma heeft veel in gang gezet en resultaten opgeleverd. Het is nu zaak resultaten te verankeren en het programma door te ontwikkelen. Aandachtspunten daarbij zijn ons inziens 2 : o Zet nog meer in op profilering van de regio als dé regio voor maritieme maakindustrie en de benutting van bovenregionale netwerken. o Blijf de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt agenderen; nog steeds worden voor de toekomst tekorten aan vakbekwaam (technisch) personeel voorzien. o Verbind het programma waar mogelijk met economisch beleid. 1 Het eerste actieplan jeugdwerkloosheid tellen we hierin alleen vanaf begin 2011 mee 2 Mede gebaseerd op de interviews met externe stakeholders en de programmamedewerkers Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid 9

10 o o o o o o Blijf vooral bottom-up initiatieven ondersteunen, maak het niet te groot en te complex. En blijf daarbij naar de verbinding zoeken. Blijf versterken wat goed is. Borg succesvolle initiatieven en versterk waar mogelijk de executiekracht van die initiatieven. De vraag daarbij is wel hoe je als overheid je invloed hierop kunt maximaliseren. Daar zou over moeten worden nagedacht. Maak je successen zichtbaarder naar het bedrijfsleven en werk aan een breder commitment bij dat bedrijfsleven. Geef het programma meer gemixed regionaal vorm. Dat komt ook het commitment in de regiogemeenten ten goede. Maak duidelijke keuzes waar je op gaat inzetten en waarop niet. Communiceer dat ook duidelijk met de buitenwereld. En, ten slotte, geef aandacht aan het HRM aspect voor de programmamedewerkers. 10 Op weg naar een vitale arbeidsmarkt!

11 1 Inleiding Arbeidsmarkt en kennisinfrastructuur is één van de vijf programma s in het Regionaal Meerjarenprogramma (rmjp) Drechtsteden Deze opgave is ingevuld met het programma regionaal arbeidsmarktbeleid, met Dordrecht als trekker en regisseur. Met dit programma wordt tevens invulling gegeven aan een belangrijke prioriteit in het collegeprogramma van de gemeente Dordrecht. Wat wil men bereiken? Hoe pakt men dit aan? Doet met hiervoor de goede dingen? En wat levert het op? En wat is de meerwaarde van de programmatische aanpak? Wij, het Onderzoekcentrum Drechtsteden, geven in een tussenevaluatie antwoord op deze vragen. kernboodschap arbeidsmarktbeleid Wij streven naar een vitale economie en een regio waarin het prettig leven is. Werk en werkgelegenheid zijn essentieel om succesvol te zijn in dat streven. Dat geldt voor de ondernemingen en werkgevers in onze regio, maar ook voor onze inwoners. Werk is de beste garantie dat zoveel mogelijk mensen in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Daarom heeft arbeidsmarktbeleid hoge prioriteit in deze coalitieperiode. Bron: Actieplan 2011 Arbeidsmarktbeleid 1.1 Aanleiding en doel De arbeidsmarkt in de Drechtsteden staat onder druk. Een groot aantal werkenden verlaat de komende jaren de arbeidsmarkt, maar er is onvoldoende vervanging. Werkgevers, vooral in bepaalde sectoren, krijgen naar verwachting te maken met een tekort aan vakmensen. Het programma arbeidsmarktbeleid moet de arbeidsmarkt in de regio een nieuwe impuls geven. Hierin werken ondernemers, onderwijs en overheid nauw samen. Het programma richt zich op een betere aansluiting van de arbeidsmarkt op de (toekomstige) vraag van het bedrijfsleven door te werken aan drie transities: van school naar werk, van werk naar werk, van uitkering naar werk. De focus ligt hierbij op de sectoren maritiem/techniek, zorg/welzijn en recreatie/toerisme. Met het programma regionaal arbeidsmarktbeleid wordt invulling gegeven aan het programma Arbeidsmarkt en kennisinfrastructuur van het rmjp Drechtsteden én aan het speerpunt arbeidsmarktbeleid van de gemeente Dordrecht. Het programma is opgezet als een stads programma met een regionale verantwoording. De gemeente Dordrecht is vanuit haar hoedanigheid als centrumgemeente trekker en voornaamste financier van het programma. Binnen vier programmalijnen zijn doelen geformuleerd en zijn en worden activiteiten en projecten opgezet. Via vijf veranderopgaven is extra focus aangebracht. Het programma is formeel gestart per 1 februari 2011 en heeft een looptijd van drie jaar. In maart 2013 heeft de gemeente Dordrecht opdracht gegeven het programma tussentijds te evalueren. In deze rapportage doen we hiervan verslag. Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid 11

