Bijlage 9. Explosievenonderzoek

Transcriptie

1 Bijlage 9 Explosievenonderzoek

2

3 AVG Explosieven Opsporing Nederland De Grens DK Heijen Postbus AD Gennep K.v.K. Venlo Tel. : Fax : info@explosievenopsporing.com VOORONDERZOEK Rondweg Milsbeek

4 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING ACHTERGROND Verkeerssituatie Zwarteweg Initiatiefplan Koningsven-De Diepen Rondweg VOORONDERZOEK CONVENTIONELE EXPLOSIEVEN PROBLEEMSTELLING DOELSTELLING ONDERZOEKSGEBIED ONDERZOEKSMETHODE Algemeen Inventarisatie bronnenmateriaal Beoordeling bronnenmateriaal Verantwoording Leeswijzer INVENTARISATIE BRONNENMATERIAAL EERDER UITGEVOERDE ONDERZOEKEN Rapportages archief AVG Derden LITERATUUR Meidagen Luchtoorlog Bevrijding september mei Naoorlogse geschiedenis COLLECTIE STAFKAARTEN TOPOGRAFISCHE DIENST KADASTER TE ZWOLLE Geallieerde stafkaarten Duitse stafkaarten Overig kaartmateriaal LUCHTFOTO S Geraadpleegde luchtfoto s Geogerefereerde luchtfoto s Luchtfoto-interpretatie Luchtfoto-interpretatie huidige situatie GEMEENTEARCHIEF GENNEP Luchtbeschermingsdienst Aangetroffen / geruimde CE en oorlogsschade NIEUWSBERICHTEN VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 2 van 42

5 2.6.1 AVG collectie EXPLOSIEVEN OPRUIMINGS DIENSTEN DEFENSIE (EODD) Collectie ruimrapporten COLLECTIE MIJNENKAARTEN PROVINCIAAL ARCHIEF Militair Gezag Militair Gezag SEMI STATISCHE ARCHIEFDIENSTEN MINISTERIE VAN DEFENSIE (SSA) Archief Mijn- en Munitie Opruimings Dienst (MMOD) CHRONOLOGIE RELEVANTE GEBEURTENISSEN INLEIDING CHRONOLOGIE Meidagen Duitse bezetting Bevrijding 1944/ Naoorlogse CE-ruimingen BEOORDELING BRONNENMATERIAAL INDICATIE VAN EXPLOSIEVEN IN HET ONDERZOEKSGEBIED LEEMTEN IN KENNIS BRONNENMATERIAAL SOORT EN VERSCHIJNINGSVORM VAN EXPLOSIEVEN Duitse / geallieerde defensie, mijnenvelden Grondgevechten en artilleriebeschietingen Geallieerde tactische luchtaanvallen en noodafworpen Vernielingslading brug AANTAL MOGELIJK AAN TE TREFFEN EXPLOSIEVEN HORIZONTALE EN VERTICALE BEGRENZING VERDACHT GEBIED Verdachte gebieden CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN CONCLUSIE ADVIES VERVOLGTRAJECT VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 3 van 42

6 6 BIJLAGEN BRONNENLIJST Archieven Literatuur Websites CERTIFICAAT WSCS-OCE RICHTLIJNEN WSCS-OCE AFBAKENING VERDACHTE GEBIEDEN PRESENTATIEKAART VAN VERZAMELDE FEITEN CE-BODEMBELASTINGKAART (VERDACHT GEBIED) VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 4 van 42

7 Distributielijst - AVG Explosieven Opsporing Nederland - Gemeente Gennep Dit document is bestemd voor de opdrachtgever. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze rapportage mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. (Artikel 16 Auteurswet 1912). Het is de opdrachtgever toegestaan voor intern gebruik kopieën te maken zonder voorafgaande toestemming van de auteur. Voor informatie, vragen of suggesties: AVG Explosieven Opsporing Nederland De Grens DK Heijen Tel Fax Website: / info@explosievenopsporing.com Opdrachtgever Gemeente Gennep Opgesteld voor Rapport VO-01 Naam VO Rondweg Milsbeek Versie Definitief Datum Vrijgegeven door: M.A. Abee (afdelingshoofd OCE) Paraaf: Opgesteld door: Paraaf: P. Gieben (information manager) VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 5 van 42

8 1 INLEIDING 1.1 Achtergrond Verkeerssituatie Zwarteweg In de huidige situatie vormt het relatief hoge aandeel vrachtverkeer op de Zwarteweg in de kern Milsbeek een maatschappelijk knelpunt. De route via de Zwarteweg vormt de verbinding tussen de provinciale weg N271 en Groesbeek. Deze route wordt tevens gebruikt als afvoerroute voor de zandwinning De Banen. Het huidige zandtransport van (en naar) De Banen rijdt via de Ringbaan en de Zwarteweg van/naar de Rijksweg N271. Op de Zwarteweg wordt het zandverkeer opgenomen in het overige verkeer. De zandtransporten vormen circa 3,5 % van het totale verkeer en circa 25% van het vrachtverkeer op de Zwarteweg. De overige 75% van het vrachtverkeer betreft overig vrachtverkeer van/naar Groesbeek Initiatiefplan Koningsven-De Diepen Teunesen Zand en Grint en Natuurmonumenten hebben in september 2007 gezamenlijk het Initiatiefplan Koningsven-De Diepen gepresenteerd voor de ontwikkeling van ruim 200 ha nieuwe natuur in combinatie met een zandwinning aan de voet van de stuwwal van het Duitse Reichswald. Met dit Initiatiefplan wordt invulling gegeven aan het provinciale natuurbeleid. Betrokken overheden zijn enthousiast over het Initiatiefplan; provincie, gemeente, DLG en initiatiefnemers hebben daarom een intentieovereenkomst gesloten om tot de realisatie van het Initiatiefplan Koningsven-De Diepen te komen. In juni 2012 zijn aanvullende projectafspraken gemaakt inzake een alternatieve route voor het doorgaande (vracht)verkeer door de kern van Milsbeek. De ontwikkeling van het Initiatiefplan Koningsven-De Diepen impliceert dat de zandtransporten de komende jaren gecontinueerd zullen worden. Voor de realisering van het Initiatiefplan Koningsven-De Diepen heeft de gemeente Gennep in 2013 de procedure gestart om het bestemmingsplan te wijzigen. In november 2013 is het ontwerpbestemmingsplan Koningsven-De Diepen ter visie gelegd. Het bestemmingsplan wordt naar verwachting in het eerste kwartaal van 2014 vastgesteld Rondweg Alhoewel de huidige verkeerssituatie op de Zwarteweg (inclusief de zandtransporten) vanuit verkeerskundig oogpunt acceptabel is, heeft de gemeente Gennep op bestuurlijke en maatschappelijke gronden besloten alternatieven te laten onderzoeken. In maart 2013 is een tracéstudie uitgevoerd naar de meerwaarde, het probleemoplossend vermogen en de kosten van alternatieve routes (rondweg) rondom Milsbeek. Op basis van deze tracéstudie heeft de gemeenteraad van Gennep op 17 juni 2013 het besluit genomen om een rondweg om Milsbeek aan te leggen conform de zogenaamde roze variant. Het tracé van de beoogde Rondweg Milsbeek vormt een nieuwe verbinding van (het noordelijk deel van) de Zwarteweg, via de Ringbaan en een nieuw aan te leggen tracé langs de Kroonbeek naar de provinciale weg N271. Het gehele tracé van de rondweg wordt ontworpen op basis van een ontwerpsnelheid van 60 km/h. De maximum snelheid op de bestaande Ringbaan wordt (dus) verlaagd van 80 naar 60 km/h. Het rondwegtracé heeft voorrang op de kruisende wegen, met uitzondering van het kruispunt Ringbaan-nieuwe Rondweg VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 6 van 42

