Bezuidenhoutseweg

Transcriptie

1 / ONDERWIJSRAAD O.R. I/5OI-IO9I Bericht op het schrijven van 's-gravenhage, Bezuidenhoutseweg november AAN betreffende: aanbieding adviezen herstructurering. de minister van onderwijs en wetenschappen, Uieuwe Uitleg 1, 's-gravenhage. ü/ak 3ij schrijven d.d. 17 mei 1977, HW/BT/0O4/77 deed u de Onderwijsraad een aantal voorstellen tot herprogramrrerxng ex artikel IV, derde lid, van de Wet op de herstructurering w.o. (Stb. 1975, 656) toekomen met het verzoek deze overeenkomstig het zesde lid van genoemd artikel op het punt van ce cursusduur te toetsen aan de Richtlijnen herprogrammering w.o. (beschikking d.d. 22 maart 1976, DGHW/OWWO/OS ) en ter zake van advies te dienen. in antwoord daarop gaf de Eerste Afdeling van de Onderwijsraad u bij haar brief van 27 mei, OR I/5OI-IO3O, een theoretische en juridische verantwoording van de wijze, waarop zij meent haar opdracht tot marginale toetsing te moeten verstaan. Zij concludeerde (blz. 4) dat haar taak zich binnen het kader van de onderwerpelijke wetgeving "beperkt tot een beoordeling van de vraag, of bij de voorbereiding en motivering van de voorstellen de door de Richtlijnen uitgewerkte procedures naar behoren zijn in acht genomen en of de voorstellen, zoal/3 zij daar liggen, met inachtneming van de verantwoordelijkheid van de door de wet aangewezen organen en toegekende bevoegdheden - overeenkomstig de in de jurisprudentie klassieke formule - in redelijkheid en zorgvuldigheid aldus tot stand hebben kunnen komen". De Afdeling 3telde vervolgens vast (blz. 6), dat het wettelijke voorschrift van een cursusduur van vier jaar juridisch niet kan worden aangemerkt als een "hard" gegeven, doch ruimte laat voor tal van uitzonderingen. Le Afdeling kondigde u aan (blz. 8} de haar voorgelegde programnavoorstellen tegen de geschetste achtergrond stuk voor stuk in behandeling te zullen nemen en u in het late najaar van de toetsingsresultaten in kennis te stellen. Ten vervolge cp dit voornemen en ter voldoening aan eerdervermeld verzoek, heeft de Afdeling thans de eer u bijgaand 282 adviezen aan te bieden, welke betrekking hebben op de haar bij uw brief van 17 mei en latere brieven - waaronder met name die van 9 juni HW/BT/015/77 en van 17 augustus, mi/bt/olß/v - overgelegde stukken inzake de programmavoorstellen. De Afdeling veroorlooft zich hier ter begeleiding de volgende opmerkingen: Man gsli.v» b) hof antwoord dagtekening n nurnmor van dit ichri».n i.»«rm.ld.n

2 1. De Afdeling is bevestigd in haar voorlopige indruk, dat de voorstellen haar in de regel niet hebben genoopt deze aan u ter afwijzing voor te dragen. De Afdeling komt tot het volgende totaalbeeld: Aan de Raad zijn 264 voorstellen voorgelegd, opgenomen in het aan uw brief van 17 augustus toegevoegde overzicht (1 + 3)» vermeerderd met die van de Landbouwhogeschool ad Van dit totale aantal werd op verzoek van uw departement alsnog 1 voorstel afgevoerd (te weten de Friese taal- en letterkunde (nr. 041 RUL)). Het onttrekt zich aan de waarneming van de Afdeling hoeveel voorsteller, er totaal bij u zijn ingediend en of alle daarvoor in aanmerking komende programma* s wel aan haar zijn aangeboden. In feite heeft de Afdeling 284 voorstellen in behandeling genomen. Daarvan bleken haar bij bewerking acht te moeten worden gesplitst en als zelfstandige voorstellen te moeten worden aangemerkt, te weten archeologie (nr. 054) van de UVA in klassieke archeologie en archeologie in West-Azi'é en alle zeven voorstellen betreffende wijsbegeerte (nr. 071) in een reguliere opleiding en een bovenbouwstudierichting. Dc^ir staat tegenover dat in 4 voorstellen een eenjarige propedeuse en een totale cursusduur van 4 jaar worden voorgesteld, zodat ingevolge het bepaalde in artikel IV toetsing van deze voorstellen niet vereist is. De Afdeling verwijst u hier naar haar brieven ter zake van: Tandheelkunde (012) UVA, VUA en KUN; Afrikanistie:; en Bantoeïstiek (051) RUL. Door samenvoeging van voorstellen werd dit aantal met 10 verminderd, te weten: combinatie Internationaal Recht, Bestuurswetenschappen en Politieke wetenschap (OO5, OO6, OO7) RUL, RUU en UVA: -4; combinatie Scheikunde en Technische scheikunde (019, 020) RUG: -1; combinatie Economie en Fiscaal-economische studierichting (056, O58) RUG, EUR, UVA en KHT: -4; combinatie Cultuurtechniek B en A (104, 114) LHW: -1. Aldus komt de Afdeling tot een totaal aantal getoetste voorstellen van 278, voor welk aantal zij u verwijst naar bijgaande adviezen. (Om administratieve redenen zijn deze nog/reeds gericht tot de staatssecretaris.) Van dit aantal adviseert de Afdeling: a. om 13 voorstellen af te wijzen; te weten: Godgeleerdheid (OOI) UVA Tandheelkunde (012) RUU Nederlandse taal en letteren (031) RUU Geschiedenis (052) RUL Farmacie (024) RUL, RUG, RUU en UVA Klassieke Archeologie (O54) RUU en UVA (2 x)