12 1.2 Context Belang en invulling regionaal arbeidsmarktbeleid Regionaal arbeidsmarktbeleid is niet van vandaag of gisteren. Al sinds de oprichting van de Regionale Besturen voor de Arbeidsvoorziening in 1991 probeert men via regionaal beleid vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beter op elkaar af te stemmen. In de afgelopen twintig jaar is hiermee echter maar beperkte vooruitgang geboekt, zo blijkt uit een recente studie van de Inspectie SZW. 3 Belemmerende factoren zijn, naast een gebrek aan zicht op de (toekomstige) vraag en aanbod, vooral verschillen in cultuur, focus, denk- en werkwijzen, financiering en belangen tussen de verschillende spelers. De samenwerking beperkt zich in het algemeen dan ook vooral tot afstemming en beleidsontwikkeling, zo constateert de Inspectie. Concrete resultaten worden veel minder vaak geboekt. Desondanks blijft regionaal arbeidsmarktbeleid voor de landelijke overheid van belang en krijgen (centrum)gemeenten hierin nadrukkelijk een regierol toebedeeld. Zij dienen publieke en private partijen bij elkaar te brengen en verbinding te leggen met de terreinen onderwijs, zorg en welzijn. Het moet nu echt meer samen aldus de Inspectie. Dat een coördinatiestrategie via samenwerking met andere belanghebbende organisaties ook daadwerkelijk effectief is, blijkt uit een recent proefschrift over arbeidsmarktstrategieën van gemeenten. 4 De regierol kent zowel een inhoudelijke (beleid maken) als een praktische (problemen oplossen) component. Je zou kunnen zeggen dat de gemeente Dordrecht met het programma regionaal arbeidsmarktbeleid dus ook haar regierol heeft opgepakt. De vraag is hoe dat in de praktijk is uitgewerkt en hoe de regionale invalshoek vorm heeft gekregen. Duidelijk is in elk geval dat het realiseren van een effectief regionaal arbeidsmarktbeleid geen sinecure is. De tussenevaluatie vindt mede tegen deze achtergrond plaats. rmjp Arbeidsmarkt en kennisinfrastructuur is één van de vijf programma s in het rmjp en is daarin samen met economie en woonklimaat ook één van de prioritaire thema s. Het rmjp schrijft hierover: om economie en arbeidsmarkt een impuls te geven gaan wij met het bedrijfsleven, het onderwijs en met elkaar allianties aan. Daarbij past een regierol van de overheid. We helpen mee om bruggen te slaan tussen bedrijven en opleidingen. Daarbij maken we zoveel mogelijk gebruik van bestaande samenwerkingsverbanden en platforms en zetten zo min mogelijk nieuwe initiatieven op. 5 Daarbij ligt het zwaartepunt van sturing niet alleen bij de overheid (government) maar wordt dit gezamenlijk met maatschappelijke actoren ingevuld (governance). Vanuit deze sturingsfilosofie is het programma regionaal arbeidsmarktbeleid nieuwe stijl nu bijna drie jaar onderweg. De rmjp actualisatie heeft daarbij nog extra focus aangebracht op de Drechtsteden als Maritieme en logistieke topregio, een Sociaal Sterke Drechtsteden en de doorontwikkeling van de samenwerking, inclusief het versterken van de externe oriëntatie. 6 Economische situatie verslechterd Het programma is gestart tegen de achtergrond van op de korte termijn verwachte fors toenemende knelpunten in de personeelsvoorziening in combinatie met het gegeven dat ook nog steeds veel mensen langs de kant stonden. Sinds de start van het programma is de arbeidsmarkt veranderd. Door 3 Inspectie SZW (2013). Regierol gemeenten bij regionaal arbeidsmarktbeleid. 4 Edzes, A.J.E. (2010). Arbeidsmarktstrategieën van gemeenten, proefschrift RUG 5 Samen stad in Uitvoering. Regionaal Meerjarenprogramma (rmjp) Drechtsteden rmjp actualisatie Op weg naar een vitale arbeidsmarkt!