9 Op het gedeelte van de Zwarteweg dat door de bebouwde kom van Milsbeek voert (ten zuiden van de Ringbaan) geldt in de toekomst een geslotenverklaring voor vrachtverkeer met uitzondering van bestemmingsverkeer. Het tracé van de Rondweg is weergegeven in figuur 1. De onderzoeksgebieden variëren per onderzoek en zijn afhankelijk van het potentiële invloedsgebied. Afb.1.- Tracé Rondweg Milsbeek (Rode lijn) 1.2 Vooronderzoek conventionele explosieven Voor de aanleg van de nieuwe rondweg op dit tracé moet het bestemmingsplan worden gewijzigd. In dat kader laat de gemeente Gennep diverse onderzoeken uitvoeren om de relevante informatie voor de bestemmingsplanwijziging te verzamelen VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 7 van 42

10 Het betreft onderzoeken naar de kwaliteit van bodem en water, de waterhuishouding, archeologie, nietgesprongen explosieven, flora & fauna, geluid, luchtkwaliteit en externe veiligheid. Door de nieuwe Rondweg Milsbeek zal een deel van de Ringbaan (Zwarteweg - Kroonbeek) in de toekomst onderdeel van de Rondweg Milsbeek uitmaken. Hiervoor is de huidige verkeersbestemming toereikend. In de onderzoeken voor het bestemmingsplan worden relevante milieueffecten van de rondweg ook voor de Ringbaan en omgeving in beeld gebracht, zoals ondermeer bij de aspecten geluid en trillingen. AVG Explosieven Opsporing Nederland (hierna: AVG) heeft in opdracht van de gemeente Gennep een vooronderzoek naar de aanwezigheid van conventionele explosieven (hierna: CE) uitgevoerd ter plaatse van de projectlocatie Rondweg Milsbeek. Hier zullen in de toekomst diverse bodemingrepen worden uitgevoerd (zie afbeelding 2). 1.3 Probleemstelling Er kunnen als gevolg van gevechtshandelingen CE in het onderzoeksgebied zijn achtergebleven. Er ontstaat bij het spontaan aantreffen van CE uit de Tweede Wereldoorlog mogelijk een verhoogd veiligheidsrisico. Onbedoelde detonaties kunnen bij de uitvoering van werkzaamheden in het ergste geval leiden tot dodelijk letsel en zware schade aan materieel en omgeving. Spontane CE vondsten kunnen resulteren in meerwerkkosten door stagnatie van de uitvoeringswerkzaamheden. 1.4 Doelstelling Het doel van het vooronderzoek is om aan de hand van een breed scala aan historisch feitenmateriaal een zo genuanceerd mogelijk beeld met betrekking tot het onderzoeksgebied in de Tweede Wereldoorlog te verkrijgen. Aan de hand van deze gegevens wordt een antwoord gegeven op de vraag of en zo ja in welke delen van het onderzoeksgebied er sprake is van een verhoogd risico op het aantreffen van CE. Er zal daarnaast worden ingegaan op de te verwachten soort(en) CE, de verschijningsvorm en de mogelijke hoeveelheid. Het onderzoek resulteert in een horizontale en verticale afbakening van het verdachte gebied door middel van GIS kaartmateriaal en het advies om de werkzaamheden onder reguliere omstandigheden uit te voeren, of om vervolgstappen te zetten in de vorm van de (projectgebonden) risicoanalyse. 1.5 Onderzoeksgebied Het onderzoeksgebied ligt te Milsbeek in de gemeente Gennep en wordt begrensd door de weg Ringbaan in noordelijke richting en de provinciale weg N271 in het zuiden. Aan de west- en oostzijde wordt het gebied omsloten door de Driekronenstraat en de Kromsteeg VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 8 van 42

11 Afb.2.- Begrenzing onderzoeksgebieden (rood omlijnd) 1.6 Onderzoeksmethode Algemeen Bij het vooronderzoek worden literatuur en historische bronnen verzameld en gestructureerd geordend. Het eindresultaat is een rapportage met een bijbehorende CE-bodembelastingkaart. Het vooronderzoek dient conform de WSCS-OCE te worden uitgevoerd Inventarisatie bronnenmateriaal Het bronnenonderzoek vindt plaats op basis van een inventarisatie van: Gebeurtenissen die hebben geleid tot de mogelijke aanwezigheid van CE (indicaties); Gebeurtenissen die hebben geleid tot de verwijdering van CE (contra-indicaties). Wij hebben in kader van dit onderzoek de volgende archieven en collecties geraadpleegd: Explosieven Opruimings Dienst Defensie (EODD): in het archief van het Explosieven Opruimings Dienst Defensie (EODD) te Soesterberg zijn ruimrapporten van CE aanwezig. Deze rapporten, ook wel bekend als UO s, beslaan een periode van de jaren 70 tot heden. Aan de hand van deze bronnen kan worden vastgesteld waar in het verleden verschillende typen CE zijn geruimd c.q. verwijderd. Een andere belangrijke informatiebron zijn de gedigitaliseerde mijnenkaarten. Deze bronnen geven inzicht in de hoeveelheid gelegde, geruimde en vermiste mijnen Universiteit van Wageningen en het Kadaster te Zwolle: de geallieerde luchtfoto s uit de Tweede Wereldoorlog zijn een zeer belangrijke informatiebron. Luchtfoto s kunnen informatie geven met betrekking tot inslaglocaties van afwerpmunitie, loopgraven, stellingen etc. 1 Werkveldspecifiek certificatieschema voor het systeemcertificaat Opsporen CE VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 9 van 42

12 Het gemeentearchief van Gennep bevat informatie met betrekking de Luchtbeschermingsdienst, oorlogsschade, naoorlogse CE-ruimingen en gesneuvelden Het gemeentearchief van de voormalige gemeente Ottersum bevat informatie met betrekking de Luchtbeschermingsdienst, oorlogsschade, naoorlogse CE-ruimingen en gesneuvelden Archief AVG: in dit archief zijn documenten uit binnen- en buitenlandse archieven ondergebracht alsmede een selectie van Nederlandse en geallieerde gevechtsverslagen uit de jaren 1940, 1944, 1945 en oude CE gerelateerde krantenartikelen ondergebracht; Database AVG: de AVG database en de boeken- en tijdschriftencollectie. Dit betreft een grote hoeveelheid literatuur over plaatsen door geheel Nederland in de Tweede Wereldoorlog Beoordeling bronnenmateriaal In deze fase van het vooronderzoek worden de indicaties en contra-indicaties uit het bronnenonderzoek beoordeeld. Op basis van deze gegevens wordt gemotiveerd vastgesteld of er sprake is van een van een op CE verdacht gebied. Indien er sprake is van een verdacht gebied, dan wordt tevens bepaald: de (sub)soort, de mogelijke aantallen en de verschijningsvorm van de vermoedelijk aanwezige CE, alsmede de horizontale en verticale afbakening van het verdachte gebied. Bij de beoordeling van bronnenmateriaal is gebruikgemaakt van het geografisch informatie systeem (GIS). De indicaties en contra-indicaties zijn vertaald naar een locatie in het RD-coördinatenstelsel en verwerkt in GIS. De GIS dataset wordt mede gebruikt om te beoordelen of het onderzoeksgebied, of delen daarvan, verdacht is op de mogelijke aanwezigheid van CE Verantwoording Het vooronderzoek is tot stand gekomen dankzij de volgende personen: Dhr. W. van den Brandhof, MA (historicus): interne beoordeling opzet en inhoud rapportage Dhr. P. Gieben (information manager): uitvoering van het vooronderzoek, GIS kaartmateriaal Dhr. M.A. Abee (afdelingshoofd OCE): interne beoordeling opzet en inhoud rapportage Dhr. J.W.J. de Beer (manager OCE): interne beoordeling opzet Leeswijzer Hoofdstuk 2 bevat de resultaten van het literatuur- en het archiefonderzoek. In hoofdstuk 3 zijn de relevante indicaties en contra-indicaties chronologisch geordend in een lijst van gebeurtenissen. In dit hoofdstuk is tevens bepaald of de lijst met gebeurtenissen voldoende indicaties bevat, waaruit blijkt dat ter plaatse van de onderzoekslocatie mogelijk CE aanwezig zijn. Hoofdstuk 4 is het resultaat van de beoordeling van bronnenmateriaal. De bij hoofdstuk 4 behorende CE-bodembelastingkaart is opgenomen in bijlage 6.5. Conclusies en aanbevelingen komen aan de orde in hoofdstuk VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 10 van 42