3 OR I/5OI-IO9I -3- Economie (O56) VUA Bedrijfskunde (119) EUR/TRI»; b. om 265 voorstellen te accepteren. 2. De Afdeling is onder de indruk gekomen van de kwaliteit van vele der overgelegde stukken. Het is haars inziens duidelijk, dat in het algemeen met ernst en op weloverwogen wijze aan de opzet van de nieuwe programma's is gewerkt. Er mag dan het nadeel zijn van een gigantische papierlawine met alle bureaucratische gevaren van dien, dit neemt niet weg, dat zich een proces van bewustwording en meningsvorming heeft afgespeeld, dat in vele gevallen een verantwoorde aanzet geeft voor verdere ontwikkelingen. De Afdeling meent, dat hier een woord van respect op zijn plaats is. 3. Het vorenstaande betekent niet, dat de marginale toetsing voor de Afdeling steeds een eenvoudige zaak was. Er stonden haar immers slechts summiere toetsingscriteria ten dienste. Van de in de Richtlijnen aangegeven criteria waren er vier imperatief voorgeschreven (die, vermeld in artikel 3» eerste lid, artikel 4, eerste lid, onder a, artikel 6 en artikel 11), terwijl de overige alleen maar facultatief waren aangegeven. Herhaaldelijk kwam de Afdeling hierdoor voor het dilemma te staan uit beleidsoverwegingen nader op de inhoud van de programma's in te gaan, terwijl toch duidelijk de Richtlijnen slechts een zeer beperkte toetsing op het oog hadden. Als hoofdprobleem heeft de Afdeling in dit verband ervaren: a. vier of vijf jaar. Tal van programma's zijn naar het oordeel van de Afdeling beslist verantwoord opgezet en met het oog op de geformuleerde eindtermen volledig aanvaardbaar; mede gezien de vergelijking met het buitenland en de berekende studielast rechtvaardigen zij zonder enige twijfel een cursusduur van vijf jaar. De desbetreffende voorstellen voeren evenwel geen argumenten aan, waaruit kan blijken, dat eer* vierjarige cursusduur ontoereikend is. Andere voorstellen evenwel motiveren op uitvoerige wijze, dat bij een verkorting van de cursusduur tot vier jaar de gestelde eindtermen niet kunnen worden verwezenlijkt. Overigens verlangen de Richtlijnen niet, dat wordt aangetoond, dat een vierjarige cursusduur ontoereikend zou zijn en dat mitsdien de langere periode noodzakelijk is. De indieners van het wetsontwerp hebben oorspronkelijk wel een andere intentie gehad, doch - zoals de Afdeling in haar brief van 27 mei meent te hebben aangetoond - in de loop van de parlementaire behandeling hebben zij deze laten varen. Voor meer