13 de economische crisis moesten veel bedrijven sluiten of inkrimpen, met een daling van de werkgelegenheid, het aantal ingediende vacatures en de beschikbaarheid van BBL-plaatsen en een forse stijging van de werkloosheid tot gevolg. Dit wordt nog eens extra versterkt door de bezuinigingen en de daardoor teruglopende werkgelegenheid bij de overheid. De werkloosheid is met name de tweede helft van het vorig jaar en de eerste helft van dit jaar sterk gegroeid. Per telt de regio Wwb-ers, mensen in de WW en Wajongers. Het aantal niet-werkende werkzoekenden ligt per op ruim 7.700, bijna 50% meer dan per Figuur 3.5 Ontwikkeling WW, Wwb en Nww Drechtsteden, (eind juni) WW Wwb Nww Wajong Bronnen: SDD en UWV De crisis is nog niet voorbij en de groei van de werkloosheid zal naar verwachting voorlopig nog doorzetten. Daarnaast heeft beleid van de landelijke overheid op het sociale domein (jeugdzorg, AWBZ, participatie) gevolgen voor de (toekomstige) arbeidsmarkt. Dit alles heeft ook consequenties (gehad) voor (de invulling van) het programma arbeidsmarktbeleid. Een en ander neemt overigens niet weg dat vooral voor de periode na 2014 nog steeds forse tekorten aan met name vakbekwaam technisch personeel worden voorzien. 7 Wat dat betreft is de context dus niet veranderd. 1.3 Vraagstelling De focus van de evaluatie ligt op twee vragen: 1. Wat zijn de opbrengsten van het beleid? Waar zijn vertragingen/ belemmeringen opgetreden en wat zijn verbeterpunten? 2. Welke lessen kunnen getrokken worden uit de programmatische aanpak? Wat is de meerwaarde, wat zijn succesfactoren en knelpunten? 1.4 Opzet Om deze twee vragen te kunnen beantwoorden hebben we het dossier van het programma arbeidsmarktbeleid doorgenomen. Dit betrof het programmaplan, jaarplannen, voortgangsverslagen, notities, notulen, intentieverklaringen en andere relevante stukken. Daarnaast hebben we interviews gehouden met de programmalijnmanagers, programmadirecteur en portefeuillehouder, en met 7 OCD (2013), Monitor Economie en Arbeidsmarkt Drechtsteden 2013 Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid 13

14 diverse partners en stakeholders (uitkeringsinstanties, werkgevers, kenniscentra en onderwijs). In deze interviews hebben we beide onderwerpen aan de orde gesteld. In figuur 2 is een en ander schematisch weergegeven. Figuur 2: Analysemodel programma arbeidsmarktbeleid inhoud proces meerwaarde programmatische aanpak opbrengsten verbeterpunten aanpak agenda voor de toekomst: strategisch tactisch - operationeel De tussenevaluatie betreft voornamelijk de periode tot en met het eerste halfjaar van Gedurende het onderzoeksproces stond het beleid natuurlijk niet stil en hebben zich uiteraard ook weer allerlei ontwikkelingen voorgedaan. Voor zover het daarbij om fundamentele zaken ging, zijn die zo veel mogelijk in de rapportage meegenomen. 1.5 Leeswijzer Voordat we de hoofdvragen beantwoorden, geven we eerst een beschrijving van het programma in zijn geheel (hoofdstuk 2). Daarna zoomen we in op de doelen, activiteiten en resultaten en opbrengsten binnen de programmalijnen (hoofdstuk 3). Dit hoofdstuk sluiten we af met een aantal conclusies en aandachtspunten en aanzetten voor een agenda voor de toekomst. Vervolgens gaan we in op de programmatische aanpak (hoofdstuk 4). Wat is daarvan de meerwaarde? Wat zijn lessen en aandachtspunten? In de synthese voorin het rapport vindt u de belangrijkste bevindingen, conclusies en aanbevelingen. Een en ander is nog eens kort samengevat in de managementsamenvatting. 14 Op weg naar een vitale arbeidsmarkt!

15 2 Het programma regionaal arbeidsmarktbeleid Wat is de inhoudelijke opgave van het programma arbeidsmarktbeleid, wat zijn de doelen en programmalijnen? En hoe wordt het programma aangestuurd en ingebed? Alvorens in hoofdstuk 3 meer in detail in te zoomen op de programmalijnen bespreken we in dit hoofdstuk kort het programma. missie programma arbeidsmarktbeleid Wij ontwikkelen een arbeidsmarkt die aansluit op de (toekomstige) vraag van het bedrijfsleven. Deze arbeidsmarkt sluit mensen in door hun talent centraal te stellen in plaats van mensen uit te sluiten op basis van wat ze niet kunnen. Bron: folder Dordt Werkt! 