13 2 INVENTARISATIE BRONNENMATERIAAL 2.1 Eerder uitgevoerde onderzoeken Rapportages archief AVG Er zijn door medewerkers van AVG in het verleden meerdere vooronderzoeken op het grondgebied van Milsbeek uitgevoerd. Het betreft de volgende projecten: Het project met het projectnummer , getiteld: 1899_BO_Koningsven_Gennep AVG inventarisatie versie 1.0 d.d. 10 december 2010 Het project met het projectnummer , getiteld: Probleeminventarisatie Maas Grave- Milsbeek, d.d. 30 september 2010 Het project met het projectnummer , getiteld: Probleemanalyse Maas Grave-Milsbeek, d.d. 30 september 2010 De in bovenstaande rapportages aangetroffen relevante informatie is in deze rapportage opgenomen Derden Er zijn in het AVG archief meerdere rapportages van derden betreffende CE-onderzoeken in de regio Milsbeek beschikbaar. In de onderstaande opsomming zijn voor dit vooronderzoek relevante documenten opgenomen: ECG, VW-01.pdf, Eindrapportage explosievenonderzoek in het opsporingsgebied Genneperhuis te Gennep, d.d. 08 december Dit project heeft het projectnummer T&A Survey BV, Rapport betreffende een historisch vooronderzoek naar de aanwezigheid van conventionele explosieven ter plaatse van het project natuurvriendelijke oevers Maas (Tranche 1), d.d. 3 september Dit project heeft het projectnummer 0608GPR1434 T&A Survey BV, Rapportage van het historisch vooronderzoek naar de aanwezigheid van conventionele explosieven ter plaatse van delen van enkele oevertrajecten langs de Maas in de provincies Limburg en Noord-Brabant, d.d. 16 juli Dit project heeft het projectnummer 0310GPR2025 T&A Survey BV, Historisch vooronderzoek dijkversterkingsproject van het Waterschap Peel en Maasvallei, d.d. 1 februari Dit project heeft het projectnummer 1012GPR3296 en het betreft een concept versie EODD, Rapport van vooronderzoek kadewerken in de gemeenten Roermond, Venlo en Gennep, d.d. 2 maart Dit project heeft het projectnummer UO VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 11 van 42

14 2.2 Literatuur Meidagen 1940 De 6. en de 18. Armee vielen op 10 mei 1940 Nederland binnen in kader van het door Hitler bevolen Fall Gelb. De 6. Armee trok door het zuidelijk deel van Nederland richting het Albertkanaal. De hoofdaanval van de 18. Armee was gericht op de Moerdijkbruggen die door Duitse parachutisten waren veroverd. De Moerdijkbruggen waren de toegangspoort naar Vesting Holland waar het Nederlandse opperbevel, koningin Wilhelmina en de regering zetelden. Nederland was van groot belang voor de Luftwaffe (de Duitse luchtmacht). De vliegvelden zouden worden gebruikt voor de strijd tegen Groot-Brittannië en tegelijkertijd kon het Ruhrgebied alleen afdoende worden beschermd tegen vijandelijke luchtaanvallen wanneer er Nederlands grondgebied aan het Derde Rijk was toegevoegd. De Duitse 254. Infanterie-Division viel het noordelijk gedeelte van de Maaslinie aan bij Mook. Mook kwam gedurende bijna acht uur midden in de frontlinie te liggen. Tijdens de gevechten gingen de spoorwegbrug bij Mook, het plaatselijke pontveer en het viaduct bij station Mook-Middelaar verloren. Er vond daarnaast een Duitse nevenaanval bij St. Agatha plaats. Deze aanval werd ondersteund door 10.5 cm artillerie. De spoorbrug bij Gennep, gelegen ten zuiden van het onderzoeksgebied, was in Duitse handen gevallen na een geslaagde overval met behulp van een gepantserde trein. Eenheden van de Duitse 256. Infanterie-Division hadden vrij baan om de Maaslinie te passeren en zij konden het gevecht bij de Peel-Raamstelling aangaan. Afb.3.- Situatie 10 mei 1940, bron : Groene serie Onderdeel III.2.B. nr. 8 Het Maasvak van II-26 R.I (Onderzoeksgebied : blauw vlakken) Er waren door Nederlandse troepen in Milsbeek op de Rijksweg enkele asperge-versperringen aangebracht, bedoeld om de Duitse opmars te vertragen. Dit waren metalen bielzen die in gaten in het wegdek werden geplaatst. Daarnaast werden er bomen aan de voet van de boomstam opgeblazen waarna de bomen dwars over de weg vielen, de zogenaamde verhakkingen. Er wordt in een boek VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 12 van 42