4 dan één lid van de Afdeling was het ontbreken van argumenten voor een langere cursusduur dan 4 jaar echter onbevredigend, b. uniforme cursusduur. Een tweede veel voorkomende moeilijkheid betreft het feit dat de cursusduur in overeenkomstige studierichtingen aan de onderscheidene universiteiten of hogescholen niet altijd uniform is, doch variaties vertoont van 1 maand tot zelfs een vol japr. De Afdeling betreurt het in hoge mate dat onderling overleg - hetwelk met name met betrekking tot de technische studierichtingen tot zulke opvallende resultaten heeft geleid - nog lang niet in alle gevallen de zozeer gewenste eenheid heeft gebracht. Zij vraagt zich af, of de desbetreffende faculteiten ten deze wel zorgvuldig genoeg te werk zijn gegaan en de consequenties van het uitblijven van een uniforme cursusduur hebben overwogen. Zo zal toch in voorkomende gevallen in overstapregelingen dienen te worden voorzien. Het hier gesignaleerde probleem spitst zich met name toe op die studierichtingen, waarin met gebruikmaking van de wettelijke vrijheid op dit punt (artikel 24bis Wet w.o.), het Academisch statuut ten aanzien van de propedeuse in een bepaalde studierichting de mogelijkheid biedt van een keuze tussen een één- en een tweejarige cursusduur. De verwisselbaarheid van de propedeuse valt aldus in het water en zelfs moet de vraag worden gesteld of de bezitter van een éénjarig diploma bij overstappen naar een universiteit met een tweejarige propedeuse van de gehele daar verplichte Dropedeutische stof dient te worden vrijgesteld. De Afdeling vraagt zich af, of in dit opzicht van de secties van de Academische Raad wel voldoende aandrang is uitgegaan om tot een vergelijk te komen. Het moet worden toegegeven dat de beslissingsbevoegdheid bij de faculteiten zelf ligt, maar het zal aan de andere kant duidelijk zijn, dat bij uitblijven van uniformiteit op basis van overleg, de aandrang om van bovenaf een regeling te treffen groter wordt. De Afdeling heeft na aanvankelijke aarzeling gemeend, dat het niet binnen haar marginaal toetsende taak behoort om in gevallen van onderling verschillende cursusduur een keuze te doen. Zij wenst namelijk in die gevallen niet in te grijpen in de inhoud van de programma's. Niet alleen ten aanzien van de propedeuse (zie bijvoorbeeld het sectieadvies Economie d.d. 13 maart 1977), maar ook ten aanzien van de totale opleiding kan zowel voor de ene kortere als voor de andere langduriger cursusduur met kracht van argumenten worden gepleit. Hierbij dient te worden opgemerkt, dat een verschillende cursusduur van de propedeuse bij een

5 -5- gelijke totale cursusduur op niet meer dan een verschil in fasering behoeft te duiden. Een langere cursusduur van de propedeuse zal in een aantal gevallen kunnen worden verdedigd door aan te voeren, dat een verantwoorde selectie eerst na een langere periode dan één jaar kan plaatsvinden. Ih andere gevallen zal zij kunnen worden bestreden met het argument, dat het in het belang van de student is dat hem zo spoedig mogelijk bekend wordt of hij de gekozen studie met vrucht kan vervolgen. Met name ten aanzien van de vakken waarin reeds in het voorafgaand onderwijs les is ontvangen, zal een langere cursusduur van de propedeuse moeilijker zijn te verdedigen. De Afdeling zou het doen van een keuze voor een langere of een kortere cursusduur kunnen vermijden door een afkeuring uit te spreken van alle voorstellen voor een bepaalde studierichting indien deze niet alle een gelijke cursusduur hebben voorgesteld. Een dergelijke uitspraak zou echter de opdracht van een marginale toetsing van de afzonderlijke voorstellen verre te buiten gaan. Naar de mening van de Afdeling ligt hier in de eerste plaats een taak voor de desoetreffende secties en voor de Academische Raad: van hen mag worden verwacht dat zij alsnog met kracht pogingen in het werk zullen stellen de uniformiteit van de cursusduur te bevorderen. In verband met de te verwachten wettelijke algemene regeling van het onderwijs en de examens moge het besef doordringen dat de tijd dringt. 4. Daarnaast dienden zich verscheidene andere problemen aan, welke de Afdeling hier wil signaleren: a. defici'éhte vooropleiding. De onderlinge vergelijking van de programma's in eenzelfde studierichting geeft soms moeilijkheden omdat formele gelijkluidendheid nog niet behoeft te duiden op inhoudelijke parallellie. Zo wordt aan sommige universiteiten of hogescholen in de onderbouw rekening gehouden met compensatie voor deficiënte vakkenpakketten, doch elders weer niet. Dit leidt tot verschillen in de berekening van de studielast. Ook kan achter een gelijkluidende programma-opzet een aanzienlijke disharmonie in jaarlijkse studielast-verdeling schuilgaan, waardoor geconcludeerd moet worden tot slechts een nominale overeenstemming. De Afdeling is in dergelijke gevallen echter niet van kennelijke onredelijkheid of onzorgvuldigheid met betrekking tot de afzonderlijke voorstellen gebleken.