2.1 Inhoudelijke opgave Drie transities, vier programmalijnen, vijf veranderopgaven Het programma arbeidsmarktbeleid is, zoals eerder al vermeld, gericht op drie transities: van school naar werk, van werk naar werk en van uitkering naar werk. Hieraan gekoppeld zijn de volgende doelstellingen/programmalijnen (zie figuur 1): matching vraag en aanbod op de arbeidsmark verbeteren aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt; verbeteren kennisinfrastructuur; vergroten urgentiebesef bij werkgevers. Figuur 1 Programma arbeidsmarktbeleid Participatiewet Impuls onderkant arbeidsmarkt Werkschool Programmalijn Matching Vraag en Aanbod o/d Arbeidsmarkt Programmalijn Verbeteren aansluiting Onderwijs arbeidsmarkt Programmalijn Verbeteren kennisinfrastructuur Programmalijn Vergroten urgentiebesef bij ondernemers en HRM Maritime Delta Sectorale Leer Werk Bedrijven Communicatiestrategie Bron: folder Dordt werkt! Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid 15

16 Deze programmalijnen zijn deels ingevuld met vijf veranderopgaven : Impuls Onderkant Arbeidsmarkt (IOA), Werkschool, sectorale leer-werk- en werk-naarwerk-bedrijven, en Maritieme Campus (inmiddels Maritime Delta). Daarnaast is de voorbereiding van de implementatie van de Participatiewet (voorheen Wet werken naar vermogen) een veranderopgave. De algemene doelen zijn verder geconcretiseerd binnen de programmalijnen. Hieraan zijn deels ook prestatie-indicatoren gekoppeld. Hier komen we in het volgende hoofdstuk op terug. Strategie en rol Om de doelen te bereiken hanteert men de volgende strategie: 8 1. intern: meer samenhang en effectiviteit in aanpak op economisch, onderwijs en sociaal domein; 2. de markt zoveel mogelijk haar werk laten doen en bevorderen van actieve betrokkenheid van ondernemers in de arbeidsmarktaanpak; 3. verbeteren samenwerking en relaties tussen ondernemers, onderwijs en overheidsinstellingen; 4. meer kansen en subsidies benutten. Per programmalijn is dat verder uitgewerkt in concrete activiteiten. In het programmaplan zijn deze geformuleerd in termen als transparant maken, ontwikkelen, opzetten, verbeteren, inrichten, verbinden, opstarten, vorm en inhoud geven, koppelen en ondersteunen. Waar het gaat om de uitvoering is telkens de samenwerking met uitkeringsinstanties, werkgevers, brancheorganisaties, kenniscentra en onderwijs genoemd. Hiermee wordt de rol van het programma neergezet als trekkende, verbindende, initiërende, ondersteunende, faciliterende en aanjagende kracht. Dit zien we ook terug in het actieplan 2011, waarin bij de uitwerking van een van de programmalijnen de rol van het programmabureau expliciet is benoemd. De activiteiten binnen het programma richten zich dan ook vooral op deze rol. In het volgende hoofdstuk komen we daar op terug. 2.2 Programma Regionaal stads programma Met het programma arbeidsmarktbeleid wordt zoals gezegd zowel invulling gegeven aan het programma Arbeidsmarkt en kennisinfrastructuur in het rmjp, als aan één van de prioriteiten in het collegeprogramma van de gemeente Dordrecht. Eerder gaven we al aan dat de overheid centrumgemeenten uitdrukkelijk een regierol toebedeelt in het regionaal arbeidsmarktbeleid. Dordrecht is ook eerder al voor verschillende arbeidsmarktregelingen (Leren & Werken, Aanpak Jeugdwerkloosheid en ESF subsidies) door het Rijk aangewezen als centrumgemeente voor zowel de Drechtsteden als Alblasserwaard/ Vijfheerenlanden. Het beleggen van dit programma bij Dordrecht is dus niet meer dan logisch. De verantwoording van het programma vindt plaats op regionaal niveau als onderdeel van het regionaal Meerjarenprogramma (rmjp). Binnen de gemeente Dordrecht wordt al sinds 2002 gewerkt met programma s om te kunnen sturen op dynamische vragen en oplossingen met een grote politieke gevoeligheid. Deze organisatievorm wordt ingezet naast sectoren (voor stabiele vragen en oplossingen met politieke gevoeligheid) en bedrijven (stabiele vragen en oplossingen met geringe politieke gevoeligheid). Sturing via een programma heeft in principe meerwaarde wanneer een (groot) aantal projecten en andere activiteiten met een belangrijke onderlinge samenhang moet worden uitgevoerd. De hypothese is dat de reguliere lijnorganisatie 8 SBC. Programmaplan Arbeidsmarktbeleid ( ) 16 Op weg naar een vitale arbeidsmarkt!