15 melding gemaakt van het feit dat bij de Drie Kronen, op de oostelijke oever van de Maas en bij het Stuij, een aantal bomen zal worden geveld, als het bevel daartoe gegeven wordt. 2 Dit bevel werdt in de late avond van 9 mei 1940 gegeven en uitgevoerd Luchtoorlog De regio Milsbeek heeft gedurende de Tweede Wereldoorlog de gevolgen van de luchtoorlog ondervonden, o.a. in de vorm van bombardementen en raketbeschietingen. Relevante vermeldingen staan in de onderstaande overzichten vetgedrukt weergegeven. Datum Gebeurtenis (bron: bombardementsgegevens archief AVG) 17 september 1944 P-47-6-RE Thunderbolt met nr Little Fifi van de 356th Fighter Groups om bij Milsbeek neergestort. Datum Gebeurtenis (bron: En het was nooit stil dl. 2) 25 september 1944 Typhoons van het No.137 squadron geven close air support in de buurt van Gennep en een aanval op een Duits hoofdkwartier dat in de brand werd geschoten. (blz. 356) (noot: het getroffen gebouw lag in het zuidelijk deel van het onderzoeksgebied) 26/27 september /27 september 1944 No.137 Squadron vloog gewapende verkenning in het gebied Boxmeer-Gennep. (blz. 363) Minder geluk had F/O Bolton van het No.168 Squadron die in het gebied van Gennep met zijn Mustang een verkenningsvlucht maakte en daarbij werd neergeschoten en om het leven kwam. (blz.363) Datum Gebeurtenis (bron: Gemeente Gennep in wereldbrand) 3 juni bommen waren neergekomen op de Milsbeek niet ver van de Plasmolen. Eén bom was niet ontploft. Milsbekenaren groeven de bom uit en de Oude Baan werd afgezet met linten. (blz.67) 25 september 1944 Vijf Typhoons komen aanvliegen, observeren rondcirkelend hun doel en duiken dan omlaag. Landhuis en boerenschuur worden vol getroffen tijdens de drie aanvalsgolven (blz.107). 25 september 1944 Peter Linders vertelde later hoe hij in de duiker van de Rijksweg kroop en daar uitgestoten werd door de luchtdruk, toen een raket de mijnlading onder de stenenbrug raakte en de brug in de lucht vloog (blz.107) Bevrijding september mei 1945 Operation Market Garden Er vonden in kader van Market Garden op 17 september 1944 luchtlandingen nabij het onderzoeksgebied plaats. De zweefvliegtuigen of gliders landden o.a. in Groesbeek. De mannen van de Amerikaanse 82nd Airborne Division hadden als opdracht meerdere bruggen in de regio, waaronder de Nijmeegse Waalbrug te bezetten totdat ze ontzet zouden worden door XXX British Corps. Het laatstgenoemde korps was diezelfde ochtend opgerukt vanuit de regio Valkenswaard. De airbornes consolideerden het landingsterrein waar voor de aankomende dagen meer landingen waren gepland. De Duitsers beseften goed dat luchtlandingen het beste konden worden bestreden door de landingsterreinen zo snel mogelijk in te nemen. Zij begonnen met de formatie van zgn. Kampfgruppen : ad-hoc samengestelde gevechtseenheden. De Duitse druk op het landingsterrein te Groesbeek werd dermate groot dat men besloot de voor in de middag geplande landing van zweefvliegtuigen te verplaatsen naar het landingsterrein te Overasselt. 2 Van Haren, Gerards, van Dijk, Standhouden, het verhaal van 12 uur oorlog in Katwijk, Cuijk, Sint Agatha en Oeffelt 10 mei 1940 (1981) VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 13 van 42

16 Op 20 september 1944 laaide de strijd op in Mook en Plasmolen na het arriveren van de Kampfgruppe Hermann, afkomstig vanuit Wesel in Duitsland. Duitse kannonen in de Gennepse hei bulderen onophoudelijk, aldus het boekwerk Gemeente Gennep in wereldbrand. 3 Het front stagneerde en de beide partijen groeven zich in. Vanaf dat moment was de regio Mook, Milsbeek, Gennep frontgebied. Milsbeek werd pas op 19 oktober 1944 op last van de Duitse bezetter ontruimd, Ven Zelderheide en Ottersum de daaropvolgende dag. De stad Gennep, gelegen ten westen van het onderzoeksgebied, werd al 15 oktober 1944 ontruimd. Het duurde nog maanden duren voordat deze regio werd bevrijd. Operation Veritable Op 9 februari 1945 ging Operation Veritable van start. Deze operatie had tot doel om het Duitse Rijnland in bezit te nemen. Eén van de aanvalsdoelen was de Duitse plaats Goch. Afb.4.- Aanvalsplan operatie Veritable (Onderzoeksgebied: oranje gearceerd) De huidige rijksweg N271 was een van de weinig bruikbare wegen om vanuit Nijmegen, via Milsbeek en Gennep richting Goch op te trekken. De grootste aanval uit de geallieerde campagne in West- Europa zou op het kleinste slagveld plaatsvinden, aldus de commandant van het geallieerde XXX Corps, generaal Horrocks. 4 Op deze dag startte de operatie met bombardementen vanuit de lucht en met een ongekend hevige artilleriebeschieting op voorgeselecteerde doelen. In totaal werden er een half miljoen granaten afgevuurd. Dit gebeurde met inleidende beschietingen net voor de geallieerde troepen. Deze artilleriebeschietingen startten grofweg vanaf de lijn Middelaar, Plasmolen en Groesbeek waarna deze zich langzaam in zuidoostelijke richting verplaatste richting Gennep en Kleve in Duitsland. Eén van de aanvalsdoelen van de Schotse 51st Highland Infantry Division was Gennep met zijn kruispunten van wegen en de beschadigde spoorbrug. Deze objecten waren hard nodig voor de logistieke 3 W.S. van Dinther, Gemeente Gennep in de wereldbrand (1995) C. Klep / B. Schoenmaker, De bevrijding van Nederland , oorlog op de flank (1995) VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 14 van 42

17 aanvoer richting Duitsland. Op 10 februari 1945 bereikte deze divisie de rivier de Niers. Gennep werd na felle gevechten op 12 februari 1945 bevrijd. Afb.5.- Duitse situatiekaart geallieerde aanvalsrichtingen d.d. 9 februari 1945 (Bron : US National Archive. Onderzoeksgebied : omcirkeld, de blauwe lijn is de frontlijn) Naoorlogse geschiedenis Er zijn geen gegevens met betrekking tot de naoorlogse geschiedenis bekend. 2.3 Collectie stafkaarten Topografische Dienst Kadaster te Zwolle Geallieerde stafkaarten Het onderzoeksgebied staat op de stafkaart, Gennep sheet 12SW (First Edition 1943) met het Nord de Guerre coördinatenstelsel. Deze kaart heeft een schaal van 1: Het onderzoeksgebied ligt op een zevental kaartvierkanten. De kaart geeft het landelijke karakter van het gebied aan. De loop van de Kroonbeek duidelijk wordt weergegeven VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 15 van 42

18 Afb.6. - Geallieerde stafkaart van het onderzoeksgebied, gepositioneerd door middel van GIS. Rode lijn/oranje vlak: onderzoeksgebied Duitse stafkaarten Er is in het AVG archief één relevante Duitse stafkaart aanwezig. Dit is de Topografische Karte der Niederlande 1:50.000, Truppenkarte 45 west, Vierlingsbeek (Ausgabe 3, 1941). Op deze stafkaart staan geen relevante gegevens vermeld Overig kaartmateriaal AVG beschikt over een zgn. Defence Overprint die het gehele onderzoeksgebied dekt. Op deze kaart uit 1945 zijn allerlei Duitse veldinrichtingen, stellingen etc. ingetekend. De posities zijn vastgesteld op basis van luchtfoto-interpretatie. Op deze kaart staan de volgende militaire objecten in en direct naast het onderzoeksgebied ingetekend: Tankgracht (getande lijn) Loopgraven (zigzag lijn) Schuttersputten (pijl en u symbool) Betonnen onderkomens (vierkant symbool met of zonder pijl symbool) Anti-tank geschut, luchtafweergeschut en houwitsers (pijl symbool met of zonder schild symbool) VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 16 van 42