6 -6- Ten aanzien van dit punt merkt de Afdeling nog op dat zij de indruk heeft, dat het aantal aankomende studenten met een deficiënte vooropleiding steeds toeneemt. Zij vraagt zich af of het geen aanbeveling zou verdienen aan een deficiënte vooropleiding een zekere aanspraak te verbinden op enige souplesse ten aanzien van de studieduur voor de propedeuse, eventueel met een beroep op artikel 77 ter, zevende lid, van de Wet op het wetenschappelijk onderwijs. terminologie. Het is de Afdeling opgevallen dat de voorstellen niet steeds uniform zijn in terminologie. Zo gebruikt men de term "afstudeerrichting" in bepaalde gevallen niet in de zin van de Richtlijnen, aangezien er geen verschillende eindtermen voor deze richting worden aangegeven. disselingen in terminologie van dezelfde aard doen zich voor met betrekking tot de termen "hoofdrichting" en "studierichting", terwijl ook meermalen de aan een studierichting verbonden lerarenopleiding als "variant" wordt opgevoerd. eindtermen. De Afdeling is ervan uitgegaan, dat het in de eerste plaat6 voor de verantwoordelijkheid is van de faculteit c.q. afdeling op welk niveau, tot uitdrukking komend in de eindtermen, de relatie wordt gelegd tussen de afgeronde studie en het maatschappelijk functioneren. Slechts wanneer elders objectieve eisen worden gesteld bijvoorbeeld door het toekennen van onderwijsbevoegdheid op een bepaald niveau, dan wel internationaal aanvaarde vereisten voor de vervulling van bepaalde beroepen, zoals apotheker - is de Afdeling tot een zekere objectieve beoordeling in staat. Het resultaat daarvan kan zijn, dat zij de in de voorstellen opgenomen eindtermen - ook al gaat de sectie daarmee accoord - te overtrokken acht. Dit probleem doet zich bijvoorbeeld voor met betrekking tot het doctoraalexamen bij de apothekersopleiding. Ook al wordt hiervoor algemeen vijf jaar voorgesteld, gevolgd door een postdoctorale opleiding tot apotheker van één jaar, de Afdeling is op grond van de desbetreffende afspraak in E.E.G.-verband en van een internationale vergelijking toch niet overtuigd, dat niet, evenals elders, het vereiste eindniveau in vijf jaar zou kunnen worden bereikt. Rekening houdend met de E.E.G.-regeling meent zij voorshands dan ook op grond van de overweging, dat de afwijking van het buitenland niet voldoende is gemotiveerd, tot afwijzing van de onderhavige voorstellen te moeten adviseren.

7 >> Een andere opmerking met betrekking tot de eindtermen is, dat deze over het algemeen een perfectionistische indruk maken. Het is daarom van groot belang zich de betrekkelijkheid van de formulering te realiseren. Hier ligt ook een grote verantwoordelijkheid voor de faculteiten c.q. afdelingen: een strikte verwezenlijking van de gestelde eisen zou tot een gemiddeld hoge verlenging van de studieduur kunnen leiden. d. de lerarenopleiding. Het is de Afdeling opgevallen, dat zich wat de lerarenopleiding betreft een discrepantie voordoet binnen de verschillende studierichtingen of wel binnen een zelfde studierichting tussen de verschillende instellingen. Een motivering daarvan ontbreekt in de stukken. In de faculteit der wiskunde en natuurwetenschappen is de verdeling meestal aldus, dat binnen de doctorale opleiding en als postdoctorale cursus evenveel uren worden berekend, met een totaal van 1100 tot 13OO uur. Voor de wiskunde echter is bij alle instellingen slechts voorzien in een pre-doctorale fase van een totaal van 8OO uur. De UVA acht een postdoctorale cursus van vier maanden nodig, hetgeen de sectie wiskunde evenwel te ver gaat. Bij de biologie lopen de verschillen zover uiteen (RUL met I82O uur binnen de opleiding, RUG IO5O uur met 3 maanden postdoctoraal, UVA 85O uur met postdoctoraal van 85O uur, enz.), dat er in feite sprake is van een verschil van een half jaar begeleidingsduur bij UVA en van 3 maanden bij RUG. In vergelijking hiermee is zeker de lerarenvariant aan de Landbouwhogeschool te kort te noemen: slechts 550 uur, zonder postdoctorale cursus, terwijl toch evenzeer onderwijsbevoegdheid voor scheikunde en biologie wordt verleend. Bij andere studierichtingen, zoals die voor de plantteeltkunde en voor de bosbouw is wel in postdoctorale cursussen voor de leraren voorzien. De Afdeling dringt er bij u op aan te bevorderen dat naar een grotere mate van unifomiteit wordt gestreefd. Reden tot afwijzing in de afzonderlijke gevallen acht de Afdeling evenwel niet aanwezig. e. de bovenbouw. Ten aanzien van de zogenaamde bovenbouwstudierichtingen heeft de Academische Raad in zijn aan u gericht schrijven d.d. 9 mei 1977, A.R. 1287, medegedeeld, dat hij heeft besloten zich op dat moment van het geven van een definitief oordeel ten aanzien van de desbetreffende voorstellen te onthouden, aangezien het overleg tussen en binnen de voor