17 onvoldoende in staat is om deze complexe opgaven aan te pakken. Een apart, flexibel bestuurlijk arrangement kan dit mogelijk wel. Organisatorische inbedding Het programma arbeidsmarktbeleid bestaat uit een programmabureau, waarin medewerkers vanuit diverse lijnorganisaties participeren. Vanuit Dordrecht betreft dat verschillende sectoren: stadsontwikkeling, projectmanagement en maatschappelijke ontwikkeling. Ook is er een medewerker van de gemeente Alblasserdam fulltime aan het programma verbonden. De eerste anderhalf draaide ook een medewerker van de SDD fulltime mee. De communicatie is belegd bij het SCD. Per programmalijn is er een trekker/manager. Eén van hen heeft ook meer algemene taken en een overkoepelende coördinerende rol. De programmadirecteur is eindverantwoordelijk voor de uitvoering van het programma. Sturing Bestuurlijk portefeuillehouder is de wethouder onderwijs, arbeidsmarktbeleid en werkgelegenheid van de gemeente Dordrecht, tevens regionaal portefeuillehouder. Verantwoording vindt plaats via het regionale meerjarenprogramma, via halfjaarlijkse voortgangsrapportages aan het Drechtstedenbestuur en raadsinformatiebrieven aan de Drechtraad. Binnen het programma vindt sturing onder andere plaats via het tweewekelijkse programmateam overleg. Eens in de zes weken worden hier ook ambtenaren van alle regiogemeenten voor uitgenodigd. Financiering De gemeente Dordrecht maakt in de periode jaarlijks euro vrij ten behoeve van het programma. De middelen zijn bestemd voor de programmaorganisatie, ondersteunende activiteiten (communicatie, arbeidsmarktanalyse) en innovatiebudget. Ook gelden die Dordrecht ontvangt voor bijvoorbeeld het Actieplan Jeugdwerkloosheid komen terecht bij het programma arbeidsmarktbeleid. Het programma zet ook nadrukkelijk in op financial engineering : het benutten van subsidies en fondsen van hogere overheden. Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid 17

18 18 Op weg naar een vitale arbeidsmarkt!

19 3 Aanpak, opbrengsten en aandachtspunten De uitwerking van het programma arbeidsmarktbeleid verloopt langs vier programmalijnen. Hieraan gekoppeld zijn vijf veranderopgaven. Wat is de algemene aanpak in het programma? Wat zijn de doelen, activiteiten en resultaten per programmalijn? En wat zijn nu de werkelijke opbrengsten? Zijn de doelen dichterbij gekomen? En welke aandachtspunten zijn er voor het vervolg? In dit hoofdstuk gaan we hier op in. De beschrijving van de programmalijnen is op hoofdlijnen. Basis voor de beschrijving zijn het programmaplan, de jaarplannen en de verschillende voortgangsrapportages. Per programmalijn geven we een beeld van (de aard van) de activiteiten waarop is/wordt ingezet en wat de resultaten en - voor zover al zichtbaar de effecten zijn. We sluiten het hoofdstuk af met een aantal algemene conclusies. Is het doel het ontwikkelen van een arbeidsmarkt die aansluit op de (toekomstige) vraag van het bedrijfsleven dichterbij gekomen? En is dit dan meer een arbeidsmarkt die mensen insluit door hun talent centraal te stellen in plaats van mensen uit te sluiten op basis van wat ze niet kunnen? En welke inhoudelijke aandachtspunten zijn er voor het vervolg? Maar voordat we op dit ales ingaan, kijken we eerst terug naar het plan van aanpak. Doet men, gezien deze doelen, de juiste dingen? Bereikt met de groep die men wil bereiken? Kortom, is men op de goede weg? 3.1 Aanpak Het doel van arbeidsmarktbeleid is vraag en aanbod (werkgevers en werkzoekende) aan elkaar te koppelen, opdat economisch vitale regio s ontstaan. De ondernemers kunnen hierdoor goede bedrijfsresultaten boeken; de werkzoekenden kunnen hierdoor voorzien in hun levensonderhoud en de kwaliteit van hun lever verbeteren. Onderwijs is het instrument bij uitstek om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beter op elkaar te laten aansluiten. Bron: Programmaplan Arbeidsmarktbeleid ( ) Visie, doelen en activiteiten In het programmaplan arbeidsmarktbeleid staat een duidelijke visie beschreven op de arbeidsmarkt, haar partners en de manier waarop deze functioneert. De arbeidsmarkt is een autonoom opererend systeem, waarbij werkgevers en werknemers uit eigen belang naar elkaar op zoek gaan en elkaar vinden. Het merendeel van de matches komt zonder overheidsbemoeienis tot stand. De rol van het onderwijs is daarin ondersteunend. Hoe betere het aanbod aansluit op de vraag, des te beter functioneert de arbeidsmarkt. De overheid komt pas in beeld, wanneer de arbeidsmarkt niet goed functioneert. Het gaat dan om de onderkant van de arbeidsmarkt, waarbij het moeilijker is vraag en aanbod te matchen. Omdat de overheid mensen die niet zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien financieel ondersteunt, heeft zij er belang bij deze groep zo snel mogelijk weer terug te leiden naar de arbeidsmarkt. In het geheel is de uitvoerende rol van de overheid dus beperkt. Dit zien we terug in het programma arbeidsmarktbeleid en de strategie (zie kader). Deze is er vooral op gericht ondernemers en onderwijs in beweging te krijgen. Om vanuit een eigen gevoeld belang ervoor te zorgen dat vraag en aanbod beter op elkaar aansluiten. Hieruit blijkt dus ook dat men wel een rol van de overheid ziet in de bredere context van arbeidsmarktbeleid. Daar waar het onderwijs onvoldoende opleidt voor de vraag vanuit de arbeidsmarkt, heeft de overheid de taak hierop te sturen. Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid 19