19 Afb.7. - Geallieerde Defence Overprint van het onderzoeksgebied, gepositioneerd door middel van GIS. Rode lijn : onderzoeksgebied 2.4 Luchtfoto s Geraadpleegde luchtfoto s Het archief van de Afdeling Speciale Collecties van de Wageningen Universiteitsbibliotheek is in kader van het vooronderzoek geraadpleegd. Dit archief bevat circa luchtverkenningfoto s, die zijn gemaakt door de Royal Air Force (RAF) en United States Army Air Forces (USAAF) tijdens de Tweede Wereldoorlog. Er zijn hier relevante luchtfoto s van het onderzoeksgebied aanwezig. Datum Vlucht Fotonummer Kwaliteit 5 Collectie 12 september _21_ B Universiteit Wageningen, afd. Speciale Collecties Het archief van de Topografische Dienst te Zwolle is eveneens geraadpleegd. Dit archief bevat circa luchtverkenningfoto s uit de oorlogsperiode, gemaakt door de RAF en USAAF. Het archief bestaat ook deels uit voor- en naoorlogse luchtfoto s. Er zijn hier geen relevante luchtfoto s van het onderzoeksgebied aanwezig. 5 Geallieerde kwalificatie van fotokwaliteit. A = goed, B = matig, C = slecht VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 17 van 42

20 Daarnaast is het archief van Luftbilddatenbank te Estenfeld geraadpleegd. Hier zijn meerdere luchtfoto s van het onderzoeksgebied aanwezig. Het betreft de volgende exemplaren: Datum Vlucht Fotonummer Kwaliteit 6 Collectie 24 december 1944 GB-0172-APA A Luftbilddatenbank 24 december 1944 GB-0172-APA A Luftbilddatenbank 14 januari A Luftbilddatenbank 08 februari G C Luftbilddatenbank Geogerefereerde luchtfoto s De onderstaande luchtfoto s zijn geogerefereerd in GIS: Datum Vlucht Fotonummer Kwaliteit 7 Collectie 12 september _21_ B Universiteit Wageningen, afd. Speciale Collecties 24 december 1944 GB-0172-APA A Luftbilddatenbank 24 december 1944 GB-0172-APA A Luftbilddatenbank 14 januari A Luftbilddatenbank 08 februari G B Luftbilddatenbank Afb.8.- Luchtfotocollage van het onderzoeksgebied (rood omlijnd). De luchtfoto uit 1944 en 1945 zijn gepositioneerd door middel van GIS. 6 Geallieerde kwalificatie van fotokwaliteit. A = goed, B = matig, C = slecht. 7 Ibidem VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 18 van 42

21 De luchtfoto s zijn als categorie A, B of C gekwalificeerd. Het merendeel van de verkrijgbare luchtfoto s heeft geen kwalitatieve beperking voor wat betreft de luchtfoto-interpretatie. Eén luchtfoto is als categorie C gekwalificeerd en was niet bruikbaar voor een gedetailleerde luchtfoto-interpretatie Luchtfoto-interpretatie Een belangrijk selectiecriterium voor de luchtfoto s uit de Tweede Wereldoorlog is de opnamedatum. De voorkeur ging primair uit naar jonge luchtfoto s met een zo laat mogelijke opnamedatum uit de Tweede Wereldoorlog, dat wil zeggen: luchtfoto s die na de belangrijkste gevechtshandelingen zijn gemaakt. Er is daarnaast rekening gehouden met de kwaliteit van de luchtfoto s, alsmede de schaal. Er kan naar aanleiding van de luchtfotoanalyse worden geconcludeerd dat er sporen van gevechtshandelingen in het onderzoeksgebied zichtbaar zijn. 12 september 1944 Zwarteweg/Ringbaan: Er zijn op deze luchtfoto geen sporen van gevechtshandelingen of militaire activiteiten zichtbaar. 24 december 1944 Drie kronen/n271/kroefsestraat Door het onderzoeksgebied loopt een tankgracht (Kroonbeek). Direct naast deze tankgracht zijn meerdere weerstandsposten ingericht bestaande uit een loopgraaf met ieder twee wapenopstellingen. Er loopt vanaf de N271 een loopgraaf globaal richting het Reichswald. Er zijn meerdere wapenopstellingen zichtbaar, gericht naar Milsbeek. Door het hele gebied zijn schuttersputten gegraven. Direct inof nabij het onderzoeksgebied zijn kraters van afwerpmunitie te zien. Het gehele onderzoeksgebied en omgeving, met name nabij de N271, is bezaaid met inslagen van geschutmunitie. De brug van de N271 over de Kroonbeek is vernield en er is hier een constructiebrug geplaatst. Afb.9.- Luchtfoto van het onderzoeksgebied. De luchtfoto d.d. 24 december 1944 is gepositioneerd door middel van GIS. Zichtbaar zijn o.a. de tankgracht, loopgraven en de talloze inslagen van geschutmunitie VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 19 van 42

22 24 januari 1945 Ringbaan/Oudedijk/Hondsiepsebaan Vrijwel het gehele onderzoeksgebied is bedekt met een sneeuwlaag. Verse inslagen van geschutmunitie zijn beter zichtbaar, omdat de inslagkraters zwart geblakerd zijn, wat zich duidelijk aftekent op de luchtfoto. Ook is het contrast tussen het maaiveld en objecten die daar boven uitsteken beter zichtbaar. Nadeel is dat inslagen van voor de sneeuwval niet of nauwelijks zichtbaar zijn aangezien deze gemaskeerd worden door de sneeuw. De luchtfoto laat een vergelijkbaar beeld zien als de reeds beschreven luchtfoto van 24 december 1944 voor wat betreft de kraters van afwerpmunitie, de tankgracht en de daarnaast gelegen veldinrichtingen. Het totale aantal geschutsstellingen en schuttersputten is echter wel toegenomen. Afb.10.- Luchtfoto van het onderzoeksgebied. De luchtfoto d.d. 08 februari 1945 is gepositioneerd door middel van GIS. Zichtbaar zijn oa. de tankgracht, stellingen, loopgraven en de zwartgeblakerde inslagen van geschutsmunitie. 8 februari 1945 Drie Kronen/Kroefsestraat/Horsestraat Er zijn geen markante verschillen zichtbaar ten opzichte van de eerder beschreven luchtfoto s Luchtfoto-interpretatie huidige situatie Het onderzoeksgebied in de huidige situatie is geanalyseerd met behulp van google maps, google earth en bing maps. Uit een vergelijking van deze luchtfoto s met de in paragraaf besproken exemplaren blijkt, dat er relatief weinig is veranderd binnen de begrenzing van het onderzoeksgebied. Het dorp Milsbeek is groter geworden door met name woningen. Zwarteweg/Ringbaan De kruising van wegen is aangepast en breder geworden. De percelen die onbebouwd waren in 1945 zijn dat nog steeds en hebben een agrarische bestemming. Drie Kronen/Kroefsestraat/Ringbaan Naast de kruising van de Drie Kronen en de Rijksweg N271 is een groot bedrijventerrein gekomen. Door het gebied loopt de Kroonbeek VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 20 van 42