8 , fide verzorging van deze studierichtingen en van de toeleverende studierichtingen verantwoordelijke faculteiten in de meeste gevallen nog niet is afgerond. Op grond van dezelfde overweging concludeert u in uw schrijven d.d. 17 mei d.a.v., HW/BT/004/77, dat ten aanzien van de bovenbouwstudierichtingen wellicht enige souplesse met betrekking tot de toetsing zal moeten worden betracht, aangezien een stringente toetsing in dit stadium mogelijk tot een categorische terugverwijzing van de onderhavige programmavoorstellen zou leiden. U dealde daarbij mede, dat een nadere bestudering uwerzijds ertoe zou kunnen leiden, dat voor deze studierichtingen de mogelijkheid wordt geopend, in een latere fase de huidige voorstellen aan te vullen. Gezien de moeilijkheid, in elk afzonderlijk geval exact te bepalen, welke de totale cursusduur zal zijn van de toeleverende en de bovenbouwstudierichting, waarbij eventuele aanvullende voorwaarden als bedoeld in artikel 9, eerste lid onder a, van de Richtlijnen herprogrammering w.o. nog tot verlenging van deze cursusduur zullen kunnen leiden, heeft de Afdeling gemeend, niet uitsluitend op grond van een eventuele overschrijding van een cursusduur van vijf jaar tot afwijzing van deze voorstellen te moeten adviseren, daarbij mede overwegende, dat artikel 24 bis, eerste lid, van de Wet op het wetenschappelijk onderwijs voor deze bovenbouwstudierichtingen de mogelijkheid opent, een andere dan een vijfjarige cursusduur vast te stellen. f. buitenlandverpelijking. In iets meer dan de helft van de gevallen moest worden geconstateerd, dat een zinvolle vergelijking met het buitenland niet mogelijk was, gezien de belangryke verschillen in kennis van de aankomende studenten (het ingangsniveau) en de inhoud, opzet, duur en civiele effecten van de opleidingen in de onderscheidene landen. 5. Notities bij enkele afzonderlijke voorstellen. a. mijnbouwkunde TKD (089). In het voorstel blz wordt gesproken over de lerarenvariant wiskunde en scheikunde. Volgens artikel 263 onder 1 van het Academisch Statuut geeft het doctoraalexamen mijnbouwkunde echter onderwijsbevoegdheid voor wiskunde, natuurkunde en mechanica, doch niet voor scheikunde (zie ook Overgangswet WVO, bijlage, no. 31 ) Voor een lerarenopleiding scheikunde zal eerst wijziging van het Academisch Statuut nodig zijn.

9 V b. natuurkunde UVA (017). In het voorstel van de UVA wordt wel eer vrije studierichting genoemd, maar de invulling daarvan heeft nog niet plaatsgevonden. De in dit voorstel genoemde varianten gericht op de milieukunde, de toegepaste wiskunde en de economie verkeren nog in een aanloopstadium. c. sterrekunde UVA (016). Hoewel door de faculteit der wiskunde en natuurwetenschappen een algemene variant wenselijk wordt geacht (zie het "Raamwerk Vrije studierichtingen" ) is het standpunt van de subfaculteit Natuur- en sterrekunde niet duidelijk. d. psychologie (O65). De vraag is gesteld, of gelet op de samenstelling van het programma er wel voldoende rekening mee is gehouden dat aan het doctoraal getuigschrift een meervoudige onderwijsbevoegdheid is verbonden. Namens de Afdeling voornoemd, (prof. dr. I.A. Diepenhorst, voorzitter) (mr. H. Drop, secretaris).