20 strategie intern: meer samenhang en effectiviteit in aanpak op economisch, onderwijs en sociaal domein; de markt zoveel mogelijk haar werk laten doen en bevorderen van actieve betrokkenheid van ondernemers in de arbeidsmarktaanpak; verbeteren samenwerking en relaties tussen ondernemers, onderwijs en overheidsinstellingen; meer kansen en subsidies benutten. De doelen (en prestatie-indicatoren) moeten dus vooral door de partners van de overheid behaald worden. Uiteindelijk zijn het de partners en de gesmede allianties en coalities die voor de output en de effecten moeten zorgen. Daarom is het ook zo belangrijk om in de gaten te houden of de allianties gezond blijven en waar mogelijk geborgd worden. In deze evaluatie beschouwen wij de SDD ook als partner, omdat deze dienst een zelfstandig opererende uitvoeringsorganisatie is. De eerste anderhalf jaar heeft een medewerker van de SDD weliswaar fulltime meegedraaid in het programma, maar als we uitgaan van de binnen het programma geformuleerde strategie lijkt het logisch ook de SDD als partner te zien en niet als onderdeel van het programma. Wél een partner die een verlengstuk is van de gemeente en als zodanig dichterbij staat dan onderwijs, ondernemers en UWV. Als we door die bril naar de activiteiten van het programma kijken, dan gaat het er dus vooral om relevante partners te verbinden, te activeren en te faciliteren. Dat is ook precies de rol die het programmateam heeft opgepakt. Activiteiten die zij uitvoeren zijn voor, ten behoeve van of samen met deze partners. Deze sluiten dus aan bij de doelen van het programma, zoals verwoord in de strategie. Belangrijk is natuurlijk wel om vervolgens vast te stellen of daarmee de uiteindelijke doelen, zoals deze in prestatie-indicatoren zijn neergelegd, gehaald worden. Van belang bij dit alles is nog te vermelden dat binnen deze aanpak de insteek ook is om in principe niet verder te gaan dan cofinanciering. Wel is er ook een budget beschikbaar voor out of the pocket aanjaaguitgaven. Bereik Het merendeel van de activiteiten van het programma richt zich op het activeren en verbinden van relevante stakeholders. Er is veel energie gestoken in het opzetten, verbreden en versterken van allianties op verschillende niveaus. En met het organiseren van verschillende typen bijeenkomsten, zijn veel stakeholders bereikt en met elkaar in verbinding gebracht: onderwijsinstellingen, ondernemers, branche-, kennis- en uitvoeringsorganisaties. Ook de communicatiemiddelen die zijn ingezet hebben een behoorlijk bereik. Aandachtspunt is hierbij nog het bereik onder kleinere ondernemers in de regiogemeenten. Verder heeft men een aantal activiteiten ondersteund/ gefaciliteerd gericht op leerlingen en hun ouders. Ook hiermee zijn veel leerlingen en ouders bereikt. 20 Op weg naar een vitale arbeidsmarkt!

21 3.2 Matching vraag en aanbod De mismatch op de arbeidsmarkt vindt voornamelijk plaats bij die mensen, die een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Deze hebben meestal recht op een uitkering van de overheid (sociale dienst of UWV). Vanuit de trampolinegedachte van de uitkeringen is het streven de uitkeringssituatie tijdelijk te laten zijn en daarbij het bestaande instrumentarium maximaal op participatie in te zetten. Bron: Programmaplan Arbeidsmarktbeleid ( ) Doelen Binnen deze programmalijn ligt het accent op de transitie van uitkering naar werk. Doel is mensen die nu niet op eigen kracht aan het werk kunnen, te ondersteunen en te stimuleren om weer in te stromen op de arbeidsmarkt. Ook wordt met deze programmalijn beoogd om instroom in de uitkering te voorkomen. Daarbij worden alle mogelijke beleidsinstrumenten ingezet. Hierbij zet men ook sterk in op het optimaliseren van de werkgeversbenadering. De doelen zijn vertaald in een aantal prestatie-indicatoren, die in overleg met uitvoeringsinstanties nog nader ingevuld zouden moeten worden. Dat is niet gebeurd en met de uitvoeringsinstanties zijn ook geen afspraken gemaakt over behaalde resultaten. En in het voor 2011 opgesteld actieplan komen deze prestatie-indicatoren niet terug. 