23 2.5 Gemeentearchief Gennep De huidige gemeente Gennep bestond in de Tweede Wereldoorlog uit de volgende (voormalige) gemeenten: Gennep (voormalige) Ottersum Het onderzoeksgebied lag in de Tweede Wereldoorlog in de toenmalige gemeente Ottersum. Bij het gemeentearchief werden de volgende inventarisnummers geraadpleegd: Gemeentearchief Gennep Periode Wederopbouw, herstel van oorlogsschade Wapens en munitie Andere aangelegenheden betreffende de openbare orde Melding oorlogstuig den declaratiekosten Luchtbeschermingsdienst, afdeling Gennep Ontploffingen in het Reischwald in verband munitie en de gevolgen voor Gennep Militaire begraafplaatsen Militaire begraafplaatsen Milsbeek Overbrenging stoffelijke resten Duitse militairen naar begraafplaats te IJsselstein Gelden geweest zijnde luchbeschermingsplan, copie Luchtbescherming, benodigdheden en hulpmiddelen Ontploffingen en ontbrandingen, historisch onderzoek naar conventionele explosieven 2004 Gemeentearchief voormalige gemeente Ottersum Periode 974. Opgave van vindplaatsen munitie en rapporten over gevolgen van ontploffingen Brandrapporten; met brandmeldingen en meldingen van luchtaanvallen tijdens de bezettingsjaren Luchtbeschermingsdienst Er zijn in het gemeentearchief documenten van de Luchtbeschermingsdienst aanwezig. De Luchtbeschermingsdienst was tijdens de Tweede Wereldoorlog onder andere verantwoordelijk voor het geven van luchtalarm bij bombardementen, het controleren van verduisteringsmaatregelen en het opnemen van schade na uitgevoerde bombardementen en vliegtuigbeschietingen. In het onderstaande overzicht zijn gegevens met betrekking tot de Luchtbeschermingsdienst opgenomen. Deze gegevens zijn niet direct relevant voor het onderzoeksgebied, of de locaties kunnen alleen globaal worden vastgesteld. Datum Gebeurtenis (selectie) 30 september 30 Fosforplaatjes gevonden in gemeente Gennep. (Inv. Nr. 979) juni 1941 Heutemorgen, etwa 2.5 Uhr, sind in diese Gemeinde 4 bomben afgeworfen. Einer ist nicht explodiert. Die Bomben sind gefallen entlang Rijksweg Nijmegen-Venlo, etwas 1500m sudlich Plasmolen. (Inv.Nr. 979) 29 juli 1942 Proces-Verbaal van aantreffen brandbom. (Inv. Nr. 979) 5 augustus 1942 Proces-Verbaal van gevallen bommen te Looy onder Ottersum. (Inv. Nr. 979) 11 september Proces-Verbaal van 3 ingeslagen brisantbommen onder de Milsbeek. (Inv. Nr. 979) februari 1944 Op de Milsbeek onder Ottersum om circa uur enkele bommen, vermoedelijk brisantbommen gevallen. (Inv. Nr. 979) 1 juli 1944 Proces-Verbaal van een grote krater in een weiland bij Ottersum, Milsbeek C No.25 met een middenlijn van circa 12 meter en een diepte van circa 3 meter. (Inv. Nr. 979) VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 21 van 42

24 2.5.2 Aangetroffen / geruimde CE en oorlogsschade In het onderstaande overzicht zijn gegevens met betrekking tot CE en oorlogsschade opgenomen. Deze vermeldingen hebben geen betrekking op het onderzoeksgebied. Datum Gebeurtenis (selectie)? Gemeente Ottersum, opgave lijst achtergebleven munitie, o.a. bij C. Bless, kavel C98, in het bouwland aan den Rijksweg, (Inv. 9Nr.74) 14 maart 1949 Munitie aanwezig op Rijksweg 24(Inv.Nr. 974) 31 maart 1949 Op een weiland van Gebr. De Ruijter wonende te Oudedijk 8 zijn nog vijf granaten gevonden. (Inv.Nr. 974) 5 maart 1952 Munitie gevonden nabij de boererij van P.J. Basten, Hondsiepsebaan 3 te Ottersum. (Inv.Nr. 974) 13 april granaat gevonden nabij de boererij van de heer J. De Ruijter, Hondsiepsebaan 5a. (Inv.Nr. 974) 3 maart 1998 Brief van gemeente Gennep aan EODD betreffende melding van een granaat in een weiland tegenover de Driekronenstraat 12. (Inv.Nr. 198) 2.6 Nieuwsberichten AVG collectie De collectie CE gerelateerde nieuwsberichten is in het AVG bedrijfsarchief is geraadpleegd. In dit archief is één bericht gevonden dat betrekking heeft op het gebied ten noorden van het onderzoeksgebied: Afb.11. Krantenartikel. Bron afbeelding: Noord-Limburg Dagblad, 10 augustus Explosieven Opruimings Diensten Defensie (EODD) Collectie ruimrapporten De EODD houdt sinds 1970 meldingen van aangetroffen CE bij. Deze meldingen zijn tot 1992 als melding opdracht en ruim rapport (MORA) en na 1992 als uitvoeringsopdracht (UO) gearchiveerd. AVG heeft het overzicht van relevante MORA s en UO s van Milsbeek en omgeving opgevraagd. Er zijn in dit overzicht meldingen van het onderzoeksgebied en/of nabije omgeving geregistreerd. Op basis van de locatiebeschrijvingen zijn de ruimrapporten geselecteerd en opgevraagd. Deze documentatie is bestudeerd en de relevante vermeldingen zijn in een overzicht verwerkt. De vetgedrukte vermeldingen vallen direct binnen de grenzen van het onderzoeksgebied VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 22 van 42

25 De onderzoeksresultaten zijn als volgt: MORA/UO Locatie Vondst De Drie Kronen 3 brisantgranaten Bij de Drie Kronen 1 brisantgranaat 5.5 inch Recht tegenover Driekronenstraat 1 brisantgranaat van 5.5 inch m/sb te Milsbeek Zwarteweg nabij perceel 53 Milsbeek 1 brisantpantsergranaat van 75 mm m/bb niet verschoten Zwarte weg, Milsbeek 1 rookgranaat van 25-ponder (leeg). 1 rookpot van 25-ponder Drie Kronenstraat 14 Milsbeek. Ligt op akkerland Explosief meegenomen door onbekenden, zou een granaat van lang 30 cm en doorsnee 7 cm betreffen Driekronenstraat Milsbeek 1 staartstuk van 4.2 inch mortiergranaat Milsbeek Zwarteweg 36 Hr. Franken 1 scherfhandgranaat Mills 36 zonder opsluitschroef en slagpijp Zwartsweg Milsbeek. Omgeploegd weiland van Schoofs, Aaldonksestr rookgranaat van 25-ponder leeg Nabij Rondweg Kruising Brabantweg aan Maaszijde, gemeente Gennep 1 brisantgranaat van 10.5 cm m/sb verschoten, ca. 200 klein kaliber munitie diversen Achter woning Zwarteweg 10 1 rookgranaat van 25-ponder leeg Milsbeek Milsbeek Ringbaan 6 5 pgdk ptn van 6 pr niet verschoten Milsbeek Heyveld 10 (Heiveld 10) 1 rookpot van 25 pr rkg Kronenstraat 14 Milsbeek 1 rookgranaat van 25-ponder Zwarteweg 40 Milsbeek 1 Mills 36 compleet Grindafgraving, gemeente Gennep 1 brisantgranaat van 5.5 inch met restant sb (verschoten) Weide tegenover Driekronenstraat 12, Milsbeek. (Kroefsestraat) Zou begraven granaat in weiland betreffen ter grootte van 25 ponder, positief advies en als verdacht gebied beoordeeld door EODD. Echter geen vervolg onderzoek gezien ligging terrein. (Schets uit gemeentearchief gem. Gennep geeft locatie van deze melding aan) Zwarteweg/Landschap/Heidebaan Milsbeek. Bedreigd gebied: bouwterrein 1 rookgranaat van 25-ponder met restant tsb verschoten leeg Zwarteweg, Milsbeek. Bedreigd gebied: bouwterrein 1 rookgranaat 25-ponder, verschoten leeg, 1 restant lichaam 3 inch mortier, 1 restant lichaam van 5 cm granaat, 2 restanten van ontstekers, 4 restanten van wapens, 2x huls 8,8 cm nihil Zwarteweg, Milsbeek. Bedreigd gebied: bouwterrein Akker aan de Sint Jansberg te 2 rookgranaten 25 ponder verschoten restant ontsteker leeg Milsbeek Zwarteweg, Milsbeek 1 rookgranaat van 25-ponder m/tsb no 221 b, verschoten, leeg Zwarteweg 47B Milsbeek 1 brisantgranaat van 17 ponder met schokbuis 257 verschoten 2.8 Collectie mijnenkaarten De collectie mijnenveldkaarten van de EODD is in kader van het vooronderzoek geraadpleegd. Dit geldt ook voor de collectie mijnenveld leg- en ruimrapporten. Er lagen gedocumenteerde mijnenvelden in het onderzoeksgebied. Zwarteweg/Ringbaan, verdacht gebied mijnenveldnr. 15G Er zouden daar S-mijnen (anti-personeel) zijn weggelegd volgens de opgave van 1 coy engineer-btl Het is niet bekend hoeveel mijnen er zijn gelegd. Bij het onderzoek werden geen mijnen aangetroffen. Er wordt aangegeven dat dit gebied inmiddels gecultiveerd is VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 23 van 42