9 Gezien de economische situatie de afgelopen periode is het ook de vraag in hoeverre de genoemde prestatie-indicatoren nog realistisch zijn. Wel is er een programmakaart met twee indicatoren: de ontwikkeling van het aantal niet-werkende werkzoekenden en het aantal personen met een bijstandsuitkering ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Zie hiervoor verder paragraaf 3.6. Activiteiten De programmalijn sluit gedeeltelijk aan bij reguliere- activiteiten van de Sociale Dienst Drechtsteden (SDD) en UWV-Werkbedrijf (UWV). Met de toename van de werkloosheid kwamen ook de veranderopgaven Impuls Onderkant Arbeidsmarkt en Sectorale leerwerk-/werk-naar-werkbedrijven in beeld. En de naderende invoering van de Participatiewet noodzaakte tot voorbereiding van de implementatie. Er is vooral veel energie gestoken in: extra ondersteuning van reguliere activiteiten SDD en UWV voor matching mensen met een uitkering; branchegerichte matching werkzoekenden en werkgevers; aanpak jeugdwerkloosheid; Impuls Onderkant Arbeidsmarkt voorbereiding invoering Participatiewet inclusief integrale werkgeversbenadering. Resultaten De belangrijkste resultaten staan hieronder puntsgewijs kort beschreven. Baanbrekend Drechtsteden, een innovatief samenwerkingsverband van de SDD en Randstad groep Nederland, is maart 2011 gestart in de Drechtsteden en daarna uitgebreid naar meer gemeenten. Dit samenwerkingsverband is in de beginfase ondersteund door het programma door middel van financiële bijdragen aan de organisatie van netwerkbijeenkomsten. In de Drechtsteden zijn vanaf de start tot en met de eerste helft 9 Gemeente Dordrecht (2011). Actieplan 2011 Arbeidsmarktbeleid Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid 21

22 van matches gerealiseerd in diverse branches. Dit blijft iets achter bij de ambitie van de SDD. Sectorale Servicepunten voor de sectoren Zorg en Welzijn en Techniek zijn begin 2011 gestart in samenwerking met diverse partners: werkgevers, brancheorganisaties, kenniscentra, UWV en onderwijs. Het Servicepunt Zorg en Welzijn is nog steeds operationeel. Recent is in een nieuw afgesloten convenant de samenwerking bekrachtigd. Inmiddels zijn 150 mensen naar werk begeleid en zijn onder meer een vacaturebank opgezet, banenmarkten en kennisbijeenkomsten georganiseerd en 500 mensen geïnformeerd over werk in de sector. Ook heeft het servicepunt een rol gespeeld in het weer aan het werk helpen van de helft van de werknemers die collectief waren ontslagen in de kinderopvang. Het Servicepunt is ook belast met de uitvoering van het project Welslagen, waarin werkzoekenden die langer dan een jaar in de uitkering zitten een BBLtraject in de zorgsector kunnen volgen om uiteindelijk als verzorgende niveau 3 in te stromen. Het Servicepunt Techniek heeft in mensen van werk naar werk bemiddeld, maar is niet langer operationeel. Er zijn pogingen gedaan dit servicepunt een doorstart te geven, maar dat is niet gelukt. Dat heeft vooral te maken met het gebrek aan ervaren noodzaak doordat er inmiddels andere allianties in de techniek succesvol zijn zoals de Stichting Talent voor Techniek, Metalent en de Duurzaamheidsfabriek. Dit geeft aan dat het bij het arbeidsmarktbeleid veelal niet om de vehikels gaat, maar om de allianties, de coalities. Er is ook een aanzet gegeven tot een Servicepunt Transport en Logistiek, maar dat is niet operationeel geworden. Door de participatie van uitzendbureaus in het Servicepunt Transport en Logistiek kreeg dit project een te commercieel karakter, waardoor bedrijven zich uiteindelijk terugtrokken. Bron: interviewverslag stakeholder Er is veel energie gestoken in de aanpak van de jeugdwerkloosheid. Het Regionaal Actieplan Jeugdwerkloosheid Geef jongeren een kans is in 2011 formeel afgerond. Dit was onderdeel van het programma arbeidsmarktbeleid. Na afronding van het project kon door het doorlopen van Europese subsidies (ESF) een aantal leerwerkprojecten worden voortgezet. Daarnaast is er een open call geweest voor nieuwe initiatieven om jeugdwerkloosheid in de regio aan te pakken, gekoppeld aan het event Kompas voor Succes. Dit heeft veel publiciteit gekregen. De zes winnaars zijn eind 2012 met de uitvoering gestart. Ambitie is in 2013 ruim 100 jongeren te helpen aan een baan of leerwerktraject. Op dit moment (eind juni 2013) zijn er 47 toezeggingen. Inmiddels heeft het kabinet opnieuw extra middelen beschikbaar gesteld voor een regionale aanpak van de jeugdwerkloosheid. De Drechtsteden hebben in juni 2013 hiertoe een actieplan ingediend. In september is het convenant getekend. Ambitie is vóór 1 januari 2015 voor jongeren een stage, leerwerkplek of reguliere baan te vinden. De Startersbeurs, die jongeren de gelegenheid geeft een half jaar lang bij een werkgever werkervaring op te doen, wordt hierbij onder andere als instrument ingezet. Met steun uit het vorige actieplan jeugdwerkloosheid is vanuit de regionale metaalbedrijven in de Rijndelta het innovatieve instrument Metalent ontstaan (zie kader). Metalent heeft zich ontwikkeld tot een zeer succesvol 22 Op weg naar een vitale arbeidsmarkt!

23 instrument voor instroom en opleiden van jongeren in de metaal en maritieme sector. Metalent diende ook als voorbeeld voor de oprichting van meerdere sectorale leerwerk-/werk-naar-werkbedrijven. De insteek van het programma is om zoveel gebruik te maken van wat goed is en dat verder te versterken. Zo krijgt Metalent ook weer een prominente rol in het nieuwe actieplan jeugdwerkloosheid en het op te stellen regionale sectorplan voor de Maritieme sector. Metalent Metalent, een project van Deltametaal, richt zich in het bijzonder op de instroom van jongeren met een vmbo-diploma. Daarnaast is Metalent een scholingspool met mbo- en hbo-leerlingen in dienst. Metalent functioneert als een bedrijfsvakschool voor het MKB. In samenwerking met de drie ROC s en de regionale bedrijfsscholen is een praktijkgerichte verkorte BBLopleiding ontwikkeld op mbo-2 niveau. Inmiddels nemen 100 metaalbedrijven in de Rijndelta deel in dit samenwerkingsverband. Een bedrijf als Scheepswerf Slob bijvoorbeeld werft alleen nog maar jongeren via Metalent. In totaal zijn sinds de start in januari 2010 ruim 150 jongeren geplaatst op leerwerkbanen, arrangementen of stages. Ook in de veranderopgave Impuls Onderkant Arbeidsmarkt is veel energie gestoken. Doel is om mensen met een uitkering die een lage verdiencapaciteit hebben (groep 3 mensen uit de Participatiewet) te activeren en dichterbij de arbeidsmarkt te brengen en tevens maatschappelijk nuttig werk te laten doen. Er is een arrangement uitgewerkt waar gemeenten een beroep op kunnen doen. In juni 2012 besluit het DSB tot een meervoudige lokale aanpak en in juli 2012 tekenen 12 partijen een intentieverklaring met als doel 200 leerwerkplekken te realiseren in Dordrecht en 500 in de andere regiogemeenten. In het kader van de participatiewet is er gewerkt aan een gedeelde visie. Uitgangspunt is dat mensen die naar verwachting langdurig een uitkering zullen ontvangen, een tegenprestatie moeten verrichten in hun wijk of buurt. Wijkgebonden leerwerkbedrijven zorgen voor arbeidsvolgende dagbesteding voor deze groep mensen en revitaliseren daarmee tevens de sociale structuren in een wijk. Deze leerwerkbedrijven bieden ook scholingsmogelijkheden voor jongeren die niet in een reguliere opleiding passen. Per juli 2013 is de centrale intake van de leerlingen bij Stichting Mee belegd. Zij zetten ook een leerlingvolgsysteem op. De leerwerkbedrijven zijn bij deze service desk aangesloten. De impuls in daarmee geborgd. Er is bijna sprake van een structurele voorziening. De verwachting is dat het nagestreefde aantal leerwerkplekken ruimschoots gehaald zal worden. De Impuls Onderkant Arbeidsmarkt is mede geïnitieerd tegen de achtergrond van de invoering van de Participatiewet, die door gemeenten zal moeten worden uitgevoerd. De visie op en het plan voor de uitvoering van de Participatiewet zijn in nauwe samenwerking tussen SDD, Drechtwerk en het programma arbeidsmarktbeleid uitgewerkt en liggen ter vaststelling bij het DSB. Besluitvorming hierover zal in november plaats vinden. In anticipatie op de wet is besloten onderdelen van Drechtwerk onder te brengen bij de SDD en het Servicecentrum Drechtsteden. Belangrijkste reden hiervoor is dat de wet ertoe leidt dat de instroom naar de wet sociale werkvoorziening (WSW) volledig wordt geblokkeerd. Mensen die daarvoor nog konden instromen in de WSW of Wajong vallen straks onder de participatiewet en komen bij de SDD terecht. Daarom is integratie van Drechtwerk in SDD en SCD een logische stap. De formele integratie van SW-taken in de GRD zal per 1 januari 2015 zijn afgerond. Tussenevaluatie programma regionaal arbeidsmarktbeleid 23