26 Naast de Kroonbeek, mijnenveld mijnenveldnr. 69G Volgens de opgave zouden daar 237 R-mijnen (anti-tank) op 12 november 1944 zijn weggelegd volgens een document van 1 Netherlands minelifting and B coy. Er wordt vermeld dat er 137 R-mijnen zijn geruimd. Van 100 R-mijnen is dus niet bekend wat er mee gebeurd is. Een ander document betreffende dit mijnenveld van 1 coy engineer-btl. 346 geeft aan dat het om 258 AT-mines gaat. Dit document is gedateerd op 3 oktober 1945 en geeft aan dat het veld geruimd is, maar er is geen opgave van het aantal geruimde mijnen. Afb.12.- De op mijnen verdachte gebied nr. 15G en het mijnenveld nr. 69G (beide rood gearceerd) zijn beide gedeeltelijk gelegen in beide onderzoekslocaties (zwart omlijnd). 2.9 Provinciaal archief Militair Gezag Het Militair Gezag van Limburg was verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur van de in 1944 bevrijde delen van Limburg. In dit archief, dat is ondergebracht bij het Regionaal Historisch Centrum Limburg (RHCL) te Maastricht zijn gegevens over in Limburgse gemeenten aanwezige CE ondergebracht. Het archief van het Militair Gezag Limburg is niet openbaar Militair Gezag Bij het Provinciaal Archief werden de volgende inventarisnummers geraadpleegd: 07.E09 Militair Gezag Limburg. Periode 2.1. Archieven P.M.C. Limburg z.d. 41 (doos 4860). Luchtbescherming en Brandweer-algemeen Archieven P.M.C. Limburg z.d. 42 (doos 4860). Aangiften, opruiming en rapporten betreffende mijnen en projectielen 2.1. Archieven P.M.C. Limburg z.d. 43 (doos 4861). Correspondentie betreffende mijnen, projectielen en ander oorlogstuig 2.7. Districtsmilitair commissariaat Venlo z.d. 66 (doos 4952). Opgaven van gemeenten i.z. ligging van mijnenvelden met schetskaartjes en kladopgaven van geruimde mijnen, soort vermeldende VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 24 van 42

27 07.E09 Militair Gezag Limburg. Periode 2.7. Districtsmilitair commissariaat Venlo z.d. 67 (doos 4952). Correspondentie i.z. luchtbescherming, opruiming van mijnen, enz.; personeelslast 2.1. Archieven P.M.C. Limburg z.d. 138 (doos 4871). Oorlogsschade betreft in hoofdzaak Schade-Enquête-Commissie 2.7. Districtsmilitair commissariaat Venlo z.d. 142 (doos 4958). Landbouwherstel; opruiming mijnen en begroting 2.1. Archieven P.M.C. Limburg z.d. 197 (doos 4875). Opgave bevrijdingsdata der gemeenten In het archief van het Militair Gezag Limburg werden de volgende vermeldingen aangetroffen: Datum Omschrijving gebeurtenis 13 april 1945 Aanvraag ruiming nog aanwezige mijnenvelden in o.a. de buurtschap Milsbeek. Inv. 138 Doos april 1945 Curcus mijnenruimen; voor het noordelijkste gedeelte van Uw gebied gericht aan de burgermeester van Gennep. Inv. 67 Doos Semi Statische Archiefdiensten Ministerie van Defensie (SSA) Het SSA in Rijswijk beheert de archieven van het Ministerie van Defensie voordat deze aan het Nationaal Archief worden overgedragen. In dit archief zijn bronnen met betrekking tot naoorlogse CE-ruimingen door de Mijn- en Munitie Opruimingsdienst en de Mijn Opruimings Dienst ondergebracht. Het betreft documenten uit de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog: een periode waarin er nog grote aantallen CE in Nederland aanwezig waren Archief Mijn- en Munitie Opruimings Dienst (MMOD) De MMOD en de MOD waren na de Tweede Wereldoorlog in Nederland verantwoordelijk voor het opruimen van mijnen en achtergelaten CE. Het archief bestaat uit meldingen, kaarten, plattegronden en ruimrapporten betreffende locaties binnen Nederlandse gemeenten waar CE aanwezig waren. Afb.13.- Opgavelijst de nog te ploegen objecten in de regio, o.a. te Milsbeek Er is naar plaatsnamen gezocht die in relatie kunnen staan met de onderzoekslocatie. Milsbeek wordt in één document samen met een kavelnummer genoemd. De genoemde locatie te Milsbeek is niet te traceren en is derhalve niet als relevant meegenomen voor dit vooronderzoek VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 25 van 42

28 3 CHRONOLOGIE RELEVANTE GEBEURTENISSEN 3.1 Inleiding AVG heeft op basis van de gegevens in hoofdstuk 2 een overzicht van gebeurtenissen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog opgesteld, waarbij gebruik is gemaakt van alle op het moment van opstellen beschikbare bronnen. Deze gegevens zijn in paragraaf 3.2 verwerkt. 3.2 Chronologie Meidagen 1940 Er was in de meidagen van 1940 geen sprake van gevechtshandelingen in het onderzoeksgebied Duitse bezetting Er was gedurende de Duitse bezettingsjaren tot Market Garden geen sprake van gevechtshandelingen in het onderzoeksgebied Bevrijding 1944/1945 Er was in 1944/1945 sprake van gevechtshandelingen in het onderzoeksgebied. Het onderzoeksgebied heeft in de periode van 17 september 1944 tot en met de bevrijding van Gennep op 12 februari 1945 in de frontlinie gelegen. Er zijn gedurende deze periode mijnenvelden in en nabij het onderzoeksgebied gelegd. Er zijn talloze veldinrichtingen zoals stellingen, schuttersputten en loopgraven in het onderzoeksgebied aangelegd. De Kroonbeek is in haar originele vorm als tankgracht opgenomen in het Duits verdedigingsstelsel en werd ook zo aangeduid door geallieerde inlichtingenofficieren. De brug, ter hoogte van de huidige Rijksweg N271 over de Kroonbeek is ondermijnd geweest, ter voorbereiding van vernieling van deze brug. Deze lading is ten gevolge van een tactische luchtaanval in werking gesteld Naoorlogse CE-ruimingen Er zijn uit het archief van de Mijn- en Munitieopruimings Dienst geen relevante CE-ruimingen in of in de nabijheid van het onderzoeksgebied bekend. Er zijn uit het gemeentearchief relevante CE-ruimingen of ongelukken met CE in of in de nabijheid van het onderzoeksgebied bekend: Datum onbekend : opgavelijst achtergebleven munitie in de gemeente Ottersum, o.a. aan de Rijksweg VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 26 van 42

29 14 maart 1949: munitie aanwezig omgeving Rijksweg maart 1952: munitie gevonden nabij boerderij aan de Hondsiepsebaan 3 te Ottersum 13 april 1953: 1 granaat gevonden nabij de boerderij aan de Hondsiepsebaan 5a te Ottersum 3 maart 1998: brief aan EODD, melding van een granaat aan de Driekronenstraat 12 te Gennep. Er zijn uit het EODD archief relevante CE-ruimingen in of in de nabijheid van het onderzoeksgebied bekend: : de Drie Kronen, 3 brisantgranaten : bij de Drie Kronen, 1 brisantgranaat 5.5 inch : recht tegenover de Driekronenstraat, 1 brisantgranaat van 5.5 inch met schokbuis : Driekronenstraat, staarsstuk van 4.2 inch mortiergranaat : Zwarteweg 4, scherfhandgranaat Mills 36 Er werden na de Tweede Wereldoorlog mijnen als zijnde vermist opgegeven in of nabij het onderzoeksgebied. De mijnenvelden nr.15 en nr. 69 raakten beide deels de onderzoeksgebieden. Van veld nr. 69 is er een duidelijke onderbouwing bekend voor wat betreft de vermiste mijnen. Er lag hier een tankgracht (Kroonbeek) naast waar mogelijk mijnen in zijn gedumpt VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 27 van 42

30 4 BEOORDELING BRONNENMATERIAAL 4.1 Indicatie van explosieven in het onderzoeksgebied Er is in de meidagen van 1940 geen sprake geweest van grondgevechten in of in de directe nabijheid van het onderzoeksgebied. Er was in de periode voorafgaand aan de bevrijding door de geallieerden sprake van grondgevechten in en in de directe nabijheid van het onderzoeksgebied. Er waren militaire objecten in het onderzoeksgebied aanwezig. Het gebied bij de Drie Kronen maakte deel uit van een verdelingsstelsel dat door Duitse troepen werd aangelegd. Er zijn, voor zover bekend, geen militaire vliegtuigen in het onderzoeksgebied gecrasht. Er was sprake van raketbeschietingen en tactische bombardementen in of in de nabijheid van het onderzoeksgebied. Het onderzoeksgebied heeft zwaar geleden onder gevechtshandelingen. Er zijn in het verleden CE in het onderzoeksgebied en in de directe nabijheid van het onderzoeksgebied gevonden. De EODD heeft na een verkennende zoekactie op een locatie, deels gelegen in het onderzoeksgebied, geadviseerd om tot opsporing over te gaan indien er hier in de toekomst bodemingrepen gaan plaatsvinden. Er is geen duidelijke verantwoording voor vermiste mijnen van een in het EODD archief geregistreerd mijnenveld. Op basis van de beschikbare feiten zijn er voldoende indicaties beschikbaar waaruit blijkt dat er mogelijk CE in beide onderzoeksgebieden aanwezig zijn. 4.2 Leemten in kennis bronnenmateriaal Luchtfoto s uit de Tweede Wereldoorlog geven een momentopname weer. In enkele gevallen zijn er wolken boven (delen van) het onderzoeksgebied zichtbaar en zijn enkele luchtfoto s matig van kwaliteit, waardoor de luchtfoto-interpretatie wordt bemoeilijkt. 4.3 Soort en verschijningsvorm van explosieven In de lijst van gebeurtenissen (hoofdstuk 3) zijn in hoofdlijnen de volgende gevechtshandelingen genoemd: Duitse Defensie (tankgracht, loopgraven, geschut- en wapenopstellingen) Grondgevechten en artilleriebeschietingen Geallieerde tactische luchtaanvallen Vernielingslading brug Mijnenvelden VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 28 van 42

31 Voor de genoemde handelingen is beoordeeld of als gevolg van de handeling CE in het onderzoeksgebied aangetroffen kunnen worden. Zo ja, dan is tevens beoordeeld welke van de zestien hoofdsoorten CE uit de WSCS-OCE, versie 1, in de bodem aanwezig kunnen zijn Duitse / geallieerde defensie, mijnenvelden Rondom geschut- en wapenopstellingen en binnen de grenzen van verdedigingswerken kunnen CE zijn achtergelaten of gedumpt. Dit kan het gevolg zijn geweest van de dynamiek van een snel gewijzigde frontlinie (plotseling terugtrekken) of het slordig omspringen van met name geallieerde militairen met CE. In mijnenvelden, of militaire objecten en/of waterpartijen in de nabijheid kunnen mijnen zijn gedumpt. De geraadpleegde bronnen geven aanleiding om te veronderstellen dat er in de bodem mogelijk CE aanwezig zijn. Er zijn vermoedelijk meer van dergelijke CE in het onderzoeksgebied aanwezig: Soort explosief Nationaliteit Subsoort Verschijningsvorm Handgranaten, geweergranaten Brits, Duits, Amerikaans Diverse soorten aanvalsen verdedigingshandgranaten Gedumpt / achtergelaten Geschutmunitie Brits, Duits, Amerikaans 6 ponder pantsergranaat (patroon), 25 ponder (brisant, rook, licht) tot en met 5.5inch, 75mm, 10.5 cm 3 inch, 4.2 inch, 5cm, 8cm, 81 mm 9mm,.45,.303, 7.92mm Gedumpt / achtergelaten Mortiergranaten Brits, Duits, Amerikaans Gedumpt / achtergelaten Klein kaliber munitie (KKM) Brits, Duits, Amerikaans Gedumpt / achtergelaten Mijnen Duits R-mijnen Gedumpt / achtergelaten Grondgevechten en artilleriebeschietingen In de geraadpleegde bronnen wordt gesproken over het stabiliseren van het front nabij de Plasmolen en de Riethorst na Market Garden. In de periode van september 1944 en februari 1945 hebben er over en weer artilleriebeschietingen in de regio van het onderzoeksgebied plaatsgevonden. Er zijn gevechtspatrouilles uitgezonden en er waren gevechtsconfrontaties. Bij de start van Veritable in februari 1945 werden de grondtroepen ondersteund door middelzware en zware veldartillerie. Geallieerde eenheden hebben twee dagen nodig gehad om vanuit de omgeving van Plasmolen en de Riethorst op te trekken naar Gennep. Er is aanleiding om te veronderstellen dat er mogelijk verschoten CE in de bodem van het onderzoeksgebied aanwezig zijn. Hieronder vallen de volgende hoofdsoorten CE: Soort explosief Nationaliteit Subsoort Verschijningsvorm Handgranaten, geweergranatekaans Brits, Duits, Ameri- Diverse soorten aanvals- en weggeworpen verdedigingshandgranaten Geschutsmunitie Brits, Duits, Amerikaans 6 ponder pantsergranaat verschoten (patroon), 25 ponder (bri- sant, rook, licht) tot en met 5.5inch, 75mm, 10.5 cm Mortiergranaten Brits, Duits, Amerikaans 3 inch, 4.2 inch, 5cm, 8cm, verschoten 81 mm Klein kaliber munitie (KKM) Brits, Duits, Amerikaans 9mm,.45,.303, 7.92mm verschoten VO-02 Rondweg Milsbeek Pagina 29 van 42